ەكى كۇن بويى استانا قىزۋ جىر دوداسىن تاماشالادى. ءبىر-بىرىنەن كەم تۇسپەيتىن 20 اقىن الامانعا ءتۇستى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ۇيىمداستىرعان حالىقارالىق ايتىس ەلوردامىزدىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالدى. ەكى كۇن بويى اقىندار اسەم قالا استاناسىن جىرعا قوستى. ايتىسقا قىرعىزستاننان، موڭعوليادان اقىندار كەلدى. بۇل ايتىستا ءبارى ايتىلدى. قولداۋ دا، جولداۋ دا، شۇرايلى تىركەس پەن ادەمى ۇيقاس تا بولدى، - دەپ جازادى "ايقىن" باسىلىمى.

بۇل ايتىس بۇرىنعىعا ۇقساماي­دى. ۇقسامايتىن دا ءجونى بار. تالاي دودالاردا باق سىناعان حاس ءجۇي­رىك­­تەر كورەرمەنىنىڭ الدىن­دا قى­­زىل كىلەممەن ءجۇرىپ ءوتتى. قا­­­­زىلار القاسىنا دا ءسوز مايە­گىن ۇعاتىن قالامگەرلەر جيىل­عان.
مادەنيەت جانە سپورت ۆيتسە-ءمينيسترى اقتوتى رايىم­قۇلوۆا ءمينيستردىڭ العىسوزىن وقىپ بەردى. مي­­نيستر: «ايتىس – حا­لىق اسىعا كۇتەتىن، جو­عارى باعا­لاي­تىن ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ءبىرى. دودادا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇك­پى­رى­نەن، شەت ەلدەردەن كەل­گەن وت اۋىزدى، وراق ءتىل­دى ايتىسكەرلەرىمىز ءوز با­عىن سىنايدى. بار­شاڭىز­دى جىر-بايگەنىڭ اشىلۋىمەن قۇتتىقتاپ، ايتىس­كەر­لەرگە ساتتىلىك تىلەيمىن»، – دەپ تىلەك ءبىلدىرىپتى.

ەكى ەلدىڭ اراسىن جالعاعانداي

ءبىرىنشى كۇن...
كۇنى بۇرىن تارتقان جەرەبە بويىنشا ال­عاش بولىپ ساحناعا رينات زايىتوۆ پەن مەيىر­بەك سۇلتانحان شىقتى. «كارى قايىڭ مەن جاس ساڭلاقتىڭ» ايتىسى سىيلاستىققا قۇرىلدى. استانالىق اقىن سەمەيلىك سەرىنىڭ ارىنىنان بارىنشا ساقتانىپ ايتىستى. ويتپەي قايت­سىن، رينات بۇل ايتىستا ايتىس جاساۋدان گورى، مىسىنىڭ باسىم ەكەنىن دالەلدەۋمەن بولدى. «مەن بىلگەن رەكەڭ قاشاننان دا. حالىقتى شوۋ كورسەتىپ شۋلاتىپ ەد» دەپ مەيىربەك اي­تى­­سىنىڭ اتاۋىن ءوزى قويدى. ريناتتىڭ اي­تىسقا كوپ شىقپايتىنىن ايتا كەلە، «جو­عال­عان جولبارىستى تاۋىپ بەرگەن، مينيستر ارىس­تانعا مىڭ راقمەت» دەپ ءجون تەڭەۋ ءبىل­دىردى. «بۇگىن قانداي توسىن سىي الىپ كەلدىڭ، ءوزىڭ جاقسى كورەتىن ەلورداعا» دەگەنىنە، «اس­تانا – مەنىڭ جالعىز ماحابباتىم، كەدەيدىڭ توي­عا كيەر شاپانىنداي» دەپ رينات ءدوپ جاۋاپ بەردى. قىسىلاڭقىراپ وتىرسا دا، ءوتىمدى جىر ايتقان مەيىربەكتىڭ ۇپايى تۇگەل بولدى. بارىنشا ايتام دەگەن رينات ءبىر توعىزبەن كەم قالدى.

