جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3028 0 پىكىر 21 شىلدە, 2011 ساعات 07:05

ت. كوزىرەۆ: "راسپروسترانەنيە سالافيزما ۆ رك پرەدستاۆلياەت پوتەنتسيالنۋيۋ ۋگروزۋ ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي"

ودناكو يدەيا زاكونوداتەلنوگو زاپرەتا سالافيزما ۆ كازاحستانە، كوتورۋيۋ نا پروشلوي نەدەلە ۆىسكازالو دۋحوۆنوە ۋپراۆلەنيە مۋسۋلمان كازاحستانا، نا موي ۆزگلياد، نەۋداچنا.

س ودنوي ستورونى، ۋ سالافيزما وبەكتيۆنو ەست رياد وسوبەننوستەي، پرەۆراششايۋششيح ەگو پوسلەدوۆاتەلەي ۆ سۆوەگو رودا «گرۋپپۋ ريسكا». پرەجدە ۆسەگو، ەتو بۋكۆاليستيچەسكايا تراكتوۆكا ۆسەح پولوجەني كورانا ي سۋننى، ت.ە. «دەلات ۆسە تاك، كاك ناپيسانو»، بەز پەرەسچەتا نا كاكيە-ليبو سوۆرەمەننىە رەالي. پوميمو ەتوگو، سالافيزمۋ ۆ تسەلوم پريسۋشش ۋكلون نا پراكتيچەسكوە دەيستۆيە («امال») - چتو نەبەزوپاسنو نا فونە پرەدىدۋششەگو پۋنكتا.

كوگدا مولودوي، نەوبرازوۆاننىي، سوتسيالنو نەبلاگوپولۋچنىي چەلوۆەك، رەليگيوزنايا گراموتنوست كوتوروگو، مياگكو ۆىراجاياس، كراينە نيزكا، پوپاداەت ۆ رۋكي سالافيتسكيح پروپوۆەدنيكوۆ، ەگو موگۋت لەگكو تولكنۋت نا چتو ۋگودنو. ناپريمەر، ساۋدوۆسكي شەيح يزداەت فەتۆۋ، زاپرەششايۋششۋيۋ نادگروبنىە پليتى، ي گرۋپپا مولودەجي تۋت جە وتپراۆلياەتسيا نا كلادبيششە كرۋشيت موگيلى. ەتوت پريمەر - وتنوسيتەلنو بەزوبيدنىي، نو ۆەد موگۋت پويتي ي نا تەراكت. ۆ تسەلوم، ۆ ميرە ۆ رياداح تەرروريستيچەسكيح ورگانيزاتسي پروتسەنت سالافيتوۆ ۆ رازى ۆىشە، چەم يح دوليا ۆ مۋسۋلمانسكوم ميرە.

ودناكو يدەيا زاكونوداتەلنوگو زاپرەتا سالافيزما ۆ كازاحستانە، كوتورۋيۋ نا پروشلوي نەدەلە ۆىسكازالو دۋحوۆنوە ۋپراۆلەنيە مۋسۋلمان كازاحستانا، نا موي ۆزگلياد، نەۋداچنا.

س ودنوي ستورونى، ۋ سالافيزما وبەكتيۆنو ەست رياد وسوبەننوستەي، پرەۆراششايۋششيح ەگو پوسلەدوۆاتەلەي ۆ سۆوەگو رودا «گرۋپپۋ ريسكا». پرەجدە ۆسەگو، ەتو بۋكۆاليستيچەسكايا تراكتوۆكا ۆسەح پولوجەني كورانا ي سۋننى، ت.ە. «دەلات ۆسە تاك، كاك ناپيسانو»، بەز پەرەسچەتا نا كاكيە-ليبو سوۆرەمەننىە رەالي. پوميمو ەتوگو، سالافيزمۋ ۆ تسەلوم پريسۋشش ۋكلون نا پراكتيچەسكوە دەيستۆيە («امال») - چتو نەبەزوپاسنو نا فونە پرەدىدۋششەگو پۋنكتا.

