جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3962 0 پىكىر 22 قىركۇيەك, 2009 ساعات 08:00

ناتسيونالنىي يدەاليزم ي دەموكراتيچەسكي ماتەرياليزم. يلي و نەوبحوديموستي نوۆوي دۋحوۆنو-سوتسيالنوي پاراديگمى. 2-چاست.

بۋدۋششايا گوسۋدارستۆەننايا يدەولوگيا كازاحوۆ كاك كۋلت سيمۆولوۆ ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ي پرەۆوسحودستۆا ابسوليۋتنوگو (ناتسيونالنوگو) دۋحا (ناد ماتەريالنىم) موجەت ۆوزروديتسيا پود زنامەنەم تەنگري.

ەسلي ۋچەست، چتو سوتسيو-كۋلتۋرنايا يدەنتيفيكاتسيا پرەدكوۆ كازاحوۆ ناچالاس پريمەرنو ۆ V - IV تىسياچەلەتي دو ناشەي ەرى س «ەپوحي تەنگري»، كوتورايا پو ناشەمۋ منەنيۋ بىلا پرەدۆەستنيتسەي كيتايسكوگو كۋلتۋرنوگو سامووپرەدەلەنيا، تو «ەپوحۋ تەنگري» سلەدۋەت سچيتات ناچالوم فورميروۆانيا ەتنو-كۋلتۋرنوگو سۆوەوبرازيا، يدەنتيچنوستي كازاحوۆ. ەتو زناچيت، چتو ەسلي دو سيح پور تەنگري سيديت ۆ كاجدوم يز ناس كاك بەسسوزناتەلنىي وبراز، تو ميف تەنگري - كليۋچ ك پونيمانيۋ پروتسەسسوۆ كۋلتۋرنوگو رازۆيتيا ناتسي. ي نام پرەدستويت ۆوسسوزدات سترۋكتۋرۋ «دنك كۋلتۋرى»، چتوبى سراۆنيۆايا - پونيات، گدە كازاحي ي، ناپريمەر، ياپونتسى رازوشليس پو رازنىم يستوريچەسكيم پۋتيام ي، گدە وني سپوسوبنى سويتيس، پوتومۋ چتو ياپونتسى توجە، دو پرينياتيا بۋدديزما، بىلي، كاك نام پرەدستاۆلياەتسيا، تەنگريانتسامي. ۋ اينوۆ، ناپريمەر، كاك ي ۋ كازاحوۆ، ۆ چاستنوستي، ي تيۋركوۆ، ۆ تسەلوم،  نە بىلو سۆوەگو پيسما، ودناكو سۋششەستۆوۆالي بوگاتىە تراديتسي ۋستنوگو تۆورچەستۆا، ۆكليۋچايا پەسني، ەپيچەسكيە پوەمى ي سكازانيا ۆ ستيحاح ي پروزە.

بۋدۋششايا گوسۋدارستۆەننايا يدەولوگيا كازاحوۆ كاك كۋلت سيمۆولوۆ ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ي پرەۆوسحودستۆا ابسوليۋتنوگو (ناتسيونالنوگو) دۋحا (ناد ماتەريالنىم) موجەت ۆوزروديتسيا پود زنامەنەم تەنگري.