ادىلبەك بۇركىتقازى مەن مۋندۋزبەك ۋسۋپ­بە­كۋلى قىرعىز بەن قازاق ايتىسىنىڭ جارا­سىم­دى ۇلگىسىن كورسەتتى. ايىر قالپاق اعايىن­نىڭ احۋالى مەن ەكى ەل اراسىنداعى دوستىق جايىن ءسوز ەتتى. ماناس شىڭى مەن الاتاۋدان ءان كەتپەسىن دەگەن تاماشا تىلەك تە ايتىلدى. «ەكى ەلگە بىلەسىڭ ايتىس ورتاق، ەكى ەلدىڭ ارا­سىن جالعاعانداي» دەپ حالىقارالىق ايتىستىڭ ماڭىزىن جىرعا قوستى. دەگەنمەن ايتىس شىرايىنىڭ كىرۋى قارسىلاسقا دا بايلانىستى. حالىق «ادىلبەك الىسقا شاباتىن بالا ەكەن» دەپ باعاسىن بەردى.

موڭعوليادان كەلگەن امانجول قۋانتقان مەن سەرىك قويشۇعىلوۆتىڭ ايتىسى باۋىر­لار­دىڭ ءبىرىن-ءبىرى دەمەگەنىن كورسەتتى. سەرىك امان­جولعا «ەلگە كەل، جاقسىلىقتىڭ كوشىن باس­تا» دەپ ساۋال تاستاسا، «اللا قالاسا، ول كۇن­دە الىس ەمەس دەپ» قۋانتقان ەلدى ءبىر قۋان­تىپ تاستادى. سەرىكتىڭ باتىس مىنەز ماقامى مەلستەردى ساحناعا قايتا اكەلگەندەي اسەرگە بولەدى. ماقسات اقانوۆ پەن اياۋلىم جۇما­بەك­قىزى قىز بەن جىگىت ايتىسىنىڭ كورىگىن قىز­دىردى. مۇنان بۇرىن دا تالاي قىزدى ساح­نادا تولقىتقان ماقسات اياۋلىمنىڭ دا ادۋىنىن بايقاپ كوردى. اقانوۆقا جاراسار ءازىل مەن اياۋلىم كورسەتكەن يبا جۇرتتى ءتانتى ەتتى. كەلەسى بولىپ ايتىس الاڭىنا شىققان ءبىرجان بايتۋوۆ پەن اسىلبەك ماراتوۆ ءبىراز شارپىسىپ قالدى. قازاق پەن قىرعىزدىڭ ارتىقشىلىعىن ايتىپ ءبىراز جەرگە بارىستى. كوپ وتپەي، سىيلاستىق جاراسىم تاپتى. «قيا­مەت كۇنى تۋىپ كەلگەنىنشە، اراعا ءتىلماش سال­ماي تىلدەسەيىك» دەگەن ءبىرجان اقىن اسىل­بەك­پەن ايتىسىنا ادەمى نۇكتە قويدى.

التى قۇرلىققا التى الاش،

سەنىمەن ءمالىم، استانا!

ورتاعا ايبەك قاليەۆ پەن ديدار قاميەۆ شىق­تى. ءبىر قىزىقتىڭ باستالارىن ءىشىمىز سە­زىپ وتىردى. اقىندار ايتىستى تاريحي جىر­لارىمەن كوركەمدەپ، ءازىل ارالاس ۇنامدى اي­تىس جاسادى. ءبىر-بىرىنە ورىندى سىن ايتىپ، لايىقتى جاۋاپ بەردى. جەرەبە تارتۋ راسىمىنە كەل­مەي قالعان ديدارعا: «كورشىنىڭ قىزى قۇ­ساپ قوي كەلگەندە، كەستە تىگىپ جاتقانىڭ قىزىق بول­دى» دەپ ايبەك ءىنىسىنىڭ بەتاشارعا قاتىس­قانىن سىنعا الدى. توسىلماعان ديدار: «قى­رىق­تاعى قاليەۆ رەنجيدى دەپ، سەكسەندەگى اجەم­دى اتتاپ كەتە المادىم» دەپ ۋادەلى جەرگە بارعانىن باياندادى. «اقشاسىن قيماعاننان ەمەس اعا، اق شاشىن سىيلاعاننان كەتە الما­دىم» كەلىستى تەڭەۋمەن كوپكە ۇنادى. «موڭ­عو­ليا مەن قىرعىزدىڭ اقىندارى سەنەن ەرتە كەل­دى» دەگەنىنە، «سامولەتپەن ۇشقام جوق ءسىز سە­كىلدى، گولولەدتەن ۇشىپ كەتە جازداپ كەلدىم» دەپ جۇرتتى قىران-توپان كۇلكىگە قالدىردى. اي­بەكتىڭ سان قىرىن جىرعا قوسىپ: «قۇر ءاڭ­گىمە ايتقاندا زيانىڭ جوق، پروبلەما ايت­قان­دا تىم قاۋىپتى ەڭ» دەپ اعاسىنا باعا بەردى. قا­ليەۆ تا قاميەۆتىڭ كوڭىلىن قالدىرعان جوق. ورىن­دى تۇستان شابۋىلدايتىن ستراتەگ ەكە­نىن كورسەتىپ، جايمەن جىرلادى. ءار سوزىمەن بايىپتى جىر ءوردى. استانا ماڭىنداعى اۋىل جاع­دايىن، كومىر باعاسىن، گاز بەن وتىن-سۋ­دىڭ ماسەلەسىن قوزعادى. ءماندى ايتىس دي­دار­دىڭ استانا جايلى ويلى تولعاۋىمەن ءتۇيىن­دەلدى.

