سوڭعى كەزدەرi بiزدiڭ iشكi ساياساتىمىزدىڭ كۇن ءتارتiبi تولايىمەن تەك قانا جاھاندانۋعا، ياعني قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا قالاي توراعالىق ەتiپ جۇرگەنiنە، قازاقستاننىڭ ەگiستiك جەرلەرi مەن مۇناي كەن ورىندارىن قىتايعا بەرۋ جونiندەگi پiكiرتالاسقا، كەدەندiك وداق تۋرالى ايتىس-تارتىسقا ارنالىپ كەتكەندەي. وسى ماسەلەلەر توڭiرەگiندە جانە وزگە دە ساياسي-قوعامدىق تەندەنتسيالار حاقىندا «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ تەڭ توراعاسى بولات ابiلەۆپەن (سۋرەتتە) اڭگiمەلەسكەن ەدiك.

- ەل پرەزيدەنتiنiڭ وتاندىق كاسiپكەرلەرمەن كەزدەسۋi بۇرىنعى بيزنەسمەن رەتiندە سiزگە قا­لاي اسەر ەتتi? ەلباسىنىڭ وتاندىق كاسiپكەرلەردi وپاسىزدىعى، تىم تايراڭداپ كەتكەنi ءۇشiن كi­نالاپ، ولاردى «ەندi كەلiپ قوي اۋ­زىنان ءشوپ المايتىنداي موماقانسي قالۋىن...» دەپ سىناۋى قانداي اسەر قالدىردى؟

- ەلباسىنىڭ شەتەلدiك ينۆەس­تورلارمەن جۇيەلi تۇردە وتكiزە­تiن جيىندارىمەن سالىستىرا قاراساق، بۇل جيىن ماعان وتە جاعىمسىز اسەر قالدىردى. تiپتi, قاتتى قورلاندىم. ءالi ەسiمدە، ءماجiلiستiڭ دەپۋتاتى بولىپ جۇرگەن كەزiمدە وتاندىق بيزنەسمەندەردiڭ كەڭەسiن قۇرۋ تۋرالى پرەزيدەنتكە ۇسىنىس جاسادىم. ول كەلiسiمiن بەردi, سونىمەن 2001 جىلدىڭ شiلدە ايىندا پرەزيدەنتتiڭ وتاندىق كاسiپ­كەر­لەرمەن كەزدەسۋi ءوتتi. بiراق، پرەزيدەنت كاسiپكەرلەردi قول­داۋ­دىڭ ورنىنا، بۇل جيىندا ءوزiنiڭ كۇللi ەلگە تاراپ كەتكەن ايگiلi ءسوزiن ايتتى: «مەن سەندەر­دiڭ كەز-كەلگەنiڭدi قولىڭنان جەتەكتەپ سوتقا سۇيرەپ اپارا الامىن...»

سوڭعى كەزدەرi بiزدiڭ iشكi ساياساتىمىزدىڭ كۇن ءتارتiبi تولايىمەن تەك قانا جاھاندانۋعا، ياعني قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا قالاي توراعالىق ەتiپ جۇرگەنiنە، قازاقستاننىڭ ەگiستiك جەرلەرi مەن مۇناي كەن ورىندارىن قىتايعا بەرۋ جونiندەگi پiكiرتالاسقا، كەدەندiك وداق تۋرالى ايتىس-تارتىسقا ارنالىپ كەتكەندەي. وسى ماسەلەلەر توڭiرەگiندە جانە وزگە دە ساياسي-قوعامدىق تەندەنتسيالار حاقىندا «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ تەڭ توراعاسى بولات ابiلەۆپەن (سۋرەتتە) اڭگiمەلەسكەن ەدiك.

