قازاقتىلدى قوعامنىڭ ىقپالى بار ما؟
قازاقستان مەملەكەتىنىڭ اۆتوحتون ەتنوسى بولىپ تابىلاتىن قازاقتاردىڭ ءوز ەلىنىڭ مادەني، ساياسي جانە الەۋمەتتىك ستراتەگيالارىن تاڭداۋعا اسەرى بار ما دەگەن ساۋالاعا ءبىر ءماندى جاۋاپ بەرۋ قيىن. ويتكەنى، بۇگىنگى تاڭدا قازاقتار مادەني جانە تىلدىك تۇرعىدا ءبىرتۇتاس ۇلت بولماي وتىر. پاراللەل ەكى ءتىلدى الەمدە ء(ورىستىلدى جانە قازاقتىلدى) ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قوعامنىڭ ۇلتتىق مۇددەنى ءتۇسىنۋى دە كەرەعارلىق سيپاتتا بولادى. مۇنى باق- تا جاريالانعان قوعامدىق پىكىرلەردەن ايقىن كورەمىز. مەملەكەتتىڭ كۇللى سالاسىندا فۋنكتسيونالدىق تۇرعىدا باسىم ءتىل ءرولىن اتقارىپ وتىرعان ورىس ءتىلى ءوزى قالاسىن يا قالاماسىن قازاق ءتىلىنىنىڭ وركەن جايۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋدە. اسىرەسە، پوليەتنوستىق قالالىق جەردە ونىڭ بارلىق سالادا ۇستەمدىگىن انىق بايقايمىز. وسىعان سايكەس، ورىس ءتىلىن قولدانۋشىلار قازاقتىلدىلەرگە قاراعاندا قوعامداعى ىقپالى تۇرعىسىنان اناعۇرلىم قۋاتتى ءارى پارمەندى. جەتپىس جىلدىق بوداندىق تاريحي جاعدايعا بايلانىستى قازاقتىلدىلەر قۋىپ جەتۋشى جانە قايتالاۋشى رولدە قالۋعا ءماجبۇر بولۋدا. شەشىم شىعارۋشى جوعارى ەشالون، ساياسي ەليتا قازاق تىلىندەگى اقپارتتارعا ەكىنشى سۇرىپتاعى دۇنيە دەپ قارايتىنى ەش قۇپيا ەمەس. مۇنداي جاعدايدا ەڭ الدىمەن كىمنىڭ ارمان-مۇراتى مەن مۇڭ-زارىنا ۇكىمەت قۇلاق اساتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. شەنەۋنىكتەردىڭ پايىمداۋىندا كاسىبي بىلىكتىلىك تۇرعىسىنان دا ورىستىلدىلەر قازاقتىلدىلەردەن ارتىق دەلىنەدى. بۇل تاپتاۋرىن بولعان كوزقاراس بولسا دا ادامداردىڭ ساناسىندا اجەپتاۋىر ورىن العان جاڭساق نانىم بولىپ وتىر. وتارشىلدىق زاردابىنىڭ سالقىنىن ءالى سەزىنۋدەمىز. قازاقستاندا عانا ورىن العان پارودوكس جاعداي: تىلدىك كەمسىتۋشىلىككە مەملەكەتكە ءوز اتىن بەرگەن ەتنوس وكىلدەرى ۇشىراپ وتىر. بەينە ءبىر جيىرما ءۇش جىل تاۋەلسىزدىك كەزەڭى بولماعانداي. تازا قازاقتار تاريحي ادىلەتتىلىك ورناماعانداي سەزىمدى باستان كەشۋدە. ۇلتى قازاق ء(مونوتىلدى) ادامداردىڭ كاسىبي جەتىستىككە جەتۋى مۇمكىن بولماي وتىر. قازاقتاردىڭ مۇنداي مۇمكىنشىلىكتەن ايىرىلعان، ءجابىر كورگەن سەزىمدە بولۋ سەبەبىن ۇلتتىق تەڭسىزدىكتەن ىزدەۋ كەرەك. تاۋەلسىزدىك العان كەزدەگى جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق تۇرعىدا كۇتكەن ءۇمىتى مەن جەتكەن جەتىستىگى اراسىندا الشاقتىق ورىن الىپ وتىر. قاراپايىم قازاقتار ولاردى تاۋەلسىزدىك فاكتورىنىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بايلىققا يە بولعان ساياسي باسشىلارى الداپ كەتكەندەي سەزىمدە ءجۇر. الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قانا ەمەس، تىلدىك-رۋحاني تۇرعىدان دا ناعىز قازاقتار بيلىككە وكپەلى. پسيحولوگيادان بەلگىلى قۇبىلىس: تۇلعانىڭ ارەكەتتەنۋ دەڭگەيى مەن ول ارەكەتىن ىسكە ۇيلەستىرۋ مۇمكىندىگىنىڭ شەكتەۋلى بولۋى فرۋستراتسيا كۇيىن تۋدىرادى. بۇل كۇيدىڭ ورشۋىنە ۇلتتىق -مادەني، تىلدىك سەگرەگاتسيا جانە ەليتا مەن پلەبەي كوپشىلىكتىڭ قولدانىستا ءار ءتىلدى پايدالانۋى ءوز ۇلەسىن قوسۋدا.
