جۇما, 3 مامىر 2024
46 - ءسوز 7018 0 پىكىر 7 جەلتوقسان, 2014 ساعات 23:47

ايدوس سارىم. ۇلتتىق مەملەكەت تۋرالى زاڭ كەرەك

مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ ەمەس، قازاق ۇلتتىق مەملەكەتى تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭ كەرەك سياقتى. 

وسى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ەلىمىزدىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىنىڭ قابىلدانعانىنا 25 جىل تولعان ەكەن. وسى 25 جىل ىشىندە "تاۋەلسىز مەملەكەتكە ءتان جاڭا زاڭ كەرەك" دەگەن اڭگىمەلەر ەش توقتاعان ەمەس. بىرنەشە زاڭ جوباسى ۇسىنىلىپ تا كوردى. ولاردىڭ بارلىعى جالتاق ساياساتتىڭ كەسىرىنەن ىسىرىلىپ، كەيىنگە قالدىرىلىپ وتىردى. 
مەنىڭ ويىمشا، بۇگىنگى كۇنى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ قابىلدانۋى دا ازدىق ەتەدى. گەوساياسي جاعدايدى، ەلىمىزدىڭ ىشىندەگى ۇردىستەر مۇلدەم كۇردەلەنىپ كەتتى. ەلىمىزدىڭ قابىرعاسىن قاتايتىپ، ۇلتىمىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋ ءۇشىن بىزگە "قازاق ۇلتتىق مەملەكەتى تۋرالى" زاڭ قابىلداۋ كەرەك سياقتى! 
ونىڭ بىرنەشە العىشارتى بار:
الداعى جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550-جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. 
الداعى جىلى قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگىن قامتاماسىز ەتكەن ەڭ ۇلكەن قۇجات - ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ قابىلدانعانىنا 25 جىل تولادى. بۇل قۇجاتتىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى - قازاق ۇلتتىق مەملەكەتىن قۇرۋ دەپ ايقىندالعان بولاتىن.
الداعى جىلى ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيا مەن مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ نەگىزىندە جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋمدا قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 20 جىلدىعى. 
الداعى جىلى قازاققا قاتىستى ءبىراز دۇنيە قاراستىرىلعان، بىراق ىسكە اسپاي قالعان ۇلتتىق بىرلىك دوكتريناسىنىڭ تالقىلانىپ، قابىلدانعانىنا 5 جىل تولادى. 
سايلاۋ وتەدى دە كەتەدى. بىراق، وسى زاڭ جوباسىن ازىرلەۋ، دايىنداۋ، جالپىۇلتتىق ۇرانعا اينالدىرۋ قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ بارلىق بۋىندارىن بىرىكتىرە الاتىن تۇعىرعا اينالا الادى. 
قازاق ۇلتتىق مەملەكەتى تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭدا بىرنەشە ءىرى-ءىرى ماسەلە قاراستىرىلۋى كەرەك:
- زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاق ۇلتتىق مەملەكەت ەكەندىگىن ايقىنداپ، قازاق ۇلتتىق مەملەكەتتىگىنىڭ، تاۋەلسىزدىگىنىڭ مىزعىماس پرينتسيپتەرى مەن مۇددەسىن بەلگىلەۋى كەرەك (ونىڭ ىشىندە ينتەگراتسيالىق جوبالارعا قاتىسۋ-قاتىسپاۋ تۋرالى ماسەلە بار); 
- زاڭ ەلىمىزدىڭ ۋنيتارلىق قۇرىلىمى مەن تۇتاستىعىن تاعى دا راستاپ، وعان قارسى شىعۋعا قاتاڭ تىيىم سالۋى كەرەك;
- زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاق رەسپۋبليكاسى بولىپ اتالۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك;
- زاڭ ەلىمىزدىڭ وتارسىزدانۋىنا قاتىستى باستى پرينتسيپتەردى انىقتاپ، وسى ۇردىستەردىڭ مەملەكەتتىك ساياساتقا اينالۋىنا جول اشۋى كەرەك (وسىنىڭ ىشىندە كوممۋنيزمدى قىلمىستىق يدەولوگيا دەپ تانىپ، وعان ساياسي-قۇقىقتىق باعا بەرۋ، ەلىمىزدەگى جاڭا ونوماستيكالىق جانە توپونيميكالىق ساياساتتىڭ نەگىزدەرىن جاساقتاۋ ماسەلەلەرى دە بار);
- زاڭ ەلىمىزدىڭ بارشا تۇرعىندارىن شىعۋ تەگىنە قاراماستان "قازاق" دەپ تاۋىپ، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەتقۇراۋشى ستاتۋسىن ايقىنداۋى ءتيىس; 
- زاڭ قازاق ۇلتتىق مەملەكەتىنىڭ دۇنيە جۇزىندە تۇرىپ جاتقان بارشا قازاققا قاتىستى تاريحي جاۋاپكەرشىلىگىن، قازاق الەمىن قۇرۋ ساياساتىنىڭ نەگىزىن قالاۋ، قازاق كوشىن جانداندىرۋ ماسەلەلەرىن كوتەرۋى كەرەك;
- زاڭ قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن تاعى دا ايقىنداپ، ءاربىر شەنەۋنىك پەن دەپۋتاتتى قازاق ءتىلىن ەركىن بىلۋگە مىندەتتەپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە مىندەتتى كاسىپ پەن قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ءتىزىمىن بەكىتىپ، بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەر مەن قىزمەتتەردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت ەتۋىن، ءىس قاعازدارىن قازاقشا جۇرگىزۋگە مىندەتتەۋى ءتيىس;
- زاڭ ەلىمىزدەگى بارلىق بالا-باقشالاردىڭ تەك قازاق تىلىندە بولۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ورتا، ورتاكاسىپتىك جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ ۇلتتىق مۇددەگە ساي جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.
ەكىنشى مۇمكىندىك: زاڭ كەرەك ەمەس دەسە، وندا پرەزيدەنت، پارلامەنت، ۇكىمەت، سوت، پارتيالار، نەگىزگى قوعامدىق ۇيىمدار، ەتنومادەني ورتالىقتار قول قويعان "ۇلتتىق كەلىسىم دەكلاراتسياسى" بولۋى مۇمكىن. 
ءبىر جىل بويى توي-تومالاق وتكىزگەندە نە بىتىرەمىز؟ ودان دا ۇلت بولىپ، قوعام بولىپ وسىنداي ءىرى، وزەكتى دۇنيەلەردى تالقىلايىق!
قالاي ويلايسىزدار؟

ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمنىڭ «فەيسبۋكتەگى» جەكە پاراقشاسىنان الىندى. 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 686
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 481
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 417
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 419