- ەل پرەزيدەنتiنiڭ وتاندىق كاسiپكەرلەرمەن كەزدەسۋi بۇرىنعى بيزنەسمەن رەتiندە سiزگە قا­لاي اسەر ەتتi? ەلباسىنىڭ وتاندىق كاسiپكەرلەردi وپاسىزدىعى، تىم تايراڭداپ كەتكەنi ءۇشiن كi­نالاپ، ولاردى «ەندi كەلiپ قوي اۋ­زىنان ءشوپ المايتىنداي موماقانسي قالۋىن...» دەپ سىناۋى قانداي اسەر قالدىردى؟

- ەلباسىنىڭ شەتەلدiك ينۆەس­تورلارمەن جۇيەلi تۇردە وتكiزە­تiن جيىندارىمەن سالىستىرا قاراساق، بۇل جيىن ماعان وتە جاعىمسىز اسەر قالدىردى. تiپتi, قاتتى قورلاندىم. ءالi ەسiمدە، ءماجiلiستiڭ دەپۋتاتى بولىپ جۇرگەن كەزiمدە وتاندىق بيزنەسمەندەردiڭ كەڭەسiن قۇرۋ تۋرالى پرەزيدەنتكە ۇسىنىس جاسادىم. ول كەلiسiمiن بەردi, سونىمەن 2001 جىلدىڭ شiلدە ايىندا پرەزيدەنتتiڭ وتاندىق كاسiپ­كەر­لەرمەن كەزدەسۋi ءوتتi. بiراق، پرەزيدەنت كاسiپكەرلەردi قول­داۋ­دىڭ ورنىنا، بۇل جيىندا ءوزiنiڭ كۇللi ەلگە تاراپ كەتكەن ايگiلi ءسوزiن ايتتى: «مەن سەندەر­دiڭ كەز-كەلگەنiڭدi قولىڭنان جەتەكتەپ سوتقا سۇيرەپ اپارا الامىن...»

- شىنىندا دا، ءدال سولاي بولدى عوي...

- ودان بەرi دە توعىز جىل ءوتتi عوي. قاراپ وتىرسام، پرەزيدەنت­تiڭ وتاندىق كاسiپكەرلەرگە دەگەن كوزقاراسى ەش وزگەرمەپتi. كاسiپكەرلەر ەل پرەزيدەنتiنiڭ الدىنا «كاپۋستا تۋراۋ» ءۇشiن ەمەس، ءوز ەلiمiزدiڭ جاعدايىن جوسپارلى تۇردە جونگە كەلتiرۋدi ويلاسىپ الۋى ءۇشiن كەلدi عوي. جوق، سول بۇرىنعى وكتەم داۋىس، بiرەۋدi ايىپتى ەتiپ شىعارۋ، جەكiرۋ، قاساقانا كiنالاۋ. ونىڭ تەك «مەن قازاقستاندا وليگارحيالىق كاپيتاليزمدi بولدىرمايمىن» دەگەن بiر عانا ءسوزiنiڭ ءوزi نەگە تۇرادى؟! قۇداي-اۋ، ءدال قازiر قازاقستاندا وليگارحيالىق كاپيتاليزم ابدەن قالىپتاسىپ، شىعار شىڭىنا شىعىپ بولدى عوي. وتاندىق بيزنەستi بۇرىشقا قۋىپ تىققان دا وسى وليگارحيالىق كاپيتاليزم ەمەس پە؟! پرەزيدەنتتiڭ ساياساتى مەن كۇش-جiگەرi عوي بiزدەگi وليگار­حيا­لىق كاپيتاليزمدi قالىپ­تاس­تىرىپ وتىرعان!

