كورنەكى سۋرەت.

باياعىدا قازاق حالقىنىڭ  ەرتەگىلەرىن وقىعاندا، سوڭىندا  "ەكەۋى قوسىلىپتى، وتىز كۇن ويىن، قىرىق  كۇن  تويىن جاساپتى، سولاي  ماقسات-مۇراتىنا جەتىپتى" دەپ اياقتالاتىن. سوندا  وزىمشە، ويلايتىنمىن، "نەگە  وتىز كۇن ويىن ء(بىر اي) قىرىق  كۇن تويىن (تاعى ءبىر جارىم اي), سوندا ەكى جارىم اي توي تويلاۋ  ادامنىڭ  اقىلىنا  قونىمسىز ەمەس پە؟. الەمدەگى قانشاما ۇلت پەن ۇلىستاردىڭ  ەشقايسىسىنىڭ  ەرتەگىلەرى وسىلاي  اياقتالمايدى.

شىندىعىنا كەلسەك، ءبىز سول ەرتەگىدە ايتىلعانداي ەسىل دەرتىمىز تەك  توي-دۋمان عانا ەكەن. سەنبەسەڭىز،  جىپكە تىزگەندەي ءتىزىپ كورەلىك.

1991 جىلى كەڭەس وداعى  ىدىراعاننان باستاپ،  ەلىمىز  دەربەس  مەملەكەت  رەتىندە، قانشاما الەمدىك دەڭگەيدەگى  فورۋم، سامميت، شانحاي ىنتىماقتاستىعى، ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعى، تۇرىكتەكتەس حالىقتار قاۋىمداستىعى، EXرO-2017, سيرياداعى  قاقتىعىستاردى رەتتەۋ، تالاي رەت الەمنىڭ  دىن باسىلارىن استاناداعى جينادى، ايتەۋىر  جىل  ون ەكى  اي  توي  تويلاۋدان  كوز  اشپاي كەلەمىز.

قازاق حاندىعىنىڭ - 550 جىلدىعى، ابىلاي حاننىڭ - 300 جىلدىعى، اباي قۇنانبايۇلىنىڭ - 150 جىلدىعى، ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ - 200 جىلدىعى، ت،ب ەسەپ جوق.

مۇنىڭ سىرتىندا جاڭا  جىلدى  قۋانىپ، اتا-بابامىز ءتىرىلىپ  كەلگەندەي، وت شاشىپ تۇرىپ، ءبىر اي  تويلايمىز. ءتىپتى، «14-اقپان - ۆالەنتين كۇنى» «تاتيانا كۇنى» «حەللوۋين» كاتوليكتەردىڭ تويىن دا تويلاي بەرەمىز. «18 قاڭتار كرەششەنيە» دەپ استانادا ەسىلدىڭ  جاعاسىندا  پراۆوسلاۆ حريستياندارىمەن بىرگە  سۋعا  شومىلىپ  جاتقان  قانداستاردىڭ سانى جىل ساناپ كوبەيۋدە. «8—ناۋرىز حالىقارالىق ايەلدەر كۇنى» دەپ تاپ سول كۇنى گۇل  مەن  تورت، شامپانسكي ساتىپ الماساق تاعى بولمايدى.

«10-ناۋرىز - كورىسۋ  كۇنى»، «22-25 ناۋرىز - ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى»، «15 ناۋرىز - «قوزى كورپەش بايان سۇلۋ كۇنى»،  «1 مامىر - حالىقارالىق  دوستىق كۇنى»، «7 مامىر - داريعا نازارباەۆانىڭ  تۋعان كۇنى (جىلدا قورعانىس مينيسترلىگى  اسكەري شەرۋ ۇيىمداستىرادى), «9 مامىر - جەڭىس كۇنى»، ت.ب سانىنان جاڭىلاسىز. قازاقتار كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن سوعىسقانىن ءالى كۇنى  بىلمەيدى. «25 مامىر - سوڭعى  قوڭىراۋ»، «31 مامىر - قۋعىن-سۇرگىن كۇنى»، «1-10 شىلدە ارالىعى -  ەلباسى مەن استانانىڭ تۋعان كۇندەرى» وت شاشۋ  مىندەتتى تۇردە بولادى.

