جاندوسوۆتىڭ جولداسى، ديمەكەڭنiڭ جەزدەسi
1924-1927 جىلدارداعى 24 جاستاعى شاھار باسشىسى ايتجان تۇركەباەۆ حاقىندا
تۇركەباەۆ جانە «تۇركسiب» تەمiر جولى
تۇركەباەۆ كوشەسiن الماتىلىقتار جاقسى بiلەدi. كۇندەلiكتi ەستiپ-بiلiپ، اياعىمەن باسىپ ءجۇر. الايدا شاھار تۇرعىندارى ايتجان تۇركەباەۆتىڭ 1924-1927 جىلدارى قالانىڭ باسشىسى بولعانىن بiلە مە ەكەن؟ بiرەۋ بiلەر، بiرەۋ بiلمەس. بۇل ءوز الدىنا بولەك اڭگiمە. بiزدiڭ ايتقىمىز كەلگەنi: 24 جاسىندا قالا باسقارعان تۇلعانىڭ ءومiرi, اتقارعان قىزمەتi, بiتiرگەن iسi, سوڭىندا قالدىرعان iزi...
1924-1927 جىلدارداعى 24 جاستاعى شاھار باسشىسى ايتجان تۇركەباەۆ حاقىندا
تۇركەباەۆ جانە «تۇركسiب» تەمiر جولى
تۇركەباەۆ كوشەسiن الماتىلىقتار جاقسى بiلەدi. كۇندەلiكتi ەستiپ-بiلiپ، اياعىمەن باسىپ ءجۇر. الايدا شاھار تۇرعىندارى ايتجان تۇركەباەۆتىڭ 1924-1927 جىلدارى قالانىڭ باسشىسى بولعانىن بiلە مە ەكەن؟ بiرەۋ بiلەر، بiرەۋ بiلمەس. بۇل ءوز الدىنا بولەك اڭگiمە. بiزدiڭ ايتقىمىز كەلگەنi: 24 جاسىندا قالا باسقارعان تۇلعانىڭ ءومiرi, اتقارعان قىزمەتi, بiتiرگەن iسi, سوڭىندا قالدىرعان iزi...
ايتجان تۇركەباەۆ الماتىنى ءۇش جىل باسقاردى. ءۇش جىل شاھاردىڭ باس يدەولوگى، باس قۇرىلىسشىسى بولدى. بۇل ۋاقىتتا الماتى قالا مارتەبەسiن العان بولاتىن. ناقتىراق ايتساق، 1921 جىلى 5 اقپاندا وتكەن سالتاناتتى جيىندا ۆەرنىي قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى شەشiم قابىلداندى. وسى جيىندا ۆەرنىي «الما-اتا» دەپ وزگەرتiلدi. شىنىن ايتقاندا، ايتجان تۇركەباەۆ قالا باسقارعان ءۇش جىلدا ەلدەگi قالىپتاسقان ساياسي جۇيە، الەۋمەتتiك اۋىرتپاشىلىقتارعا قاراماستان شاھاردا بiرشاما iلگەرiلەۋشiلiكتەر ورىن الدى. بiزدiڭشە الماتىداعى ەڭسەلi قۇرىلىس نىساندارى وسى ۋاقىتتاردان باستاپ سالىنا باستادى. 1926 جىلى 3 جەلتوقساندا ەڭبەك جانە قورعانىس كەڭەسi تۇركiستان-سiبiر تەمiرجولىن سالۋ جونiندە شەشiم قابىلدادى. تۇركسiب قۇرىلىسى الماتى قالاسىنىڭ ەلiمiزدiڭ استاناسى بولۋىنا زور سەپتiگiن تيگiزدi. قالاي ايتساق تا، تۇركەباەۆ شاھارعا باسشى بولعان ءۇش جىل قالانىڭ الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق الەۋەتتiن بiرشاما ارتتىردى. ەڭ باستىسى الماتى ەل استاناسى مارتەبەسiن يەلەنۋگە تولىق مۇمكiندiك الدى. 1927 جىلى 2 ناۋرىزدا قازاقستاننىڭ استاناسىن قىزىلوردادان الماتىعا كوشiرۋ تۋرالى شەشiم قابىلداندى. IV بۇكiل قازاقستاندىق كەڭەستەر سەزi بۇل شەشiمدi بiراۋىزدان ماقۇلدادى. ەكi جىلدان كەيiن الماتى ەل استاناسى اتاندى. بۇل iستە بiلiكتi باسشى ايتجان تۇركەباەۆتىڭ ەڭبەگi ۇلكەن.
