-  دوس مىرزا، اتىشۋلى دوكترينا قابىلدانعان سوڭ، ول قۇجاتتىڭ ءمان-جايىن، وڭ-تەرiسiن ۇلت پاتريوتتارى تاراپىنان ءتۇسiن­دiرۋ ارەكەتi نەگە بولمادى؟ سونىڭ سالدارىنان جۇرت اراسىندا الىپقاشپا ءسوز پايدا بولدى...

- «بولماسا كiمنiڭ ايتارى - سول بiرiنشi ايتادى» دەگەندەي، «الىپقاشپاشىلار» «الىپقاشپاشىلىعىن» جاساماي تۇرا ما... جۇمىسىمىزدىڭ سوڭعى تiرلiك­تەرi جايىندا ءباسپاسوز بە­تiندە الۋان ءتۇرلi اقپارات بەرiلiپ جاتىر. الۋان ءتۇرلi بولاتىن سەبەبi - ونىڭ ارتىنداعى ادام­دارى مەن توپتارى دا ءارتۇرلi دەگەندەي. «بiتكەن iسكە سىنشى كوپ» بولاتىنى سياقتى، الىپقاشپا اڭگiمە كوپ ايتىلىپ جاتقانى راس... ال بiز ءتۇسiن­دiرۋ ارەكەت­تەرiن «ساياسي سەزون» كەلگەن ۋاقىتتا، ياعني كۇزدە باستاماقشىمىز.

- ول ءسوز ءجونسiز ەمەس شىعار...

-  دوس مىرزا، اتىشۋلى دوكترينا قابىلدانعان سوڭ، ول قۇجاتتىڭ ءمان-جايىن، وڭ-تەرiسiن ۇلت پاتريوتتارى تاراپىنان ءتۇسiن­دiرۋ ارەكەتi نەگە بولمادى؟ سونىڭ سالدارىنان جۇرت اراسىندا الىپقاشپا ءسوز پايدا بولدى...

- «بولماسا كiمنiڭ ايتارى - سول بiرiنشi ايتادى» دەگەندەي، «الىپقاشپاشىلار» «الىپقاشپاشىلىعىن» جاساماي تۇرا ما... جۇمىسىمىزدىڭ سوڭعى تiرلiك­تەرi جايىندا ءباسپاسوز بە­تiندە الۋان ءتۇرلi اقپارات بەرiلiپ جاتىر. الۋان ءتۇرلi بولاتىن سەبەبi - ونىڭ ارتىنداعى ادام­دارى مەن توپتارى دا ءارتۇرلi دەگەندەي. «بiتكەن iسكە سىنشى كوپ» بولاتىنى سياقتى، الىپقاشپا اڭگiمە كوپ ايتىلىپ جاتقانى راس... ال بiز ءتۇسiن­دiرۋ ارەكەت­تەرiن «ساياسي سەزون» كەلگەن ۋاقىتتا، ياعني كۇزدە باستاماقشىمىز.

- ول ءسوز ءجونسiز ەمەس شىعار...

- مۇنى بىلاي تۇسiندiرۋگە بولادى: ادەتتە، اقىن، بولماسا عالىم ءوز شىعارماسىنا تۇسiنiك بەرە مە؟ ماسەلەن، جازعان ولە­ڭiم­نiڭ نەمەسە كiتابىمنىڭ ءار تارماعىندا مىناداي ويدى، يدەيانى ايتپاق ەدiم دەمەيدi عوي. كوكەي­iن­دەگiنi جازادى - بولدى. ال ادەبيەتتانۋشىلار مەن ساياساتتانۋشىلار شە؟ ولار جاسالعان دۇنيە جايىندا ءوز ويلارىن ءوز تۇرعىسىندا جازىپ جاتادى. بiز دوكتريناعا قاتىستى ماسەلەدە الدىمەن جۇمىس توبىن قۇر­دىق. كوپتەگەن پiكiرتالاستان سوڭ، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرi دوكترينانىڭ جازباشا جوباسىن دايىندادى. ونى تالقىدان ءوت­كiز­دiك. بiر ور­تاق شەشiمگە كەل­دiك. سودان سوڭ جيىرمادان استام ادامنان تۇراتىن قوعامدىق كوميسسيانىڭ تالقىسىنا ۇسىندىق. دوكترينا جوباسى سوندا بەكiتiلiپ پرەزيدەنت اكiمشi­لiگiنە جiبە­رiل­دi.

