پرەزيدەنت توقاەۆ جامبىل وبلىسى اكىمى ا.مىرزاحمەتوۆ پەن ىشكى ىستەر ءمينيسترى ە.تۇرعىمباەۆقا تاپسىرما بەرىپ، وبلىس اكىمى ورىنباسارى، قورداي اۋدانى اكىمى مەن وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى باستىعىن جۇمىستان بوساتتى. بيلىك تاراپىنان قوردايداعى تراگەدياعا كىنالىلەردى انىقتاۋ مەن جازالاۋ وسىمەن اياقتالعان سياقتى. مۇمكىن، ارى كەتسە، وبلىس اكىمى قىزمەتىن اۋىستىرار.

سونداي-اق جەرگىلىكتى بيلىك تە جاعدايدى تۇراقتاندىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. قوردايداعى دۇنگەن جانە قازاق اقساقالدارى مەشىتكە ءبىر-ءبىرىن اسقا شاقىرىپ، كەشىرىم سۇراسىپ، ماسەلەنى شەشۋگە ۋاعدالاسىپ جاتىر. بەيبىتشىلىككە ۇمتىلۋ جاقسى، ارينە.

بىراق ءححى عاسىردىڭ جيىرماسىنشى جىلىندا اقساقالدار ينستيتۋتى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ماسەلەسىن شەشەتىن پاناتسەيا ەمەس. اقساقالدار ينستيتۋتى ءبىزدىڭ قوعام رەسپۋبليكالىق جانە كاپيتاليستىك فورماعا كوشكەنگە دەيىن ءوزىنىڭ تاريحي ميسسياسىن اتقاردى. ال قازىر اقساقالدار ينستيتۋتى قازاقستاندىق قۇقىقتىق-ساياسي جۇيەنىڭ رۋديمەنتى. سوندىقتان اقساقالدار ينستيتۋتى زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋعا بىردەن ءبىر كەدەرگى قوعامدىق ينستيتۋت. اقساقالدار ينستيتۋتى جوق دەگەندە نسود سەكىلدى كونسۋلتاتيۆتىك ورگان دەگەن رەسمي ستاتۋسى دا جوق بەيرەسمي ينستيتۋت. ايماقتاردا “كەشىرىم سۇراۋ” دەگەن ءداستۇرلى پراكتيكا ارقىلى سوتقا جەتۋى ءتيىس تالاي قىلمىستىق ءىستىڭ (قىز ۇرلاۋ، زورلاۋ، ۇرلىق-قارلىق جاساۋ، توبەلەس، كىسى ءولتىرۋ) جەتپەي قالۋىنا وسى اقساقالدار ينستيتۋتىنىڭ ۇلەسى ايتارلىقتاي. سول ارقىلى ول قىلمىسكەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەن وڭاي قۇتىلىپ كەتۋىنە، ءتىپتى كەيبىرىنىڭ رەتسيديۆيست بولۋىنا، ازاماتتاردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن قىجىلىنىڭ جىلداپ جينالۋىنا، قۇقىقتىق سانانىڭ ينفانت دەڭگەيدە ساقتالىپ قالۋىنا ۇلەس قوسىپ جاتىر.

ودان بولەك اقساقالدار ينستيتۋتىنىڭ قازىرگى وكىلدەرى قوعامدىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋشىدەن گورى جەرگىلىكتى اكىمدەر مەن بيزنەستىڭ ءلوببيى قىزمەتىن كوبىرەك اتقارادى. سول سەبەپتى دە اقساقالدار اۋىل تۇرعىندارىنان گورى اكىم مەن قالتالى بيزنەسمەندەردىڭ سەنىمىنە كوبىرەك يە. ودان قالسا اقساقالداردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەتنو- جانە رۋتسەنتريزممەن اۋىرادى. وسىلايشا، ءدال قازىر اقساقالدار ينستيتۋتىنىڭ قوعامنىڭ قۇقىقتىق تۇرعىدان جەتىلۋىنە پايداسىنان زيانى كوبىرەك. اۋىل اقساقالدارىنا قىلمىستىق جانە ەتنيكالىق ماسەلەلەردى رەتتەۋدە يەك ارتۋ – بيلىكتىڭ جىلدار بويى قالىپتاسقان الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك پەن جاپپاي زاڭسىزدىقتى وبلىس اكىمى ورىنباسارى مەن پوليتسيا باستىعىن قىزمەتىنەن الىپ تاستاۋ ارقىلى شەشۋگە تىرىسۋمەن تەڭ ءىس-ارەكەت.

ەندەشە، قايتپەك كەرەك؟

قوردايداعى قاندى توبەلەسكە دەيىن وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى، كەيىن وبلىس اكىمى مەن پوليتسيا باستىعى تۇرعىندارمەن كەزدەسىپ، ولاردى سابىرعا شاقىرا الماعانى نازاردان تىس قالدى. بۇل نە دەگەن ءسوز؟ بۇل دەگەنىمىز جۇرتقا ءوزى اشىق ءارى ءادىل سايلاۋدا سايلاماعان، جوعارىدان تاعايىندالعان لەگيتيمسىز بيلىكتىڭ ءسوزى وتپەيدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان قۇقىقتىق ءارى دەموكراتيالىق ەل بولعىمىز كەلسە، سايلاۋ ينستيتۋتىن قالىپتاستىرۋدى تەزدەتۋىمىز كەرەك. ول دەگەنىمىز بالا-باقشا مەن مەكتەپتەگى اتا-انالار كەڭەسى مۇشەلەرىنەن باستاپ اۋىل، اۋدان، قالا، وبلىس اكىمدەرىن، اۋىلدىق كەڭەس، اۋداندىق جانە وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىن ماجوريتارلىق جۇيە بويىنشا سايلاۋعا كوشۋىمىز كەرەك. اۋداندىق جانە وبلىستىق ماسليحاتتاعى دەپۋتاتتىق قىزمەتتى قوعامدىق جۇمىس دەگەن كاتەگوريادان شىعارىپ، ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتكەر كاتەگورياسىنا قوسۋ قاجەت.

ەڭ باستىسى، اۋىل كەڭەسى مەن ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ اكىمدەر مەن سوتتان تاۋەلسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. مۇمكىن سوندا عانا مەملەكەتتىك ورگاندارعا ازاماتتاردىڭ سەنىمى ارتىپ، قوردايداعىداي تراگەديانىڭ الدىن الىپ، ماسەلەنى زاڭ شەڭبەرىندە شەشىپ ۇيرەنەمىز. ايتپەسە، ءاربىر جاڭا تراگەديا مەن كريزيستە ەسكى بيلىكتىڭ ەسكى ادىستەرىن سىناپ، جىرلاپ جۇرگەنىمىز جۇرگەن.

شالقار نۇرسەيىتتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىنان

Abai.kz