جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 7609 0 پىكىر 3 اقپان, 2011 ساعات 08:06

مۋحتار تايجان. سوستويانيە رەسپۋبليكي

ەسلي كازاحسكيە ناتسيونال-پاتريوتى ي وبرۋسەۆشيە شالا-كازاحي - دۆا دوما، رازدەلەننىح ۆىسوكيم زابوروم، تو مۋحتار تايجان - نەبولشوي پروەم ۆ ەتوم زابورە، پىتايۋششيسيا ستات كاليتكوي. كانديدات ەكونوميچەسكيح ناۋك، رۋكوۆوديتەل فوندا يمەني بولاتحانا تايجانا سام لۋچشە گوۆوريت نا رۋسسكوم، چەم نا كازاحسكوم، ودناكو سيمپاتي ەگو تسەليكوم نا ستورونە ناتسيونال-پاتريوتوۆ. مۋحتار پروستو سچيتاەت، چتو رۋسسكوگوۆورياششايا چاست وبششەستۆا نەپراۆيلنو ۆوسپرينيماەت چايانيا كازاحسكويازىچنىح پاتريوتوۆ.

ەسلي كازاحسكيە ناتسيونال-پاتريوتى ي وبرۋسەۆشيە شالا-كازاحي - دۆا دوما، رازدەلەننىح ۆىسوكيم زابوروم، تو مۋحتار تايجان - نەبولشوي پروەم ۆ ەتوم زابورە، پىتايۋششيسيا ستات كاليتكوي. كانديدات ەكونوميچەسكيح ناۋك، رۋكوۆوديتەل فوندا يمەني بولاتحانا تايجانا سام لۋچشە گوۆوريت نا رۋسسكوم، چەم نا كازاحسكوم، ودناكو سيمپاتي ەگو تسەليكوم نا ستورونە ناتسيونال-پاتريوتوۆ. مۋحتار پروستو سچيتاەت، چتو رۋسسكوگوۆورياششايا چاست وبششەستۆا نەپراۆيلنو ۆوسپرينيماەت چايانيا كازاحسكويازىچنىح پاتريوتوۆ.

- كازاحسكايا ينتەلليگەنتسيا پەرەجيۆاەت زا تو، چتو گوسۋدارستۆەننايا پوليتيكا نە سووتۆەتستۆۋەت ستاتۋسۋ ناتسيونالنوگو گوسۋدارستۆا. ۆ توم چيسلە ۆ يازىكوۆوم ۆوپروسە, - گوۆوريت تايجان. - رۋسسكويازىچنىە جە نەدوۆولنى تەم، چتو كازاحستان ستانوۆيتسيا ناتسيونالنىم گوسۋدارستۆوم. يم بى حوتەلوس ۆيدەت رەسپۋبليكۋ اناتسيونالنوي - پو پريمەرۋ سشا، كانادى يلي اۆسترالي. ۆ 1991 گودۋ مى گوۆوريلي و منوگوناتسيونالنوستي، درۋجبە نارودوۆ ي تاك دالەە. ا دەموگرافيچەسكايا سيتۋاتسيا كاردينالنو پومەنيالاس - سەيچاس كازاحوۆ وفيتسيالنو 64 پروتسەنتا پروتيۆ 38 پروتسەنتوۆ ۆ ناچالە 90-ح. گوسۋدارستۆەننايا پوليتيكا نە ۋچيتىۆاەت روست چيسلەننوستي كازاحوۆ ي پودەم ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا. حۋجە - ونا يدەت س نيمي ۆرازرەز!
سموتري، چتو پرويسحوديت. ەسلي رانشە ەتو بىلا ريتوريكا سولجەنيتسىنا ي جيرينوۆسكوگو, تو سەيچاس ۋجە ي ناشي ۆىسوكيە چينوۆنيكي گوۆوريات و توم، چتو كازاحي نيكوگدا رانشە نە يمەلي گوسۋدارستۆەننوستي! ا ۆەد داجە ۆ سوۆەتسكيح ۋچەبنيكاح نيكوگدا نە پودۆەرگالوس سومنەنيۋ، چتو ۆ 1456-66 گوداح نەپوكورنىە سۋلتانى جانيبەك ي كەرەي وتكوچەۆالي وت گوسۋدارستۆا كوچەۆىح ۋزبەكوۆ ي وسنوۆالي كازاحسكوە حانستۆو. پوسلە وسنوۆاتەلەي بىلي حانى كاسىم، حاكنازار، تاۋكە، ۋكرەپيۆشيە گوسۋدارستۆەننوست. پوچەمۋ بى نام ۋليتسۋ فۋرمانوۆا ۆ الماتى نە پەرەيمەنوۆات ۆ ۋليتسۋ جانيبەكا ي كەرەيا؟ گدە پامياتنيكي وتتسام-وسنوۆاتەليام ناشەي سترانى؟

