پۋشكين، بۋنين جانە ورامال...
فوتو kerekinfo.kz
قاسيەتتى يسلام ءدىنى مەن ونىڭ كيەلى كىتابى قۇران اتاق-داڭقى التى قۇرلىققا تۇگەل جايىلعان نەبىر الەم الىپتارىنىڭ، نەبىر دانىشپان عالىمدارى مەن اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شەتسىز-شەكسىز تاڭدانىسىن دا، سۇيىسپەنشىلىگىن دە تۋعىزعان. ونىڭ بارىنە مىسال كەلتىرىپ جاتپاي-اق تەك ورىستىڭ لەرمونتوۆ، پۋشكين، تولستوي جانە باسقا كورنەكتى تۇلعالارى يسلام ءدىنىنىڭ ەرەكشە قاسيەتىن ماداقتاپ، قۇرانعا ارناپ ولەڭدەر مەن ۇلاعاتتى سوزدەر قالدىرعانى ءمالىم. ولاردىڭ ءبارى قۇراننىڭ ورىسشا اۋدارماسىن وقىعاننىڭ وزىندە ادام تاڭدانارلىق عاجايىپ سەزىمگە بولەنگەنىن سۇيسىنە اڭگىمەلەيدى. سولاردىڭ ءبىرى ورىستىڭ كەمەڭگەر جازۋشىسى يۆان بۋنين. تومەندە ونىڭ ءوزىمىز ءباسپاسوز بەتىنەن العان ءبىر-ەكى ولەڭىن ءتارجىمالاپ بەرىپ وتىرمىز.
زدەس تسارستۆو سنوۆ. نا سوتني ۆەرست بەزليۋدنى
سولونچاكوۆ ناگيە بەرەگا.
نو ۆودى ۆ نيح – نەبەسنو-يزۋمرۋدنى
ي شەلك سنەگوۆ بەلەە، چەم سنەگا.
ۆ شەلكاح پەسكوۆ ليش سيزىە پولىني
راستيت اللاح دليا كوچەۆىح وتار،
ي نەبەسا زدەس نەسكازاننو سيني،
ي سولنتسە ۆ يح – كاك ادسكي وگون، ساكار.
ي ۆ زنوينىي چاس، كوگدا ميراج زەركالنىي
سولەت ۆەس مير ۆ ودين ۆەليكي سون،
ۆ بەزبرەجنىي بلەسك، زا گران زەملي پەچالنوي،
ۆ سادى دجيننات ۋنوسيت دۋشۋ ون.
ا تام تەچەت تام لەتسيا زا تۋمانوم
رەكا ۆسەح رەك، لازۋرنايا كوۆسەر،
ي ۆسەي زەملە، ۆسەم پلەمەنام ي سترانام
سۋليت پوكوي. تەرپي، موليس– ي ۆەر.
ونىڭ قازاقشاسى بىلاي بولادى:
ۇش-قيىرسىز تىنىشتىقتىڭ پاتشالىعى مۇلگىگەن،
اپپاق سورمەن كومكەرىلگەن جاعالاۋ،
ال ايدىنى كوك زۇمىرەت – تولقىپ جاتقان ءبىر كىلەم
اق جىبەكتەي قارى قانداي، كوزدى قارىپ بارادى-اۋ.
كوشپەندىنىڭ مالى وتتايتىن كوكشىل جۋسان–وت-كەرمەك،
ءبىر اللانىڭ مەيىرىمىمەن تاتار ءدام.
سۋرەتتەۋگە ءتىل جەتپەيتىن اسپان نەتكەن كوكپەڭبەك
كۇن شىجعىرادى توزاق وتى –ساقاردان.
بار دۇنيە قۋىرىلعاندا اپتاپ جەلدىڭ وتىمەن
ساعىم كىلكىپ، ۇيقى باسسا جان-جاقتى،
قايعى-قاسىرەت تولى جەردىڭ بەتىنەن
اللا ادامدى ەنگىزەدى باقشاسىنا ءجانناتتىڭ.
كاۋسار بۇلاق اعادى وندا كۇندە، كۇندىز-تۇندە دە،
مولدىرلەردىڭ-ءمولدىرى ءھام تۇنىقتاردىڭ تۇنىعى
قۇلشىلىق ەت! تىلەك تىلە! ءتوز! – دەيدى كىم-كىمگە دە
اللا عانا جارىلقايدى، ۇلىلاردىڭ ۇلىعى.
*** *** ***
ون نا كلينوك دوحنۋل –ي جالو
ەگو سيريسكوگو كينجالا
پومەركلو ۆ دىمكە گولۋبوي;
پود دىمكوي يارچە زابليستالي
ۋزورى زولوتا نا ستالي
سۆوەي چەرۆوننويۋ رەزبوي.
«ۆو يميا بوگا ي پروروكا،
پروچتي سلۋگا نەبەس ي رەكا.
سۆوي براننىي كليچ: سكاجي، كاكيم
دەۆيزوم تۆوي كلينوك ۋكراشەن؟»
ي ون سكازال: «دەۆيز موي ستراشەن.
ون–تاينا تاين: ەليف. لام. ميم».
«ەليف. لام. ميم؟ نو ەتي زناكي
تەمنى، كاك پۋت ۆ زاگروبنوم مراكە:
سوكرىل يح تاينۋ موحاممەد...»
