(ابايدىڭ «تاسديق» تراكتاتى جايىندا بىرەر ءسوز)

اباي – الەمدىك دەڭگەيدەگى كەمەڭگەر، وي الىبى. وسىلاي جار سالۋدامىز. بىراق... وي-تانىمدارى تامىرىنا تەرەڭىرەك ۇڭىلۋگە قۇلقىمىز جوقتىڭ قاسى. كەمەڭگەردىڭ كەمەڭگەرلىگى كانە دەپ بايگەگە ءتۇسۋ تۇگىلى، «وسيەتتەرى ەسكىردى»، نەمەسە «ابايدا فيلوسوفيالىق تراكتات جوق!» دەپ قويىپ قالۋعا ءازىر ءجۇرمىز. قۇداي كۋا، ابايدا فيلوسوفيالىق-تەولوگيالىق عاجايىپ تراكتات بار. ول –  «عاقليقات تاسديقات» (قىسقاشا –«تاسديق») اتتى قولجازبا كىتابى. وندا ولەڭدەرى مەن پروزاسىندا تارىداي شاشىراعان وي-تانىم مارجاندارى ءبىر فيلوسوفيالىق دىڭگەككە تىزىلگەن. كوكباي: «ابايدىڭ جالپى ءدىني وسيەتتەرى مەن نەگىزگى ءدىني پىكىرلەرى قاراسوزىنىڭ ىشىندەگى «عاقليقات تاسديقات» دەگەن سوزىندە تولىق ايتىلعان. ...ولەڭمەن ۇگىت قىلىپ ايتاتىن ادامشىلىق جولى، قۇدايشىلىق جولى بولسىن، بارلىعى دا سول سوزىنە كەلىپ قورىتىلعان سياقتى» (اباي تۋرالى ەستەلىكتەر. – الماتى، 2018. – 212 بەت), – دەپ ءبىلىپ ايتقان.  حالىققا اۋاداي قاجەت رۋح ازىعى – وسى ەڭبەكتە. تاپ وسى فيلوسوفيالىق تراكتات – شىنايى ۇلتتىق برەندىمىز. ونىڭ قادىرىن ءبىلىپ، اتاۋىن قايتارىپ، تەرەڭ زەرتتەپ-زەردەلەۋ قاجەت. ونسىز «ابايدى تانىپ بولدىق پا؟» دەگەن سۇراق كۇن تارتىبىنەن تۇسپەك ەمەس! 

امال قانشا، ايتۋلى قورىتىندى دۇنيە ءالى كۇنگە «38-ءشى قارا ءسوز» دەگەن لاقاپ اتپەن كەلەدى. 1933 جىلعى تۇڭعىش تولىق جيناقتا باس ابايتانۋشى مۇحتار اۋەزوۆ عىلىمي ەڭبەكتىڭ اتىن   وزگەرتىپ، ونى وزگە قارا سوزدەر اراسىنا تىقپالادى. نەگە؟ سەبەبى، «تاسديق» – قۇدايدى تانۋعا باعىتتالعان تازا تەولوگيالىق تراكتات. قىلىشىنان قان تامعان قاھارلى ۋاقىتتا ونى امان ساقتاپ قالۋعا وزگە ايلا جوقتىن! حوش، تاۋەلسىز ەل بولدىق. قارا تاڭبادان ارىلدىق پا؟ قايداعى؟ ءسوز كوپ، قۇياڭ قيمىل، تاسباقا ءجۇرىس، سول باياعى «ءاي-قاپ!»... «ابايدىڭ جۇمباعى، كامالاتى – مۇسىلماندىق شىعىستا»، سونداي-اق:  «...يسلام فيلوسوفياسىنا ۇڭىلمەي اباي كوزقاراستارىن تالداۋ وتە قيىن شارۋا» دەپ ايتىلدى دا، قالدى. كەشەگى سوۆەتتىك شابلون، تسەنزۋرا ترافارەتى تيتتەي دە وزگەرگەن جوق. اباي كەمەلدىككە شاقىرعان تولىق ادام، ءۇش ءسۇيۋ  ىلىمدەرى قاراۋسىز جاتتى. قاجەتسىنبەدىك. ەندى كەلىپ، اپىراي، مىناداي سوقىر، مىلقاۋ، ۇلتسىز، رۋحسىز حالگە قالاي دۋشار بولدىق؟ ەركىندىك العان سوڭ العا قارىشتاماي، كەرى كەتكەنىمىز نەسى؟» دەپ اڭ-تاڭ بولۋعا ەشقانداي قيسىن جوق.