باسپاسوزدە جاريالانعانداي، دوكترينا پرەزيدەنت ماقۇلداعان سوڭ، ونى ومiرگە ەنگiزۋ ءۇشiن ۇكiمەتكە جiبەرiلدi, وندا ناقتىلى iس شارالار كورسەتiلگەن قاۋ­لى قابىلداندى. بiز حالىققا ءتۇسiندiرۋ جۇمىستارىن پرەزي­دەنت­تiڭ ماقۇلداۋىنان كەيiن، ناق­تىلى iستەر بەلگiلەنگەن سوڭ باستاۋدى ءجون كورگەن بولاتىنبىز. بiراق قوعامدا كەيبiر ازاماتتاردىڭ بiز جاساعان بالاما قۇجاتتى تۇسiنبەگەندiگiنەن پىش-پىش اڭگiمەلەر تۋىپ ءجۇر ەكەن. شىنى كەرەك، بiز قۇجات قابىلدانعاننان كەيiنگi ەڭ العاشقى سۇحباتتى سiزدەردiڭ گازەتتەرiڭiزگە بەرiپ وتىرمىز. ونىڭ ۇستiنە، بiز، مۇمكiندiگiنشە، ەسكi پسيحولوگيادان («مەن ايتتىم، ال سەن جاسا») دامي العان ۇلتتاردىڭ پسيحولوگياسىنا («شاماڭ جەتپەس ماسەلەنi باستاما، باستاعان سوڭ، وزگەلەرگە يتەر­گiشتەپ تاستاما») كوشۋiمiز كەرەك دەپ ويلايمىز.

- دەگەنمەن سiزدەر - «ءتاۋ­ەل­­سiز­­دiكتi قورعاۋ قوزعالىسى» تاراپىنان پرەزي­دەنت­كە جولداعان قۇجاتتىڭ تولىق ءماتiنi تۋرالى، قۇجاتقا نازارباەۆ قول قويۋدان بۇرىن حالىققا قوعامدىق ءتۇسiن­دiرۋ جۇمىستارى جۇرگiزiلۋ كەرەك-اق ەدi...

- ارينە، ونداي جۇمىستىڭ بولماعانى وكiنiشتi... انىعىندا، ونداي وي بiزدiڭ قوزعالىستىڭ كۇن تارتiبiندە دە بولمادى. سەبەبi, بiز «ول بولادى، بۇل بولادى» دەپ قانشا تۇسiندiرسەك تە، قۇجاتقا پرەزيدەنت قول قويماي قويسا نە iستەر ەدiك... «ارىق ايتىپ، سەمiز شىق» دەيدi عوي حال­قىمىز.

الايدا ءوزiمiز جازعان قۇجاتتى حالىققا ءتۇ­سiندiرۋدەن نەگە قا­شۋ­ىمىز كەرەك؟ حالىققا كەرەك بولسا، بiز ءتۇسiندiرۋ جۇمىستارىنان قاشپايمىز، كىركۇيەكتەن باستايمىز.

- سiز ۇلت پاتريوتتارى تاراپىنان كەلiسiم كوميسسياسىندا بولعاندىقتان، بۇل دوك­ترينانىڭ بولاشاق «جارىلىسىنا» جاۋاپتىلاردىڭ بiرi بولىپ قالاتىنىڭىز ءسوز­سiز. ال ءماتiنi قۇرعاق قۇجاتتىڭ ءمانiن تۇسiنبەگەن جۇرت «اپام دا اڭ-تاڭ، مەن دە اڭ-تاڭنىڭ» كۇيiن كەشiپ وتىر...

- تۇسiنبەگەندەرگە ايتارىم: «كۇيەۋiم - قار­تاڭ، اپام - اڭ-تاڭ» دەپ جۇرە بەرمەۋ كەرەك تالتاڭ-تالتاڭ!

ال وزiمە ورالسام، ءيا، دوكتريناعا قاتىستى نەگiزگi ادامنىڭ بiرi بولعان سوڭ، بارلىق جاۋاپ­گەرشiلiكتiڭ موينىمدا ەكەنiن بiلەمiن. جانە وعان دايىنمىن. اسىلى، كەز كەلگەن جۇمىستىڭ ماقساتى - ونىڭ ءتۇيiنi بولاتىنى سياقتى، بiز جاساعان قۇجاتتىڭ دا ءتۇيiنi, ماقساتى بار. ول - قازاقستان جەرiن­دەگi ۇلتتىق مەملەكەتتi دامىتۋ جانە نىعايتۋ. قۇجات بiرتۇتاس جانە وسى مازمۇندا جازىلعان.