كوگدا مولودوي، نەوبرازوۆاننىي، سوتسيالنو نەبلاگوپولۋچنىي چەلوۆەك، رەليگيوزنايا گراموتنوست كوتوروگو، مياگكو ۆىراجاياس، كراينە نيزكا، پوپاداەت ۆ رۋكي سالافيتسكيح پروپوۆەدنيكوۆ، ەگو موگۋت لەگكو تولكنۋت نا چتو ۋگودنو. ناپريمەر، ساۋدوۆسكي شەيح يزداەت فەتۆۋ، زاپرەششايۋششۋيۋ نادگروبنىە پليتى، ي گرۋپپا مولودەجي تۋت جە وتپراۆلياەتسيا نا كلادبيششە كرۋشيت موگيلى. ەتوت پريمەر - وتنوسيتەلنو بەزوبيدنىي، نو ۆەد موگۋت پويتي ي نا تەراكت. ۆ تسەلوم، ۆ ميرە ۆ رياداح تەرروريستيچەسكيح ورگانيزاتسي پروتسەنت سالافيتوۆ ۆ رازى ۆىشە، چەم يح دوليا ۆ مۋسۋلمانسكوم ميرە.

ۆ تو جە ۆرەميا، نەوبحوديمو چەتكو سكازات، چتو نە ۆسە سالافيتى تەرروريستى. ەست ميلليونى جيتەلەي ساۋدوۆسكوي اراۆي، كوتورىە ۆ بولشينستۆە سۆوەم يسپوۆەدۋيۋت سالافيتسكۋيۋ اكىدۋ (ۆەروۋبەجدەنيە), نو ەتو ۆپولنە نورمالنىە ميرنىە ليۋدي. ۆ توي جە ساۋدوۆسكوي اراۆي cالافيزم، فاكتيچەسكي، پرەۆراتيلسيا ۆ تراديتسيوننۋيۋ كونفەسسيۋ، سترۋكتۋريرۋيۋششۋيۋ وبششەستۆو. نو، پوپادايا ك نام، نا پوستسوۆەتسكوە پروسترانستۆو، سالافيزم، كاك پراۆيلو، پوۆوراچيۆاەتسيا ك وبششەستۆۋ درۋگوي سۆوەي ستورونوي. ريسكنۋ پريۆەستي تاكوە سراۆنەنيە: ۆسەم يزۆەستنو، چەم بىل ماركسيزم ۋ سەبيا نا رودينە - ۆ ەۆروپە،  ي چەم ون ستال، پوپاۆ ۆ روسسيۋ، ۆ سرەدۋ يۋنوشەي بلەدنىح سو ۆزوروم گورياششيم. چاستيچنۋيۋ انالوگيۋ زدەس موجنو پروۆەستي، يا سچيتايۋ.

يتاك، پوسكولكۋ سالافيتوۆ مى موجەم ۋۆەرەننو وتنەستي ك «گرۋپپە ريسكا»، لوگيچنو سدەلات ۆىۆود، چتو دالنەيشەە راسپروسترانەنيە ەتوگو تەچەنيا ۆ كازاحستانە پرەدستاۆلياەت پوتەنتسيالنۋيۋ ۋگروزۋ ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي - ي، سلەدوۆاتەلنو، دولجنو بىت بلوكيروۆانو. نو كاك، كاكيمي مەتودامي؟ - ەتو وتدەلنىي ۆوپروس.