سونىمەن، اباي رۋحىنا جاقىنداي المادىق. ونىڭ سەبەپتەرى كوپ. تاۋەلسىزدىك تاڭىندا ءدىن مەن ءدىنشىنى ايىرا الماعان قيلى احۋالدى ەسكە الىپ، سوندا اداسقاندىقتىڭ ءبىرى – ءسۋفيزمدى تەرىستەگەندىكتى ايتساق تا جەتكىلىكتى. 

سۋفيزم – قۇدايعا عاشىقتىق  ءىلىمى. سوپىلىق جول – قۇدايعا ۇلاسۋ، ونىمەن قاۋىشۋ جولى. مۇنى جوققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. گەتە، تولستوي باستاتقان ۇلىلار لەگى مويىنداعان، دۇنيەجۇزىلىك مادەنيەت پەن ادەبيەت سۋسىنداعان مۇسىلماندىق شىعىس نەسىمەن قۇدىرەتتى ەدى؟ تاپ وسى سۋفيستىك تانىممەن! ول تۋننەلدىڭ سوڭىنان جىلت-جىلت ەتكەن جارىق ساۋلەدەي  كۇللى الەمدىك قاۋىمداستىق كوشىنە باعدار بەردى. بىراق كەلە-كەلە، زاتشىلىق كوزدى بايلادى. رۋح جەڭىلدى. حاكىم اباي جانتانۋ، تولىق ادام، ءۇش ءسۇيۋ ىلىمدەرى ىرگەسىنە قالاعان سۋفيستىك فيلوسوفيا وسىلايشا شەتكە ىعىستى. مۇنىڭ ارتى وركەنيەت تىعىرىعىنا اكەپ سوقتى. كوزىمىز كۇندە كورەتىن قازىرگى اقيقات وسى. 

بۇلايشا الىستان سەرمەگەنىم جايدان جاي ەمەس، ابايدا «تاسديق» اتتى اسا كۇردەلى تراكتات بار دەدىك، سونىڭ مازمۇنىن ءسوز ەتپەكپىن، وعان قوسا، «تولىق ادام» تۇجىرىمىنىڭ سۋفيزم ىلىمىمەن بايلانىسى دەگەن ماسەلەگە جۇرتشىلىق نازارىن اۋدارماقپىن. 

ابايدىڭ ايتىلمىش قولجازبا كىتابى مۇرسەيىت كوشىرمەلەرىندە «كيتاب تاسديق» دەگەن اتپەن ساقتالىپ، ءتاۋبا دەيىك، امان جەتتى. زەيىن قويىپ وقىساق، كورەمىز، قولجازبا كىتاپ كىرىسپە سوزدەن ءھام ءۇش بولىمنەن (اللا تاعالانى تانىماقتىق، ءوزىن تانىماقتىق، جاقسى-جاماندى ايىرماقلىق) قۇرالعان.   

تراكتات ءۇش ءبولىمدى بولۋى زاڭدىلىق، تەگىندە. سەبەبى،  ادامنىڭ اللانى تانۋى مەن ءوزىن تانۋى –  «جانتانۋ» ءىلىمى سانالماق. وسى جانتانۋ ءىلىمىنىڭ تاجىريبەلىك جاعى بار. باتىس فيلوسوفياسى وعان – «ەتيكا، مورال»، يسلام «احلاق» ءىلىمى دەپ ات قويعان. مىنەكي، اباي  «جاقسى مەنەن جاماندى ايىرماقلىق» دەپ وسىناۋ ەتيكا، ادەپ ءىلىمىن ايتىپ وتىر. 

ءسويتىپ، «تاسديق» تراكتاتى جەڭىل-جەلپى تاقىرىپتان مۇلدەم ادا. ونىڭ وزەگى – باتىس الەمى «ميستيكا» دەپ وگەيسىتكەن، شەتتەتكەن «جانتانۋ» ءىلىمى. سوندىقتان اتالمىش ءىلىم وسى زامان تالابىنا ساي جاڭعىرۋىنا، جاڭا ساپادا قالىپتاسۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسقان اباي تراكتاتى تاياۋ كەلەشەكتە ادامزاتتىق فيلوسوفيا قورىنان ورنىن ويىپ الۋعا ءتيىستى دەپ ويلايمىن.  

ەندى ءۇش ءبولىمنىڭ ءاربىرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە كوز سالايىق. 