– از تاۋكە دەيىن حانداردىڭ،
ورداسىنان وزعان، استانا!
جەتى جارعىداي زاڭداردىڭ،
جالعاسىن جازعان، استانا!
التى قۇرلىققا التى الاش،
سەنىمەن ءمالىم، استانا!
اتاسى باسقا جۇرتقا دا،
جاماعايىنسىڭ، استانا!
سوعىسقان ەكى ۇلتقا دا،
اراعايىنسىڭ، استانا!
اتاق پەن داڭقى ءاپ-ساتتە،
جوعارىلاي كەتكەن، استانا!
ءاليحاندارىم ارمانداپ،
كورە الماي كەتكەن، استانا!
باتپاق پەن سوردىڭ ۇستىنە،
شاڭىراق قۇرعان، استانا!
سوردا تۇرعانىمەن قازاقتىڭ،
باعى بوپ تۇرعان، استانا!
بابانىڭ جولىن جالعاعان،
شىرقالدى قايتا ارمان-ءان!
ازاتتىعىڭنىڭ كوگىندە،
قىران قۇسىڭ بار سامعاعان،
وسىناۋ ازات كۇنىمنەن،
دىنىمنەن، انا تىلىمنەن،
ايىرماشى دەپ تىلەيمىن
جاراتقان جالعىز اللادان!

اجەسىنىڭ «قارعىسى»، 
اتاسىنىڭ العىسى

رۇستەم قايىرتايۇلى مەن مۇحتار نيازوۆ قۇرداس-قالجىڭعا قۇرىلعان ايشىقتى ايتىس جاسادى. ءبىرىن-ءبىرى ءىلىپ اكەتىپ، شاپپا-شاپ ايتىس قۇردى. تابان استىندا قويىلعان سۇراق پەن لەزدە بەرىلگەن جاۋاپ ەرەكشەلىگىمەن ەستە قالدى.

«اپامنىڭ بالاسى ەدىم استانانى، 
اپامشا جاقسىلاپ ءبىر قارعايىنشى»

دەگەن رۇستەم:

– يت تۇمسىعى ماڭايى، 
ورمان بوپ كەتكىر، استانا! 
قوياندىنىڭ ماڭايى،
جولدار بوپ كەتكىر، استانا!
نوسەر قۇيسا دا كوشەگە، 
سۋ جينالماعىر، استانا!
مۇڭ مەنەن زارى قازاقتىڭ، 
مۋزەيدە قالعىر، استانا! 
كومىردى بەرىپ اۋىلعا، 
گازى تەز كەلگىر، استانا! 
تون كيگىزبەي مامىردا، 
جازى تەز كەلگىر، استانا! 
ابۋ-ءدابيى اسپانداپ، 
جانا بەرمەگىر، استانا، 
قوقىستا جاتار ىڭگالاپ،
بالا كورمەگىر، استانا!
جاتاقحاناداعى جاستاردىڭ،
پاتەرى بولعىر، استانا!
سول پاتەرىندە ون-ون بەس، 
بوپەلى بولعىر، استانا! 
قارعايدى سەنى وسىلاي،
قارا كەمپىردىڭ بالاسى», – دەپ ادەمى جىر شۋماعىن ارنادى. مۇحتار بولسا:
«قارا كەمپىر بالاسىن ايتىپ جاتسىڭ، 
ول دا بولسا ويىڭنىڭ شالاسى عوي. 
نەمەرەسى سەكىلدى ەركەلەتكەن، 
ەلوردا – ەلباسىنىڭ قالاسى عوي. 
اجەڭنىڭ اڭگىمەسىن ايتا بەرمە، 
استانا – اتاسىنىڭ بالاسى عوي»،– دەپ ازىلمەن جاۋاپ قايىردى.