پرەجدە ۆسەگو، ۆزيات ي زاپرەتيت ەتو تەچەنيە كاك «حيزب ۋت-تاحرير» نەلزيا. «حيزب ۋت-تاحرير» - ەتو پوليتيچەسكايا پارتيا، ۆ كوتوروي ەست چلەنستۆو، ۋستاۆ، پروگرامما، ياچەيكي پو پيات چەلوۆەك ي ت.د. ليبو تى ۆ پارتي، ليبو نەت. بولەە توگو، سوگلاسنو سۆوەمۋ ۋستاۆۋ، چلەن «حيزب ۋت-تاحرير» ۆ سلۋچاە ارەستا وبيازان وتكرىتو وبياۆيت و سۆوەي پارتينوي پرينادلەجنوستي. نو وپرەدەليت، ياۆلياەتسيا لي چەلوۆەك سالافيتوم، نە ۆسەگدا ۆوزموجنو. ۆەروياتنو، ەسلي چەلوۆەك ۆ مەچەتي گرومكو پرويزنوسيت سلوۆو «امين»، حوتيا مۋللا پروسيت پرويزنوسيت شەپوتوم، تو ون موجەت وكازاتسيا سالافيتوم، نو ي ەتو نە وبيازاتەلنو. نەۋجەلي پريكاجەتە پو ەتومۋ پريزناكۋ ارەستوۆىۆات سالافيتوۆ؟ كاجدۋيۋ پياتنيتسۋ فيكسيروۆات، كتو گرومكو سكاجەت «امين» ي تۋت جە يح ۆىۆوديت پود رۋكي؟ ۋ سالافيتوۆ نەت پارتبيلەتا، ي پري جەلاني نازۆات «سالافيتوم» موجنو پراكتيچەسكي كوگو ۋگودنو.

ا ەست ۆەد ەششە ي تاكوي مومەنت: ەسلي توت جە مۋسۋلمانين-حانافيت بۋدەت پوسلەدوۆاتەلنو ۆىپولنيات ۆسە پرەدپيسانيا سۆوەگو جە حانافيتسكوگو مازحابا، ەگو نەلزيا بۋدەت ۆنەشنە وتليچيت وت سالافيتا. پروستو سالافيتى، يزناچالنو وريەنتيروۆاننىە نا پراكتيچەسكوە دەيستۆيە، پرەجدە ۆسەگو، پو ريادۋ پۋنكتوۆ بولەە پوسلەدوۆاتەلنى. حوتيا ەست، كونەچنو، ي وتليچيا ۆ اكىدە - ناپريمەر، سالافيتى كاتەگوريچەسكي نە پريەمليۋت شيزم، ا تاكجە سۋفيزم. ي چتو تەپەر، پريكاجەتە ۆسەم مۋسۋلمانام داۆات راسپيسكۋ و لويالنوستي ك سۋفيام، ا تاكجە ك يسلامسكوي رەسپۋبليكە يران؟ يلي زاستاۆيت كاجدوگو پرينەستي سپراۆكۋ و توم، چتو پوسەتيل تۋركەستان؟ بەز كوممەنتاريەۆ، سوگلاسيتەس...

ۆى پونيماەتە، چتو يا حوچۋ سكازات: وفيتسيالنو زاپرەتيۆ سالافيزم ۆ رك، موجنو وتكرىت ناستوياششۋيۋ «وحوتۋ نا ۆەدم». پرەۆراتيت وبۆينەنيە ۆ سالافيزمە ۆ بانالنوە ورۋديە سۆەدەنيا ليچنىح سچەتوۆ ي ت.پ. ا ۆەد ۆىدۆيگاەتسيا ەششە يدەيا زاپرەتيت ۆووبششە ۆسە يسلامسكيە ناپراۆلەنيا، كرومە حانافيتسكوگو مازحابا. ي چتو توگدا پريكاجەتە دەلات گراجدانام ازەربايدجانسكوگو پرويسحوجدەنيا (تراديتسيوننايا كونفەسسيا - شيزم) يلي، ناپريمەر، ۆىحودتسام س سەۆەرنوگو كاۆكازا (تراديتسيوننىي مازحاب - شافيتسكي)?