ءبىرىنشى ءبولىم، «اللا تاعالانى تانىماقتىق»  – قۇدايدى تانۋ ورىسىندەگى زور ىزدەنىستەر ناتيجەسىندە اباي تەولوگيانى جاڭا ساتىعا كوتەرگەن. بۇل، استە، اسىرىپ ايتقاندىق ەمەس. سەنسەڭىز، اللا تاعالانىڭ سەگىز سيپاتىنان تەك ەكەۋى عانا (عىلىم جانە قۇدىرەت) قوزعاۋشى، ءارى ھامماعا حارەكەت بەرۋشى دەپ تۇڭعىش رەت دالەلدەنگەن. بۇل – الەمدىك جاڭالىق! الىمساقتان  ادامشىلىق تاربيە تامىرى – قۇدايشىلىقتا. جاراتۋشىنى تانىماي تۇرىپ، ونى جاننان ءتاتتى سۇيمەكتىك بەكەر. سول سياقتى قورقۋ دا مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان عىلىمي ەڭبەكتە قۇداي مەن ادامنىڭ اراقاتىناسى، حاق جولى دەيتىن ماڭگى ماسەلە تەرەڭ ەكشەلىپ، تۇپتەپ انىقتالعان. وسى ايتىلعاندار «تاسديق»-تىڭ ءبىرىنشى ءبولىمىنىڭ جاڭاشىلدىق سيپاتىن سەزىنۋگە جەتكىلىكتى شىعار. 

 ەكىنشى ءبولىم، «ءوزىن تانىماقتىق» – ادامنىڭ ءوزىن تانۋعا ارنالعان ءىلىم. جان بار، ول جويىلمايدى، وسىعان يلان! مىنە، ءوزىن ءوزى تانۋ ءىلىمىنىڭ ءتۇيىندى نۇكتەسى وسى. كەي-كەيدە «جاقسى ادام» مەن «تولىق ادام» ۇعىمدارى ءبىر دەپ  ەستىلىپ قالادى. بۇل قاتەلىك. قوعامدا جاقسى ادامدار كوپ، بىراق، ولاردى حاق جولىنا تۇسكەن، تازارۋ جولىنا قادام باسقان دەۋگە كەلمەيدى. حاق جولىندا بولۋ شارتى – ءوزىڭنىڭ «جان» ەكەنىڭە كامىل سەنۋ جانە قايرات، اقىل، جۇرەكتى بىردەي ۇستاۋ. اباي تەك وسىنداي تاڭداۋلى جاندارعا عانا «تولىق ادام» دەپ ات قويعان. «بۇل ايتىلمىش ءۇش ءحاسلاتتىڭ يەلەرىنىڭ الدى – پايعامبارلار، ونان سوڭ – اۋليەلەر، ونان سوڭ – حاكىمدەر، ەڭ اقىرى – كامىل مۇسىلماندار» دەپ ەسكەرتۋى وسىنىڭ دالەلى. قۇدايعا عاشىق – وسى ءتورت توپ وكىلدەرى عانا. ولار وزدەرىن «جان» دەپ بىلەدى، سول سەبەپتى جان يەسى – قۇدايعا عاشىق. «كامىل مۇسىلمان» تىركەسىندە «كامىل» ءسوزى دە وسى ماندە. 

ادام ءمانى – تانىندە ەمەس، جانىندا. دانالىقتىڭ ءمانىسى – ىشكى دۇنيە تازالىعى. ار ويلا، ال پايدا، ماقتاننان شوشى! مالدى ەسەكتىڭ ارتىن جۋىپ تاپساڭ دا، ادال، ءادىل، اقجۇرەك (بۇل سوزدەردىڭ شىعۋ توركىنى ءبىر) بول! وسى يدەياسى نەگىزدەلگەن «ءوزىن تانىماقتىق» ءبولىمىن اباي: «ەندى بىلدىڭىزدەر، ەي، پەرزەنتتەر! قۇداي تاعالانىڭ جولى دەگەن جول نيھاياتسىز (شەكسىز) بولادى. ونىڭ نيھاياتىنا ەشكىم جەتپەيدى. بىراق سول جولعا ءجۇرۋدى وزىنە شارت قىلىپ كىم قادام باستى، ول – تازا مۇسىلمان، تولىق ادام دەلىنەدى» دەپ قورىتادى. 