ايدوس راشات پەن ەرجان ءامىروۆ ايتىسى دا ساحناعا شىراي بەردى. وسپاندار وققا كەۋدە توسەگەن عوي، قازاقتار قازاق بولىپ قالۋ ءۇشىن» دەيتىن ايدوستىڭ جىر جولدارى كورەرمەنگە رۋح بەردى. ەرجان اقىن قازاق استانالارىنىڭ تاريحىنا ءۇڭىلىپ، جاڭا استانانىڭ كوز تارتار سۇلۋلىعىن جىرعا قوستى.
– كەرەي مەن جانبەكتىڭ زامانىندا، 
اسپەتتەلگەن قازاقتىڭ شار قالاسى. 
الاشتىڭ ازاماتتارى قىزمەت قىلعان، 
سىر ەلى التى الاشتىڭ ارلى اناسى. 
الماتىداي ساپ بەرگەن الىپ شاھار، 
قوناەۆتاي قازاقتىڭ ەر، داراسى.
استانا نۇر اعامنىڭ قولتاڭباسى، 
باس قوسقان بار الەمنىڭ حان-قاراسى.
ماڭگىلىك ەل بولامىز دەپ جاتىرمىز، 
بۇيىرسا بولاشاققا باعدار وسى. 
قازاق ەلى ماڭگىلىك بولماي قايتسىن؟
ءبىر قالادان ساپ بەرسە ءار بالاسى.
ايتىستىڭ جاس تولقىنى ارۋنا مەن ديدار قىز-جىگىت ايتىسىن جاساسا، اسپانبەك پەن شۇعايىپ ۇزەڭگىلەستەردىڭ ءبىر-بىرىنەن قارا ۇزبەيتىنىن دالەلدەدى.

«اي مەن اسپاننىڭ» تارتىسى

ەكىنشى كۇن...
ايتىستىڭ ەكىنشى كۇنى 12 اقىن الاماننىڭ كوركىن قىزدىردى. شەتىنەن «سەن تۇر، مەن اتايىن» دەيتىن كىل مىقتىلار. كورەرمەن دە قايسىسى قارا ءۇزىپ شىعار ەكەن دەپ، ىنتىعىپ وتىر. ءبارى دە – «كىل جۇيرىكتە كىم جۇيرىك» دەي­تىندەي ەمەس، تالاي دودالاردا شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماعان ناعىز جۇيرىكتەر. ءبىر كۇن بۇرىن­عى دودادا ايرىقشا ونەر كورسەتكەن اقىنداردان دا ايرىقشا ايتىس كۇتەتىنى راس. 12 اقىن، 6 جۇپ. جەرەبە تاستالىپ، جۇپتارى انىقتالىپ قويعان. قايسىسى كىممەن شى­عاتىنى دا انىق. ءبىر-ءبىرىنىڭ قىر-سىرىن دا جاقسى بىلەدى.

سونىمەن، العاشقى اينالىم. ساحنا تورىنە ايتىستىڭ اقتاڭگەرى ايبەك قاليەۆ پەن پاۆلودارلىق جۇيرىك اسپانبەك شۇعاتاي شىقتى. ءبىرى – حاس جۇيرىك، ەكىنشىسى – جاس پەرى. اقىنداردىڭ تىلىمەن ايتقاندا «اي مەن اسپاننىڭ» ءسوز قاقتىعىسى. اقتاڭگەردىڭ اياق الىسى بەلگىلى، اسپاي-ساسپاي، باپپەن ايتىساتىن ايبەكتىڭ ماقامىنا كورەرمەن دە ۇيرەنگەن. ال توكپە جىردىڭ شەبەرى اسپانبەك تە قارسىلاسىنان قالىسپايتىنى انىق.
– عاسىرداعى عالامات شەشىم بولدى،
ارقاعا استانانى كوشىرگەنى.
ىرگەتاسى قۇيىلىپ ەڭ العاشقى،
كىرپىشتىڭ قالانعانى ەسىمدە ەدى.
سودان بەرى جيىرما جىل ۋاقىت ءوتتى،
زىمىراپ ۋاقىتتىڭ كوشى ىلگەرى.
استانا ساۋلەتىنەن ساۋلە شاشىپ،
كوركىڭمەن كوز قۋانتىپ، ءوس ىلگەرى.
ەلوردام – قازاعىما قۇتتى مەكەن،
ۇلىس پەن ۇلتتىڭ ۇلى كوشىندەگى.
استانام – تاريح تارتقان التىن القا،
اياۋلى انام الاشتىڭ توسىندەگى، – دەپ اۋەزدى ءسوز باستاعان ايبەك اقىن استانانىڭ 20 جىلدىعىن ەرەكشە جىرلاپ ءوتتى.

