جەكسەنبى, 19 مامىر 2024
جاڭالىقتار 2667 0 پىكىر 20 جەلتوقسان, 2010 ساعات 07:18

مىرزاحان ايسارين. 2010 جىلعى «دەموكراتيا يندەكسىندە» قازاقستان 132-ءشى ورىندى يەلەندى

 

جىل سايىن ايگىلى «Economist» جۋرنالىنىڭ The Economist Intelligence Unit بولىمشەسى «الەم ەلدەرىندەگى دەموكراتيا يندەكسى» دەگەن زەرتتەۋلەرىن جۇرگىزىپ وتىرادى. 2010 جىلدىڭ ناتيجەسى بويىنشا وسى كومپانيانىڭ رەيتينگىسىندە قازاقستان 132-ءشى ورىندى يەلەندى. جالپى، دەيدى زەرتتەۋشىلەر، 2010 جىلى الەمدەگى دەموكراتيا ازايىپ، اۆتوريتارلىق مەملەكەتتەر سانى ارتا ءتۇسىپتى...

«الەم ەلدەرىندەگى دەموكراتيا يندەكسى» ءاربىر مەملەكەتتىڭ ىشىندەگى وتكىزىلگەن ساراپشىلاردىڭ جانە كوپشىلىكتىڭ اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالنامالاردىڭ نەگىزىندە جاسالادى. The Economist Intelligence Unit توبى سولاردىڭ قورىتىندىلاي كەلە «دەموكراتيالىقتىڭ» بەس ولشەمىنە باعا بەرەدى. ولار:

  1. سايلاۋ ۇدەرىسى جانە پىكىر الۋاندىعى.
  2. بيلىكتىڭ ءىس قيمىلدارى.
  3. ساياسي بەلسەندىلىك.
  4. ساياسي مادەنيەت.
  5. ازاماتتىق قۇقىقتار.

وسى جىلعى ەسەپتى دايىنداعان كەزدە ساراپشىلار 167 ەلدەگى دەموكراتيالىق ۇدەرىستەردى زەرتتەپ شىعىپتى. بۇل ەلدەردىڭ بارلىعى دا بيلىك رەجيمدەرىنىڭ ءتورت تۇرىنە جىكتەلىپتى:

 

جىل سايىن ايگىلى «Economist» جۋرنالىنىڭ The Economist Intelligence Unit بولىمشەسى «الەم ەلدەرىندەگى دەموكراتيا يندەكسى» دەگەن زەرتتەۋلەرىن جۇرگىزىپ وتىرادى. 2010 جىلدىڭ ناتيجەسى بويىنشا وسى كومپانيانىڭ رەيتينگىسىندە قازاقستان 132-ءشى ورىندى يەلەندى. جالپى، دەيدى زەرتتەۋشىلەر، 2010 جىلى الەمدەگى دەموكراتيا ازايىپ، اۆتوريتارلىق مەملەكەتتەر سانى ارتا ءتۇسىپتى...

«الەم ەلدەرىندەگى دەموكراتيا يندەكسى» ءاربىر مەملەكەتتىڭ ىشىندەگى وتكىزىلگەن ساراپشىلاردىڭ جانە كوپشىلىكتىڭ اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالنامالاردىڭ نەگىزىندە جاسالادى. The Economist Intelligence Unit توبى سولاردىڭ قورىتىندىلاي كەلە «دەموكراتيالىقتىڭ» بەس ولشەمىنە باعا بەرەدى. ولار:

  1. سايلاۋ ۇدەرىسى جانە پىكىر الۋاندىعى.
  2. بيلىكتىڭ ءىس قيمىلدارى.
  3. ساياسي بەلسەندىلىك.
  4. ساياسي مادەنيەت.
  5. ازاماتتىق قۇقىقتار.

وسى جىلعى ەسەپتى دايىنداعان كەزدە ساراپشىلار 167 ەلدەگى دەموكراتيالىق ۇدەرىستەردى زەرتتەپ شىعىپتى. بۇل ەلدەردىڭ بارلىعى دا بيلىك رەجيمدەرىنىڭ ءتورت تۇرىنە جىكتەلىپتى:

  1. تولىق دەموكراتيا.
  2. جەتكىلىكسىز دەموكراتيا.
  3. گيبريدتىك رەجيم.
  4. اۆتوريتارلىق رەجيم.