«30 تامىر - كونستيتۋتسيا كۇنى»، «1 قىركۇيەك - ءبىلىم كۇنى» «22 قىركۇيەك -تىلدەر كۇنى»، «1 قازان  - ۇستازدار كۇنى»، «1 جەلتوقسان - پرەزيدەنت كۇنى»... وتكەن جىلدان باستاپ، «العىس ايتۋ كۇنى» دەگەن كۇلكىلى  مەرەكە پايدا بولدى. كىمگە كىمنىڭ العىس ايتۋ  كەرەك  ەكەندىگى تۇسىنىكسىز. ودان  قالا  بەردى، ەلىمىزگە  تانىمال تۇلعالاردىڭ  50, 60, 70, 80, 90, 100 جاسقا  تولعان  مەرەيتويلارىن  اتاپ  وتپەسە  تاعى  بولمايدى.

قازاقستانداعى  تەلەارنالار تاڭنىڭ  اتىسىنان  كۇننىڭ باتىسىنا  دەيىن  «قازاقشا  كونتسەرت»، «ءازىل الەمى»، «جايدارمان»، «تۇنگى  ستۋديا»، «قىزىق times» «بەنەفيس شوۋ» «قالاۋلىم»  دەگەن  سايقىمازاق  باعدارلامالارعا  تۇنىپ  تۇر. ءانشى  دەيىن  دەسەڭ، ءانشى ەمەس، كۇيشى  دەيىن  دەسەڭ، كۇيشى  ەمەس، ماسقاراباز تۇرسىنبەك قاباتوۆ، نۇرلان قويانباەۆ، اشا ماتاي، قىدىرالى بولمانوۆ، قاراقات ءابيلدينا جاۋلاپ الدى. بەت اۋزى الاقتاپ، جالاقتاپ المايتىن تازى سەكىلدى  ورىcشا-قازاقشا  ارالاستىرىپ  بىردەڭەلەردى ايتادى، سوعان پارىقسىز  كورەرمەن  كۇلەدى. مەن سەكىلدىلەر جىلاعىسى  كەلەدى.

ساحنا  مادەنيەتى  مۇلدەم ساقتالمايدى. كوركەم  ادەبيەتتەگى قازاق  حالقىنىڭ  كەرەمەت  ءسوز تىركەستەرى  قولدانىلمايدى. ساحنا ەتيكاسى مەن ەستەتيكاسى بىلاي تۇرسىن، تەلەارنادا قالاي كۇلىپ تۇرۋدان باستاپ، ءسوز ساپتاۋ، دۇرىس ءجۇرۋ، جالپى ايتار بولساق، بارىنەن جۇرداي. ساحنا سۇلۋلىقتى  قاجەت ەتەتىندىكتەن، كىم كورىنگەننىڭ قول جاۋلىعىنا  اينالعاندىعى جاسىرىن ەمەس. جاۋىر بولعان  توك-شوۋلاردان  تازالانار ۋاقىت جەتتى ەمەس پە؟ سوندىقتان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق تەلەارنالارىنا  تۇبەگەيلى  توڭكەرىس  كەرەك. ايتپەسە، وسىلاي  سورلاعانى سورلاعان.