بۇۇ-نىڭ دامۋ جونىندەگى باعدارلاماسى (UNDP) ادامداردىڭ دامۋ دەڭگەيى بويىنشا مەملەكەتتەردى سالىستىراتىن ولشەمدى – ادام دامۋ يندەكسى (ادي), اعىلشىنشا Human Development Index (HDI) دەگەندى ۇسىندى. ونى پاكستاندىق ەكونوميست ماحبۋب-ۋل- حاك جەتەكشىلىك ەتكەن توپ 1990 ج. جاساپ شىعاردى، كەيىن ونىڭ كونتسەپتۋالدىق قۇرىلىمىن نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ايگىلى ۇندىلىك ەكونوميست امارتيا سەن نەگىزدەدى. قىسقاشا مالىمەت بەرە كەتسەك، ادي (ورىسشا، يچر) ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن، ءبىلىمىن، ساۋاتتىلىعىن جانە ادام باسىنا شاققانداعى جىو ولشەمدەرىن بىرىكتىرەدى. يندەكس ادامنىڭ جالپى دامۋ دەڭگەيىن كورسەتەدى. بۇۇ دامۋ باعدارلاماسى ادي-دىڭ دامۋ دەڭگەيىن ادامداردىڭ تاڭداۋ قابىلەتى، ءبىلىم الۋ مۇمكىنشىلىكتەرى، دەنساۋلىق ساقتاۋعا ارنالعان، تابىس تابۋ مەن جۇمىس جاعدايلارى سياقتى فاكتورلاردى ەسەپكە الاتىن ءۇردىس دەپ اتايدى. ادي- ءدى ساناعاندا ءۇش باستى كورسەتكىش ەسەپكە الىنادى: 1) ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى - حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ۇزاق ءومىر ءسۇرۋىن ولشەيدى; 2) حالىقتىڭ ءبىلىم دەڭگەيى (وقىتۋعا كەتەتىن ورتاشا جىل ) مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى (كۇتىلەتىن وقىتۋ مەرزىمىنىڭ ۇزاقتىعى); 3) ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتى، ادام باسىنا شاققانداعى جالپى ىشكى ونىممەن ولشەنەدى (ساتىپ الۋ قابىلەتىنىڭ تەپە تەڭدىگى بويىنشا اقش دوللارىمەن ەسەپتەلەدى). كەيىن بۇل ولشەمدەرگە ادام دامۋىنىڭ مۇمكىندىگى يندەكسى (يرچپ) مەن كوپ ولشەمدى كەدەيلىك يندەكسى (يمب) سياقتى كورسەتكىشتەر قوسىلدى. ادي مانىنە بايلانىستى ەلدەردى دامۋ تۇرعىسىنان وتە جوعارى، جوعارى، ورتاشا جانە تومەن دەڭگەيدە دەپ توپتاستىرۋ قابىلدانعان. دەمەك، كەز كەلگەن ەلدە ادام كاپيتالى ساپاسى مەملەكەتتىڭ ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق سالاسىنا قانشالىقتى نازار اۋدارۋىنا بايلانىستى. ءبىزدىڭ ەلدە ءبىلىم مەن عىلىم سالاسى ۇلكەن وزگەرىستەردى باستان كەشىرۋدە. مۇنداعى ءبىر كوڭىل اۋداراتىن ماسەلە مەملەكەتتىك ساياسات بايىرعى حالىقتىڭ مۇمكىندىگىن اشۋعا قانشالىقتى جاعداي جاساپ وتىر؟ قازاقتىلدى قازاقتاردىڭ جوعارى بىلىمگە قول جەتىمدىلىك دەڭگەيى، ولاردىڭ الەۋمەتتىك ليفت، كاسىبي ءوسۋ مۇمكىندىگى قانشالىقتى قاناعاتتاندىرىلادى؟ ادامداردىڭ ماتەريالدىق يگىلىگىن قامتاماسىز ەتۋدە، تۇلعالىق ءوزىن-ءوزى جۇزەگە اسىرۋ، بيلىك پەن تابىسقا جەتۋ، ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ كەڭىستىگىن ۇلعايتۋ مەن دامۋ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋدا كاسىبي مانساپقا جەتۋ ماڭىزدى ءرول الادى. الايدا بۇگىنگى تاڭدا ءمونوتىلدى قازاقتار ءۇشىن اعىلشىن ءتىلى فرۋستراتسيا فاكتورىنا اينالىپ وتىر. ال، ءوزىنىڭ انا تىلىندە قازاقتار ساپالى ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە يە مە؟
ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار تاراپىنان قازاق تىلىندە اقپارات وتە از دەگەن شاعىمدى ءجيى ەستيمىز. ماسەلەن، پسيحولوگيا ماماندىعى بويىنشا قازاق تىلىندە جارىق كورىپ جاتقان وقۋ قۇرالدارى مەن ادەبيەتتەرگە ايتىلار سىندار كوپ. وقۋشى ستۋدەنتتەر سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىنىڭ ۇيقاسى بولماعاندىقتان ماتىندەردى تۇسىنبەي قينالامىز دەيدى. راسىندا دا عىلىمي قازاق ءتىلى ورىس تىلىندەگى سوزدەردى ماعىناسىنا قاراماي تۋرا اۋدارىپ الىنعاندىقتان كالكا تىلگە اينالىپ كەتتى. مىنا اقپارات عاسىرىندا قازاق ءتىلى تولىققاندى دامۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان بۇرىن-سوڭدى بولماعان وراسان ۇلكەن قولداۋ قاجەت. حالىقتىڭ ەتنومادەنيەتى مەن ءتىلىن قورعايتىن ءتول مەملەكەتى بولماسا، ول – بەينەلەپ ايتساق، ءدال بىرەۋدىڭ ەسىگىندە كۇن كورگەن ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جاي-كۇيىن كەشەدى. ادامزات تاريحىنان جەكە تاۋەلسىز مەملەكەتى جوق ەتنوستاردىڭ تاعدىرى وتە ايانىشتى ەكەندىگىن بىلەمىز. بۇگىنگى جاھاندانۋ داۋىرىندە قانشاما تىلدەر مەن مادەنيەتتەر، حالىقتار جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتتى جانە جويىلۋ ۇستىندە. قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق تەكەتىرەستەرمەن قاتار مادەنيەت پەن تىلدەر اراسىندا دا مايدان ءجۇرىپ جاتىر. بۇل مىلتىقسىز مايداندا جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن نە ىستەمەك كەرەك؟ سوڭعى ءبىر عاسىر توڭىرەگىندە ءبىرجولا جويىلىپ كەتكەن سانسىز تىلدەردىڭ تاريحىنان حاباردارمىز، ال بىراق جاڭادان پايدا بولىپ جاتقان ءتىل تۋرالى ەستىگەنىڭىز بار ما؟ ونداي فاكتىلەر جوق. دەمەك، اقىر اياعىندا تەك ءوزىن مويىنداتقان تىلدەر عانا قالادى. ءوزىن مويىنداتقان ءتىل عانا ءومىر سۇرۋگە قۇقىلى. قازاق ءتىلى تۋرالى ول ءوزىن مويىنداتتى دەپ ايتا الامىز با؟