«اتاماننىڭ اقىرى»
نەمەسە دۋتوۆتى دۇربەلەڭگە سالعان تۇركەباەۆ
ايتجان تۇركەباەۆ الماتىنى باسقارعانعا دەيiن جاركەنت قالاسى مەن تالدىقورعان وبلىستارىندا باسشىلىق قىزمەتتەر اتقاردى. باسشى بولىپ قانا قويعان جوق، ەل iشiندەگi ساياسي-الەۋمەتتiك قوزعالىستارعا دا بەلسەنە ارالاستى. ءوزi تۋىپ-وسكەن جاركەنت وڭiرiندە كەڭەس ۇكiمەتiن ورناتۋعا بار كۇش-جiگەرiن جۇمسادى. ايتا كەتۋ كەرەك، ايتجان تۇركەباەۆتىڭ رەۆوليۋتسيالىق كوزقاراسىنىڭ ويانۋىنا اسەر ەتكەن جاعداي 1916 جىلى تۋعان اعاسى ءابيiردiڭ پاتشا اسكەرiنiڭ قولىنان قازا تابۋى ەدi. بۇل ۋاقىتتا ايتجان قاپالدا اۋىلشارۋاشىلىق ۋچيليششەسiندە وقيتىن. ايتجان بiر باسقوسۋدا ۋچيليششەدە پاتشا وكiمەتi مۇلدە قاتاڭ تيىم سالعان ساياسي ءان «جۇمىسشى مارسەلەزاسىن» ايتىپ، وقۋ بiتiرۋiنە بiر جىل قالعاندا وقۋدان شىعارىلادى. ايتجان تۇركەباەۆ قاتارلاستارى ابدوللا روزىباكيەۆ، ماعازى ماسانچيمەن بiرگە اتامان دۋتوۆقا قارسى باتىل كۇرەس جۇرگiزiپ، ناتيجەسiندە جەڭiسكە جەتتi. 1922-1923 جىلدارى ول اتامان اننەنكوۆتىڭ باندىسىن جويۋعا دا بەلسەندi تۇردە ارالاستى. بiلiكتi باسشى حح عاسىر باسىنداعى جەتiسۋ ولكەسiندەگi كەڭەس وكiمەتiن ورناتۋدا ەرەكشە بەلسەندiلiك تانىتقان وراز جاندوسوۆ، تۇرار رىسقۇلوۆ، د.بارiباەۆ جانە ي.قابىلوۆ سەكiلدi قوعام قايراتكەرلەرiمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولدى.
ايتجان تۇركەباەۆ 1931-1934 جىلدارى ماسكەۋدەگi سۆەردلوۆ اتىنداعى كوممۋنيستiك ۋنيۆەرسيتەتتە بiلiم الدى. جiگەرلi جاس رەسەي استاناسىندا ءجۇرiپ «قازاق جەرلەستەرi» قوعامىن قۇردى. بۇل قوعام وسى قالادا بiلiم الىپ جاتقان قازاق بالالارىنىڭ باسىن بiرiكتiردi. ايتجان تۇركەباەۆ ماسكەۋدەگi قازاقستان ستۋدەنتتەرi پارتيا ۇيىمىنىڭ بiرiنشi حاتشىسى بولىپ قىزمەت iستەگەن كەزiندە ف.گولوششەكيننiڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن ۇجىمداستىرۋ ساياساتىندا جiبەرگەن قاتەلiكتەرiن باتىل سىنادى.
1935 جىلى ايتجان تۇركەباەۆ الماتىعا كەلiپ، حالىق كوميسسارياتىنىڭ حالىق اعارتۋ جانە جوعارعى مەكتەپ ءبولiمiنiڭ مەڭگەرۋشiسi بولىپ تاعايىندالدى. قانداي جۇمىس اتقارسا دا جۇرەكپەن iستەدi. حالقىنا ادال قىزمەت ەتتi. وكiنiشتiسi سول بiلiكتi باسشى وردا بۇزار وتىزىندا – 37 جاسىندا 1937 جىلى 30 ساۋiردە جاركەنت قالاسىنا جاڭا مەكتەپتiڭ اشىلۋ سالتاناتىنا كەلگەن كەزiندە قاندى قول قاراقشىلاردىڭ قولىنان قازا تاپتى.