الەمدەگi قاي مەملەكەتتi الىپ قاراساڭىز، ول ەلدە بiر ۇلت قانا بولادى. ال قالعاندارى - دياسپورا. بiزدiڭ ەلدە دە سولاي. سوندىقتان بiز جاساعان قۇجات، تۇپتەپ كەلگەندە، قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسiن قورعاۋعا باعىتتالعان. ماسەلەن، قۇجاتتىڭ بەتاشارىندا: «قازاق حالقى - قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ سان عاسىرلىق مەملەكەتتiلiگiنiڭ قۇقىقتىق، تاريحي جالعىز مۇراگەرi»، - دەپ جا­زىلعان ءماتiن بار. بۇدان بۇ­رىن مۇنداي ءسوز قازاقستاننىڭ قاي قۇجاتىندا تايعا تاڭباي باس­قانداي ايقىن جازىلىپ ەدi? بiز وسىنى شەگەلەپ ايتىپ، «سان عاسىرلىق» جانە «جالعىز مۇرا­گەرi» دەگەن سوزدەرمەن قازاقتىڭ مارتەبەسiن كوتەردiك. قۇجاتتا: «قازاقستان - قازاقتىڭ جانە ونىڭ مەملەكەتi­نiڭ سان عاسىرلىق ساياسي قۇرىلىمىنىڭ جال­عاستىرۋشىسى»، - دەپ، بۇگiنگi بيلiكتiڭ كەشەگi حاندىق، ودان كەي­iنگi الاشورداشىلاردىڭ iز­باسا­رى ەكەنiن اشىپ جازدىق.

قوعامدا كەيبiر ازاماتتار ايتىپ جۇرگەن مەملەكەتتiڭ اتى جايىندا، ياعني قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتىن «قازاق رەسپۋبليكاسى» دەپ وزگەرتۋ تۋرالى وي-پiكiردi بiز 2002 جىلعى ساياسي پلاتفورمامىزدا كوتەرگەنبiز. «ۇلت پاتريوتتارى» دەگەن ۇعىم­دى دا سول كەزدە بiزدiڭ جiگiتتەر ساياسي ساناعا بiرلەسە وتىرىپ ەنگiزگەن ەدi.

- بiراق سiزدەر «قازاق رەسپۋبليكاسى» دەگەن اتاۋدى ءوت­كiزە العان جوقسىزدار عوي. باسىنداعى «شاپكاسى» ءوز­گەرمەگەن قۇجاتتىڭ iشi قالاي بولار ەكەن؟

- ءيا، ەلدiڭ اتىن وتكiزە المادىق. بiراق ونى وزگەرتۋ بiزدiڭ قۇزىرىمىزدا ەمەس قوي. ول - مەملەكەتتiڭ ەسiمi عانا. ال زاتى، ياعني باستى-باستى بارلىق قۇندى دۇنيەلەر قۇجاتتىڭ iشiنە ءوتتi عوي. قازiرشە وسىعان دا شۇكiر دەۋ كەرەك. سەبەبi, مەملەكەتتiڭ اتىن وزگەرتۋ زاڭنىڭ عانا قو­لىنان كەلەدi. ال بiز جاساعان دوكترينا - زاڭ ەمەس. سونىمەن بiرگە «قازاقستاندىق ۇلت» يدەياسىنىڭ جويىلعانى تۋرالى ال­عاشقى اقپاراتتى دوكترينا قا­بىلدانا سالا، «ازاتتىق» راديوسى، سiزدەردiڭ گازەتتەرiڭiز جانە بiرقاتار تاۋەلسiز گازەتتەر اشىق جازدى ەمەس پە. ال وسىنى جانە بiزدiڭ بارلىق جۇمىس جايىمىزدى بiلiپ وتىرىپ بiل­مەگەنسۋi, تۇسiنiكتi جايتتاردى تۇسiنە الماي وتىرىپ، كەيبiر ازاماتتاردىڭ تەوريالىق دەڭگەيدە دۇرىس پiكiر ايتا الماي جۇرگەنi - بiز ءۇشiن تۇسiنiكتi جاعداي. كەيدە ونداي ازاماتتارعا جاناشىرلىق سەزiممەن قاراۋعا دا بولادى. بiز، ياعني «تاۋەلسiزدiكتi قورعاۋ قوزعالىسىنىڭ» اتىنان بارعان ازاماتتار، ۇلتتىق مەملەكەتتiڭ تەو­ريالىق نەگiزiن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك ءتا­ۋ­ەلسiزدiگi تۋرالى» زاڭىنا ءسۇ­يە­نە وتىرىپ قالادىق. ال قال­عان جۇمىستار - بولاشاقتىڭ ەنشi­سiندەگi شارۋا.