ەندi «تىم تايراڭداپ كەتتi» دەگەن ەسكەرتپەسiنە كەلەيiن. الدى-ارتىن ماشينالارمەن قورشاپ، قاپتاتىپ قاراۋىل ەرتiپ جۇرەتiن كiمدەر؟ بيۋدجەتتiڭ اقشاسىن توگiپ-شاشىپ جەپ جۇرگەن شەنەۋنiكتەر. بۇلار قازiر «لاندكرۋزەرلەرiڭدi» مەنسiنبەي­دi, تەك «بەنتليگە» مiنەدi. مۇنىڭ بارiنە بۇلار اقشانى قايدان تاۋىپ وتىر؟ مەملەكەتتiڭ ەسەبiنەن كۇماندi جانە كولەڭكەلi iس-ارەكەتتەرگە بارىپ، سودان قىرۋار پايدا تاۋىپ وتىر. مۇنى بتا-بانكتiڭ بۇرىنعى باسشىسىنىڭ بiزدiڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جولداپ وتىرعان سىبايلاس جەمقورلىق جونiندەگi قۇجاتتارى دا راستايدى.

- پرەزيدەنتتiڭ وتاندىق كاسiپكەرلەردiڭ وكiلدەرiمەن وتكiزگەن وسى جيىندا كوڭiلسiز بولعانى دا سوندىقتان با؟

- ابدەن مۇمكiن. شىنىندا دا، بiز بۇل جيىندا شارشاعان، كiنامشiل پرەزيدەنتتi كوردiك. وتاندىق كاسiپكەرلەردiڭ ماسە­لە­لەرiن شەشۋدiڭ ورنىنا، ولاردى ىقتىرىپ الۋعا، مىنا ەلدە كiم قوجايىن ەكەنiن تاعى دا ەسكە ءتۇسiرiپ قويۋعا تىرىستى. وتاندىق كاسiپكەرلەردi دە ءوزiم «تۋدىردىم»، ەندi ولاردىڭ قالاي ءومiر سۇرەتiنiن، تاعدىرى قالاي بولاتىنىن دا ءوزiم شەشەم دەگەن سىڭاي بايقالدى. بiر جاعىنان، مەملەكەت باسشىسىن تۇسiنۋگە دە بولادى. ونى وسىلاي دەۋگە ماجبۇرلەپ وتىرعان - تاعى دا ءوزiنiڭ تۋىستارى. مۇحتار ءابليازوۆ جاريا ەتكەن ماتەريالدارعا كوز سالىڭىزشى، ماتەريالداردىڭ بارلىعىندا دا پرەزيدەنتتiڭ ورتانشى كۇيەۋبالاسىنىڭ اتى-ءجونi ءجۇر. مەملەكەت باسشىسى تاعى دا وتباسىنىڭ ابىرويىن قورعاۋعا مۇددەلi بولىپ وتىر. 2001 جىلى ونىڭ ۇلكەن كۇيەۋبالاسىن قالاي قورعاعانىن ءبارiڭiز دە بiلەسiزدەر. سوندىقتان دا بۇلار قورعانۋ ءۇشiن بۇل جولى دا قارسى شابۋىلعا كوشتi. ويتكەنi, «قورعانۋدىڭ ەڭ دۇرىس جولى - شابۋىل». شابۋىلعا شىق­قاندا دا بۇلار مۇحتار ءاب­ليا­زوۆ جاريالاعان قۇپيا قۇجاتتاردا اتى-ءجونi اتالعان باس قاھارمانعا ەمەس، سول قۇجاتتاردى جاريالاعان اۆتورعا، ياعني م.ءابليازوۆ پەن كەزiندە ءابليا­زوۆتi قورعاعاندارعا قارسى شابۋىلعا شىقتى. ايتپەسە، «نۇر وتاننىڭ» قولبالاسى پەرۋا­شەۆتiڭ ارانداتۋشى مالiمدەمە جاساپ، سونشاما كوكيتiندەي نە ءجونi بار؟ م.ءابليازوۆ بiزدiڭ ەلiمiزگە جاۋ بولعاندىقتان ەمەس، كەرiسiنشە، ەلiمiزدiڭ مۇددەسiن ويلاعاندىقتان وسىنداي ارەكەتتەرگە بارىپ وتىر ەمەس پە!