- وتتسوۆ نە موجەت بىت منوگو ۋ نارودا، وتەتس ۆسەگدا ودين! ينوگدا سوزداەتسيا ۆپەچاتلەنيە، چتو ناتسيونال-پاتريوتى زاتسيكليليس نا ۆوپروساح فۋنكتسيونيروۆانيا كازاحسكوگو يازىكا، ۆ تو ۆرەميا كاك سترانا پوگريازلا ۆ بلاگودەنستۆي ي پروتسۆەتاني، ي يمەننو ەتو ناپرياگاەت رۋسسكويازىچنىح توۆاريششەي.
- ۆو-پەرۆىح، كاجدىي گراجدانين كازاحستانا وبيازان زنات گوسۋدارستۆەننىي يازىك. نيگدە ۆ ميرە نەت پرەتسەدەنتوۆ، چتوبى گراجدانە  سترانى نە ۆلادەلي گوسيازىكوم. ۆو-ۆتورىح، ناتسيونال-پاتريوتى رەگۋليارنو ۆىستۋپايۋت نا پولە وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكوي جيزني. دوكترينۋ ناتسيونالنوگو ەدينستۆا يزمەنيلي يمەننو ناتسپاتى. وني جە رەزكو ۆىستۋپيلي پروتيۆ پەرەداچي زەمەل ۆ ارەندۋ درۋگيم گوسۋدارستۆام. پوەتومۋ نەۆەرنو گوۆوريت و توم، چتو ناتسيونال-پاتريوتى گوۆوريات تولكو و يازىكە. وني گلاۆنايا سيلا، كوتورايا سەيچاس مەشاەت توتالنومۋ رازبازاريۆانيۋ سترانى. كتو-تو سەيچاس گوۆوريت: "ەسلي ۆوينا، يا ۆوزمۋ اۆتومات ي پويدۋ زاششيششات كازاحستان!". دا نە بۋدەت تاكوگو! نيكتو نە ستانەت سەيچاس ۆوەۆات. زاچەم كيتايتسام ناپادات نا ناس، ەسلي گورازدو لەگچە دات ۆزياتكۋ چينوۆنيكۋ، ي توت زاپروستو پروداست كازاحستانسكيە نەدرا؟ گود نازاد ۆىشلا كنيگا "مانكۋرتستان" اكتانا توكىشا. ۆ نەي چەلوۆەك ۆىحوديت يز تيۋرمى. نا دۆورە 2035 گود. كازاحستان سدان سەمي گوسۋدارستۆام ۆ ارەندۋ. ا پراۆيتەلستۆو جيۆەت ۆ لوندونە. اۆتور پيشەت، چتو نيكتو، كرومە كازاحوۆ، نە پروداۆال سۆويۋ رودينۋ زا دەنگي. ۆوت چتو ناس موجەت وجيدات، ەسلي نە بۋدەت پروتيۆوۆەسا ۆ ليتسە ناتسيونال-پاتريوتوۆ.

- ۆام نە كاجەتسيا، چتو بەدا ۆ توم، چتو پراۆيلنىە ۆەششي ينوگدا گوۆوريات نەپراۆيلنىە ليۋدي؟ منوگيە نە ۆەريات تومۋ جە شاحانوۆۋ، پوتومۋ چتو ۆ سۆوە ۆرەميا ون سام وبۆينيال ۆىستۋپاۆشيح ۆ 1986-م ۆ ناتسيوناليزمە. گدە گارانتيا، چتو پرينتسيپيالنىە پرەدۆوديتەلي سنوۆا نە پەرەمەتنۋتسيا؟
- مى س توبوي نە زناەم، چتو يمەننو شاحانوۆ گوۆوريل ۆ 1986 گودۋ. منە توگدا بىلو 13 لەت، تەبە سەم. نو يا سيلنو سومنەۆايۋس، چتو شاحانوۆ موگ نەلەستنو وتزىۆاتسيا و جەلتوكسانوۆتساح. ۆو منوگوم جەلتوكسان سوستويالسيا بلاگوداريا تاكيم پوەتام ي كومپوزيتورام، كاك شاحانوۆ ي كالداياكوۆ. سۆويم تۆورچەستۆوم وني پودنيمالي ناتسيونالنىي دۋح.
ۋ مەنيا ۆسترەچنىي ۆوپروس: پوچەمۋ نەكوتورىە، ناپريمەر دانيار اشيمباەۆ، سچيتايۋت سۆويم دولگوم وبيازاتەلنو زادەت يمەننو شاحانوۆا پري راسسموترەني سوبىتي 86-گو گودا؟ نەۋجەلي يمەننو ون بىل سامىي "كوسياچنىي" توگدا؟ پوچەمۋ نە پودنيمۋت دوكۋمەنتى ي نە وبراتيات ۆنيمانيە، گدە بىلي توگدا درۋگيە سەگودنياشنيە يزۆەستنىە دەياتەلي؟ پۋست ۆسەح نازىۆاەت، ەسلي ۋج نا تو پوشلو.

- ۆوزۆراششاياس ك تەمە شالا-كازاحوۆ ي ناتسپاتوۆ. رەجيسسەر دامير ماناباي ۋمنۋيۋ ۆەشش سكازال: ناس ۆسەگو 10 ميلليونوۆ، ي سليشكوم جيرنو دەليتسيا ۆ تاكيح ۋسلوۆياح.
- يا سچيتايۋ ۆوپروس شالا- ي ناگىز-كازاحوۆ سيلنو رازدۋتىم. ي شالا، ي ناگىز پريحودياتسيا درۋگ درۋگۋ رودستۆەننيكامي، حوديات نا ودني سۆادبى، ۆمەستە حورونيات بليزكيح. سو سمەنوي پوكولەني ەتوي پروبلەمى سوۆسەم نە بۋدەت. نو شالا دولجنى ۆەرنۋتسيا ۆ سۆوە ناتسيونالنوە لونو ۆو منوگوم چەرەز وسۆوەنيە رودنوگو يازىكا، پوزنانيە سۆوەي يستوري. ەتا ي تۆويا، ي مويا جيزنەننايا زاداچا! ا گوسۋدارستۆو دولجنو سوزدات كازاحسكۋيۋ يازىكوۆۋيۋ سرەدۋ ۆ سمي، نا تەلەۆيدەني، راديو. ا ناگىز دولجنى پوددەرجات سترەملەنيە شالا ك يازىكۋ، نەلزيا ناسمەحاتسيا ناد پوناچالۋ لومانىم يازىكوم، پونياتنو جە، چتو چەلوۆەك نە سموجەت سرازۋ زاگوۆوريت چيستو. نو ۋۆەرەن، ناشي دەتي بۋدۋت بولشە كازاحامي، چەم ناشە پوكولەنيە.

- ەسلي ناشيم دەتيام زدەس چتو-تو وستانەتسيا.
- نۋ، تاك ەتو زاۆيسيت وت ناشەگو پوكولەنيا! ەتو مى دولجنى سەيچاس پودنيمات وسترىە ۆوپروسى ي ترەبوۆات وتۆەتا.

- دەتي - ناشە بۋدۋششەە. راستاسكيۆانيە سترانى - ناشە ناستوياششەە. پري ەتوم ۋ كازاحوۆ، كاك يزۆەستنو، ۆەليكوە پروشلوە. ۆام نە كاجەتسيا، چتو پوۆالنوە ساموپريزنانيە كازاحوۆ كاك ۆەليكوي ناتسي يدەت ۆرازرەز س سوۆرەمەننوستيۋ؟ ۆەليكايا ناتسيا نە دولجنا لي سوۆەرشات ۆەليكيە دەلا ۆ ناستوياششەم؟
- زنات يستوريۋ سۆوەگو نارودا بەزۋسلوۆنو نەوبحوديمو. چتو كاساەتسيا پوۆەدەنيا نارودا ي وتدەلنىح ەگو پرەدستاۆيتەلەي، تو نە ستويت وتوجدەستۆليات نارود س ۆلاستيۋ. نىنەشنيايا ەليتا ۆەدەت سەبيا نە پو-كازاحسكي، پوتومۋ چتو كازاح يسپوكون ۆەكوۆ ستاۆيل ينتەرەسى نارودا ۆىشە ينتەرەسوۆ ليچنىح ي سەمەينىح. ا نەكوتورىە چينوۆنيكي سەگودنيا ۆورۋيۋت نارودنىە دەنگي، راسپرودايۋت سترانۋ، ەتو نە كازاحسكوە پوۆەدەنيە.
كاجدايا ناتسيا دولجنا سامورەاليزوۆاتسيا - كاك ي ليۋبوي چەلوۆەك. ۆ پروتيۆنوم سلۋچاە ونا كومپلەكسۋەت ي دەگراديرۋەت. نو ينستيتۋتسيونالنىە ۋسلوۆيا دليا رەاليزاتسي ناتسي وبيازانا سوزدات ۆلاست. سەگودنيا ۋ ناس نەت سوتسيالنىح ليفتوۆ، ەليتا زامكنۋتا، پراكتيچەسكي نەت ۆوزموجنوستي ۋ پروستوگو چەلوۆەكا پودنياتسيا. سووتۆەتستۆەننو، نارود ليشەن ۆوزموجنوستي ۆىرازيت سەبيا.

- يسپوكون ۆەكوۆ پراۆيتەلي دليا ەدينەنيا نارودا پريدۋمىۆالي وبششۋيۋ تسەل - ۆوينۋ، دوگونيالكي س درۋگوي سترانوي... ۋ ناس توجە ەست كۋچا پراۆيتەلستۆەننىح پروگرامم دليا وبەسپەچەنيا سۆەتلوگو بۋدۋششەگو. پوچەمۋ نە رابوتايۋت؟
- پوتومۋ چتو ەتو ميفى. ۆوت مى س توبوي سيديم ۆ تەپلە، ا نا سەۆەرە مەرزنۋت. سەمەي لەتوم وستالسيا نا نەسكولكو نەدەل بەز ۆودى. تۋت داجە تەراكتا نە نادو. روددومى، بولنيتسى - بەز ۆودى! ا ۆەد وبەسپەچەنيە ينفراسترۋكتۋرى - پەرۆەيشايا زاداچا گوسۋدارستۆا. كاك موجەت كوررەليروۆاتسيا زاپۋسك كوسميچەسكوگو سپۋتنيكا س تەم، چتو نارود سيديت ۆ كۆارتيراح س تەمپەراتۋروي 8 گرادۋسوۆ؟ ي ەتو پري توم، چتو مى جە سيديم نا پريرودنىح بوگاتستۆاح!

- چتو ۆى دۋماەتە و تەوري، سوگلاسنو كوتوروي نىنەشنيە كازاحي ۋجە ي نە كازاحي ۆوۆسە نەزاۆيسيمو وت ستەپەني ۆلادەنيا رودنىم يازىكوم؟ پوياسنيۋ. ۋ كازاحوۆ يسپوكون ۆەكوۆ سامىم ستراشنىم پروكلياتيەم بىلو بەسپلوديە، ي زاششيتا پودراستايۋششەگو پوكولەنيا بىلا پەرۆەيشەي زاداچەي نارودا. سەيچاس ۋ ناس وچەن ۆىسوكايا رودوۆايا ي دەتسكايا سمەرتنوست، ا يدەولوگيچەسكيم ۆوسپيتانيەم دەتەي نيكتو، ۆ پرينتسيپە، نە زانيات. تاكيم وبرازوم، مى يدەم ۆرازرەز سوبستۆەننومۋ گەنەتيچەسكومۋ ارحەتيپۋ.
- يا پونيال، و چەم رەچ. دا، كازاحي ۆسەگدا بىلي نارودوم باتىروۆ، يبو پروستو ۆىجيت ۆ ستەپي بىلو ۋجە باتىرستۆوم. ا سەيچاس نام نە ستىدنو بىت ترۋسامي. اگاشكي ترۋسيات، پوتومۋ چتو دەتي سيديات ۆ گوسكومپانياح. دەتي بوياتسيا، پوتومۋ چتو رابوتۋ نە حوتيات پوتەريات. وپپوزيتسيونەرى توجە پريتورگوۆىۆايۋت س ۆلاستيۋ. مى ۆسە سەيچاس ۆ توي يلي ينوي مەرە ترۋسى، پوتەرياۆشيە سۆويۋ سۋت. زابىۆشيە، چتو كازاح - زناچيت "سۆوبودنىي", "نەزاۆيسيمىي".

تۋلەگەن بايتۋكەنوۆ، الماتى، تەل. 259-71-96, e-mail: tulegen@time.kz

http://www.time.kz/index.php?module=news&newsid=19974

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2101
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2514
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2197
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1622