جەكسەنبى, 28 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 2247 0 پىكىر 2 ماۋسىم, 2009 ساعات 18:54

داۋرەن قۋات. بارەكەلدى، باتكا!

ەڭ رەسەيشىل، ەڭ ماسكەۋشىل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءبىرى تاۋەلسىز بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو بولىپ كەلە جاتىر ەدى. الايدا، سونداي ىقىلاس نيەتىنە قاراماستان ونى ورىس ءباسپاسوزى كەكەتىپ-مۇقاتىپ قالۋعا قۇمار-اق. ءتىپتى رەسمي لاۋازىمىن، ەسىم-سويىن جالاڭاشتاپ «باتكا» دەپ بادىرايتىپ اتاي سالادى. ونىسى بەلارۋستەردىڭ اكەسى اتاندىرىپ لۋكاشەنكونى «اسپەتتەگەن» تۇرلەرى. بۇل جولى «باتكا» بايقۇس ورىستاردىڭ تارپىنان تاعى دا ءبىر مازاققا ۇشىراپ، قاتتى قورلاندى.
مامىردىڭ 29 كۇنى ورىستارمەن الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەسى جونىندە كەڭەس قۇرعان لۋكاشەنكو باسپاسوزگە جاريا ەتىپ مىنانى ايتتى. «ءبىز پۋتين ەكەۋمىز ۇساق- تۇيەك شارۋادان باستاپ مەلەكەتتىك دەڭگەيگە دەيىنگى ءىستىڭ قامىن سويلەسىپ ەمەن-جارقىن وتىرعانبىز. وسى ۋاقىتتا رەسەي پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، قارجى ءمينيسترى كۋدرين ءباسپاسوز ماسليحاتىن وتكىزىپ بەلارۋس حالقىن ۇرەيلەندىرەتىن اقپار تاراتىپ، قيىندىقتان شىعۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، ناسيحات سوعىپتى. ەگەر ولاردىڭ ءحالى بىزدەن جاقسى بولسا، رەسەيدە نەگە جالپى ىشكى ءونىم كولەمى 10 پايىزعا دەيىن قۇلدىراپ كەتتى؟ ال بىزدە باسقا ەكونوميكالىق جۇيە. الايدا ءبىز جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 1,5 پايىز وسىمىنە قول جەتكىزىپ وتىرمىز».