ەسىمى ادەبيەت سالاسىنداعى قاۋىمعا جاقسى تانىس، «اقشام حاتتارى»، «ىراۋان»، «قاس ساق اڭقىماسى» اتتى كىتاپتاردىڭ اۆتورى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، سىنشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ادەبي ورتادان الىس جاتىپ، ادەبي الەمدى ەرەكشە جىرلارىمەن ءدۇر سىلكىندىرگەن وزگەشە اقىن – تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە جارىق كورگەن ءبىر ماقالاسىندا مىناداي ءبىر وي ايتادى: « وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ قوعامدا سوزدى دۇرىس ۇعىنباۋ ءھام دۇرىس قولدانباۋ دەرتى – مەملەكەتتىك ماسشتابقا دەيىن اسقىنىپ كەتكەن قاسىرەت». ول كىسىنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى قولدانىستاعى «ۇشتۇعىرلى ءتىل» ساياساتى» دەگەن ءسوز تىركەسى «مەملەكەتتىك تىلمەن ءومىر ءسۇرۋ جانە قوس ءتىلدى قوسا مەڭگەرۋ» اتالۋى ءتيىس. ويتپەيىنشە، قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ايىرىقشا مارتەبەسى مۇلدە ەسكەرۋسىز قالىپ، اعىلشىن، ورىس تىلدەرىمەن ءبىر دەڭگەيدە قولدانىلار، قاتارداعى ءتىل بولىپ قالىپ كەتپەك. كسرو زامانىندا دا «ۇشتىلدىلىك» (قازاق، ورىس جانە ءبىر شەت ءتىلى) ساياساتى بولعان; ناتيجەسىندە، «كوممۋنيزم ءتىلىنىڭ كەرەمەتتىلىگىنەن» قازاقتىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعى تۇبەگەيلى ورىستانىپ تىندى. اۆتوردىڭ بۇل الاڭداۋىن نەگىزسىز دەي المايمىز.
مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مۇشكىل جاعدايى بارىمىزگە بەلگىلى. مۇنداعى ماسەلەلەرگە ەرەكشە قۇلاق ءتۇرىپ نازار اۋدارىپ جاتقان بيلىك جوق. ء«وتتى، بولدى» ماقساتىمەن جاسالاتىن كەزەكتى ءىس-شارالار كوزبوياۋ ءۇشىن جاسالعاندىقتان سانانى سەلت ەتكىزبەيدى. بيلىكتىڭ تەك اعىلشىن ءتىلىن كوتەرمەلەپ قولداعان ساياساتىنىڭ عانا اسەرى بار سياقتى. ونى قازاقستاندىقتاردىڭ بالالارى مەن نەمەرەلەرىن تىلدىك كۋرستارعا بەرىپ جاتقاندىعىنان، اقىلى اعىلشىن ءتىل كۋرستارىنىڭ سانى ۇلعايۋىنان بايقاۋعا بولادى. بۇگىنگى تاڭدا عىلىممەن اينالىسۋ ءۇشىن دە اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتى تۇردە مەڭگەرۋ كەرەك بولىپ تۇر. جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى قازاقتىلدى وقىتۋشىلار بىرەۋگە اقىسىن بەرىپ اۋدارتسا دا اعىلشىن تىلىندە ماقالا جازۋعا ءماجبۇر. ەڭ وكىنىشتىسى، ونى ادامنىڭ ءوزى جازباعان سوڭ ونىڭ ماعىناسى دۇرىس پا، قاتە مە اۆتور تۇسىنە دە، باعالاي دا المايدى. ونىڭ ۇستىنە كەز كەلگەن ويدى، تۇجىرىمدى وزگە تىلگە اۋدارعاندا ماعىناسى مۇلدە وزگەرىپ كەتەتىنى بەلگىلى. مىسالى، قازاقتىڭ مىنەز-قۇلقىن رەتتەۋدە ماڭىزدى ءرول الىپ وتىرعان وبال، ساۋاپ، شۇكىر، قاناعات دەگەن سوزدەرىن وزگە تىلگە اۋدارۋ ءدال ءوز ماعىناسىنداي بولا بەرمەيدى.