قاشاندا ەلدىڭ مۇڭىن، كوپتىڭ كوڭىلىندە جۇرگەن ويىن اشىق ايتاتىن ارقالىق اقىن بۇل جولى ول تاقىرىپتان اينالىپ وتپەدى. ار­قا­داعى اعايىنعا ساۋىن ايتا وتىرىپ، ءتىل­دىڭ، اۋىلدىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتادى.
– سولتۇستىك تاشەنوۆكە قارىزدارمىز،
ازاتتىق دەپ شىرقاساق، اسقاق ءاندى،
جۇمابەك تاشەنوۆتەر بولماعاندا، 
قاي جەرگە سالار ەدىڭ استاناڭدى، – دەپ تاشەنوۆتىڭ ەرلىگىن دە تىلگە تيەك ەتتى.

«سەنىڭ اتىڭ اسپانبەك، مەن – ايبەكپىن،
اي مەن اسپان قاشاندا جاراسادى» دەپ قار­سىلاسىن دا ادەمى قالجىڭمەن دەمەپ جىبەردى.

اسپانبەك تە قارسىلاسىنىڭ ءسوزىن ءىلىپ اكەتتى.
– قۇشاعىنا اسپاننىڭ، اي دا سىيىپ كەتەدى،
كۇن دە سىيىپ كەتەدى.
جەر دە سىيىپ كەتەدى.
مىناۋ وتىرعان قايمانا،
ەل دە سىيىپ كەتەدى» دەپ ءسوز باستاعان اقىنعا ايبەك قاليەۆ:
«اي مەن كۇنى، جۇلدىزى بولماسا ەگەر،
اسپان دەگەن قاپ-قارا تۇنەك قانا» دەپ ادەمى ءۋاجىن جەتكىزدى.

جۇيرىكتىڭ اتى – جۇيرىك. اقتاڭگەردىڭ اتى ءاردايىم وزا شاباتىنى بار. بۇل جولى دا اي­بەك اقىن قارسىلاسىنان وزىق ەكەنىن كورسەتتى.

بوزوقتىڭ تامىرىنان گۇلدەپ شىققان،
جاساسىن، استاناداي ازات قالا!

قاراعاندىلىق ماقسات اقانوۆتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشە اۋەزى بار. اسىرەسە، قىز بەن جىگىتتىڭ ايتىسى دەسە، ماقسات اقىننىڭ جانى كىرەدى. ءاردايىم اقىن قىزدارمەن دوداعا ءجيى تۇسەتىنى دە سوندىقتان بولسا كەرەك. بۇل جولى اقىنعا شىعىسقازاقستاندىق رۇستەم قايىر­تايۇلى تاپ كەلىپتى. رۇستەم دە «وڭاي شاعىلا قوياتىن جاڭعاق» ەمەس. ءا دەگەننەن رۇستەمنىڭ:

– شىنىمەنەن، ەركەكپەنەن شىقتىم با دەپ،
جاقتىرماي قاراپ تۇرعان ۆزگليادىن-اي، – دەپ قاعىتقانى دا سوندىقتان.
ماقساتتىڭ دا قاعىتپاسى دايىن تۇراتىنى بەلگىلى. ول دا ۇتىمدى ءسوز، ۋىتتى قالجىڭمەن قارسىلاسىن تۇيرەپ ءوتتى.