«ايتجان وتىمىزدىڭ جارىعى ەدi, سۋىمىزدىڭ تۇنىعى ەدi»
قوناەۆتىڭ جەزدەسi ايتجان تۇركەباەۆ 1925 جىلى وتاۋ قۇردى. قازاقستاندى قىرىق جىل باسقارعان دiنمۇحاممەد قوناەۆتىڭ تۋعان اپكەسi امينامەن جۇپ جاراستىردى. قوناەۆتار اۋلەتiنiڭ قامقورشىسى، سۇيەنiشi بولدى. ديمەكەڭنiڭ ماسكەۋدەگi ءتۇستi مەتاللۋرگيا ينستيتۋتىنا تۇسۋiنە قول ۇشىن سوزدى. ديمەكەڭنiڭ اكەسi مەڭلiاحمەت قوناەۆتىڭ مىنا بiر ءسوزi ايتجان تۇركەباەۆتىڭ جاناشىر تۇلعا بولعانىن ايعاقتايدى: «ايتجان وتىمىزدىڭ جارىعى ەدi, سۋىمىزدىڭ تۇنىعى ەدi. سول كiسi بiزگە باقىت اكەلدi».
بۇگiندەرi ايتجان تۇركەباەۆتىڭ ۇرپاقتارى الماتىدا تۇرادى. قوعام قايراتكەرiنiڭ ۇلدارىنىڭ بiرi ەدiگە قازiر 78 جاستا. پروفەسسور، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. قر ۇعا-نىڭ اكادەميگi. قازاق كسر مەملەكەتتiك جوسپارلاۋ ينستيتۋتىندا 23 جىل ديرەكتورلىق قىزمەت اتقاردى. بiز اقساقالدان ءۇش جىل شاھار باسقارعان اكەسi تۋرالى سۇرادىق.
جاندوسوۆ پەن ماسانچي بiزدiڭ ۇيگە جيi كەلiپ تۇراتىن.
(ەدiگە ايتجانۇلى تۇركەباەۆپەن سۇحبات)
– اكەڭiز جونiندە ايتىڭىزشى. ەسiڭiزدە نە قالدى؟
– اكەمنiڭ اعاسى ءابيiر 37 جاسىندا پاتشا جەندەتتەرiنiڭ قولىنان قازا تاپتى. سول كەزدەن باستاپ 16 جاcتاعى ايتجاننىڭ سانا-سەزiمi ويانىپ، اعا كەگiن قايتارۋعا تىرىسادى. 1918 جىلدان باستاپ اكەم وترياد باسقارا باستايدى. اكەمنەن ءتالiم العان iرi رەۆوليۋتسيونەر ءشارiپ وتەپوۆ ماعان ايتىپ ەدi: «سەندەر كوپ نارسەنi بiلمەيسiڭ. مىنا ورىستاردا گايدار دەگەن باتىر بار. 17 جاسىندا پولك باسقارعان. سەنiڭ اكەڭ دە سول سەكiلدi 17 جاسىندا جاۋعا ويران سالىپ ءجۇر» دەيتiن. وسى ۋاقىتتاردا بەلسەندiلiك تانىتقان اكەم ساياسي iستەرگە دە ارالاسىپ، جاندوسوۆپەن تانىسادى. 1921 جىلى اكەم ماسكەۋدەن 3 ايلىق كۋرس بiتiرiپ كەلدi. كەيiننەن جاركەنتتە جاۋاپتى حاتشى بولدى. ودان كەيiن تالدىقورعان ۋەزدiك پارتيا كوميتەتiنiڭ حاتشىسى قىزمەتiن اتقاردى.
– قازاق زيالى قاۋىم وكiلدەرi iشiنەن كiمدەرمەن قارىم-قاتىناستا بولدى؟
– اكەم وراز جاندوسوۆ، روزىباكيەۆ، ماسانچي سەكiلدi تاعى باسقا دا قوعام قايراتكەرلەرiمەن ۇلكەن سىيلاستىقتا بولدى. جاندوسوۆ، ماسانچيلەردiڭ ايەلدەرi بiزدiڭ ۇيگە كەلiپ تۇراتىن.