- بالكiم وسى «تۇسiنبەستiك­تەن» تۋعان بولار، ەكس-دەپۋتات امانگەلدi ايتالى بالاما قۇجاتتى «نۇراحمەت - نۇرعاليەۆا جوباسى» دەپ، سiزدەردiڭ جۇمىستارىڭىزعا ريزا ەمەستiگiن بiلدiردi. دەگەنمەن بۇل جالعىز ايتالى اقساقالدىڭ پiكiرi بولماسا كەرەك. بۇعان نە دەيسiز؟

- «جاس قازاق ءۇنi» گازەتiنە امانگەلدi ايتالىنىڭ بەرگەن سۇحباتىن ءوزiم دە وقىپ شىقتىم. بiراق وندا امانگەلدi اعامىز قۇجاتتان ەش نارسە تۇسiنبە­گەن­دiگiن ايتىپتى. انىق اڭگiمە: ءوزi كوميسسيانىڭ قۇرامىندا بولىپ، بiر ستولدىڭ باسىندا قاراما-قارسى وتىرىپ جانە ەش نارسە تۇسiنبەدiم دەگەن ادامعا نە ايتىپ، نە تۇسiندiرۋگە بولادى؟ قانىمدا بiرەۋدiڭ سىرتىنان ءسوز ايتاتىن قاسيەت جوق ەدi. سوندىقتان ايتالى اعامىز تۋرالى بارلىق اڭگiمەنi وسىمەن تامامدايىن.

- ونىڭىز دۇرىس قوي. بiراق امانگەلدi مىرزا سiز بەن مە­نiڭ اڭگiمەمنەن بيiكتەپ، ەل ساياساتىنا ارالاسقان ازامات. ول كiسiنiڭ تۇسiنبەدiم دەۋi تەگiن بولماسا كەرەك-تi...

- ءيا، ول كiسi ەل ساياساتىندا بولعان. بiراق بiزدiڭ كوپ ازاماتتاردىڭ بويىندا «مەن ايتتىم، ال سەن iستە!» دەيتiن قازاقى ەسكi­لiك قاسيەت بار. ماسەلە امان­گەلدi مىرزانىڭ فاميلياسىندا عانا تۇرعان جوق قوي. مۇنداي قاسيەت كوپ ادامداردا بار. وسى كۇندەرi دامىعان ەۋروپا، امەريكا ەلدەرiندە «ازامات ايتتى»، «ازامات جاسادى» دەگەن پiكiر قالىپتاسقان. قۇجاتتى تالقىلاعان وتىرىستاردا مەندە بولعان بارلىق مۇمكiندiك امانگەلدi اعادا دا بولدى. بiراق ادامداردىڭ ءوز ءسوزiن وزگەلەرگە وتكiزە الۋ، ويىن قۇجات سوڭىنا دەيiن جەت­كiزە الۋ مۇمكiندiكتەرi ءار ادامدا ءارتۇرلi ەمەس پە؟! ءار تۇلعانىڭ بiرiنە-بiرi ۇقسامايتىن قاسيەتتەرi بولادى ەمەس پە؟ ول - ءار ادامدا ءارتۇرلi. وسى ارادا «ءوز بالاڭ وزەككە تەپسەڭ دە - كەتپەيدi, كiسi بالاسى كiسەندەسەڭ دە - تۇرمايدى» دەگەن اتالى ءسوز دە ەسكە تۇسەدi ەكەن. جانە دە بابالارىمىزدىڭ ءدۇ­نيە­تانى­مىنا سۇيەنسەك، «جول مۇراتى - قول كوتەرسەم المادى دەپ، ۇيگە قايتىپ كەتۋ ەمەس، بارار جەرگە جەتۋ» ەمەس پە؟!

