ەل تۇرعىندارىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار تۇرۋ جايلىلىعىن ارتتىرۋ ەل ۇكىمىتىنىڭ باستى ماقساتى ءارى قىزمەتتەگى باسىم باعىتى بولىپ وتىر. بۇل تۇرعىدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ناقتى تاپسىرمالار بەردى. ەل ازاماتتارىن تۇرعىن ۇيمەن قامتۋ باعىتىندا سان ءتۇرلى شارالار جۇرگىزىلىپ جاتىر. 

ءبارىمىز بىلەتىندەي ەل پرەزيدەنتى «سىندارلى قوعامدىق دياتلوگ - قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا بىركەلكى تۇرعىن ءۇي ساياساتىن ىسكە اسىرۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتىپ، وسى باعىتتا جۇمىس نىسانىن بەلگىلەگەن بولاتىن.

ەل حالقىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ مەملەكەتتىڭ ارقاشاندا تۇراقتى ءارى ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتىپ ءجۇرمىز. وسى باعىتتا ناقتى شارالار دا اتقارىلىپ جاتىر. ماسەلەن، تۇرعىندار ءۇشىن باسپانانىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا 2017 جىلدان بەرى «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق دامۋ باعدارلاماسى قولعا الىنىپ، جۇزەگە اسىپ كەلەدى. 

اتالعان باعدارلامانىڭ باستى ماقساتى مەن ەرەكشەلىگى مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا مۇمكىندىگىنشە از جۇماسالۋىن جۇزەگە اسىرۋ بولىپ تابىلادى. تۇسىنكتى ەتىپ ايتقاندا، ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان مەملەكەتتىك باعدارلاما نارىقتىق مەحانيزم دامۋىن باستى نازاردا ۇستايدى. تۇرعىن ءۇي قۇرلىسى نەگىزىنەن جەكە ينۆەستيتسيالار مەن حالىقتىڭ جيناقتارىن تارتۋ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى.

ءسوزىمىز سۇيىق شىقپاس ءۇشىن بىرقاتار ساندى مالىمەتتەردى دالەل رەتىندە ۇسىنا كەتەيىك. ماسەلەن 2019 جىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا تارتىلعان ينۆەستيتسيالار ون جەتى پايىزعا ارتىپ، ءبىر تريلليون 423,1 ميلليارد تەڭگەنى قۇراعان. اتالعان ينۆەستيتسيالاردىڭ كوپ بولىگى ءبىز ايتىپ وتىرعان "نۇرلى جەر" مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا رەكوردتىق 13,1 ميلليون شارشى مەترگە جەتەتىن تۇرعىن ءۇي كەشەنىن پايدالانۋعا بەرۋگە، سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي قورىن 115,8 مىڭ تۇرعىن ۇيگە كوبەيتۋگە مۇمكىندىك تۋعىزدى. بۇنىڭ ىشىندە 43,4 مىڭ جەكە ءۇي بولسا، 72,4 مىڭ پاتەر كوپ پاتەرلى تۇرعىن ۇيلەردە ورنالاسقان.

ال ەلدەگى ەڭ كوپ تۇرعىن ءۇي نۇر-سۇلتان قالاسى (1,8 ميلليون شارشى مەتر), الماتى قالاسى (2,1 ميلليون شارشى مەتر) سەكىلدى مەگاپوليستەردە جانە ماڭعىستاۋ وبلىسى (1,2 ميلليون شارشى مەتر) مەن اقتوبە وبلىسىندا ء(بىر ميلليون شارشى مەتر) سالىنعان بولاتىن. اقتوبە، الماتى، تۇركىستان، اتىراۋ، جامبىل جانە قىزىلوردا وبلىسى اۋماقتارىندا جەكە قۇرىلىس نىساندارىن سالۋ باسىم ەكەنىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. بۇل وڭىرلەردە جىلدىق جوسپار بەلگىلەنگەن قۇرلىس قارقىنىن ارتتىرۋ ارقىلى ورىندالدى دەپ ساناۋعا بولادى. 

باستا ايتقانىمىزداي حالىقتىڭ تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرى ەل ۇكىمەتىنىڭ باسىم مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. قازىر قولدانىستاعى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ تەتىكتەرى بويىنشا ءار ءتۇرلى تابىس تاباتىن، بارلىق قازاقستاندىقتار ءۇشىن باسپاناعا قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىكتەر بار. ازاماتتاردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ جوسپارىن وتىز شارشى مەترگە دەيىن كوبەيتۋ باعىتىندا 2030 جىلى جاڭا تۇرعىن ۇيلەردى پايدالانۋعا بەرۋ مولشەرىن جىل سايىن 8-10 پايىزعا ارتتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

وتكەن جىلى مەملەكەتتىك بيۋدجەت قاراجاتى ارقىلى ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز 796,9 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن جايلار سالىندى. بۇل دەگەنىمىز 13 954 پاتەردى قۇرايدى.

