جۇما, 3 مامىر 2024
46 - ءسوز 5983 10 پىكىر 12 اقپان, 2018 ساعات 08:31

ارالاس نەكە نەگە قاۋىپتى؟

بۇگىن Nur.kz-تەن قازاق قىزى مەن ورىس جىگىتىنىڭ ارالاس نەكەسى جايىندا وقىدىم. جالپى كەيىنگى ۋاقىتتا وندايلار تىم كوبەيىپ كەتتى عوي. قازاق قىزى كارىسكە تۇرمىسقا شىعادى، قازاق جىگىتى تۇرىكتىڭ قىزىن الادى جانە باسقا. ايتا بەرسە مىسال كوپ.

ارالاس نەكەدەگىلەردىڭ ايتارى ءبىر: "ۇلتى ماڭىزدى ەمەس، سەزىم ماڭىزدى" نەمەسە "وندا تۇرعان نە بار؟!" وندايلاردىڭ كوبىسى ارالاس نەكەگە قارسىلاردى، مەن سياقتىلاردى زاماننان قالىپ قويعان، ورتاعاسىرلىق تۇسىنىكتەگى، ءتىپتى نەاندەرتال تيپتەس دەپ سانايدى. "جاڭا الەمنىڭ كەلبەتىن قابىلدامايتىن ەسكىلىكتىڭ سارقىنشاعى" دەيدى. ءاي، مەيلى.

"ەندى ارالاس نەكە نەگە قاۋىپتى؟" دەگەن سۇراققا كەلەيىك. جاۋابىن تاريحتان قاراۋ كەرەك. پاتشالىق رەسەي قازاقتى وتارلاعان ساتتە، ءتۇرلى زومبىلىقتى كورسەتتى. ورىس مۇجىقتارى قازاق جەرىندە قازاق قىزدارىن زورلىقپەن الدى. باسقىنشىلىعىن جاسادى. ول كەيىن دە جالعاسىن تاپتى. مىسالى "اقبىلەك" رومانىن ەسىڭىزگە تۇسىرسەڭىز، سونىڭ ءوزى جەتكىلىكتى. ول ساتتە قازاق قىزى ءوز ەركىمەن وزگە ۇلتتىڭ ەتەگىن ۇستامادى. زورلىقپەن، قورلىقپەن ۇستاتتى.

ودان كەيىن ۋاقىت وتە كەلە ارالاس نەكە مەملەكەتتىڭ نەگىزگى يدەولوگياسىنىڭ بىرىنە اينالىپ شىعا كەلدى. مىسالى كسرو-دا ينتەرناتسيونال وتباسىلار ناسيحاتتالدى. قازاق ورىستان السا نەمەسە كەرىسىنشە. بۇل تاتۋلىق پەن تابيعي زاڭدىلىق رەتىندە قارالدى. بىراق ماسەكەۋدىڭ شىنايى ماقساتى از ۇلتتاردى اسسيميلياتسيالاپ جويىپ جىبەرۋ ەدى. نەسى بار، ارالاس نەكە تاماشا مۇمكىندىك. ول ءتىپتى تۇتاستاي ۇلتتاردىڭ قانىن بۇزدى. ساياسات سول ەدى.

ال ەندى قازىر شە؟ وتارلىق ەزگى دە، كسرو يدەولوگياسى دا جوق! بىراق ارالاس نەكە كوپ. نەگە؟ دەمەك ەلدە ۇلتتىق يدەولوگيالىق باعىت جوق. اناۋ-مىناۋ ەمەس، ۇلتتىق! يا، مەن تۇسىنەم. بارلىق ادام بىردەي، بارلىق ادام تەڭ. دەموكراتيالىق قوعامدا كىممەن وتباسىن قۇرام دەسەڭ دە ءوز ەركىڭ. بىراق «الەم ادامى»، «ماحاببات شىڭى» دەگەندى شەتكە ىسىرا تۇرىپ، مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىكشى: قازاق قىزى(جىگىتى) ورىسپەن نە كارىسپەن(جانە وزگەلەر) وتباسىن قۇرسا، ودان تۋعان بالا حريستيان بولا ما، مۇسىلمان بولا ما؟ مەشىتكە بارىپ، بەس ۋاقىت ناماز وقي ما، الدە شىركەۋگە بارىپ، شوقىنا ما؟ ابايدىڭ ءتىلىن ارتىق ساناي ما، پۋشكيندى كوبىرەك سۇيە مە؟ پەتردى ۇلىقتايدى ما، ابىلايدى ارداقتاي ما؟ جاۋاپ بەرۋ وتە قيىن. "اكەسى قاي ۇلت، بالا دا سول ۇلت" دەۋ قاتەلىك. ويتكەنى ءبارىبىر قان تازالىعى تولىق بۇزىلادى. ارالاس نەكەدە ەكى عاشىق ءبىر-ءبىرىن ءسۇيۋى مۇمكىن، بىراق ەسى دۇرىس بولسا، ءبىر-ءبىرىنىڭ ۇلتىن سۇيمەيدى. قازاق جىگىت ورىس قىزىن السا دا، ونىڭ جانىن جاقسى كورگەنىمەن، تاريحىن داتتايدى. ياعني ارالاس نەكەدە ءبارىبىر ىشكى قايشىلىق بار. ونى مويىندامايتىنى انىق، بىراق ول فاكت.
سول سەبەپتى بەيبىت زاماندا قان تازالىعىن لايلاماي، ءار ۇلتتىڭ جىگىتى مەن قىزى ءوزارا وتاسقانى قايىرلى.

اسحات قاسەنعالي

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

10 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 850
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 704
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 548
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 554