ءسويتىپ، ەكىنشى بولىمدە اباي اشقان جاڭالىق – «تولىق ادام» يدەالى. كەمەڭگەردىڭ وسى باعىتتاعى عىلىمي ىزدەنىسى ءسۋفيزمدى، كەڭ ماعىناسىندا شىعىس فيلوسوفياسىن بۇگىنگى تەحنولوگيالىق زامان سۇرانىسىنا ساي جاڭعىرتۋعا جول اشقانىن ايتا وتىرايىق.  

نەگىزگى ەكى بولىمگە جالعاسقان ءۇشىنشى ءبولىم – قوسىمشا، وندا  احلاق (ەتيكا) قاعيدالارى، ياعني جاقسى مەنەن جاماندى ايىرۋ تاقىرىبى قامتىلعان (جان تىلەۋىن ءتان تىلەۋىنەن ايىرا ءبىل دەپ ۇيرەتەدى اباي). الدىڭعىلار جانتانۋ ءىلىمىنىڭ تەوريالىق نەگىزدەرى بولسا، سوڭعى ءبولىم – ەتيكا، ياعني اتالمىش ءىلىمنىڭ تاجىريبەلىك جاعى دەپ ءبىلىڭىز.    

ءسوز باسىندا «تاسديق» تراكتاتى – الەم ويىنىڭ الىبى ابايدىڭ قورىتىندى شىعارماسى دەگەنبىز. اۋەلى ونىڭ مازمۇنى مەن قۇرىلىمىن انىقتاپ الۋ ماڭىزدى. العاش رەت تراكتاتتى ۇشكە جىلىكتەپ، وسى ءۇش بولىمگە ات قويىپ، بايانداپ وتىرعان جايىمىز بار.  

تراكتات شەشۋىن بەرگەن الەمدىك ماسەلە كوپ. سونىڭ ءبىرى – «تولىق ادام» تۇجىرىمى مەن سۋفيزم ءىلىمى اراسى بايلانىسىن ساراپتاۋعا كوشەيىك.

نەگە ەكەنىن قايدام، ءوز ىرقىمىز وزىمىزگە تيگەن جىلدارى سوپىلىق دەسە ۇركەكتەپ، ات-توندى الا قاشتىق. ءسۋفيزمدى قازاق توپىراعىنا اكەپ، باپتاعان ياسساۋي، سول سياقتى اباي، شاكارىم مۇرالارى فيلوسوفيالىق قىرىنان زەرتتەلىپ-زەردەلەنبەدى. يمانسىزدىق جايلاپ، بىلىققا باتتىق. جالپى جاھاندىق وركەنيەت تۋرالى دا وسىنى ايتامىز. باتىس جاعالاۋى قايسى، شىعىسىڭ قايسى؟ اينالا تاستۇنەك تىعىرىق. جان ازىعىن كۇيتتەمەگەندىك اقىرى وسىعان اكەلدى. رۋحاني وركەنيەت ءال-ءفارابيدىڭ تراكتاتتارى، ءياسساۋيدىڭ «ديۋاني حيكمەتى»، يمام ءال-عازاليدىڭ «كامىل ادام» تەورياسى تارالىپ، دارۋىشتىك قوزعالىس قارقىن العاندا ورلەپ، تۇتىنۋشىلىق جەڭگەن تۇستا تومەن قاراي قۇلدىراعان بولاتىن. بۇگىنگى جاراتۋشىنىڭ سىناعى – پاندەميا جۇمىر باستى پەندەگە وسى ترانسفورماتسيانى ەسكە سالاتىنداي. 

فيلوسوفيادا «تەولوگيا»، يسلام الەمىندە «ماعريفاتۋللا» دەلىنەتىن «اللا تاعالانى تانىماقتىق» ىلىمىنە كەلەيىك. 1895جىلعى «لاي سۋعا ماي بىتپەس قوي وتكەنگە» ولەڭىندە:

كۇنى-ءتۇنى ويىمدا ءبىر-اق ءتاڭىرى،
وزىنە قۇمار قىلعان ونىڭ ءامىرى، – دەيتىن اباي، وسى تەولوگيا ءىلىمىن «تاسديق» تراكتاتى كىرىسپەسىندە كەلتىرگەن عىلىم كلاسسيفيكاتسياسىندا دا ماڭداي الدىعا قويادى. بىلە بىلسەك،  اللاعا جاقىنداۋ، قۇدايعا عاشىقتىق – سوپىلىقتىڭ باستى ۇستانىمى. يسلامدا تاريقات – جۇرەكتى تازارتۋ جولى دەلىنسە، اباي دا ونى: «قۇداي تاعالانىڭ جولىنا  ءجۇرۋدى وزىنە شارت قىلىپ كىم قادام باستى، ول تازا مۇسىلمان، تولىق ادام» دەپ بەكىتەدى. قاي قىرىنان كەلسەك تە، ابايدىڭ «تولىق ادام» تۇجىرىمى مەن سۋفيستىك «كەمەل ادام» ءىلىمى اراسىندا قايشىلىق جوق. تەك قانا ءبىر ساعادا توعىسقان، ءبىر-بىرىنە كىرىگە ورىلگەن كەلىسىم مەن ۇيلەسىم. ولاي بولماعى، قۇدايشىلىق پەن ادامشىلىق تاربيە – ەكەۋىنە دە ورتاق التىن جەلى.  