– ەسiڭiزدە قالعان وقيعا بار ما؟
– اكەم وتە قۋاتتى ادام ەدi. جۇرگەن جەرiن دۋمانعا اينالدىرىپ، ءوز ورتاسىنىڭ شىرايىن كەلتiرەتiن. تۋعان-تۋىستارىنان كومەگiن ايامايتىن.
ديمەكەڭنiڭ ەسەپ-قيساپتارىن شىعاراتىن ەدiم
– ديمەكەڭدi باسشىلىق مەكتەپكە تاربيەلەۋدە اكەڭiزدiڭ ىقپالى بار عوي؟
– 1931 جىلى اكەم دiنمۇحاممەد قوناەۆتى ماسكەۋدەگi ءتۇستi مەتاللۋرگيا ينستيتۋتىنا اپارىپ، وقۋعا ءتۇسiردi. العاشىندا ديمەكەڭ ومسكiدەگi وقۋ ورىندارىنىڭ بiرiنە تاپسىردى. بiراق ونى وقۋعا قابىلدامايدى.
– ءوزiڭiز قايدا وقىپ ەدiڭiز؟
– مەن ماسكەۋدەگi ستالين اتىنداعى قۇرىش ينستيتۋتىندا وقىدىم. ديمەكەڭنiڭ iنiسi اسقار قوناەۆ ەكەۋمiز ەگiز بالاداي بiرگە وستiك. العاش ينستيتۋتتا، كەيiن تەمiرتاۋدا مەتالۋرگيالىق زاۋىتتا بiرگە جۇمىس iستەپ، قارا مەتاللۋرگيا سالاسى بويىنشا ەلiمiزدەگi العاشقى كاسiبي مامان قاتارىنان كورiندiك.
– ديمەكەڭنiڭ سiزگە كومەك قولىن سوزعان كەزدەرi بولدى ما؟
– اسپيرانتۋرانى ماسكەۋدە وقىدىم. بۇعان ديمەكەڭنiڭ تiكەلەي ىقپالى بار. ەگەر ول كiسi بولماعاندا اسپيرانتۋراعا تۇسپەيتiن بە ەدiم. كەڭەس ۇكiمەتi كەزi عوي. كەڭەس ۇكiمەتiندە قانشا بiلiكتi, بiلiمدi بولسا دا وزگە ۇلت وكiلدەرiن كەمسiتۋ، اياقتان شالۋ، ۇستاپ قالۋ جيi كورiنiس بەرەتiن. مەن دە سونداي جانداردىڭ بiرiمiن. اسپيرانتۋرادا جالعىز ورىن بولدى. ۇمiتكەر ەكi ادام. ونىڭ بiرi مىنا مەن. ەمتيحاندى ويداعىداي تاپسىردىم. بiراق ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى مەنi جانىمداعى ۇمiتكەردەن ۇزدiك ەكەندiگiمدi بiلە تۇرا ەمتيحاننان وتكiزبەي، وزدەرiنiڭ ادامدارىن وتكiزدi. وسى ۋاقىتتا ماسكەۋگە جولى ءتۇسiپ ديمەكەڭ كەلدi. بار جاعدايدى بايانداپ بەردiم. سوندا ديمەكەڭ كسرو عىلىم اكادەمياسىنىڭ حاتشىسى توپچيەۆكە ايتىپتى: «سiزدەردە جىلىنا قانشا ادام ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسەدi, قانشا ادام بiتiرەدi. مiنە، بiزدiڭ ەلiمiزدەن تۇڭعىش بولىپ قارا مەتالۋرگيا سالاسى بويىنشا جالعىز اسپيرانتىمىز بiتiرiپ وتىر. بiزگە بiر ورىندى قيىڭىزدار. وقۋ قاراجاتىن ءوزiمiز تولەيمiز» دەپتi. ول دا ءجون سوزگە توقتاعان ەكەن. مiنە، وسىلايشا جاقسى ادامنىڭ ارقاسىندا اسپيرانت اتاندىم. كەڭەس ۇكiمەتiنiڭ ءمۇيiزi قاراعايداي ەكونوميستەرi مەنiڭ دوستارىم بولدى. ديمەكەڭ زەينەتكەرلiككە شىققان كەزدەرi مەنi ۇيiنە شاقىرىپ، ەسەپ-قيساپتارىن ماعان شىعارتاتىن.