ەسلي ەست ەكسترەميستسكايا گرۋپپيروۆكا، نادو ەە ۆىياۆليات ي ليكۆيديروۆات. پەرەكرىۆات كانالى فينانسيروۆانيا، ەسلي تاكوۆىە يمەيۋتسيا. پرەجدە ۆسەگو، تششاتەلنو پروۆەريت ۆسە زارۋبەجنىە فوندى، فينانسيرۋيۋششيە رەليگيوزنۋيۋ دەياتەلنوست ۆ كازاحستانە (ۆ پوسلەدنيە گودى ەتو نە وچەن پروزراچنىي ۆوپروس). نو ۆسە ەتو - پولنوموچيا سپەتسسلۋجب، ا نە دۋمك ي نە پارلامەنتا.

ەسلي مى حوتيم، چتوبى ۆ كازاحستانە راسپروسترانيالسيا نە راديكالنىي سالافيزم، ا تراديتسيوننىي يسلام حانافيتسكوگو مازحابا، تو نەوبحوديمو ەگو پوددەرجيۆات. كاك گوۆوريتسيا، «كتو نە حوچەت كورميت سۆويۋ ارميۋ - بۋدەت كورميت چۋجۋيۋ». ك رەليگي ەتو وتنوسيتسيا ۆ نە مەنشەي ستەپەني. نەوبحوديمو سيستەماتيچەسكي پوۆىشات رەليگيوزنۋيۋ گراموتنوست. ۆ يدەالە نۋجنو وتكرىت ۆ كازاحستانە فاكۋلتەتى تەولوگي. ۆ سۆەتسكوي تۋرتسي، ك پريمەرۋ، ەست ي فاكۋلتەتى تەولوگي، ي سەت ۋچەبنىح زاۆەدەني ۋروۆنيا كوللەدجا، ۆ كوتورىح گوتوۆيات يماموۆ. ۆسە ەتو پولنوستيۋ فينانسيرۋەتسيا گوسۋدارستۆوم، پريچەم ەششە س 1980-ح گودوۆ، پارتيا ەردوگانا تۋت ني پري چەم. ۆ رەزۋلتاتە ۆليانيە رەليگيوزنىح ەكسترەميستوۆ ۆ سترانە - نيچتوجنو، سۆىشە 90% تۋرەتسكيح مۋسۋلمان دوۆەريايۋت ۋپراۆلەنيۋ پو دەلام رەليگي.

كرومە توگو، موجنو سراۆنيت كازاحستانسكوە زاكونوداتەلستۆو حوتيا بى س روسسيسكيم. ناپريمەر، ۆ ناشەم زاكونە «و سۆوبودە ۆەرويسپوۆەدانيا ي رەليگيوزنىح وبەدينەنياح» ەست تري ۆاجنىح پولوجەنيا: رەليگيوزنىە وبەدينەنيا وتدەلەنى وت گوسۋدارستۆا، ني ودنو يز نيح نە يمەەت نيكاكيح پرەيمۋششەستۆ پەرەد درۋگيمي، ي وني نە فينانسيرۋيۋتسيا گوسۋدارستۆوم. يز ەتيح ترەح پولوجەني ۆ انالوگيچنوم زاكونە روسسيسكوي فەدەراتسي يمەەتسيا تولكو پەرۆىي، دۆۋح درۋگيح - نەت. بلاگوداريا ەتومۋ گوسۋدارستۆو ۆ روسسي يمەەت گورازدو بولشۋيۋ سۆوبودۋ دەيستۆي نا كونفەسسيونالنوم پولە، نە سۆيازىۆايا سامومۋ سەبە رۋكي

نۋجنو تاكجە چەتكو پونيمات ەششە ودنۋ ۆەشش: تاك نازىۆاەمىي «تراديتسيوننىي كازاحسكي يسلام» («سينتەز» حانافيتسكوگو مازحابا س پەرەجيتكامي شامانيزما، بىتۋيۋششي ۆ وسنوۆنوم ۆ سەلسكوي مەستنوستي) - نەكونكۋرەنتوسپوسوبەن، ي پوتومۋ وبرەچەن. ەسلي سچيتات، چتو تاكايا فورما رەليگيوزنوستي وپتيمالنا دليا كازاحستانا (تاكوە منەنيە ۆىسكازىۆايۋت داجە نەكوتورىە ەكسپەرتى), تو يز ەتوگو لوگيچەسكي سلەدۋەت، چتو ەە نادو تسەلەناپراۆلەننو پوددەرجيۆات. ناپريمەر، پرەپوداۆات ۆ مەدرەسە.