بىراق، ابايدىڭ سۋفيزمگە كوزقاراسى داۋلى، ازىرگە عىلىمي ورتادا شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. ەكىنىڭ ءبىرى ويشىل سوپىلىق باعىتتى سىناعان دەگەن پىكىرىن الدىمىزعا تارتارى ءسوزسىز. بۇل قالاي؟ وسى ماسەلەگە توقتالايىق.   

اباي جارىقتىق: «پەندەلىكتىڭ كامالاتى اۋليەلىكپەن بولاتۇعىن بولسا، كۇللى ادام تاركى دۇنيە بولىپ «ھۋ» دەپ تاريقاتقا كىرسە، دۇنيە ويران بولسا كەرەك. بۇلاي بولعاندا مالدى كىم باعادى، دۇشپاندى كىم توقتاتادى، كيىمدى كىم توقيدى، استىقتى كىم ەگەدى؟...»، – دەپ كەلەدى دە، تراكتات سوڭىندا: «قۇداي تاعالا جولىنا ءجۇرۋدى وزىنە شارت قىلىپ كىم قادام باستى، ول – تازا مۇسىلمان، تولىق ادام دەلىنەدى» دەپ تۇجىرادى. قايشىلىق پا – قايشىلىق!

ماسەلە سوندا، اباي ءدىن جولىن ەمەس، ءدىنشى كىسىلەردى سىناعان. قىرىنا الاتىنى دا، مىنەپ-شەنەيتىنى دە – دۇمشەلىك. ەندەشە ايىپتى ابايدان ەمەس، ويشىل ويىنىڭ تەرەڭىنەبويلاي الماعان وزىمىزدەن ىزدەگەن ءجون بولار.          

ءوزىڭىز دە ويلاڭىز، دۇنيەدەن سۋىنۋ (تاركى دۇنيە) مەن ناپسىدەن سۋىنۋ ء(ناپسىنى فيدا قىلۋ) ءبىر نارسە مە؟ جوق، ولار قايتا انتوگونيستىك ۇعىمدار. حاكىم اباي «دۇنيەدەن سۋىن، ونى تاركى ەت!» دەۋدەن اۋلاق. وعان: «بۇلاي بولعاندا مالدى كىم باعادى، دۇشپاندى كىم توقتاتادى، كيىمدى كىم توقيدى؟...»، – دەگەنى ايداي ايعاق. بۇل ازداي، دۇنيە (عۇمىر دا) – ادامعا «راحاتىن كورمەگىنە بولا جاراتقان» اللانىڭ  سىيى، بەرگەن نىعمەتى دەپ ەسكەرتەدى.  وسىناۋ عاجايىپ سىيعا «سۋىق كوزبەن قاراپ، ەسكەرۋسىز  تاستاپ  كەتپەك اقىلعا، ادەپكە، ىنساپقا دۇرىس پا؟» دەيدى. 

ابايشا پەندەلىكتىڭ كامالاتتىعى – دۇنيەدەن سۋىنۋعا يا بايلىقتان قاشۋعا تىرەلىپ تۇرعان جوق. دالەلگە ويشىل ءۇش ساحابانى اتاپ ايتىپ، «ۇشەۋى دە ۇلكەن بايلار ەدى» دەيدى. ءيا، تاركى دۇنيەلىكتى تاڭداعاندار دا بارشىلىق.  بىراق ولارعا اۋليەلىك نەگە كەرەك، تاريقاتقا نە ءۇشىن كىرگەن؟ ولارعا كەرەگى – جۇرتشىلىقتى جاماندىقتان جيرەنتىپ، جاقسىلىققا بۇرۋ.  قانداي امال ەتسە دە، كوزدەگەنى – ماحاببات قىلۋ. مۇنى اباي: «...مەن جانىممەن ۇرىس قىلعاندا، حالىق ەڭ بولماسا ناپسىسىمەن ۇرىس قىلىپ، ...ناپسىدەن سۋىنىپ، عادالات، مارحامات، ماحابباتىنا ءبىر قارار بولار ما ەكەن دەگەن ۇمىتپەنەن بولسا كەرەك» دەپ ۇقتىرعان. كوردىڭىز بە، شىن اۋليەلىكتىڭ تابيعاتى مەن سەرتى جۇرتقا ماحاببات قىلۋعا سايادى.    