ەڭ رەسەيشىل، ەڭ ماسكەۋشىل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءبىرى تاۋەلسىز بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو بولىپ كەلە جاتىر ەدى. الايدا، سونداي ىقىلاس نيەتىنە قاراماستان ونى ورىس ءباسپاسوزى كەكەتىپ-مۇقاتىپ قالۋعا قۇمار-اق. ءتىپتى رەسمي لاۋازىمىن، ەسىم-سويىن جالاڭاشتاپ «باتكا» دەپ بادىرايتىپ اتاي سالادى. ونىسى بەلارۋستەردىڭ اكەسى اتاندىرىپ لۋكاشەنكونى «اسپەتتەگەن» تۇرلەرى. بۇل جولى «باتكا» بايقۇس ورىستاردىڭ تارپىنان تاعى دا ءبىر مازاققا ۇشىراپ، قاتتى قورلاندى.
مامىردىڭ 29 كۇنى ورىستارمەن الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەسى جونىندە كەڭەس قۇرعان لۋكاشەنكو باسپاسوزگە جاريا ەتىپ مىنانى ايتتى. «ءبىز پۋتين ەكەۋمىز ۇساق- تۇيەك شارۋادان باستاپ مەلەكەتتىك دەڭگەيگە دەيىنگى ءىستىڭ قامىن سويلەسىپ ەمەن-جارقىن وتىرعانبىز. وسى ۋاقىتتا رەسەي پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، قارجى ءمينيسترى كۋدرين ءباسپاسوز ماسليحاتىن وتكىزىپ بەلارۋس حالقىن ۇرەيلەندىرەتىن اقپار تاراتىپ، قيىندىقتان شىعۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، ناسيحات سوعىپتى. ەگەر ولاردىڭ ءحالى بىزدەن جاقسى بولسا، رەسەيدە نەگە جالپى ىشكى ءونىم كولەمى 10 پايىزعا دەيىن قۇلدىراپ كەتتى؟ ال بىزدە باسقا ەكونوميكالىق جۇيە. الايدا ءبىز جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 1,5 پايىز وسىمىنە قول جەتكىزىپ وتىرمىز».
تەگىندە، ماسەلە مىنادا كورىنەدى. لۋكاشەنكو ماسكەۋدەن 500 ميلليون دوللار كولەمىندە قارىز سۇرايدى. باسىندا ءجا دەمەستەن مىرزالىق تانىتقان رەسەي ۇكىمەتى جەمە- جەمگە كەلگەندە  قارىزدى دوللارمەن ەمەس، رۋبلمەن بەرۋدى ءجون كورەدى. ال، لۋكاشەنكوعا كەرەگى – دوللار. جىك وسىدان شىقسا كەرەك. بۇدان كەيىن قىزبا مىنەزدى الەكساندر لۋكاشەنكو ادەتتەگى ورىسشىل باعىتىنان مۇلدە اينىپ، بەلارۋس حالقىنا قاراپ: «رەسەيمەن ماسەلە شەشۋ مۇمكىن ەمەس ەكەن، ەندەشە ولاردىڭ الدىندا تىزەرلەۋدىڭ، جالبارىنۋدىڭ، جىلاۋدىڭ قاجەتى شامالى. باقتىمىزدى باسقا الەمنەن ىزدەيمىز. مەن مۇنى سانالى تۇردە اشىق ايتۋدى ءجون كوردىم... سەندەر  نەگە رەسەيگە جاعىنا بەرەسىڭدەر؟ سەندەر رەسەيدىڭ بۇدان بۇرىندا ءبىزدى اقى-پۇلسىز ۋىسىنا سالىپ اكەتە جازداعانىن قالايشا تۇسىنبەيسىڭدەر؟ ۆلاديمير پۋتين مينسكگە ۇشىپ كەلەرىنىڭ الدىندا كۋدرين ەكەۋى نە ىستەپ، نە قويۋ كەرەكتىگىن اقىلداسىپ العان. كەڭەسىپ، كەسىپ-ءپىشىپ العان» دەپ، مالىمدەدى.
لۋكاشەنكونىڭ ماسەلەگە وسىلايشا ءمان بەرىپ جاساعان جورامالىن ساراپشىلار دا جوققا شىعارمايدى. مىسالى، ساياسي ساراپشىلار مەن كەڭەسشىلەر اسسوتسياتسياسى كەڭەسىنىڭ مۇشەسى كيريلل كوكتش «لۋكاشەنكوعا ماسكەۋلىكتەردىڭ ماسقارا ەتكەنى قيىن ءتيدى. بەلارۋس باسشىسى باتىستىڭ سىنىن ءدال وسىلاي قابىلداماس ەدى. شىندىعىندا بەلارۋسسيامەن وداقتاس ەلدىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى - پۋتين مەن كۋدريننىڭ ءسوز بىرىكتىرىپ العانى بايقالادى. ويتكەنى، بەلارۋسسيا تاياۋدا «شىعىس ەۋروپا ارىپتەسىگىنە» مۇشەلىككە وتكەن بولاتىن. اڭگىمەنىڭ قارىزدان قيىستاپ ساياساتقا قاراي بۇرىلىپ كەتۋىنىڭ سەبەبى وسىندا» دەيدى.
