ۇستىمىزدەگى جىلعى ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا بىرقاتار حالىقارالىق اقپارات قۇرالدارى كاسپي قايراڭىنداعى «ساتباەۆ» مۇناي كەنىشىن يگەرۋ قۇقىعىن العان ۇندىستاندىق «ONGC ءMىttal Energy» مۇناي-گاز كومپانياسىنىڭ قازاقستاننىڭ قۋات كوزدەرىن ءوندىرۋ سالاسىنداعى ۇلەسىن ارتتىرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانى تۋرالى جارىسا جازعان بولاتىن. ايتا كەتسەك، بۇل كومپانيا ءۇندىستاننىڭ مەملەكەتتىك «ONGC ءVىdesh ءLىmىted» مۇناي-گاز كاسىپورنى مەن ميللياردەر لاكشمي ميتتالدىڭ ەنشىلەس كومپانيالارىنىڭ ءبىرى – «ءMىttal ءىnvestment Sarl» كومپانياسىمەن بىرلەسە قۇرىلعان.
ONGC كومپانياسى ساتباەۆ اتىنداعى كەنىش اكتسيالارىنىڭ ءبىر بولىگىن ساتىپ الۋ جونىندەگى كەلىسىمشارتقا پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ قاڭتار ايىندا ۇندىستانعا جاساعان ساپارى كەزىندە قول قويعان بولاتىن. كومپانيا كەنىش اكتسيالارىنىڭ 25 پايىزى ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتىنە شامامەن 26 ميلليون دوللار جانە قايتا ساتۋ قۇقىعى ءۇشىن تاعى 80 ميلليونعا جۋىق دوللار تولەيدى دەپ كۇتىلۋدە. كومپانيا كەنىشتى بارلاۋعا 165 ميلليون دوللار ينۆەستيتسيا سالۋدى ءوز موينىنا الىپ، بارلاۋ جۇمىستارىنا 235 ميلليون دوللار كولەمىندە قوسىمشا ينۆەستيتسيا ءبولۋ قۇقىعىن العان.
«ساتباەۆ» كەنىشى كاسپي اكۆاتوريىنىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىندا ورنالاسقان. كەنىش قويناۋىنداعى مۇناي قورى شامامەن 256 ميلليون تونناعا (1 ملرد 587 ملن 200 مىڭ باررەل) باعالانادى.
العاشقى كەزەڭدە كەنىش اكتسيالارىنىڭ 75 پايىزى كەنىشتىڭ وپەراتورى – «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ قولىندا بولادى. ال ءۇندىستان تاراپى قازاقستاننىڭ كومىرسۋتەك سالاسىندا تۇراقتاپ قالۋعا دەگەن قۇلشىنىسىن ءوز ەكونوميكاسىنىڭ وسىمىمەن ءتۇسىندىرىپ وتىر. ەكونوميكانىڭ وسىمىمەن بىرگە كومىرسۋتەككە دەگەن سۇرانىس ارتپاق. 2030 جىلعا قاراي ءۇندىستان كۇن سايىن 6 ميلليون باررەل مۇناي ەكسپورتتايدى دەپ كۇتىلۋدە.
جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، «ONGC ءMىttal Energy» كومپانياسىنىڭ ءبىر بولىگى لاكشمي ميتتالدىڭ قولىندا. بۇل جاعدايعا بايلانىستى بىرنەشە زاڭدى سۇراق تۋىنداپ وتىر. بىرىنشىدەن، قازىر قازاقستان ەكونوميكاسى 90-شى جىلدارمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي كۇشەيىپ، مۇناي مەن گازدىڭ تابىستى كوزدەرىن ءوز كۇشىمەن يگەرە الاتىنداي جاعدايعا جەتكەن. بۇل جەردە «ساتباەۆ» كەنىشىن دە ءوز كۇشىمىزبەن يگەرە الاتىنىمىز انىق. ماسەلەن، كەنىشتى يگەرۋ قارجىلىق-ەكونوميكالىق جاعدايى جىلدان-جىلعا جاقسارىپ كەلە جاتقان «قازمۇنايگاز» ۇك» اق-تىڭ دا قولىنان كەلەر ەدى. ايتا كەتسەك، قازىر «قازمۇنايگازدىڭ» قازاقستاننىڭ ىشكى جالپى ونىمىندەگى ۇلەسى شامامەن 6 پايىزدى قۇرايدى، ءتىپتى ەل بيۋدجەتىندەگى كىرىستىڭ 10 پايىزى دا سونىڭ ۇلەسىنە تيەدى.
ەكىنشىدەن، «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» كومپانياسىنىڭ ءوندىرىس ورىندارىنداعى ادام شىعىندارىنا قاتىستى جايسىز وقيعالار مەن وسى كومپانيانىڭ شاحتەرلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ۋادەلەرىن ورىنداماۋىنا قاتىستى كوپ جىلدىق داۋ-دامايلار لاكشمي ميتتالدىڭ قازاقستانداعى بەدەلىنە الدەقاشان قاياۋ تۇسىرگەن. وسى ورايدا لاكشمي ميتتال ەل ۇكىمەتى الدىنداعى ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىق ورىنداماي، جوعارىدا ايتىلعان مۇناي-گاز كەلىسىمىنە قول قويماي تۇرا تۇرعانىمىز ءجون بولار ما ەدى؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
ايتسە دە، «تەمىر سالاسىندا» بىرقاتار ساتسىزدىكتەرگە تاپ بولعان لاكشمي ميتتال ەندى ءوزىنىڭ «باستى نىساناسىنا» قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز سەكتورىن الماق. بۇل – انىق نارسە، ويتكەنى «Forbes» جۋرنالىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، 2008 جىلى لاكشمي ميتتالدىڭ بايلىعى 27,5 ملرد فۋنتتان 10,8 ملرد فۋنتقا دەيىن ازايىپ قالعان. ەندى ءوزىنىڭ «ادال ەڭبەكپەن» تاپقان 16,7 ملرد فۋنتىنىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن لاكشمي ميتتال ايانىپ قالماس. «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋدىڭ» ءوندىرىس ورىندارى مەن شاحتالارىندا ورىن العان قايعىلى جاعدايلاردىڭ ەندى قازاقستاندىق مۇنايشىلارعا كەلگەندە دە تاعى قايتالانباسىنا ەشقانداي كەپىلدىك جوق...

مارك سەلبيەۆ، الماتى             («ايقىن» گازەتى، 15.05.2009)