وسى جىكتەۋ بويىنشا الەمدەگى ەڭ دەموكراتيالى ەل رەتىندە نورۆەگيا كورولدىگى تاڭدالىپتى. دەموكراتيا تۇرعىسىنان العاشقى وندىققا يسلانديا، دانيا، شۆەتسيا، جاڭا زەلانديا، اۆستراليا، فينليانديا، شۆەيتساريا، كانادا جانە نيدەرلاندى ەلدەرى كىرىپتى. اقش پەن ۇلىبريتانيا «تولىق دەموكراتيالى» ەلدەردىڭ اياعىندا ءجۇر. ەسەسىنە فرانتسيا، يتاليا، گرەتسيا جانە سلوۆەنيا «تولىق دەموكراتيالى ەل» قاتارىنان «جەتكىلىكسىز دەموكراتيالى ەلدەر» ساناتىنا ءوتىپ كەتىپتى. الەمدە «تولىق دەموكراتيالى ەلدەر» رەتىندە تەك 26 ەل عانا اتالىپ وتىر. بۇل ەلدەردە دۇنيە حالقىنىڭ 12 پايىزى ءومىر سۇرەدى ەكەن. ەسەپتىڭ اۆتورلارى الەم ەلدەرىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن «دەموكراتيالى» دەۋگە كەلەتىنىن ايتا وتىرىپ، ولاردىڭ 53-ءنىڭ «جەتكىلىكسىز دەموكراتيا» بولىپ تابىلاتىنىن مالىمدەپ وتىر.

قالعان 88 مەملەكەتتىڭ 33-ءى «گيبريدتى رەجيمدەر» دەپ انىقتالسا، 55-ءى «اۆتوريتارلىق رەجيمدەر». الەمنىڭ 2,5 ميلليارد تۇرعىنى ءدال وسى «اۆتوريتارلى رەجيمدەرى بار» مەملەكەتتەردى عۇمىر كەشەدى.

بيلىك تۇرلەرى

مەملەكەتتەر سانى

مەملەكەتتەردىڭ پايىزى

تۇرعىندار پايىزى

تولىق دەموكراتيالار

26

15,6

12,3

جەتكىلىكسىز دەموكراتيالار

53

31,7

37,2

گيبريدتىك رەجيمدەر

33

19,8

14

اۆتوريتارلىق رەجيمدەر

55

32,9

36,5

وسى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان 167 ەلدىڭ ىشىندە 132-ءشى ورىندى يەلەنىپ، «اۆتوريتارلى مەملەكەتتەر» ساناتىنا ەنىپ وتىر. الدىمىزدا - گامبيا، بەلارۋس، انگولا، ارتىمىزدا - گابون، رۋاندا، ءازىربايجان مەن قىتاي!

نوبايى ءبىزدىڭ ورتاشا باعامىز - 3,30. باعىتتار بويىنشا:

  1. سايلاۋ ۇدەرىسى جانە پىكىر الۋاندىعى - 1,33.
  2. بيلىكتىڭ ءىس قيمىلدارى - 2,14.
  3. ساياسي بەلسەندىلىك 3,33.
  4. ساياسي مادەنيەت - 4,38.
  5. ازاماتتىق قۇقىقتار - 5,29.

بۇرىنعى كسرو ەلدەرى مىناداي ورىندارعا يە بولىپتى: «جەتكىلىكسىز دەموكراتيالار» - ەستونيا (33), ليتۆا (41), لاتۆيا (48), مولدوۆا (64), ۋكراينا (67); «گيبريدتى رەجيمدەر» - گرۋزيا (103), رەسەي (107) ارمەنيا (109); قالعاندارى «اۆتوريتارلى رەجيمدەر» - بەلارۋس (130), قازاقستان (132), ءازىربايجان (135), تاجىكستان (149), وزبەكستان (164) جانە تۇرىكمەنستان (165).