كەزiندە پۋتين ايتپاپ پا ەدi: «كوتلەتتiڭ ماسەلەسiن - بiر بولەك، ال سول كوتلەتكە قونعان شىبىننىڭ ماسەلەسiن بiر بولەك شەشەيiك!» دەپ. بiزدiڭ ءدال قا­زiرگi جاعدايىمىزدا دا مۇحتار ءابليازوۆتiڭ جاعدايىن - بiر بولەك، قازاقستاننىڭ مىڭداعان كاسiپكەرلەرiنiڭ پروبلەمالارىن - بiر بولەك قاراستىرۋىمىز كەرەك ەدi. بiز مۇنىڭ ءبارiن ميداي ارالاستىرىپ جiبەردiك، سوندىقتان دا وتاندىق كاسiپكەرلەر بيلiكپەن «تiكەلەي ارالاسۋدىڭ» ورنىنا، مەملەكەت باسشىسىمەن بولعان كەزدەسۋدەن ۇرەيلەنiپ، وتاندىق بيزنەستiڭ تاعدىرىنا كۇماندانىپ شىقتى. اسiرەسە، پرەزيدەنتتiڭ بيزنەسمەندەرگە «ساياساتقا ارالاسپاڭدار!» دەگەن سوزiنەن كەيiن. سوندا قالاي، «ساياسات دەگەنiمiز - ەكونوميكانىڭ شوعىرلانعان، جيىنتىق­تال­عان بەينەسi» دەگەن بەلگiلi ۇعىم بارلىق ەلگە جۇرەدi دە، تەك بiزدiڭ ەلگە عانا جۇرمەي مە؟! بiزدiڭ مەملەكەتiمiزدە بيزنەس­مەن­دەردiڭ قوعام مەن ەلدiڭ تiرلiگiنە ارالاسۋى، قاتىسۋى، پرەزيدەنت استارلاپ ءارi ەكiۇشتى ەتiپ ايتقانداي، «جوعالىپ كەتۋمەن» پاراپار ەكەن. ال ەندi «نۇر وتانعا» دە­مەۋ­شiلiك جاساپ وتىرعان ەلiمiز­دەگi iرi بيزنەستiڭ «جوعالىپ كەتپەي»، كوركەيiپ جاتقانىن قايدا قويامىز...

- بiزدiڭ بۇگiنگi وپپوزيتسيا تۋرالى ينتەرنەتتەن «ارالاسپايتىن، كيلiكپەيتiن جەرi جوق» دەگەن پiكiر وقىدىم. شىنىندا دا، بۇل «اۋلانى كiم جينايدى؟ - مەن!»، «ەت كومبيناتىنا كومەككە كiم بارادى؟ - مەن!» دەپ شىعا كەلەتiن كەيiپكەرi بار فيلمدi ەسكە تۇسiرەتiن سياقتى. ءوز ەلiمiز بەن ونىڭ ازاماتتارىنىڭ كوكەيكەستi ماسەلەلەرi باستان اسىپ جاتقان كەزدە، سiزدەردiڭ پارتيالارىڭىزدىڭ اۋانى بولەك مۇلدە باسقا ماسەلەگە، مىسال ءۇشiن ايتايىق، قازاقستاننىڭ وزگە ەلدەرمەن قارىم-قاتىناسى ماسەلەسiنە سونشاما شۇقشياتىنى قالاي؟