ال، ەندى  كۇندەلىكتى ومىردە بولىپ  جاتقان  تويلارداعى  سوراقىلىقتارعا توقتالايىن. جاقىندا ورال قالاسىندا جاڭا جىلدىق  كەشتەردىڭ بىرىندە  «كورپوراتيۆ» دەپ  جينالعان جاستار  جاعى  قىزىپ العاندىعى سونشالىقتى، قازاق ءۇشىن  قاسيەتتى سانالاتىن  تاماق قوياتىن  داستارحاننىڭ ۇستىنە شىعىپ بيلەگەنىن الەۋمەتتىك جەلىلەردەن  كورىپ جاعامىزدى ۇستادىق. تويلارداعى  ەرسى قىلىقتار مەن مادەنيەتسىزدىكتەرگە بولا جەرگە  قارايتىن بولدىق. مىسالى، اتالار مەن اجەلەردى اسابالار  ورتاعا سۇيرەپ شىعارىپ، بي بيلەۋگە ماجبۇرلەۋى  شەكتەن شىقتى. قازاق  قاستەرلەيتىن  اتالار  مەن اجەلەر  مازاققا  اينالعانداي. ونىسىنا  ارلانباي «كۇلسەڭ، كارىگە  كۇل» دەپ ءوز-وزدەرىن اقتاپ  الىپ  جاتادى.  قانشاما  رەت  ايتىپ  جازساق تا  ازىرگە  ناتيجە جوق.

بانكتەردەن  (كرەديت) قارىز  الىپ  قاۋعالانىپ توي تويلاۋ  سانگە  اينالعانى قاي  زامان. تانىمالى  انشىلەر مەن  سايقىمازاقتاردى  شاقىرۋ  قىرۋار  قارجىنى  تالاپ  ەتەدى. وعان قاراپ جاتقان  ەشكىم جوق، باسەكەلەستىكتىڭ  بەلەڭ العاندىعى  سونشالىقتى، ي. ا. كرىلوۆتىڭ جازىپ  كەتكەن  «وگىز بەن باقا» دالادا قالدى. مىجىما  تىلەكتەر مەن قاراۋعا  ۇيالاتىن  كورىنىستەر ادامنىڭ  قۇيقا  شاشىن  شىمىرلاتادى. تامادالار  كۇلدىرەم  دەپ ءبۇلدىرىپ  جاتقان  جايى بار. تويداعى  ءمان-ماعىنا، انايىلىق  پەن جابايىلىق  تىيىلماسا  كورگەن  كۇنىمىز  سور بولار.

ول ول ما، جۋىردا  ەلىمىزگە بەلگىلى  ادامنىڭ بايبىشەسى  بۇل  دۇنيەمەن قوشتاسقاندا، قارالى  قازادا  وتىرىپ، اق  جاعالى مينيسترلەر  مەن دەپۋتات، سەنات سەركەلەرى قايتىس  بولعان  كىسىنى  ەمەس، ونىڭ  كۇيەۋىن  ماقتاپ-ماقتاپ  كەلەدى دە،  ءسوزدىڭ  اقىرىندا «ارتى  توي بولسىن، تويدا  كەزدەسەيىك نەمەسە توي  تويعا  ۇلاسسىن» دەپ  ساندىراقتاپ  كەتىپ جاتتى. قۇدايىم-اۋ، اتا-بابامىزدىڭ جازىپ كەتكەن  «جەتى  عاسىر جىرلايدى» نەمەسە «بەس عاسىر جىرلايدى» دەگەن  كىتاپتاردا  ولىمگە  قاتىستى  قانشاما  قازاق  تىلىندەگى  ءىنجۋ-مارجاندار مەن  گاۋھار  تاستار توگىلىپ تۇر  دەسەڭىزشى، ەگەر جاتتاي   الماساڭىز   جازىپ   الىپ   وقىپ  بەر. بالالار  كىتاپ وقىمايدى  دەپ جاتامىز، ولار تۇگىلى، ۇلكەندەردىڭ   باسىم  كوپشىلىگى  كىتاپ  وقىمايدى، ءتىپتى  وقىعىسى دا  كەلمەيدى. سوندىقتان، توي تويلاي  بەرمەي،  ەس جىياتىن مەزگىل جەتتى،  اعايىن...

جۇمامۇرات  ءشامشى، تاريح  عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz