قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ك.ق. ءماسىموۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ق.ك. توقاەۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى و.ب. مۇحامەدجانوۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى ا.ە.مۋسين مىرزاعا

الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ا.س. ەسىموۆ مىرزاعا

ۇندەۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ك.ق. ءماسىموۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ق.ك. توقاەۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى و.ب. مۇحامەدجانوۆ مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى ا.ە.مۋسين مىرزاعا

الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ا.س. ەسىموۆ مىرزاعا

ۇندەۋ

بۇدان تۋرا 20 جىل بۇرىن 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاق جەرىندە تاۋەلسىزدىك جاريالاندى. سول كەزدەگى جوعارعى كەڭەستە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلداندى. وعان دەرەۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ قول قويدى. ءسويتىپ جەر بەتىندەگى ءوز تاعدىرىن ءوزى عانا شەشەتىن حالىقتاردىڭ قاتارىنا قازاقتار دا قوسىلدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كورەگەن ساياساتى ارقاسىندا قازاقستان قانتوگىسسىز، بەيبىت جولمەن تىزگىنىن قولىنا ۇستادى. جانە بۇل وتە بەكەم دە بەرىك قول ەدى. ايتپەسە جاعداي وتە كۇردەلى، قازاققا تىم قولايسىز بولاتىن. سىرتتا جان-جاققا ءبولىپ العىسى كەلگەن الىپ يمپەريالار اڭدىپ تۇردى. ءوز ىشىمىزدە زاڭسىز قىلىش اسىنىپ العان كازاكتاردان باستاپ نەبىر قۇيتىرقى ارەكەت جاساۋشىلار تولىپ جاتتى. جالعىز قازاقستان ەمەس بۇكىل كەڭەس وداعى اۋماعىن جوقشىلىق جايلادى، حالىق اشارشىلىق ارانىنا جاقىن تۇردى. وسىنداي اۋمالى-توكپەلى زاماندا ءبىزدىڭ ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن جاريا ەتتى. سول كۇنى كەشكىلىك تاۋەلسىزدىكتى تۇرىك باۋىرلارىمىزدىڭ ىرگەلى مەملەكەتى تانىدى. ودان باسقا ەلدەر دە ازيانىڭ ەڭ ورتاسىندا قازاقستان دەگەن اتپەن جاڭا مەملەكەت قۇرىلعانىن مويىندادى.

تاۋەلسىزدىككە قادام باسار الدىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇرىنعى كەڭەس وداعى باسشىلارىنىڭ جىلدار بويى جۇرەكتى جارالاعان بىرنەشە قاتەلىكتەرىن مويىنداتتىردى، ءوز قولىمەن تۇزەتتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى جارلىعى. ەكىنشىسى باۋىرجان مومىشۇلىنا كەڭەس وداعى باتىرى، ال بيبىگۇل تولەگەنوۆاعا سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاقتارىن الىپ بەرۋى. سودان كەيىن تۋرا تاۋەلسىزدىك جاريا ەتىلەر تۇستا نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقانى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلعان ازاماتتاردى اقتاۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ول جاستار الماتىنىڭ الاڭىندا ءبۇلدىرۋ ارەكەتىنە بارعان بۇزاقىلار ەمەس، رەسپۋبليكا ەگەمەندىگىن تالاپ ەتكەن قوعامنىڭ الدىڭعى قاتارلى توبى ەكەنى نازارباەۆتىڭ جارلىعىنان كورىنىس تاپتى. وسىلاي الەۋمەتتىك عانا ەمەس، ساياسي ادىلدىك ورنىقتى.

جيىرماسىنشى جىلدىعى باستالعان تاۋەلسىزدىك ەلىمىزگە تاعى نە بەردى؟ الدىمەن الەم جۇمىر جەردە قازاق ەلى، ونىڭ مەملەكەتى، تاريحى، ءداستۇرى، قۇقىعى، اباي سىندى اقىنى بارىن مويىندادى. ەكىنشىدەن، قازاقستاننىڭ تۇتاستىعى، بولىنبەستىگى ايگىلەندى. قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى ايقىندالدى. كەزىندە قىتاي مەن كەڭەس وداعى اراسىندا شەشىلمەس داۋعا اينالعان، ءتىپتى ەكى رەت ۇرىس قيمىلدارىنا جەتكىزگەن شەكارا ماسەلەسىن نۇرسۇلتان نازارباەۆ تىڭعىلىقتى جانە ماڭگىگە شەشتى. ىرگەلەس كورشىنىڭ بارىمەن شەكارا ماڭگىلىككە انىقتالىپ، بۇل ورايدا ەشكىم داۋ-تالاس شىعارمايتىنداي شەگەندەلدى. قازاقستان ءوزىنىڭ قازىناسىن مولايتۋ ءۇشىن جەكە ەكونوميكالىق ساياساتىن جۇرگىزۋگە كىرىستى. ونىڭ العاشقى نىق قادامى رەتىندە ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگە اينالىسقا ەنگىزىلدى. جەر استىنان عارىشقا دەيىنگى سالالاردا بىرلەسىپ نەمەسە جەكە-دارا ارەكەت ەتۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋدى. ءوز جەرىندەگى يادرولىق تاجالدىڭ كومەيىن ماڭگىلىككە بىتەپ، الىستاعى باسقا جۇرتتى جاپپاي قىرىپ-جويۋعا قابىلەتتى الاپات قارۋدان ارىلدى. ونىڭ ورنىنا ەل مەن جەرىن توتەدەن تيىسكەن باسقىنشىدان قورعاۋعا قابىلەتتى ءوز اسكەرىن قالىپتاستىردى. جاڭا استاناسىن سالىپ، سالتاناتى مەن ايشىعى الىستان كورىنەتىن قالا تۇرعىزدى. قازاقستاننىڭ بۇل ونەگەلى ىستەرى ەلەنبەي قالعان جوق. بارلىق حالىقارالىق ۇيىمدار مەن بەدەلدى قايراتكەرلەر جەر شارىنىڭ دامۋىنا قازاقستان مەملەكەتى زور ۇلەس قوسقانىن ءجيى ايتىپ جاتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن استانادا 2003 جىلى 23-24 قاڭتاردا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر جەتەكشىلەرىنىڭ I سەزى وتكىزىلدى، وسى وتىرىستا جەر شارىنىڭ بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ورنىقتىرۋ ىسىندەگى ءدىننىڭ ءرولىن ايتا كەلە، بۇكىل الەم دىندەرىنىڭ وكىلدەرى اراسىنداعى سىندارلى ۇنقاتىسۋدى جالعاستىرۋدىڭ قاجەتتىلىگىنە توقتالىپ، سەزدى ءۇش جىلدا ءبىر رەت وتكىزىپ تۇرۋعا شەشىم قابىلداندى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بەدەلىنىڭ ەڭ شارىقتاۋ شەگى 2010 جىلى    جەلتوقسان ايىنىڭ 1-2 كۇندەرى استانا قالاسىندا ەقىۇ ءسامميتىنىڭ وتكىزىلگەنى ەدى. قازاقستاننىڭ مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا توپ جارىپ تۇرعان تارلان قايراتكەر رەتىندە كۇللى الەمگە تاڭداي قاققىزدى. قازاقستان مەملەكەتى ەۋروپا مەن ازيانى، ءتىپتى سولتۇستىك امەريكانى ءوز اۋزىنا قاراتىپ ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا توراعالىق ەتتى. ون ەكى اي بويى اۋعانستان مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنداعى شيەلەنىستى ماسەلەلەرگە بايىپتى قاراپ، بايسالدى پىكىرىن ءبىلدىردى. ارتتاعى جۇرگەن جولىمىزعا قايرىلا كوز سالساق ءبىز وسىناۋ بەدەلدى ۇيىمعا 1992 جىلى 2 قاڭتاردا مۇشەلىككە ءوتىپپىز. جيىرما جىلعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا جاي مۇشەلىكتەن توراعالىققا دەڭگەيىنە كوتەرىلۋ تەك نازارباەۆ باسقارعان قازاقستان سياقتى مەملەكەتتىڭ قولىنان كەلگەن ءىس. اينالاداعى كورشىلەر مۇنداي ىرگەلى ۇيىمعا باسشىلىق جاساۋ تۇرماق، سونىڭ كومەگى مەن قايىرىنا زار بولىپ جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس. مۇنىڭ ءبارى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى ءارى قازاقتىڭ ازاتتىعىنىڭ ايعاعى رەتىندە جۇزەگە استى. قازاقستان 2011 جىلى دۇنيەجۇزىلىك يسلام كونفەرەنتسياسىنا  مۇسىلماندار الەمiنiڭ بەدەلدi ۇيىمىنا توراعالىق جاسايدى. ياعني، توراعالىقتان توراعالىقتىڭ تاعىنا وتىردى.

وسىنىڭ بارلىعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ جيىرما جىلدا جەتكەن ساياساتىنىڭ جەمىسى. الەمدىك دەڭگەيدەگى ەڭبەكتەرىن دۇنيەجۇزى مويىندادى. اتاپ ايتساق وسىدان بىرنەشە جىلدار بۇرىن قىرعىزستاندا ىستىقكولدىڭ ماڭىندا نازارباەۆتىڭ ەسكەرتكىشى تۇرعىزىلعان. ۋكراينادا ءبيۋستى ورناتىلدى. ەندى انكارادا تاعى ءبىر ەسكەرتكىش بوي كوتەردى. اممان قالاسىندا ەلباسىمىزعا ءبىر كوشەنىڭ ەسىمى بەرىلدى. وسى تۇستا ءبىزدىڭ دە «جاقىنىڭدى جاتتاي سىيلا، جات جانىڭنان ءتۇڭىلسىن» دەيتىن ءجونىمىز بار. قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك بەسىگى الماتى قالاسىنىڭ قاق ورتاسىنداعى، د.فۋرمانوۆ كوشەسىنە ن.نازارباەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋىن سۇرايمىز.

قۋاندىق ەشىمەت، تاۋەلسىز جۋرناليست

www.masa.kz ينتەرنەت گازەتى