اككى ساياساتكەر پۋتين ءوزىنىڭ ورىنباسارى كۋدريننىڭ اۋزىمەن لۋكاشەنكونىڭ جۇيكەسىن جۇندەي تۇتۋگە جاساعان ارەكەتىن ساراپشىلار تەز اڭعارعانعا ۇقسايدى. راسىندا بەلارۋسسيا «شىعىس ارىپتەستىگىنە» ەۋروپا كەڭەسى پارلامەنتتىك اسسامبلەياسىنىڭ قولداۋىمەن مۇشەلىككە قابىلدانعان. اتالعان پارلامەنتتىك اسسامبلەيا 1997 جىلى لۋكاشەنكو پرەزيدەنتتىككە سايلانعان كۇننەن باستاپ بەلارۋسسيانى ارىپتەستىكتەن شەتتەتىپ تاستاعان بولاتىن. ەندى بايقاساڭىز، باتىس تا «باتكا» دا ءبىر-بىرىنە جىلىۇشىراي باستاعان سياقتى. بەلارۋس پرەزيدەنتىنىڭ «باقىتىمىزدى باسقا الەمنەن تابامىز» دەۋىندە الگىندەي سىر جاتقانى انىق.
جالپى، لۋكاشەنكو ورىسقا عانا ەمەس، بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ەكونوميكالىق باسقارۋ ادىسىنە دە ادال بولىپ كەلگەن ادام. ەلدەگى ەكونوميكالىق مەنەدجمەنت جاڭا قوعامدىق قاتىناستاردى قابىلدامادى. بەلارۋسسيادا ءوندىرىس، شارۋاشىلىق اتاۋلىنىڭ  جوسپارلى تۇردە جۇمىس جاساپ تۇرعانىن قازاقستاننان بارعان ارىپتەستەرىمىز دە تامسانا ايتىپ جۇرەتىن. «بەلارۋستەر تەك وزدەرى وندىرگەن تاۋارلاردى ساتىپ الادى. بارلىق ساۋدا ورىندارى وتاندىق تاۋارلارعا سىقىپ تۇر» دەپ ارەدىك رەسەي باسىلىمدارى دا جازىپ قوياتىن. الايدا، بەلارۋسسيا ەكسپورتقا تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلا الماپتى. جىلداعى جالپى تابىستىڭ 70 پايىزى سىرتقى ساۋدا-ساتتىق نارقىنان قۇيىلىپ كەلگەن. لۋكاشەنكونىڭ «رەسەيدەن دە باسقا الەم بار» دەگەن ءسوزىن دالەلدەي تۇسەتىن جايتتىڭ ءبىرى وسى بولسا كەرەك. باسقا الەم ول بەلارۋسسيا ءۇشىن الدىمەن باتىس  ەكەنى داۋسىز. بۇرىنعى الىس-بەرىستى ءساتتى جالعاي السا ورتالىق ازيا ەلەدەرىمەن دە، ۋكراينامەن دە، قىتايمەن دە تابىسۋدىڭ ءساتى  تۋىپ تۇر. ال، رەسەي لۋكاشەنكونىڭ «باسقا الەمىن» ەش ۇناتپاسى بەلگىلى. رەسەي تمد ەلدەرىنىڭ قاي- قايسىسى بولماسىن انتەك ارەكەت ەتكەنىن قالامايدى. ماسەلەن، قازاقستانعا الدەبىر شەتەلدەن ينۆەستيتسيا كەلە قالسا، رەسەي گازەتتەرىنىڭ زار يلەپ شىعا كەلەتىن قاشانعى ادەتى. تاپ ءبىر ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ساقتىق شارالارى مەن قاۋىپسىزدىگى وزدەرىنە اسا قىمبات دۇنيەدەي «قازاقستان اقش-تىڭ وتارى بولىپ كەتەتىن بولدى»، «قازاقستاندى قىتاي باسىپ الاتىن بولدى» دەسىپ جارىسا جازىپ جاماندىق شاقىرۋدان ساتكە جالىقپايدى. بىزدەگى ۇلتتىق كوماپنيالاردىڭ ۇساق-تۇيەك جۇمىسىنا دەيىن ارالاسىپ، وكىم سوعاتىنى جانە بار. قايبىر جىلى قازاقستان تەمىرجولى اكىمشىلىگى قىتايدان پويىز ساتىپ الىپ ەدى، الگى وتاربالاردىڭ دەنساۋلىققا زياندى جاعىن كوتەرىپ دابىل قاققان رەسەي ءباسپاسوزى بولدى. نەگە دەسەڭىز، ءبىزدىڭ «تەمىرجولشىلار» رەسەيدىڭ اڭعال-ساڭعال، سونىسىنا قاراماي ۋداي قىمبات پويىزدارىن ساتىپ الۋدان باس تارتقان كورىنەدى. بۇل جاي عانا مىسال. كەيىنگى كەزدەرى رەسەي قازاقستانداعى مۇناي ءوندىرۋشى شەتەلدىك وپەراتورلاردى ىعىستىرىپ مايلى جىلىكتىڭ باسىن وزىنە قاراي يكەمدەي تۇسۋدە. ەسەسىنە، بىراق، رەسەي ورتالىق ازيانىڭ باتىسقا شىعاتىن جولىن كەسىپ، كەدەرگى كەلتىرىپ باعۋدا. شيكىزات تاسىمالىنا ءتىپتى شەكسىز بيلىك جۇرگىزۋدە. ايتكەنمەن، رەسمي ماسكۋگە «ءاي، مۇنىڭ قالاي؟» دەگەن ءسوزدى اقوردانىڭ اينالاسىنداعى ءبىر دە ءبىر شەنەۋنىك وسى كۇنگە دەيىن ەستىرتىپ ايتا العان ەمەس. ەندەشە رەسەيدەن ىرگە ءبولۋ بىلاي تۇرسىن، بىرىگىپ ءبىر ەل بولۋعا دا پەيىل تانىتىپ جۇرگەن لۋكاشەنكونى ەر دەمەسكە امالىمىز كەم. بارەكەلدى، «باتكا!»

 

داۋرەن قۋات، "اباي-ينفوروم"

0 پىكىر