- ەگەر ماسەلە شىنىندا دا وتە كوكەيكەستi بولماسا، بiز بۇعان نازار اۋدارماس تا ەدiك. بiزدiڭ قارسىلاستارىمىز «ازات» پارتياسى «قىتايعا جەر بەرۋ ماسەلەسiنە، سونداي-اق قازاقستاننىڭ كەدەندiك وداققا كiرۋi تۋرالى ماسەلەگە قارسى شىعۋ ارقىلى ارزان بەدەل جيناۋعا تىرىسۋدا» دەپ ءجۇر. ال ەندi اقيقاتىنا كەلەر بولساق، «ازات» جسدپ-ى ءوزiنiڭ ادەتتەگi مiندە­تiن اتقارىپ ءجۇر. كەز كەلگەن وركە­نيەتتi ەلدi الىڭىزشى، ولاردا اسا ماڭىزدى پروبلەمالاردى بۇكiل حالىق بولىپ تالقىلاۋ - قالىپتى جاعداي. ال بiزدە شە؟ حالىقپەن اقىلداسىپ-كەلiس­پەي-اق اقوردا ءوز بiلگەنi بويىنشا شەشiم قابىلداي بەرەدi. ەسiكتەرiن تاس بەكiتiپ الىپ. سوندىقتان دا بiز اقوردانىڭ شە­شiم قابىلداماستان بۇرىن حالىقتىڭ تالاپ-تiلەگiمەن ەسەپتەس­كەنiن ءجون كورەمiز.

- ەل باسشىلىعىنىڭ وپپوزيتسيانىڭ قارسىلىعىنا ءتۇرلi­شە قارايتىنى دا راس. ماسەلەن، قىتايعا ەگiستiككە جەر بەرۋ ءجو­نiندە ۇكiمەت وپپوزيتسيانىڭ قارسىلىعىن قابىلداپ، بۇل ماسەلەنi توقتاتتى، ال قازاقستاننىڭ كەدەندiك وداققا كiرۋi جونiندەگi ماسەلەنi بيلiك تەك ءوزi عانا شەشتi. جانە «بۇل - قازاقستان ءۇشiن وتە پايدالى» دەپ الدىن-الا تون دا پiشiپ قويدى. پرەمەر-مينيستر ك.ءماسiموۆ وسى ماسەلەگە بايلانىستى پiكiرتالاستاردى توقتاتىپ، «قازاقستاننىڭ كەدەندiك وداققا كiرۋi - مەملەكەتتiڭ ساياسي شەشiمi» دەپ مالiمدەدi...

- سۇراق تا ءدال وسى جەردەن تۋىندايدى. قازiرگi جاعدايدى دۇرىس ەسەپتەمەۋدەن، دۇرىس باعالاي الماۋدان تۋعان مۇنداي «سايا­­سي شەشiم» كiمگە كەرەك؟ «ءدال قازiر بiزدiڭ كەدەندiك وداق­قا مiندەتتi تۇردە كiرۋiمiز كەرەك!» دەگەن ماسەلەنi جان-جاقتى دالەلدەپ، ونى عىلىمي تۇرعىدان نەگiزدەپ بەرگەن كiم بار؟ بiز اسىعىستىق جاسادىق. بۇل جەردە شيكiزات وندiرەتiن قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ مۇددەسi عانا ء(وز ونiمدەرiن ساتقانى ءۇشiن سالىق تولەمەيتiنi) ەسكەرiلگەن سياقتى. ال قالعان ماسەلەلەر بويىنشا قاتتى ۇتىلدىق...

ءيا، بiزدiڭ ءونiم وندiرۋشiلەر ورىستار مەن بەلورۋستاردان كەم ەمەس. ولار مۇنى ءالi-اق دالەلدەيدi دە. سوندىقتان دا بiزگە كەدەندiك وداققا كiرۋگە اسىقپاۋ كەرەك ەدi. ال ەندi رەسەي مەن بەلورۋسسيانىڭ تاۋارلارىمەن بiزدiڭ تاۋارلار قالاي باسەكەلەسە الادى؟ تاۋاردى شىعاراتىن كiم؟ نەگiزiنەن، ورتا جانە شاعىن بيزنەس. ال بiزدە ورتا جانە شاعىن بيزنەستiڭ دامۋىنا ەشقانداي جاعداي جاسالىپ وتىرعان جوق. بۇكiل تمد كەڭiس­تiگiندە ورتا جانە شاعىن بيزنەسكە قامقورلىق جاساۋ جونiنەن قازاقستان كوشتiڭ سوڭىندا قالىپ كەلەدi. ماسەلەن، رەسەي مەن بەلورۋسسيادا تاۋاردى ليتسەنزيالايتىن مەم­لەكەتتiك قاداعالاۋشى ورىنداردىڭ سانى - 100-گە جۋىق، قىرعىزستاندا - 50-گە جۋىق، ال بiزدە بۇلاردىڭ سانى - 400-دەن اسادى! بiزدە ايداھارداي جالانىپ تۇرعان تەكسەرۋشi ورگاندار وتە كوپ!