قوعامدىق ومىردەن بايقاعانىمىز، ەلىمىزدىڭ ءورىستىلدى ازاماتتارى مەملەكەتتىك ءتىل بوپ سانالاتىن قازاق ءتىلىن بىلمەسە دە اعىلشىن ءتىلىن ءتاۋىر مەڭگەرىپ العان. كارىسى بار، ورىسى بار دەگەندەي...ال قازاق تىلىنە پىسقىرىپ تا قارامايدى. باسشىلارى كەرەك قىلماي وتىرعان ءتىلدى ولار قايتسىن؟! اعىلشىن ءتىلىن بىلسەڭ الەمدىك كەڭىستىككە شىعاسىڭ، جوعارى جالاقىلى جۇمىسىڭ بولادى، ال قازاق ءتىلىن بىلگەننەن ساعان كەلىپ - كەتەر ەشتەڭە جوق. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە ءجيى كورىنىس الىپ جاتقان جايت: كوزبوياۋشىلىق سيپاتتاعى جينالىستى قازاقشا باستاپ ارى قاراي ورىسشا جەلدىرتە جونەلەدى. كوپتەگەن پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلار قۇرامى تاراپىنان، اتتەگەن- اي، رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارى بولعانشا، ءۇندىستان سياقتى ۇلىبريتانيانىڭ وتارى بولعانىمىز اناعۇرلىم دۇرىس بولار ەدى دەگەن پىكىرلەردى ءجيى ەستىپ جاتامىز. وندا كەم دەگەندە الەمدىك ءتىل دارەجەسىندەگى اعىلشىن ءتىلىن ەمىن- ەركىن بىلەر ەدىك دەگەن وكىنىش ويلار ايتىلادى. قازىر بيۋدجەتتەگىلەردىڭ ونشا دا جوعارى ەمەس جالاقىلارىنان ءبولىپ-جارىپ اعىلشىن ءتىلى كۋرستارىنا بارىپ جۇرگەندەرى ءتىلدى ءتۇسىنۋ دەڭگەيىنە جەتكەنىمەن، اعىلشىن تىلىندە ويىن جەتىك جەتكىزەتىن ماقالا جازۋ دەڭگەيىنە جەتە الماي جۇرگەندەرىن ايتىپ شاعىمدانادى. كەيبىر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋدى قۇر عانا تالاپ ەتىپ قويماي، قول استىنداعى قىزمەتكەرلەرى، پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلار قۇرامىنا ارنالعان اعىلشىن تىلدىك كۋرستارىن اشىپ ونىڭ اقىسىن ۋنيۆەرسيتەت تاراپىنان تولەپ جەڭىلدىك بەرەدى ەكەن. بىراق، ونداي وقۋ ورىندارى ىلۋدە بىرەۋ عانا. اقىرى مەملەكەتىمىز «ۇشتۇعىرلى ءتىل» ساياساتىن قولعا العان ەكەن بۇل تاجىريبەنى ەلىمىزدىڭ بارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا تاراتسا وتە ابزال بولار ەدى.
حح عاسىردىڭ ەڭ ءبىر كورنەكتى ويشىلى، اۆستريالىق فيلوسوف جانە لوگيك، اناليتيكالىق فيلوسوفيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى ليۋدۆيگ ۆيتگەنشتەين (1889-1951) ءوزىنىڭ «لوگيكالىق - فيلوسوفيالىق تراكتات» اتتى ەڭبەگىندە ءتىل مەن الەمنىڭ ءوزارا بايلانىسىن وتە تەرەڭ زەرتتەپ كەتەدى [1]. ونىڭ ويىنشا، ءتىل - ادامنىڭ مەكەنى، تۇراعى. ءسوزدىڭ ءمان -ماعىناسى ونى قولدانۋعا بايلانىستى انىقتالادى. اناليتيكالىق فيلوسوفيانىڭ نەگىزى ءادىسى - تىلدىك تۇجىرىمداردى تالداۋ. ادام دەگەنىمىز - ءتىل. ءتۇسىنۋ – ەڭ الدىمەن ءتىلدىڭ ءوزىن ءتۇسىنۋ، ۇعىنۋ. وي ءتىل ارقىلى بىلدىرىلەدى، دەمەك ءتىل - ويلاۋدىڭ شەكاراسى. ايتىلاتىن نارسە ايقىن ايتىلۋى ءتيىس [2]. ءسويتىپ، ول ءتىلدى الەمدى بەينەلەۋ رەتىندە سيپاتتادى. پسيحولوگيا عىلىمىندا كەزىندە امەريكاندىق عالىمدار ە. سەپير مەن ب.