2010 جىلعى الەم ەلدەرىندەگى دەموكراتيا يندەكسى

رەيتينگ

مەملەكەت

يندەكس

ءتۇرى

1

نورۆەگيا

9.80

تولىق دەموكراتيا

2

يسلانديا

9.65

تولىق دەموكراتيا

3

دانيا

9.52

تولىق دەموكراتيا

4

شۆەتسيا

9.50

تولىق دەموكراتيا

5

جاڭا زەلانديا

9.26

تولىق دەموكراتيا

6

اۆستراليا

9.22

تولىق دەموكراتيا

7

فينليانديا

9.19

تولىق دەموكراتيا

8

شۆەيتساريا

9.09

تولىق دەموكراتيا

9

كانادا

9.08

تولىق دەموكراتيا

10

نيدەرلاندى

8.99

تولىق دەموكراتيا

11

ليۋكسەمبۋرگ

8.88

تولىق دەموكراتيا

12

يرلانديا

8.79

تولىق دەموكراتيا

13

اۆستريا

8.49

تولىق دەموكراتيا

14

گەرمانيا

8.38

تولىق دەموكراتيا

15

مالتا

8.28

تولىق دەموكراتيا

16

چەحيا

8.19

تولىق دەموكراتيا

17

اقش

8.18

تولىق دەموكراتيا

18

يسپانيا

8.16

تولىق دەموكراتيا

19

ۇلىبريتانيا

8.16

تولىق دەموكراتيا

20

وڭتۇستىك كورەيا

8.11

تولىق دەموكراتيا

21

ۋرۋگۆاي

8.10

تولىق دەموكراتيا

22

جاپونيا

8.08

تولىق دەموكراتيا

23

بەلگيا

8.05

تولىق دەموكراتيا

24

ماۆريكي

8.04

تولىق دەموكراتيا

24

كوستا-ريكا

8.04

تولىق دەموكراتيا

26

پورتۋگاليا

8.02

تولىق دەموكراتيا

27

كابو-ۆەردە

7.94

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

28

گرەكيا

7.92

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

29

يتاليا

7.83

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

30

وڭتۇستىك افريكا

7.79

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

31

فرانتسيا

7.77

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

32

سلوۆەنيا

7.69

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

33

ەستونيا

7.68

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

34

چيلي

7.67

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

35

بوتسۆانا

7.63

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

36

تايۆان

7.52

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

37

يزرايل

7.48

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

38

سلوۆاكيا

7.35

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

39

كيپر

7.29

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

40

ينديا

7.28

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

41

ليتۆا

7.24

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

42

تيمور-لەشتي

7.22

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

43

ۆەنگريا

7.21

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

43

يامايكا

7.21

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

45

ترينيداد جانە توباگو

7.16

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

46

پاناما

7.15

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

47

برازيليا

7.12

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

48

پولشا

7.05

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

48

لاتۆيا

7.05

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

50

مەكسيكا

6.93

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

51

ارگەنتينا

6.84

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

51

بولگاريا

6.84

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

53

حورۆاتيا

6.81

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

54

سۋرينام

6.65

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

55

شري-لانكا

6.64

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

56

رۋمىنيا

6.60

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

57

كولۋمبيا

6.55

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

57

تايلاند

6.55

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

59

پاپۋا-جاڭا گۆينەيا

6.54

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

60

يندونەزيا

6.53

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

61

سالۆادور

6.47

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

62

پاراگۆاي

6.40

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

62

پەرۋ

6.40

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

64

موڭعوليا

6.36

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

65

سەربيا

6.33

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

65

مولدوۆا

6.33

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

67

ۋكراينا

6.30

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

68

چەرنوگوريا

6.27

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

69

ناميبيا

6.23

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

70

دومينيكان رەسپۋبليكاسى

6.20

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

71

مالايزيا

6.19

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

72

بەنين

6.17

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

73

ماكەدونيا

6.16

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

74

فيليپپين

6.12

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

75

گايانا

6.05

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

75

گۆاتەمالا

6.05

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

77

لەسوتو

6.02

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

77

گانا

6.02

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

79

مالي

6.01

جەتكىلىكسىز دەموكراتيا

80

گونكونگ (قىتاي)

