جاپونيا تۇككە تۇرمايتىن جامان ارالدارىن كەلەشەك ۇرپاق، كىشكەنتاي بالالارىنا ۋاعىزداپ دارىپتەگەنى سول، سول ارال ءۇشىن كەز-كەلگەن جاپوندىق جانىن، قاسىق قانىن قيىپ، سوڭعى دەمى قالعانشا قىرىلىپ كۇرەسىپ، سول ءۇشىن جان-ءتانىن قينالماي بەرەتىندەي دارەجەدە، كوزىن جۇمىپ العا شاباتىنداي دەڭگەيدە ساناسىنا قۇيىپ جىبەرەدى ەكەن. بىزدە ونداي كوكىرەك كوزى اشىق ۇلتشىلدار، مىقتى باعدارلامالار، ونى ناسيحاتتايتىن مەكتەپتەر، سانالى مۇعالىمدەر، ەڭ بولماسا ۇرپاق قامىن ويلار زيالى قاۋىم قالمادى. ەڭ وكىنىشتىسى وسى!

مۇعالىمدەردىڭ اۋزىن بۋىپ، شۇقشيعان باسىن كوتەرتپەيتىندەي قاعازباستى ەتىپ بەزدىرىپ جىبەردى. ساناۋلى ۇلتشىلدار مەن ساياساتكەرلەردى تۇرمەگە توعىتىپ "كىمنىڭ كىم ەكەنىن" سەزدىرىپ جىبەردى. بىزدە شالقار سارى-ارقانى، جەتىسۋدى، الاتاۋ، التايدىڭ اسەم ورماندى تاۋلارىن، وزەن-كولدەرىمىزدى، اڭ-قۇستارىمىزدى، باتىسىمىزدىڭ بايلىققا تولى كەڭ بايتاق جاپان دالاسىن، اقتوبە مەن ماڭعىستاۋدىڭ نەبىر قۇپياسى اشىلماعان ماڭعاز تاۋلارىن، ت.س.س نەبىر قۇندىلىقتارىمىزدى بىلمەيتىن قازاقتىڭ ءوزى قانشاما؟ ونى ۇرپاققا ناسيحاتتاپ جەتكىزەر اتا-اجەلەرىمىزدىڭ كوزى ءبىتتى. رياسىز سەنگەن ۇكىمەتىمىز گەوگرافيا مەن تاريحتىڭ، جاس بالدىرعان، ءسابي-ءبۇلدىرشىننىڭ ءتىلىن اشاتىن الىپپەسىنىڭ كوزىن قۇرتىپ تىندى. ونىمەن قويماي نازىك جاندىلاردىڭ ورامالىمەن كۇرەسۋدە، ياعني قۇداي بۇيرىعىنا قارسى شىعۋدا! ونداي 100 مەكتەبى قۇرىسىن!

ارينە، بيلىك پەن ونىڭ سۇم ساياساتىنا سولاي ەتۋ ۇتىمدى، پايدالى ءارى تيىمدىرەك بولىپ وتىر. ول - ۇرپاققا ارنالعان ماقتامەن باۋىزدار دىبىسسىز سوعىس! ءبىز ۇرپاقتىڭ تامىرىنا ءوز قولىمىزبەن بالتا شاپتىق! وبال جاسادىق، قاستىق قىلدىق! بۇل - قۇداي الدىندا دا، وتان الدىندا دا كەشىرىلمەس ەڭ ۇلكەن كۇنا! ءبىز ەڭ ءبىرىنشى ءۇش تىلدىلىكتى ءبىر شەتكە ىعىستىرىپ قويىپ وتانشىلدىق، ۇلتشىلدىق، ەلگە، جەرگە، ءتىل مەن دىنگە، تابيعات پەن كەلەر ۇرپاققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، ۇلتتىق يدەولوگيانى بولماسىنا قاراماي، قوياردا-قويماي ەرىكسىز جۇلقىپ وياتىپ، كەلەر ۇرپاقتىڭ ميى مەن قانىنا تەرەڭ ءسىڭىرۋىمىز قاجەت!

قازىرگى قارۋسىز مايداندا تەك قانا ۇرپاقتىڭ ساناسىن عانا وياتۋ كەرەك! ءار قازاقتى ءوز قولاستىنداعى، ءوز شاڭىراعىنداعى ۇل-قىزدارىن مىقتى ۇلتشىل اسكەر ەتىپ دايىنداپ تاربيەلەۋىنە شاقىرامىن! قازىرگى ۇرپاق "ەلىم، جەرىم، ءتىلىم، ءدىنىم، وتانىم" دەگەندى وي-قالىبىنان سىلىپ تاستاپ، كەرىسىنشە "قاي ءتىلدى مەڭگەرگەنىم ماڭىزدىراق؟" دەگەن كومەسكى سانا، ءدۇبارا دەڭگەيدە قالىپ بارا جاتىر. ءسوزدىڭ شىنى كەرەك پە، ءبىز قازىر ەلىمىزدىڭ رۋحاني ازىپ بارا جاتقانىن، ۇرپاقتىڭ ماڭگۇرتكە اينالىپ بارا جاتقانىن، ۇرپاقتىڭ ۋاقتانىپ، ەر بالدارىمىزدىڭ نازىك جاندىلارعا ۇقساپ بارا جاتقانىن، سانسىز بايلىعىمىزدىڭ شامادان تىس شەتكە ساتىلىپ وتىرعانىن، ەلدى كەلىمسەكتەر باسىپ، وزگە ۇلتتاردىڭ بيلەي باستاعانىن، ەلىمىز كولدەنەڭ كوك اتتى، اركىم ءبىر ساريتىن قوقىس الاڭىنا، اۋانى ۋلايتىن سىناق پوليگونىنا اينالىپ جاتقانىن، سوڭعى قۇندىلىعىمىز "جەردىڭ" ساتىلىپ بارا جاتقانىن كوزىمىز كورىپ وتىرسا دا دىم كورمەگەندەي زاعيپ كۇي كەشۋدەمىز!