ل. ۋورف جاساعان لينگۆيستيكالىق سالىستىرمالىق بولجامى زەرتتەۋشىلەر اراسىندا ۇلكەن پىكىرتالاستار تۋدىردى. بۇل بولجام بويىنشا، سىرتقى دۇنيەنى قابىلداۋ جانە ويلاۋ ءتىلدىڭ قۇرىلىمى ارقىلى انىقتالادى. دەمەك، ءار الۋان تىلدە سويلەيتىن ادامدار الەمدى دە ءار ءتۇرلى قابىلدايدى جانە تۇرلىشە ويلايدى. شىندىقتىڭ تانىلۋ سيپاتى ونى تانىپ ءبىلۋشى سۋبەكت ويلايتىن تىلگە بايلانىستى. ادامدار دۇنيەنى بولشەكتەپ، ونىڭ ۇعىمىن جاساپ، ماعىناسىن تۇرلەندىرەدى. تانىمنىڭ وبەكتيۆتى جالپى ماعىنالىق سيپاتى جوق; فيزيكالىق ۇقساس قۇبىلىستار تىل جۇيەسىنىڭ قاتىستىلىعىنا بايلانىستى الەمدە ۇقساس كورىنىستەردىڭ جاسالۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سەپير - ۋورف ءبولجامى تىلدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارتادى. راس، وزگە ءتىل انا تىلىڭدەي بولمايدى. ويدى بوگدە تىلدە جەتكىزۋ ۇلكەن قيىندىقتار تۋدىرادى. ءتىپتى انا تىلىڭدە ماقالا جازعاندا دا كوڭىلدەگى ايتار وي قاعازعا تۇسكەندە ءتۇسى قاشىپ ويداعىداي بولىپ شىقپايدى. ال وزگە تىلدە شىعارما جازساڭ جۇتاڭ، بىلەتىن سوزدەردىڭدى عانا قولداناتىندىقتان ول قارابايىر ءبىر ماقالا عانا بولىپ شىعادى. ءبىزدىڭ ساياسي ەليتانىڭ اتالمىش «ۇشتۇعىرلى ءتىل» ساياساتى» مەملەكەتتىك مادەني باعدارلاماسى ارقىلى نە كوزدەيتىنىن اياعىنا دەيىن تۇسىنبەدىك. ولار كۇللى حالىقتى پوليگلوت جاساماق پا، الدە وسىلاي مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتپاق پا، ونى اجىراتا الماي ءجۇرمىز.
قورىتا ايتساق، قازاقتىلدى قوعامنىڭ مادەني، ساياسي ستراتەگيالاردى تاڭداۋعا ىقپالىن ارتتىرۋ ءۇشىن قازاق ءتىلىن شىن مانىندە مەملەكەتتىك ءتىل دەڭگەيىنە جەتكىزۋىمىز كەرەك. ويتكەنى، وسىنىڭ سالدارىنان قازاقتاردىڭ مادەني جانە رۋحاني ىقپالى مەملەكەتتە ءالسىز ءارى تومەن بولىپ وتىر. بۇگىن بىزگە كەڭەس زامانىندا تۇجىرىمدالعان اقىن قادىر مىرزاليەۆتىڭ «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە!» دەگەن قاناتتى ءسوزىن شاكارىم مەن ءماشھۇردىڭ ءتىل-كوزدەن امان قالعان سوڭعى تۇياعى، قازاق اقىلماندىعىنىڭ موگيكانى دەگەن اتاقتى يەلەنگەن تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلىنىڭ «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز تىلىڭمەن ءومىر ءسۇر!» فورمۋلاسىنا اۋىستىراتىن مەزگىل كەلىپ جەتكەندەي...
جاراس سەيىتنۇر
سىلتەمەدەگى ادەبيەتتەر:
- ۆيتگەنشتەين ل. لوگيكو-فيلوسوفسكي تراكتات / پەر. س نەم. دوبرونراۆوۆا ي لاحۋتي د.; وبشش. رەد. ي پرەديسل. اسمۋسا ۆ. ف. — م.: ناۋكا، 1958 (2009). — 133 س.
- ۆيتگەنشتەين ل. فيلوسوفسكيە رابوتى / پەر. س نەم. م. س. كوزلوۆوي ي يۋ. ا. اسەەۆا. چ. I. — م.: گنوزيس، 1994.
Abai.kz