ەندi مىناداي جايتقا نازار اۋدارىڭىزشى، سiز بۇرىن-سوڭدى سالىق سالۋشى جانە قاداعالاۋشى ورگانداردا جۇمىس iستەيتiن شەنەۋ­نiكتەردiڭ وزدەرiنiڭ جالاقىسىن كوتەرۋ جونiندە تالاپ قويعانىن ەستiدiڭiز بە؟ بۇلار ەشۋاقىتتا مۇنداي تالاپ قويمايدى، ويتكەنi بيلiك كۇللi ورتا جانە شاعىن بيز­نەستi وسىلاردىڭ جەمiنە اينالدىرىپ وتىر. بiزدiڭ پارتيانىڭ ۇكi­مەت­تەن ورتا جانە شاعىن بيزنەسكە دەگەن كوزقاراستى وزگەرتۋدi تالاپ ەتiپ وتىرعانى دا سودان. ەڭ الدىمەن، تەكسەرۋشiلەردiڭ سانىن كۇرت ازايتۋ كەرەك جانە ولاردىڭ تەكسەرۋگە دەگەن وكiلەتتiلiگiن مەيلiنشە قىسقارتۋ كەرەك، ونان كەيiن لي­تسەن­زيالاناتىن تاۋار مەن قىزمەت­تiڭ ءتۇرiن ازايتقان ءجون. ورتا جانە شاعىن بيزنەستi 5 جىل مەرزiمگە سالىق تولەۋدەن تولىق بوساتۋ قا­جەت، بۇلارعا ۇلتتىق قوردان ءار جىل سايىن 3 ميلليارد دوللار جەڭiلدiكپەن نەسيە بەرiپ وتىرۋ كەرەك.

وسى شارالاردى جۇزەگە اسىر­عاندا عانا بiز ورتا جانە شاعىن بيزنەستi دامىتىپ، ولاردىڭ تاۋارلارىنىڭ وزگە ەلدەردiڭ تاۋارلارىمەن باسەكەلەسە الاتىن دەڭگەيگە جەتەمiز. ايتپەسە، بiزدiڭ كەدەندiك وداققا قۇر مۇشە بولۋىمىز ەشتەڭە دە بەرمەيدi...

- ايتپاقشى، سiزدەردiڭ پارتيالارىڭىز تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن رەفورمالاۋعا بايلانىستى ارنايى قوعامدىق كەڭەس قۇردى دەپ ەستiدiك. شىنىمدى ايتسام، ءوز باسىم وسى بiر ابدەن تۇرالاپ قالعان سالانى ءولi نۇكتەدەن قوزعاۋعا بولادى دەگەنگە مۇلدە سەنبەيمiن...

- قوزعالتقاندا قانداي! قوزعالتۋعا ابدەن بولادى! تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنا ابدەن تۇرالاپ قالعان سالا دەپ قاراماۋ كەرەك (كەزiندە كەيبiر شەنەۋنiكتەردiڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاراعانى سياقتى). بۇل سالانى شاعىن بيزنەستiڭ مۇمكiندiگiن جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىن كەڭiستiك دەپ قاراۋ كەرەك. تۇرعىن ءۇيدi جوندەۋ مەن وعان قىزمەت كورسەتۋ سالاسى - ناعىز شاعىن بيزنەستiڭ ەنشiسi.