– اكەڭiزگە قالادان كوشە اتى قاي جىلى بەرiلiپ ەدi?
– شاماسى 1974-1975 جىلدار بولۋى كەرەك.
الماتىنىڭ قازاقشا اۋدارماسىن جاساعان وراز جاندوسوۆ.
– اكەڭiز قالا باسشىسى بولعان جىلدارى قانداي جۇمىستار اتقارىلدى؟
– نەگiزiنەن يدەولوگيالىق جۇمىستارمەن اينالىستى. بىلايشا ايتقاندا، شاھاردىڭ باس يدەولوگى بولدى. الماتى 1921 جىلى قالا مارتەبەسiن الدى. الماتىنىڭ قازاقشا اۋدارماسىن جاساعان وراز جاندوسوۆ. اكەم 1924 جىلى موسكۆادان كەلدi. الماتىعا جاۋاپتى حاتشى بولدى. بۇل ۋاقىتتا جەتiسۋ اسكەري گۋبەرنياسىنىڭ باستىعى بارiباەۆ بولدى.اكەم قالانى باسقارعان سوڭعى جىلدارى استانانى قىزىلوردادان الماتىعا كوشiرۋ ماسەلەسi قارالىپ، دايىندىق شارالارى ءجۇرiپ جاتتى. الماتىدا iرi قۇرىلىستار باستالدى. 1927 جىلى استانانى قىزىلوردادان الماتىعا كوشiرۋ تۋرالى ماسەلە قارالا باستادى. دايىندىق شارالارى باستالدى. وسى ۋاقىتتا اكەم لەنينگراد ينستيتۋتىنا ءوز ەركiمەن وقۋعا تۇسپەكشi بولدى. الايدا اكەم اياق استىنان قاتتى اۋىرىپ، ول جاققا بارا المادى.
– دiنمۇحاممەد قوناەۆتىڭ كوزiن كوردiڭiز. داستارحانداس بولدىڭىز. اسقار قوناەۆپەن قۇلىن-تايداي تەبiسiپ بiرگە ءوستiڭiز. تەكتi اۋلەت تۋرالى ايتىپ وتسەڭiز؟
– ديمەكەڭنiڭ اكەسiنiڭ ەسiمi – مەڭلiاحمەت. مەڭلiاحمەتتiڭ اكەسi جۇماباي، جۇماباي قونايدىڭ بالاسى. قونايدىڭ اكەسi – ازناباي. ازناباي ىستىنىڭ باس باتىرى بولعان. Iلەنiڭ بويىندا بiر قاۋىم ەلi بولعان. ازنابايدىڭ جايلاعان جەرi وتە قۇنارلى، مالعا جايلى بولعان ەكەن. زامانىندا بۇل جەر كوپ جۇرتتىڭ كوز قۇرتى بولعان دەسەدi. اقىرى جەرگە تالاس كوبەيگەن سوڭ تىنىشتىق iزدەگەن ازناباي جۇرتىن باستاپ بالقاش بويىنان باياناۋىل جاققا قاراي كوشەدi. ازنابايدىڭ ءتورت ۇلى بولعان. قوناي ونىڭ ەكiنشi ۇلى. جاستايىنان ەرجۇرەك، باتىر بولىپ وسەدi. ازناباي سول بالاسىنا قالىڭدىقتى توبىقتى ەلiنەن الىپ بەرەدi. الايدا قىز الىپ قىز بەرiسكەن ەكi ەلدiڭ اراسىندا جەرگە بايلانىستى كوپ داۋلار ورىن الادى. سونداي ۇلكەن داۋلاردىڭ بiرiندە قوناي: «ماعان جەردiڭ دە، ەلدiڭ دە، قىزدىڭ دا قاجەتi جوق» دەپ كەتiپ قالادى. وسى جەردە بiر قىزىق ايتا كەتەيiن. اسقار قوناەۆ اۋەزوۆتىڭ قىزى لەيلامەن وتاۋ قۇرادى عوي. سوندا كەيiنگiلەرi: «بۇرىن بiر-بiرiمەن جاۋلاسقان توبىقتى مەن ىستىنى ەكەۋiڭ بiرiكتiردiڭدەر» قالجىڭداپ وتىراتىن. جۇماباي دiنگە شىن بەرiلگەن ادام بولدى. قاجىلىققا باردى. دiني-اعارتۋشىلىق جۇمىستارمەن اينالىستى. ال ديمەكەڭنiڭ اكەسi مەڭلiاحمەت دiندi بەرiك ۇستاماسا دا مەشiتكە سوعىپ، جۇما نامازعا بارىپ تۇرۋدى پارىزى ساناعان.