ەندى سالىنعان بۇل تۇرعىن ۇيلەر كىمدەرگە ارنالعانىن باياندايىق:

بىرىنشىدەن بۇل باسپانالاردىڭ ىشىندە ەل حالقىنىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارى ءۇشىن 283,6 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسە 5 901 پاتەر قاراستىرىلعان;

ەكىنشى، بۇل ۇيلەردىڭ از قامتىلعان كوپ بالالى وتباسىلار ءۇشىن سالىنعانى 378,7 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسە 523 پاتەر. بۇعان قوسا بارلىق قارجىلاندىرۋ ەسەبى بويىنشا 7 387 كوپبالالى وتباسى باسپاناعا قول جەتكىزدى.

ءۇشىنشى، بۇل تۇرعىن ۇيلەردىڭ 134,6 مىڭ شارشى مەترى نەمەسە 2 530 پاتەر ەلدەگى جۇمىس ىستەيتىن جاستار ءۇشىن سالىندى.

ءار وبلىستاردىڭ، سونىمەن قاتار الماتى، نۇر-سۇلتان جانە شىمكەنت قالالارىنىڭ قۇندى قاعازدارىن شىعارۋ ارقىلى 633,0 مىڭ شارشى مەتر كرەديتتىك تۇرعىن ءۇي نەمەسە 10 600 پاتەر سالىنعانىن دا ايتا كەتۋ كەرەك. ال بيىل جوعارىدا اتالعان قارجىلاندىرۋدىڭ بارشا كوزدەرى ارقىلى 15 ميلليون شارشى مەتر جاڭا تۇرعىن ءۇي (بۇل 150 مىڭ تۇرعىن ءۇي) سالۋ جوسپارى دايىن تۇر. بۇنىڭ 1,3 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇيى (بۇل 23 مىڭ پاتەر). مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالار شەڭبەرىندە جۇزەگە اسادى. 

ال ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان "نۇرلى جەر" مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ تيىمدىلىگى جايلى ايتساق، بۇل باعدارلاما اياسىندا سالىنعان تۇرعىن ۇيلەر ورتا ەسەپپەن مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالاردان 1 تەڭگە، ال جەكە ينۆەستيتسيالار تارتىلۋى بويىنشا 5 تەڭگەنى قۇرايدى. سونىمەن قاتار، "نۇرلى جەر" تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق دامىتۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا رەسپۋبليكالىق قولداۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەتىن دە ايتا كەتەيىك. بۇندا:

بىرىنشىدەن، 12,7 مىڭ وتباسى نەمەسە 709,8 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ قۇقىعىنان سىرت جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيمەن قامتىلادى. اتاپ ايتقاندا، 274,2 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسسە 5,6 مىڭ پاتەر ەل حالقىنىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا بولىنەدى. ال 395,6 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسسە التى مىڭنان استام پاتەر كوپبالالى وتباسىلارعا بەرىلەدى. سونىمەن قاتار، بيىل تاعى قوسىمشا قاراجات ءبولۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل سوما تاعى دا ءتورت مىڭ كوپبالالى وتباسىنى جالعا بەرىلەتىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى.

وسىلايشا، 2020 جىلى ون مىڭ كوپبالالى وتباسىنى باسپانامەن قامتۋ جوسپالانعان. سونىمەن قاتار، قىرىق مىڭ شارشى مەتر مولشەرىندە ءبىر مىڭ جالعا بەرىلەتىن باسپانالار الماتى، نۇر - سۇلتان جانە شىمكەنت قالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن جاستاردىڭ تۇرعىن ۇيگە قول جەتكىزۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇدان بولەك قازىرگى تاڭدا تاعى دا قوسىمشا قاراجات ءبولۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتىر. وسى ارقىلى بيىل ءۇش مىڭ جۇمىس ىستەيتىن جاستى جالعا بەرىلەتىن باسپانالارمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى. سونداي-اق، قالالىق اكىمدىكتەردىڭ قۇندى قاعازدارىن شىعارۋ جانە 625,8 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي ەسەبىنەن 10,4 مىڭ كرەديتتىك پاتەر ساتىپ الۋعا شىعارىلادى. بۇل جۇمىستىڭ جۇزەگە اسۋىنا "قتقجب" اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ جاۋاپتى قىزمەتى وڭ ىقپال كورسەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار، 10,6 مىڭ نەسيەلىك پاتەر تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ سالىمشىلارى جانە "7-20-25" مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ قاتىسۋشىلارى ءۇشىن سالىناتىن بولادى.

ال از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنەن جەڭىلدەتىلگەن قارىز الۋعا بەرگەن بەس مىڭ ءوتىنىمى ماقۇلدانعان بولاتىن. بۇنىڭ ىشىندە 4,2 مىڭنان استام كوپبالالى جانە تولىق ەمەس وتباسىلار مەن ۇيىندە مۇگەدەك بالالارى بار وتباسىلار ەكى پايىزدىق نەسيەلەر الدى. سونىمەن قاتار، ون ءتورت مىڭ تۇرعىن "7-20-25" مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ارقىلى باسپانالارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتتى.

Abai.kz