– قالايسىڭ، رۇستەمدەي قاقيعانىم،
ساقاسى يۋمور مەنەن ساتيرانىڭ.
كەلە سالىپ كەسكىنىن ايتىپ جاتسىڭ،
كەشەگى ايتىستاعى وقيعانىڭ.
كەرەك بولسا، الىپ كەلدىم دەپ قويادى،
اياۋلىمنان تاپپاعان ماتەريالىن، – دەپ وزىنە جاراسىمدى ازىلمەن باستادى.
«ابىلايدىڭ ارمانى بىلاي تۇرسىن، تىلەگى ورىندالدى تۇرسىنبەكتىڭ»، «قۇداي-اۋ، ادام تۇگىل قوشقارى دا، بۇزىلا باستاعان با بۇل زاماننىڭ»، «دومالاق دۇنيەدە تاسى ورگە، دومالاپ تۇرعان حالىق ءبىز عانامىز»، «ءالدىنىڭ السىزگە كەپ، كۇش كورسەتۋ، الىمساقتان كەلە جاتقان ۋايىم-قايعى»، «اسپاندا دا، جەردە دە ادىلدىك جوق، الەمنىڭ ءار بۇرىشى مويىن­دايدى»، «اسپانداعى تورعايعا لاشىن ۋايىم، تەڭىزدەگى بالىققا جايىن قايعى»، «بەس كۇندە بىرلىگىڭە بەرىك بولساڭ، ەشكىم دە ەلدىگىڭنەن ايىرمايدى»، «وزىمىزدە وندىرگەن شيكىزاتپەن، وزىمىزدە بىتەيىك كەمىمىزدى» دەپ تولعاتسا، ماقسات اقىن: «قازاقتىڭ ايتىس دەيتىن عۇرپى باردا، ءار ءسوزىڭ جۇك بولادى-اۋ، شىركىن نارعا»، «جاناشىر سەندەي ءىنىم كوپ بولسا ەكەن، جالعىز بوپ جۇرگەن جوقپىن جۇرتىم باردا»، «ۇنجىر­عاسى تۇسپەيدى بۇل اعاڭنىڭ، ۇلىم جوق بولسا-داعى، ۇلتىم باردا»، «ونسىزدا ەل ەدىك عوي، از-اق قانا، قازاققا جانى اشيدى قازاق عانا»، «بو­زوقتىڭ تامىرىنان گۇلدەپ شىققان، جاسا­سىن، اس­تا­ناداي ازات قالا» دەپ جىر-مارجانىن تەر­دى.ءۇشىنشى اينالىمعا اتىراۋلىق اقىن سەرىك قويشىعۇلوۆ پەن قىرعىز اقىنى اسىلبەك ماراتوۆ شىقتى. ەكى اقىن «ءسۇيىنباي مەن قاتاعاننىڭ» جىرىن جالعاپ، ادەمى ايتىس ۇلگىسىن جاسادى.

ەلوردام – قازاعىما قۇتتى مەكەن

ودان كەيىنگى كەزەك مەيىربەك سۇلتانحان مەن شۇعايىپ سەزىمحانعا بەرىلدى. مەيىربەك اقىننىڭ مادەنيەتتى ءسوز ساپتاسى، سابىرلىبولمىسى، ەشكىمگە ۇقسامايتىن ەرەك بەينەسى كورەرمەنىن جاۋلاپ العالى قاشان؟! مەيىربەك اقىن دەسە، ەل ەلەڭ ەتپەي تۇرا المايدى. اقىن­­نىڭ كەسەك-كەسەك سوزدەرى، ويلى ورالىم­دارى ءاردايىم كوپتىڭ ەسىندە جۇرەدى. بۇل جولى قۇرداس ەكى اقىن ءبىر-ءبىرىن سوزبەن قاعى­تىپ قانا قويماي، كوشەلى ءسوز ايتىپ، كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. مەيىربەك اقىن «ايتىس اقىن­دارى مەن جىرشى-تەرمەشىلەردىڭ» حا­لىق­ارالىق وداعىندا ورىنباسار بولىپ قىز­مەت اتقاراتىن قۇرداسىن سوزبەن تۇيرەۋدى دە ۇمىتقان جوق. ماگيستراتۋرا ءتۇسىپ، ءبىلىم ال­عان مەيىربەككە «رەكتوردىڭ ءتىلىن تاۋىپ، وقۋعا ءتۇسىپ الدىڭ با؟» دەپ قاعىتپاق بولعان شۇعايىپ. اقىننىڭ دا ايتار ءسوزى دايىن ەكەن:

– وزەننەن ءوتۋ ءۇشىن وتكەلدى ىزدە، 
وتە الماساڭ، بولماسىن وكپەڭ بىزگە. 
كەلە سالىپ، كوزىڭدى الارتتىڭ عوي، 
كوتەرىلىپ كەتكەندەي كوكتەم-كۇزدە، 
رەكتوردىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق،

گرانتتىڭ ماسەلەسىن رەتتەۋىمىزگە،
ايتەۋىر اعىلشىنشام سەنەن جاقسى،
شەت تىلىنەن بولعان جوق، شەكتەۋ بىزگە.