«مولچي، مولچي!–سكازال ون ستروگو،–
نەت ۆ ميرە بوگا، كرومە بوگا،
سيلنەە تاينى – سيلى نەت».
سكازال، كوسنۋلسيا ياتاگانوم
چەلا پود شەلكوۆىم تيۋربانوم،
وكينۋل جاركي اتمەيدان
لەنيۆىم ۆزگليادوم حيششنوي پتيتسى–
ي تيحو سينيە، رەسنيتسى
وپيات سكلونيل نا ياتاگان.
بۇنى قازاقشالاساق بىلاي بولادى:
كەنەت ول مۇنى سوندا تاڭداندىرا
سوعىلعان شام ەلىندە قانجارىنا
ءبىر ۇرلەپ قالىپ ەدى دەمىمەنەن
كورىندى كوك تۇتىننەن جارقىل قاعىپ،
جازۋلار شار بولاتقا التىندى ءارىپ.
جازىلعان شىن زەرگەردىڭ ەبىمەنەن
– جاۋىڭا جارقىلداتىپ سەرمەپ كەلگەن
قانجارىڭ قاي ۇرانمەن ورنەكتەلگەن؟
شىن ايتشى اللا اتىمەن، پايعامبارمەن
ەي، پەندە! مەكەن تاپقان جەر مەن كوكتەن!
ول ايتتى:
جۇمباق– بۇل! ەشبىر جۇمباق اسپاس ودان
شەشۋىن ول جۇمباقتىڭ تاپپاس ادام
ءاليف.ءلام.ميم.بۇدان سەن استار اڭدى
ول استار كوردەگىدەي تاس قاراڭعى
قۇپيا ول!
مۇحاممەدكە جوق تەڭ كەلەر ءبىر كىسى.
دەدى ول: توقتات ءسوزدى، توقتا، كانە!
قۇداي جوق ءبىر اللادان باسقا جانە
قۇپيا ءسوز –بۇل جالعاننىڭ ەڭ كۇشتىسى.
ءورت جەلدەن اتمەيداندى وراپ العان
ماڭدايىن اشىپ جىبەك ورامالدان
قىلىشپەن قوزعاپ قويىپ ءبىر ۇشىنا،
جانارىن جىرتقىش قۇسشا ىركىپ كەرىم
ۇندەمەي!
كوكشىل ءتۇستى كىرپىكتەرىن
ءتۇسىردى وتكىر قايقى قىلىشىنا.
قازىر ءبىزدىڭ قازەكەمنىڭ «وركەنيەتتى»، «مادەنيەتتى»، «ەۆروپيزيروۆاننىي» «گلوباليزاتسياشىل» اتقامىنەرلەرى باسىنا ورامال تارتقان قىزدارىمىزدى ءبىرىن دارىسحاناعا، ءبىرىن جۇمىس ورنىنا، ءتىپتى مەكتەپتەرگە كىرگىزبەي، قىرعيداي تيۋدە. سولاردىڭ قايسىبىرەۋلەرىن ەركىنە جىبەرسەڭ، ولاردى «تەررورشى» نەمەسە سولارمەن بايلانىسى بار دەۋگە دايار تۇراتىنىن دا كورىپ ءجۇرمىز. «ايتاق دەسە تۇرا شاباتىن» سوندايلار، ءتىپتى حريستيان دىنىندە ايەل جىنىستىنىڭ جالاڭباس ءجۇرۋى قۇدايعا قارسىلىقتىڭ بەلگىسى بولىپ ەسەپتەلەتىنىنەن دە بەيحابار بولۋى مۇمكىن. ال قۇرانعا ارناپ بىرنەشە ولەڭ جازعان، قۇراندى ەڭ بيىك كىتاپ دەپ ەسەپتەگەن دانىشپان اقىن. ا.س.پۋشكيننىڭ مىنا ءبىر ولەڭىنە كوڭىل قويىپ كورىڭىزشى.
و، جەنى چيستىە، پروروكا
وت ۆسەح جەن ۆى وتليچەنى:
ستراشنا دليا ۆاس ي تەن پوروكا
پود سلادكوي تەنيۋ تيشينى
جيۆيتە سكرومنو: ۆام پريستالو
بەزبرانوي دەۆى پوكرىۆالو
حرانيتە ۆەرنىە سەردتسا
دليا نەە زاكوننىح ي ستىدليۆىح
دا ۆزور لۋكاۆىي نەچەستيۆىح
نە ۋزريت ۆاشەگو ليتسا
*** *** ***
وۋ، پاك جارلارى پايعامباردىڭ.
ماحابباتتىڭ اسقاقتاتقان شىنارىن
ءدال سەندەردەي پاكيزات جوق ەش ەلدە
زاتى تۇگىل، اتىن بىلمەس كۇنانىڭ.
بەيبىت ءومىر بەلگىسىندەي بولا الار
سەندەر تارتقان سوناۋ ءساندى ورامال!
قۇداي قوسقان جاردان ءلاززات تاپقاندار،
ادالدىقتى ءدال وسىلاي ساقتاڭدار،
جاسىرىڭدار جۇزدەرىڭدى،
كورمەسىن
سۇلۋلىقتى سۇم كوزىمەن اتقاندار!
ولەڭدەردى ورىسشادان اۋدارعان مىرزان كەنجەباي
Abai.kz