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى تەك مونوپوليستەردiڭ ايتقانىمەن عانا جۇرمەۋi كەرەك. سونىمەن بiرگە، بۇل جەردە «قوعامدىق پiكiر»، «مونوپوليستەردiڭ iس-ارەكەتiنە قوعامدىق باقىلاۋ ورناتۋ» دەگەن ۇعىمدار دا كومەككە كەلۋi كەرەك. تەك وسىنداي كوزقاراس قا­نا بۇگiنگi كۇنi تۇرالاپ قالعان وسى سالانى ورنىنان قوزعاي الادى.

قاراپ وتىرساڭىز، ەلەكتر ەنەرگياسى، گاز، ىستىق سۋ تۇپكi تولەماقىنىڭ 20 پايىزىن عانا قۇرايدى، قالعان 80 پايىزى - ءارتۇرلi دەلدالداردىڭ قىزمەتiنە تولەنەتiن اقى. شىن مانiندە، مۇنىڭ ءبارi كەرiسiنشە بولۋى كەرەك. قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋىنا وسىنداي كولەڭكەلi مونوپوليزم كەرi اسەر ەتەدi. وسىنى جولعا قويۋ ءۇشiن جانە وسى ماسەلەگە جۇرتشىلىقتىڭ نازارىن اۋدارۋ ءۇشiن تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن رەفورمالاۋ جونiندە ارنايى قوعامدىق كەڭەس قۇردىق.

- شاعىن جانە ورتا بيزنەستi قولداۋمەن قاتار «ازات» جسدپ-ى تاعى دا مۇناي ءوندiرۋشi جانە تاۋ-كەن كومپانيالارىنىڭ بارلىعىنان كۇللi جەڭiلدiكتi الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتتi. بۇل ماسەلەگە نەگە ءدال قازiر قايتا ورالدىڭىزدار؟

- قازاقستاننىڭ تەڭ باسەكەلەس ەمەس جاعدايدا كەدەندiك وداققا كiرۋi, بيلiكتiڭ تەك شيكiزاتقا دەگەن سوقىر قىزىعۋشىلىعى بiزدi قاتتى ويلاندىردى. اسiرەسە، 1990 جىلدارداعى مۇناي جانە مەتالل وندiرەتiن شەتەلدiك كومپانيالارمەن كوزجۇمباي شارت جاساسۋلاردى ەسكە ءتۇسiرiڭiزشi. ونداعان جىلدار بويى، تiپتi قازiرگi كۇنi دە قۇپيا بولىپ وتىرعان بۇل كەلiسiم-شارتتاردىڭ ءبارi دە حالىققا قاتتى اۋىرتپالىق ءتۇسiرiپ تۇر: ەكونوميكالىق، الەۋمەتتiك سالانىڭ دامۋى­نا كەسiرiن تيگiزدi, بيلەۋشi توپتى سىبايلاس جەمقورلىققا بەلشەسi­نەن باتىردى. بۇل قاشانعا دەيiن سوزىلماق؟ بiز ءوزiمiزدiڭ بايلىعىمىزدى ارزان جىلتىراقتارعا ايىر­باستايتىن ءۇندiس بولعانىمىز با سوندا؟ رەسەي قانشا قيىندىقتى باستان كەشسە دە، ءوزiنiڭ بiردە-بiر كەن وندiرەتiن كومپانيالارىن شەتەلدiكتەرگە بەرگەن جوق. ەگەر بiزدiڭ ەلiمiزدiڭ باسشىلىعى بولاشاق ۇرپاقتىڭ ۇلەسiن ۇرلاپ، ولاردى 110 ميلليارد دوللار قارىزعا باتىرسا، مۇنداي «تابىستىڭ» كiمگە كەرەگi بار؟..