- دوكترينا قۇجاتىنا كiر­مەي قالعان تاقىرىپتار ءجو­نiندە ايتالى مىرزا بiراز دۇنيەنi اتاپ شىعىپتى. ءما­سەلەن، قابىلدانعان دوكترينانىڭ سىرتى - قاز­اق­تiكi, iشi - قازاقستان­دىق­تاردiكi بولىپ شىققان دەي­دi, بۇعان نە ءۋاج ايتاسىز؟

- ول كiسi ءوز سۇحباتىندا كو­ڭiلi تولماعان دۇنيەلەرiم دەپ، بiراز جايتتى كەمشiلiكتەر رەتiن­دە اتاپ شىققان بولىپتى عوي. بiراق وتىرىس كەزiندە مىنا جەرi بىلاي، انا جەرi ولاي جازىلۋى كەرەك دەگەن ناقتى پiكiر ايتقان جوق. جۇمىستى توقتاتىپ قويىپ: «قانداي ۇسىنىسىڭىز بار؟ - دەپ شەگەلەپ سۇراساق تا، ول كiسi: «بۇرىنعى بiزدiڭ «اق جول» پار­تيا­سىنىڭ تۇجىرىمداماسىندا بار»، - دەگەننەن باسقا قانداي ناقتىلى وي، نە قيتۇرقىسى بار ەكەنiن اشپاي قويدى. سوندىقتان گازەت ارقىلى سىرتتان ءسوز ايتۋى ۇيات ەكەن. بiراق وقىرمان قاۋىمنىڭ ەسiندە بولسىن، امانگەلدi مىرزا: «مەن ەش نارسە تۇسiنبە­دiم»، - دەپتi. ەندەشە، ول كiسiنiڭ نەگە «تۇسiنبەگەنiن جانە ءوزi ءتۇسi­نە الماعان جايتتاردى گازەتتەر ار­قى­لى ەلگە نەگە قايتا-قايتا تۇسiندiرگiسi كەلەتiنiن» مەن دە «تۇسiنبەدiم». ەكiنشi جاعىنان، ەرتەڭ: «بiزگە ەشتەڭە قالدىرماي ءبارiن وزدەرi iستەپ قويىپتى»، - دەپ، وكپەشiلدەردiڭ وكپەلەمەۋi ءۇشiن، قالعان ساياسي مارتەبەنi سولارعا قالدىردىق.

- كۇلبiلتە پiكiرلەردiڭ سوڭىندا بىقسىپ جۇرگەن نەشە ءتۇرلi وسەك بارىن سەزەسiز بە؟ مىسالى، جۇمىسشى توبىندا بولعان نۇراحمەت ۇكiمەت جاعىمەن سەپەراتتىق كەلiسiم جاساپ، سونىڭ اقىسى رەتiندە ۇلكەن قارجىلىق گرانت الدى دەگەن ءسوز بار...

- بiر دانىشپان: «ءسوز قانشالىق وتiرiك بولسا، حالىق وعان سونشالىق رياسىز سەنەدi»، - دەپ ايتقان ەكەن. بۇل ارادا وسى ءسوز­دiڭ كەرi كەلiپ وتىر.

كەز كەلگەن ازامات تاۋەلسiز ساياساتپەن اينالىسۋ ءۇشiن، الدىمەن ءوز باسىن تاۋەلسiز ەتiپ الۋى كەرەك قوي. مەن مەملەكەتكە دە، باسقا قالتالى جەكەلەگەن ازاماتتارعا دا ماتەريالدىق جانە رۋحاني تاۋەلسiزدiگiمدi تالاي جىلداردىڭ الدىندا جاساپ ال­عانمىن. سوندىقتان ءدال قازiرگi جاعدايدا ماعان جەكە مۇددە ەمەس، قازاقتىڭ شىنايى تاۋەلسiزدiگi, حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارعانى كەرەك. مىنا اتقارىپ جاتقان شا­رۋالاردىڭ ءبارi - سونىڭ قامى.