مەيىربەكتىڭ: «شەنەۋنىكتىڭ بارلىعى جينالعانمەن، شەراعامنىڭ ورىنى ويسىراپ تۇر»، «جەرگە قاراپ تۇرماي قايتسىن ەندى، ۇرپاعى ءۇشىن ۇيالعان قايران اباي»، «ەلباسى مۇعالىمدەر مارتەبەسىن، نازارعا جولداۋىندا ىلگەن جوق پا؟»، «ۇستازدار قاعازباستى بوپ كەتكەنىن، اشىپ ايتىپ، اشۋعا مىنگەن جوق پا؟»، «ونسىزدا سول مەكتەپتە ۇستازداردىڭ، كوز جاستارى كول بولىپ، جۇرگەن جوق پا؟» دەگەن وتتى تىركەستەرىمەن كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن كوپ تۇيتكىلدى ورتاعا سالدى.

ەكى اقىننىڭ تارتىسىندا مەيىربەك سۇلتانحاننىڭ ءباسى بيىك ءتۇستى.

الاماندى قىزدىرعان تارتىستى ايتىس جاساعان – رينات زايتوۆ پەن ايدوس راشات، ديدار قاميەۆ پەن مۇحتار نيازوۆتىڭ جۇبى. ءتورت اقىن دا – تالاي دودالاردا توپ جارىپ جۇرگەن مىقتىلار. تالاي الاماندا بايگە العان حاس جۇيرىكتەر. بىرىنەن ءبىرى قارا ءۇزىپ تۇر. «باق شابا ما، باپ شابا ما؟» دەگەندەي، ايتىستا دا باعى وزعاندار العا شىعادى. العاشقى كۇنى تارتىستى ايتىس جاساعان ديدار قاميەۆ بۇل جولى مۇحتار نيازوۆقا ەسە جىبەردى. قاشاندا شاپپا-شاپ ايتىسقا دايىن تۇراتىن مۇحتار اقىن بۇل جولى دا وسالدىق تانىتقان جوق. سوڭىنا دەيىن «جان الىسىپ، جان بەرىستى». «حالىقتىڭ ماڭدايىنان اققان تەرگە، قايىق سالىپ، ءجۇزۋدى دوعارىڭدار» دەگەن اقىن جەڭىسكە جەتتى.

رينات زايتوۆ – كورەرمەننىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن اقىن. رينات اقىن قاتىسادى دەگەن اقپار شىقسا، تايلى-تاياعى قالماي جينالادى. قاي كەزدە تۋراشىل مىنەزىمەن كوپكە ۇنايتىن اقىن. بۇل جولى «تۋعانىنا دا جاقپايتىن تۋرا مىنەزىمەن» قوعامداعى وتكىر ماسەلەلەردى سوزبەن تۇيرەپ ءوتتى. موڭعوليادان كەلگەن قارسىلاسى ەكەۋى كوپكە ورتاق تۇيتكىلدى ورتاعا سالدى. قارسىلاسىنان وزا شاپقان اقىن فينالدا مۇحتار نيازوۆپەن قايتا كەزدەستى.
ەكى كۇندىك ايتىستا اقىندار قازاقتىڭ استاناسىن عانا جىرعا ارقاۋ ەتكەن جوق، قو­عام­دى الاڭداتقان ماسەلەلەر دە ورتاعا سالىن­دى. تۇيدەك-تۇيدەك وي ايتىلدى اقىندار­دىڭ اۋزىمەن. «ءوزىنىڭ استاناسىن ءاربىر قازاق، قور­عاسىن ەكى كوزدىڭ قاراسىنداي» دەگەن اقىن­دار 20 جىلدا جەتكەن جەتىستىگىمىزدى دە جىرعا ارقاۋ ەتتى.

باس جۇلدە – ەكى اقىندا

«جىر ارقاۋى – استانا» ايتىسىنا قاتىسقان 20 اقىننىڭ دا وسالى جوق. ءبارى ءبىر-ءبىر وبلىستىڭ ۇكىلەگەن ۇمىتتەرى. سەنىم ارتقان سەرىلەرى. ايتىس – ۇلتتى رۋحى. ايتىس دەسە، دەلەبەسى قوزبايتىن قازاق جوق. قازاق ونەرىنىڭ ىشىندە اسقاعى دا، بيىگى دە – ايتىس. ايتىسكەر دە – سول دەڭگەيدە. «اعايىننىڭ اتى وزعانشا، اۋىلداستىڭ تايى وزسىن» دەيتىن قازاق ەكى كۇن بويى ايتىس كورىپ، جىرعاپ قالدى.