اباي ءبىلىم جيناپ تەر توكپەي-اق، ونان بولەك، ەشكىمگە جانى اشىپ، جاردەم قىلماي-اق «اۋليە بولدىق»، مەيلى، «تاريقاتقا كىردىك» دەۋ اداسقاندىق دەيدى. شىن سوپىلىق – «جۇرتقا قىلعان ارتىق ماحابباتتان حيساپ». جالعان سوپىلىق پايدا، ماقتاننان – «باسىنا ءھام ءبىر وزىنە وزگەشەلىك بەرمەكتەن» تۋماق. بۇرىنعى جانە كەيىنگى سوپىلار اراسىنداعى پرينتسيپتىك ايىرىم وسى.

حاكىم اباي مەن سۋفيزم اراقاتىناسىن تەكسەرۋدەن تۇيەرىمىز: ارادا ايتا قالارلىق قايشىلىق بولماعان، بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. اباي يسلامنىڭ جۇرەگى – ءسۋفيزمدى ەمەس، ونىڭ ءىشىن كورمەي، تەك پورىمىن تانىعان دىنشىلدىكتى سىناعان. بۇل ءجايتتى انىقتاۋ وزەكتىلىگىن جوعالتقان جوق. جالپى ابايدىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسى تاپتىرماس انتيۆيرۋس. سول ارقىلى شەتىن (راديكالدى) كوزقاراس،  فاناتيزم كورىنىستەرىنە، سونداي-اق، ۋاحابيستىك اعىمعا مىقتاپ توسقاۋىل قويۋعا مۇمكىندىك تۋادى. 

سوپىلىق، ەكىنشى اتى تاريقات – تەك تازالىقتىڭ عانا ەمەس، عىلىمنىڭ دا سارا جولى (يسلام عۇلامالارى تەگىس وسى ورتادان شىقتى).  سەبەبى، قۇدايشىل كىسىنىڭ رۋحى ويانىپ، دۇنيە كورىنگەن، كورىنبەگەن سىرىن بىلۋگە –  زور ءبىلىم يەسى بولۋعا ۇمتىلماق. ايتا وتەرى، ومىردە ەڭ تولىمدى ماقسات – قۇدايعا ماحاببات قىلۋ دەيدى اباي. وسى ساتىعا جەتكەندىكتىڭ بەلگىسى – ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇيۋ. كانە، ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ وعان ابايدىڭ بەرەر جاۋابى: «باۋىرىم» دەپ جانە «حاق جولى وسى» دەپ ءسۇي! بۇل، ارينە، ءوز الدىنا بولەك ارنالى تاقىرىپ، ونى ەكشەپ، تالداۋدى كەلەسى ماقالامىزدا جالعاستىرماقپىز.

قورىتىندى: وزدەرىڭىز دە كۋاسىزدەر، ابايدىڭ ۇستانعانى –  سوپىلىق تانىم دەگەن پايىمدى نىقتاۋعا تالپىندىق. مىنا ماتەريالدىق كوكجيەكتە اسقار تاۋدىڭ كۇنمەن شاعىلىسقان ۇشار باسىنان بيىك ەشتەڭە دە جوق. سول سياقتى رۋحانيات الەمىندە سۋفيستىك فيلوسوفيا ادامزات اقىل-ويىنىڭ بۇلت قونا الماس شىڭى ەكەنى ءسوزسىز. وسىنى مويىندايتىن بولساق، ادام بالاسى دامۋىنىڭ، ىشكى دۇنيەسى وزگەرۋىنىڭ ايناسى سياقتى كەمەل تۋىندى «تاسديقتى» تانىپ-بىلۋگە، ونداعى كۇردەلى ماسەلەنىڭ ءبىرى –  «تولىق ادام» يدەالىنىڭ قىر-سىرىن تۇسىنۋگە ەسىكتىڭ ايقارا اشىلارىنا سەنىمىمىز كامىل. 

اسان وماروۆ،

زەرتتەۋشى

Abai.kz