- قوش! بۇل ماسەلەلەردiڭ ءمان-جايىن ەندiگi جەردە بiزدiڭ وقىرمان بiلiپ ءجۇ­رەتiن بولدى دەلiك. ەندi كەدەندiك وداققا كوشەيiكشi, اعا. سونىمەن، قازاقستان ۇكiمەتi اتىنان كارiم ءما­سiموۆ كەلiسiم قۇجاتىنا قول قويدى. بiراق جاۋاپكەرشiلiك جالعىز پرەمەردiڭ موينىندا قالماسا كەرەك. ماسەلەن، بۇل وداق ءۇشiن جاۋاپ بەرە­تiن بiرiنشi ادام - پرەزيدەنت بولۋعا تيiس، سولاي ما؟

- «كەدەندiك وداق» (كو) ءماسiموۆتiڭ قولىمەن جاسالعان شەشiم ەمەس ەكەنi - اقيقات. سونىمەن بiرگە پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ دا جالعىز ءوزiنiڭ شەشiمi ەمەس. ول - ۇزاق، كۇردەلi ۇدەرiسi بولعان جۇمىس. بiز وسى كو ماسەلەسiنە قارسىلىعىمىزدى بiلدiرiپ، بiر ەمەس، بiرنەشە رەت بيلiككە حات جازىپ، نارازىلىق شارالار جاسادىق. ءسوز اراسىندا ايتا كەتەيiن، سiزدiڭ بiزدi سىنادى دەپ وتىرعان ادامىڭىز سونىڭ بiرiنە دە قولىن قويعان جوق. ال بiز مۇنداي قارسىلىقتى ءالi دە جالعاستىرىپ جاتىرمىز. قازاقتا «كوپ - قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى» دەگەن ءسوز بار. سونداي-اق، ماڭگiلiك ەش نارسە جوق. بۇل كو دا ماڭگiلiك ەمەس. ەگەر بiز قارسىلىعىمىزدى تاباندى جالعاستىرىپ، زيالى قاۋىم وكiلدەرi باستاپ، حالىقتىڭ ميلليونعا جۋىق قولىن جيساق، iسiمiزدiڭ العا باسۋىندا تالاس جوق. ونىڭ ۇستiنە، ءجۇرiپ كەتكەن كو پويىزىنان جارتى جولداعى بەكەتتەردەن ءتۇسiپ قا­لىپ جاتقان مەملەكەتتەر بار. ياعني بiزدiڭ دە مارەگە جەتپەي، باس تارتۋىمىزعا مۇمكiندiك كوپ.

بiز ءوزiمiز جاساعان دوكترينادا «جەڭiس رۋحى» دەگەن تاقىرىپ ەنگiزدiك. ول ەل ۇرپاعىنىڭ بولاشاعىنا وتە ماڭىزى بار، رۋحاني جەڭiسكە ۇمتىلدىرۋعا تاربيە­لەي­­تiن دۇنيە بولماق.

- دوسەكە، سونىمەن بiز بۇل وداققا كiرiپ كەتتiك پە، جوق الدە ونىڭ قاقپاسى الدىندا تابانداپ تۇرىپ الارلىق مۇمكiندiگiمiز شىنىندا دا بار ما؟

- بiزدiڭ مەملەكەت بiرiنشi قاقپا - «كەلiسiم قاقپاسىنان» ءوتتi. قول قويىلدى. بiرiنشi شiلدەدەن باستاپ 50/50 فورماسىمەن ەكiجاقتى جۇمىس باستالادى. بiراق ارعى جاعىنداعى ەكiنشi قاقپالاردان وتكەنگە دەيiن بiراز ۋاقىت بار. سول ۋا­قىتتى پايدالانىپ، قارسىلىعىمىزدى بiلدi­رiپ، قاقپانىڭ سىرتىندا قالۋىمىزعا مۇمكiن­دiك جوق ەمەس. بۇل ارادا كو-عا كiرۋ­گە تالپىنۋىمىزعا رەسەيدiڭ ىقپالى كۇشەيiپ وتىر.

- تىم قۇرىعاندا، بالتا مەن كۇرەكتiڭ باسىن جاسامايتىن بiزدiڭ ەل ءۇشiن بۇل وداقتىڭ قاۋiپ-قاتەرiن تارقاتىپ بەرiڭiزشi.