اقيقاتتى ءبىلىپ وتىرىپ جىرلاي المايتىن ساقاۋعا اينالدىق! وسەكتى ەستىپ تاراتاتىن، ال اقيقاتتى، اششى شىندىقتى ەستي المايتىن، ونى تاراتا المايتىن ناعىز كورسوقىر كەرەڭگە اينالدىق! جۇرەكتى بايلىق، ساتقىندىق، مەنمەندىك سەكىلدى نارسەلەر جاۋلاپ الدى! دەمەك، جۇرەگىمىز ماقاۋ، ءتىلىمىز ساقاۋ ۇلتقا، ماڭگۇرتتەر مەكەنىنە اينالىپ بارامىز! 100 مەكتەپ ۇرپاقتىڭ ساناسىن قۇلىپتاۋ بولسا، جاسىل ەل، 100 اۋرۋحانا ساياساتى دا تەگىن بەلگىلەنبەگەن. اۋرۋحانانى كوبەيتۋ، اۋرۋدى كوبەيتەمىز دەگەن بەلگى بولماق! سەبەبى، ەكونوميكا دەپ ەكولوگيانى بۇزىپ، دەنساۋلىقتى جويۋعا اشقان سوعىسىمىز ول ءوز الدىنا بولەك جىر! بولاشاققا باعدار، 100 ناقتى قادام دەگەن، اجداھانىڭ اۋزىنا ەرىكسىز جۇتىلۋىمىزعا قادام باستىرىپ كەلەدى. ياعني، جۇتىلۋعا باتىل قادام باس دەگەنى سەكىلدى. ءدال وسىلار سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ كورىنىسى مە؟ ەڭ جەڭىلى الەۋمەتتىك جەلىدە، ينتەرجەلى مايدانىندا وي-جۇيەمىزدى، جانىمىزدى تىلگىلەگەن اششى پىكىرىمىزدى ەركىن ءارى باتىل جازۋعا جۇرەگىمىز داۋالامايتىن قورقاۋعا اينالدىق! بۇل وتە قاتتى ويلاناتىن جاعداي!

ءبىزدى الاڭداتاتىن قازىرگى اجداھا قىتاي بولىپ وتىر. اتا-بابامىز شەكارادان سىعالاتپاعان بۇل ميلاتتىڭ قاي جەرىنە مۇقتاج بولىپ قالدىق. ءوز بايلىعىمىز ءوزىمىزدى اسىراۋعا جەتپەي وتىر ما، الدە ساياساتتىڭ توركىنى مۇلدەم بولەك پە؟ "قازاقتى قۇرتۋ ساياساتىنىڭ" جۇزەگە اسقانىنا ءبىراز جىلدار بولدى. قىتايدىڭ ءبىر ايلاسى بولسا قۇدايدىڭ مىڭ ايلاسى بار. ءبىز الىمساقتان مۇسىلمانبىز! قۇدايدان ءۇمىتىمىزدى ۇزبەگەن حالىقپىز! باتىرلىعىمىز دا جوق ەمەس. مىنا ساياسات حالىقتى ۇرەيلەندىرىپ، قاتتى ساقتانۋىنا، الدىن الۋىنا الىپ كەلە جاتقان سىڭايلى.

ءبىر شال: «ءاي وسى ءتۇسىم وڭباي ءجۇر» دەپ قاقساپ قويمايتىن كورىنەدى، اقىرى قارا ەسەگى ءولىپ تىنىپتى. سول ايتقانداي، الدا-جالدا قازاقتى مەنسىنبەۋشىلىكتەن سوعىس وتى تۇتانا قالسا، نامىستى قازاق حالقىنىڭ جالاڭ قول بولسا دا قايتپاي سوعىساتىن قايسار، ەرجۇرەك، قاھارلى دا جاۋىنگەر حالىق ەكەنىن دۇشپاننىڭ ەستەرىنە ءبىر سالىپ قويماقپىن! ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن، ۇرپاق ءۇشىن جان پيدا، قازاق حالقى!

جالعاسى بار...

 تۇرار شاپقارا

Abai.kz