قازىلار القاسىن جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى، اقىن ۇلىقبەك ەسداۋلەت باس­قاردى. قۇرامىندا بەلگىلى اقىن ءجۇرسىن ەرمان، موڭعوليادان كەلگەن زەرتتەۋشى عالىم شىناي راحمەتۇلى، تۇركيادان كەلگەن عالىم ابدۋاقاپ قارا، حالىق اقىنى ءاسيا بەركەنوۆا، ەۋرازيا ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ پرورەكتورى ديحان قامزابەكۇلى، بەلگىلى پۋبليتسيست، «ايقىن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ بار. قازىلار القاسىنىڭ شەشىمىمەن، 20 اقىننىڭ ىشىنەن وزا شاپقاندار جۇلدەلى ورىندارعا يە بولدى. ءۇش بىردەي اقىن ءۇشىنشى ورىن: ايبەك قاليەۆ، ماقسات اقانوۆ، سەرىك قويشىعۇلوۆقا بۇيىرسا، ەكىنشى ورىن مەيىربەك سۇلتانحان مەن رۇستەم قايىرتايۇلىنا بەرىلدى. فينالدا ءبىر-بىرىنەن كەم تۇسپەگەن ەكى اقىن: مۇحتار نيازوۆ پەن رينات زايتوۆ تا باس جۇلدەنى قانجىعاسىنا بايلادى. ايتىستى باستان-اياق تاماشالاعان مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ەكەۋىن ءبىر-بىرىنەن بولمەي، تەڭ جۇلدە تاعايىن­داپ، ءوز قولىمەن تابىس ەتتى. ەكى اقىنى جۇلدە العاسىن كورەر­مەن دە ءدان ريزا بولدى. جۇلدە قورى دا قوماق­تى: ىنتالاندىرۋ سىيلىعىن العان اقىندار 500 مىڭنان ءجۇل­دەگە يە بولدى.ادىلقازىعا دا رەنىش ءبىلدىرىپ، وكپە ارتقان اقىن بولعان جوق. كوپشىلىك تە ءدان ريزا، جۇلدە العان اقىندار دا ريزا. تەك قانا ديدار قاليەۆ قامىعىپ قالعانداي...

«ايتىس – حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن ونەر» ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ جۇرەمىز. بىراق سوڭعى كەزدەرى ايتىسكەرلەر دە «قۋلانىپ» الدى. قايتالاۋلار كوپ. الماتىدا ايتقان ءسوزىن استانادا قايتالايدى، بولماسا، تالدىقورعان تورىندەگى ايتىستى «بىلدىرمەي» قوسىپ جىبەرەدى. «جىمىن بىلدىرمەي» جىبەردىم دەپ، جىمىڭ-جىمىڭ ەتكەنىمەن، تۇراقتى كورەرمەنگە ءبارى انىق. ۇنەمى ايتىستاردا قايتالانىپ كەلە جاتقان «ءبىر تىركەستەر» بار. ونى اقىننىڭ ءوزى دە بىلەدى، كورەرمەننىڭ ءوزى دە سەزەدى. بۇل – ءبىر.
ەكىنشىدەن، اقپاراتتى تولىق زەرتتەمەيدى. الەۋمەتتىك جەلىدە «حيت» بولعان تاقىرىپقا اۋەس. ترەندتەگى دۇنيەنى قوزعاساق، كوپ «ۇپاي» جينايمىز دەپ ويلايدى. ۇشىنشىدەن، كورەرمەنگە نە ۇنايتىنىن بىلەتىن كەي «اكتەر» اقىندار بار. الەۋمەتتىڭ ءالسىز تۇسىن ءتيىمدى مەڭگەرگەن. سول ارقىلى وزىنە «بەدەل» جينايدى. اقىننىڭ بۇل «ويىنى» وزىنە ۇتىس اكەلگەنىمەن، ابىروي اپەرمەيتىنىن ەسكەرسە دەيمىز.

گۇلزينا بەكتاس، ايدار ايزاتقىزى

Abai.kz