سوندىقتان دا قازاقستاننىڭ شيكiزات جونiندەگi كەلiسiم­شارت­تارى اشىق بولۋى، ونى ەل بiلۋi كەرەك. بiزدiڭ پارتيا كەن وندiرەتiن كومپانيالاردىڭ ءبارiن بiردەي مەملەكەت­تiڭ مەنشiگiنە الۋ كەرەك دەمەيدi, بiراق مۇناي وندiرەتiن كومپانيالار قازاقستان مەن ونىڭ ازاماتتارىنا دەگەن وزدەرiنiڭ بۇرىنعى كوزقاراسىن وزگەرتۋi قاجەت. اسiرەسە، سالىق تولەۋ جونiنەن. ال ەۋرازيالىق توپ، ميتتالستيل، قازتسينك، قازاقمىس سەكiلدi الىپ كومپانيالار سىبايلاستىقتىڭ سالدارىنان ابدەن سەمiردi. بۇلاردى ەركiنسiتiپ قويۋعا بولمايدى. بۇلاردىڭ 51 پايىز اكتسياسىن - مەملەكەتكە، ال 49 پايىزىن كۋپوندىق جەكەشەلەندiرۋ ارقىلى قازاقستاندىقتارعا بەرۋ كەرەك!

رەسەي سياقتى بiز دە مۇناي مەن مەتالعا ەكسپورتتىق كەدەندiك سالىقتى كوبەيتسەك، بۇل ءار جىل سا­يىن بيۋدجەتكە ونداعان ميلليارد دوللار كiرiس كiرگiزەر ەدi.

- «ازات» جسدپ-ى مەملەكەت­تiك تiركەۋدەن وتكەنi تۋرالى كۋالiك الدى. ەندi سiزدەردiڭ پارتيالارىڭىزدىڭ الداعى كەزەكتi قادامى قانداي بولماق؟

- 27 ناۋرىز كۇنi «ازات» جسدپ-ىنىڭ كەزەكتi سەزiن وتكiزبەكپiز. بۇل سەزدە بiزدiڭ بiرiنشi كەزەكتە تۇرعان مiندەتتەرi­مiز تالقىلانادى. ءدال وسى كۇنi بiز بۇكiلحالىقتىق شەرۋ ۇيىمداستىرامىز. باعالار مەن تاۋارلاردىڭ قۇنىن كوتەرۋگە قارسى. ەلiمiزدi قيلى وليگارحتار مەن مونوپوليس­تەردiڭ قاناپ جاتقانىنا قارسى.

اقوردانىڭ قازiرگi تiرلiگiنە قاراساڭىز، قازاقستان حالقىنىڭ بۇكiل نازارى قۇددى بiر ەقىۇ-عا، شوس-قا، ەۋرازەس-كە اۋىپ كەتكەن سىڭايلى. ال «نۇر وتاننىڭ» كەيبiر پىسىقاي شەنەۋنiكتەرi قازاقستانعا ءومiر ءسۇرۋدiڭ ەۋروپالىق ستاندارتىن ەندiرۋ تۋرالى ءسوز قوزعاي باستادى. تاپ بiر قازاقستانداعى جوقشىلىقتى، كەدەي­شiلiك­تi ءتۇپ-تامىرىمەن شەشiپ تاس­تاعانداي!

اينالاڭىزعا انىقتاپ قاراڭىزشى، كەڭەس وداعى تاراعاننان كەيiن ۋكراينادا - ءتورت پرەزيدەنت، رەسەيدە - ءۇش پرەزيدەنت اۋىستى. تەك قازاقستاندا عانا شەكسiز بيلەۋ شەكسiزدiككە ۇلاسىپ بارادى... سوندىقتان دا بiزدiڭ پارتيانىڭ باستى مiندەتi - ەلiمiزدەگi دەموكراتيالىق كۇشتەردiڭ باسىپ بiرiك­تiرiپ، وسىنداي جولسىزدىقتارمەن كۇرەسۋدi ونان ءارi كۇشەيتۋ.

- اڭگiمەڭiزگە راحمەت!

اڭگiمەلەسكەندەر:

ميراس نۇرمۇحامبەتوۆ («سۆوبودا سلوۆا»),

ينگا يمانباي («جاس الاش»)