- شىنى كەرەك، بiز وسى كو ۇيىمىنا تىم مۇددەلi ەل ەمەس­پiز. ەگەر وسى وداققا كiرسەك، وندا ۇتىلامىز. ويتكەنi رەسەي - شيكiزات وندiرۋدە قازاقستانمەن باسەكەلەس ەل. بiراق رەسەي بiزدi ءوزi تارتىپ وتىر. سەبەبi, رەسەي «ءدۇ­نيەجۇزiلiك ساۋدا ۇيىمىنا» (دسۇ) وسى «كەدەندiك وداق» ارقىلى باسەكەلەس بولىپ، قارسى كەلۋدi كوزدەيدi. قارسى كەلەتiن سەبەبi, دسۇ-عا كiرۋگە رەسەي قان­شاما رەت ۇمتىلدى. بiراق وتە العان جوق. ەگەر رەسەي بiزدi جانە باسقا بiرنەشە ەلدi وزدەرiنiڭ وسى وداعىنا تارتا السا، وندا ساۋدا-ساتتىق سياقتى قا­زiرگi زامانعى ۇلى مايداندا امەري­كانىڭ تايتالاسى بولا الادى. ماقساتى - وسى. ال بiز بۇل وداققا كiرسەك، زاڭ بويىنشا دسۇ-عا كiرە المايمىز. زيانى - وسى.

ۋران وندiرۋدە قازاقستان - دۇنيەنiڭ الدىڭعى قاتارىنا شىققالى وتىرعان ەل. باسقا دا بiزدiڭ تابيعي بايلىقتارىمىز مول، جاس ەلمiز. بولاشاعىمىز ءالi الدىدا. وداقتىڭ قاۋiپ-قا­تەرiن تاراتىپ ايتۋعا بولادى. الايدا بiز قازiر ناتيجەسiن كورiپ وتىرعان جوقپىز. ەگەر بiز وداققا كiرiپ، ارادا 5 جىلداي ۋاقىت وتسە، وندا ناقتى ساندارمەن سالىستىرۋلار جاساۋعا بولاتىن ەدi.

- بiزدiڭ وڭدى-سولدى ساۋدالاپ جاتقان شيكiزاتىمىز وسى وداقتىڭ كومەگiنسiز-اق ۇلكەن سۇرانىسقا يە ەدi عوي. بiزدi بۇل قۇلدىققا قۋالاپ تىققان قانداي كۇش، قانداي سايتان؟

- بۇل سۇراعىڭا ناقتى جا­ۋاپ بەرۋ قيىن. بiراق كو رەسەيدiڭ مۇددەسi ءۇشiن قۇرىلعانىن اشىپ ايتا الامىز. ياعني بiزگە سول ۇلى كورشiمiزدiڭ اسەرi بولىپ وتىر. ايتپەسە، ءوزi ەش نارسە وندiرە الماي وتىرعان قازاقستان ءۇشiن «كەدەندiك وداقتىڭ» دا، «دۇنيە­جۇزiلiك ساۋدا ۇيىمىنىڭ» دا كەرەگi شامالى. قازiرگi جاعدايدا بiزگە ءوندiرiستi ۇدەمەلi دامىتۋ جولى، ياعني يندۋستريالدى يننوۆاتسيالىق جول كەرەك. باسقاسى - كەيiنگi شارۋا. مۇنى قاراپايىم مىسالمەن بىلاي تۇسiندiرۋگە بولادى. ادەتتە، قولىڭدا ساتاتىن زاتىڭ بولماسا، بازارعا كۇندە بiرەۋدiڭ ءونiمiن الۋ ءۇشiن عانا باراتىن شىعارسىڭ. دەمەك، ءوزiمiز ءونiم وندiرمەي، اتتىلارعا ەرiپ تاڭىمىزدى ايىرىپ المايىق.

- بۇل پiكiرiڭiزدiڭ جانى بار، دوسەكە! وسى تۇرعىدا نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جولىعۋدىڭ مۇمكiندiگi تۋسا، «دات، تاقسىر!» دەپ، توتەسiنەن نە ايتار ەدiڭiز؟

- مەنiڭ ايتار بارلىق «داتىم» پرەزيدەنت قول قويعان قۇجاتتا، ياعني دوكترينادا تو­لىق قامتىلعان. سوندىقتان قا­زiرشە وسىعان دا شۇكiر دەگەنiم ءجون بولار. سەبەبi, «ءمۇيiز سۇ­راپ، قۇلاقتان ايىرىلعان» تو­قال­ەشكiلەردiڭ ءومiرi بiزدi قى­زىقتىرمايدى...

- اڭگiمەڭiزگە راقمەت!

جۇقامىر شوكە

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

پروەكت «DAT» № 24 (61) وت 16 ماۋسىم 2010 ج.