1924 جىلى اكەم الماتى قالالىق كوميتەتiنiڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولىپ تاعايىندالدى. ول كەزدە اكەم بويداق. سول كەزدەردە ديمەكەڭنiڭ اكەسi مەڭلiاحمەتپەن جيەنباەۆتار وتباسى كورشi تۇردى. سۇلتان سۇلەيمەنۇلى جيەنباەۆ كوپ جىل ديمەكەڭنiڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت iستەدi. ونىڭ اكەسi سۇلەيمەن مەڭلiاحمەتپەن كورشi تۇردى. ءوزi بەدەلدi, توڭiرەگiنە سىيلى جان بولدى. سول ۇيدە اكەم پاتەر جالداپ تۇردى. ۇزىن ءسوزدiڭ قىسقاسى اكەم سۇلەيمەن جيەنباەۆتىڭ ارقاسىندا مەڭلiاحمەتتiڭ ۇلكەن قىزى امينامەن تانىسىپ، وتاۋ قۇرادى. بارiباەۆ توي جاساۋعا كومەكتەستi. مەڭلiاحمەتتiڭ 11 بالاسى بولعان. بiر ۇل، بiر قىزى جاستاي شەتiنەپ كەتتi. قالعان ەكi ۇل، جەتi قىز. ۇلدارى: ديمەكەڭ مەن اسقار قوناەۆ. اسقار ەكەۋمiز قۇلىن-تايداي تەبiسiپ بiرگە وستiك. بiر جىلى دۇنيەگە كەلدiك. ماسكەۋدە بiرگە وقىدىق.
اڭگiمەلەسكەن – ازامات قاسىم
«اقشامنىڭ» انىقتاماسى
ايتجان تۇركەباەۆ 1900 جىلى الماتى وبلىسى،كەگەن اۋدانى، ساتى سەلوسىندا قاراپايىم شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1913-1914 جىلدارى پرجەۆالسك قالاسىنداعى ورىس ۋچيليششەسiندە، 1915-1917 جىلدارى قاپالداعى اۋىلشارۋاشىلىق ۋچيليششەسiندە بiلiم الدى. 1918-1920 جىلدارى جاركەنت ۋەزدiك اسكەري رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتiنiڭ توراعاسى، 1920-1922 جىلدارى جاركەنت ۋەزدiك پارتيا كوميتەتiنiڭ حاتشىسى، 1923-1924 جىلدارى بك(ب)پ تالدىقورعان ۋەزدiك كوميتەتiنiڭ حاتشىسى، 1924-1927 جىلدارى الماتى قالالىق كوميتەتiنiڭ جاۋاپتى حاتشىسى قىزمەتiن اتقاردى. 1930-1931 جىلدارى بك(ب)پ قازاق ولكەلiك كوميتەتiنiڭ نۇسقاۋشىسى، 1935-1936 جىلدارى حالىق كوميسسارياتىنىڭ حالىق اعارتۋ جانە جوعارعى مەكتەپ ءبولiمiنiڭ مەڭگەرۋشiسi, 1936-1937 جىلدارى قازاق كسر جەر شارۋاشىلىعى حالىق كوميسسارياتىنىڭ وقۋ ورىندارى جونiندەگi باسقارماسىنىڭ باستىعى بولدى. 1931-1934 جىلدارى ماسكەۋدەگi يا.م.سۆەردلوۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىدى. قوعام قايراتكەرi 1937 جىلى 30 ساۋiردە دۇنيەدەن ءوتتi. بۇگiندە الماتىدا ايتجان تۇركەباەۆتىڭ ەسiمiمەن اتالاتىن كوشە بار.
«الماتى اقشامى»، №94 (3876), 2007 جىل، 31 شىلدە.