نو تۋت-تو ي ناچينايۋتسيا پروبلەمى. يسلام ەست سيستەما، ي شامانيستسكوە ميروۆوززرەنيە - توجە سۆوەگو رودا سيستەما. نو سينكرەتيچەسكي «تراديتسيوننىي كازاحسكي يسلام» - ەتو يزناچالنو نە سيستەما، ا، وبرازنو ۆىراجاياس، «راستۆور»، ۆ كوتوروم ۆو ۆزۆەشەننوم سوستوياني «پلاۆايۋت» ەلەمەنتى دۆۋح رازنىح سيستەم، نەسوۆمەستيمىح درۋگ س درۋگوم. يناچە گوۆوريا، تاكوي «يسلام» ۆ پرينتسيپە نە پودداەتسيا سيستەمنومۋ يزلوجەنيۋ، كاكوي-ليبو كوديفيكاتسي. دليا ەگو سوحرانەنيا نەوبحوديما كونسەرۆاتسيا رەليگيوزنو نەۆەجەستۆەننوي سرەدى - پريچەم، ۆەسما «جەلاتەلنو»، زاكرىتوي وت ۆنەشنەگو ميرا. تاكايا سرەدا بىلا ۋ ناس ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا، سەيچاس ەە نەت. ناپروتيۆ، مى جيۆەم ۆ وتكرىتوي سترانە، يدەت اكتيۆنايا ۋربانيزاتسيا كازاحسكوگو ەتنوسا نا فونە گلوباليزاتسي.

پودىتوجيۆايا، موجنو سكازات سلەدۋيۋششەە. ەست دۆا ۆاريانتا: ليبو ۆ كازاحستانە بۋدەت اكتيۆنو پوددەرجيۆاتسيا حانافيتسكي مازحاب، ليبو بۋدۋت نەيزبەجنو راسپروسترانياتسيا راديكالنىە ۆەرسي ۆاححابيزما (ي نە تولكو ەگو). ت.ە. داجە تە، كتو پو رازليچنىم پريچينام ناستوروجەننو وتنوسيتسيا ك يسلامۋ، دولجنى، پو ترەزۆومۋ رازمىشلەنيۋ، ۆىبيرات «يز دۆۋح زول مەنشەە».

كرومە توگو، كاك بى بانالنو ەتو ني زۆۋچالو، نەوبحوديمو سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوە وزدوروۆلەنيە نەبلاگوپولۋچنىح رەگيونوۆ، ەففەكتيۆنايا بوربا س كوررۋپتسيەي، ا تاكجە پوزيتيۆنىە سدۆيگي ۆ سيستەمە وبرازوۆانيا - وبىچنوگو، سۆەتسكوگو وبرازوۆانيا. بەز ەتيح مەر ودنو تولكو رەليگيوزنوە پروسۆەششەنيە، وچەۆيدنو، نە داست جەلاەموگو رەزۋلتاتا.

چتو جە كاساەتسيا زاپرەتيتەلنىح ينيتسياتيۆ - ليچنو يا يح نە پوددەرجيۆايۋ.

زدەس نۋجنى درۋگيە مەرى، ۆليايۋششيە نا گلۋبيننىە پروتسەسسى ۆ وبششەستۆە.

http://kazrus.info/index.php?ab=news&&sector=religiya&&news=19072011165551

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2120
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2529
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2242
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1637