5.92

گيبريدتىك رەجيم

80

بوليۆيا

5.92

گيبريدتىك رەجيم

82

سينگاپۋر

5.89

گيبريدتىك رەجيم

83

بانگلادەش

5.87

گيبريدتىك رەجيم

84

البانيا

5.86

گيبريدتىك رەجيم

85

مالاۆي

5.84

گيبريدتىك رەجيم

86

ليۆان

5.82

گيبريدتىك رەجيم

87

ەكۆادور

5.77

گيبريدتىك رەجيم

88

گوندۋراس

5.76

گيبريدتىك رەجيم

89

تۇركيا

5.73

گيبريدتىك رەجيم

89

نيكاراگۋا

5.73

گيبريدتىك رەجيم

91

زامبيا

5.68

گيبريدتىك رەجيم

92

تانزانيا

5.64

گيبريدتىك رەجيم

93

پالەستينا

5.44

گيبريدتىك رەجيم

94

بوسنيا جانە گەرتسەگوۆينا

5.32

گيبريدتىك رەجيم

95

سەنەگال

5.27

گيبريدتىك رەجيم

96

ۆەنەسۋەلا

5.18

گيبريدتىك رەجيم

97

ليبەريا

5.07

گيبريدتىك رەجيم

98

ۋگاندا

5.05

گيبريدتىك رەجيم

99

موزامبيك

4.90

گيبريدتىك رەجيم

100

كامبودجا

4.87

گيبريدتىك رەجيم

101

كەنيا

4.71

گيبريدتىك رەجيم

102

بۋتان

4.68

گيبريدتىك رەجيم

103

گرۋزي

4.59

گيبريدتىك رەجيم

104

پءاكءىستان

4.55

گيبريدتىك رەجيم

105

سەررا-لەونە

4.51

گيبريدتىك رەجيم

106

قىرعىزستان

4.31

گيبريدتىك رەجيم

107

رەسەي

4.26

گيبريدتىك رەجيم

108

نەپال

4.24

گيبريدتىك رەجيم

109

ارمەنيا

4.09

گيبريدتىك رەجيم

110

بۋرۋندي

4.01

گيبريدتىك رەجيم

111

گايتي

4.00

گيبريدتىك رەجيم

111

يراك

4.00

گيبريدتىك رەجيم

113

ماداگاسكار

3.94

اۆتوريتارلىق رەجيم

114

كۋۆەيت

3.88

اۆتوريتارلىق رەجيم

115

ماۆريتانيا

3.86

اۆتوريتارلىق رەجيم

116

ماروككو

3.79

اۆتوريتارلىق رەجيم

117

يوردانيا

3.74

اۆتوريتارلىق رەجيم

118

ەفيوپيا

3.68

اۆتوريتارلىق رەجيم

119

فيدجي

3.62

اۆتوريتارلىق رەجيم

120

بۋركينا-فاسو

3.59

اۆتوريتارلىق رەجيم

121

كۋبا

3.52

اۆتوريتارلىق رەجيم

122

باحرەين

3.49

اۆتوريتارلىق رەجيم

123

نيگەريا

3.47

اۆتوريتارلىق رەجيم

124

توگو

3.45

اۆتوريتارلىق رەجيم

125

الجير

3.44

اۆتوريتارلىق رەجيم

126

كامەرۋن

3.41

اۆتوريتارلىق رەجيم

127

كومور ارالدارى

3.41

اۆتوريتارلىق رەجيم

128

نيگەر

3.38

اۆتوريتارلىق رەجيم

129

گامبيا

3.38

اۆتوريتارلىق رەجيم

130

بەلارۋس

3.34

اۆتوريتارلىق رەجيم

131

انگولا

3.32

اۆتوريتارلىق رەجيم

132

قازاقستان

3.30

اۆتوريتارلىق رەجيم

133

گابون

3.29

اۆتوريتارلىق رەجيم

134

رۋاندا

3.25

اۆتوريتارلىق رەجيم

135

ءازىربايجان

3.15

اۆتوريتارلىق رەجيم

136

قىتاي

3.14

اۆتوريتارلىق رەجيم

137

كاتار

3.09

اۆتوريتارلىق رەجيم

138

ەگيپەت

3.07

اۆتوريتارلىق رەجيم

139

كوت-دي-يۆۋار

3.02

اۆتوريتارلىق رەجيم

140

ۆەتنام

2.94

اۆتوريتارلىق رەجيم

141

سۆازيلەند

2.90

اۆتوريتارلىق رەجيم

142

كونگو

2.89

اۆتوريتارلىق رەجيم

143

ومان

2.86

اۆتوريتارلىق رەجيم

144

گۆينەيا

2.79

اۆتوريتارلىق رەجيم

145

تۋنيس

2.79

اۆتوريتارلىق رەجيم

146

زيمبابۆە

2.64

اۆتوريتارلىق رەجيم

147

يەمەن

2.64

اۆتوريتارلىق رەجيم

148

بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى

2.52

اۆتوريتارلىق رەجيم

149

تاجىكستان

2.51

اۆتوريتارلىق رەجيم

150

اۋعانستان

2.48

اۆتوريتارلىق رەجيم

151

سۋدان

2.42

اۆتوريتارلىق رەجيم

152

ەريترەيا

2.31

اۆتوريتارلىق رەجيم

153

سيريا

2.31

اۆتوريتارلىق رەجيم

154

دجيبۋتي

2.20

اۆتوريتارلىق رەجيم

155

كونگو

2.15

اۆتوريتارلىق رەجيم

156

لاوس

2.10

اۆتوريتارلىق رەجيم

157

گۆينەيا-بيساۋ

1.99

اۆتوريتارلىق رەجيم

158

ليۆيا

1.94

اۆتوريتارلىق رەجيم

159

يران

1.94

اۆتوريتارلىق رەجيم

160

ەكۆاتوريالدىق گۆينەيا

1.84

اۆتوريتارلىق رەجيم

160

ساۋد ارابياسى

1.84

اۆتوريتارلىق رەجيم

162

ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسى

1.82

اۆتوريتارلىق رەجيم

163

ميانما

1.77

اۆتوريتارلىق رەجيم

164

وزبەكستان

1.74

اۆتوريتارلىق رەجيم

165

تۇرىكمەنستان

1.72

اۆتوريتارلىق رەجيم

166

چاد

1.52

اۆتوريتارلىق رەجيم

167

سولتۇستىك كورەيا

1.08

اۆتوريتارلىق رەجيم

 

«اباي-اقپارات»

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2154
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2560
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2409
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1663