ەسلي ۋچەست، چتو سوتسيو-كۋلتۋرنايا يدەنتيفيكاتسيا پرەدكوۆ كازاحوۆ ناچالاس پريمەرنو ۆ V - IV تىسياچەلەتي دو ناشەي ەرى س «ەپوحي تەنگري»، كوتورايا پو ناشەمۋ منەنيۋ بىلا پرەدۆەستنيتسەي كيتايسكوگو كۋلتۋرنوگو سامووپرەدەلەنيا، تو «ەپوحۋ تەنگري» سلەدۋەت سچيتات ناچالوم فورميروۆانيا ەتنو-كۋلتۋرنوگو سۆوەوبرازيا، يدەنتيچنوستي كازاحوۆ. ەتو زناچيت، چتو ەسلي دو سيح پور تەنگري سيديت ۆ كاجدوم يز ناس كاك بەسسوزناتەلنىي وبراز، تو ميف تەنگري - كليۋچ ك پونيمانيۋ پروتسەسسوۆ كۋلتۋرنوگو رازۆيتيا ناتسي. ي نام پرەدستويت ۆوسسوزدات سترۋكتۋرۋ «دنك كۋلتۋرى»، چتوبى سراۆنيۆايا - پونيات، گدە كازاحي ي، ناپريمەر، ياپونتسى رازوشليس پو رازنىم يستوريچەسكيم پۋتيام ي، گدە وني سپوسوبنى سويتيس، پوتومۋ چتو ياپونتسى توجە، دو پرينياتيا بۋدديزما، بىلي، كاك نام پرەدستاۆلياەتسيا، تەنگريانتسامي. ۋ اينوۆ، ناپريمەر، كاك ي ۋ كازاحوۆ، ۆ چاستنوستي، ي تيۋركوۆ، ۆ تسەلوم،  نە بىلو سۆوەگو پيسما، ودناكو سۋششەستۆوۆالي بوگاتىە تراديتسي ۋستنوگو تۆورچەستۆا، ۆكليۋچايا پەسني، ەپيچەسكيە پوەمى ي سكازانيا ۆ ستيحاح ي پروزە.

پرەدستاۆلەنيە و تەنرە, ۆوسحودياششەە سۆويمي كورنيامي ك V-IV تىسياچەلەتيام دو ن. ە.، كاك و تۆورتسە بىلو حاراكتەرنو دليا ۆسەح تيۋركوۆ ي مونگولوۆ. تەنگريانستۆو (تەنرە يانگ، اћ) ۆوزنيكلو ەستەستۆەننىم يستوريچەسكيم پۋتەم نا وسنوۆاني نارودنوگو ميروۆوززرەنيا، ۆوپلوتيۆشەگو ي راننيە رەليگيوزنىە ي ميفولوگيچەسكيە پرەدستاۆلەنيا، سۆيازاننىە س وتنوشەنيەم چەلوۆەكا ك وكرۋجايۋششەي پريرودە ي ەە ستيحينىم سيلام. چەلوۆەك - سوزناتەلنوە سۋششەستۆو پريرودى، جيۆەت ۆ ەستەستۆەننوي سرەدە، پريسپوسابليۆاەتسيا ك نەي، كوگدا نادو پروتيۆيتسيا ەتوي سرەدە، بورەتسيا س نەي ي ۆمەستە س تەم پولنوستيۋ زاۆيسيت وت نەە. سۆوەوبرازنوي ي حاراكتەرنوي چەرتوي ەتوي رەليگي ياۆلياەتسيا رودستۆەننايا سۆياز چەلوۆەكا س وكرۋجايۋششيم ەگو ميروم، پريرودوي. تەنگريانستۆو بىلو پوروجدەنو وبوجەستۆلەنيەم پريرودى ي پوچيتانيەم دۋحوۆ پرەدكوۆ.

پوزجە، پو مەتكومۋ وپرەدەلەنيۋ اۋەزحانا كودارا, يمەننو «نا يمپەرسكوم ۋروۆنە تەنگريانستۆو پريوبرەتاەت مونوتەيستيچەسكي حاراكتەر. پرويسحوديت ەتو ۆ ەپوحۋ درەۆنەتيۋركسكوگو كاگاناتا، كوگدا يمپەريا تيۋركسكيح كوچەۆنيكوۆ پروستيراەتسيا وت تيحوگو وكەانا نا ۆوستوكە دو كاسپيسكوگو موريا نا زاپادە. تاكۋيۋ تەرريتوريۋ نەپروستو ۋدەرجات، ەسلي نەت رەليگي ەدينوي نا ۆسەح» (كودار ا. تەنگريانستۆو ۆ كونتەكستە مونوتەيزما. ەلەكتروننىي جۋرنال «زنانيە. پونيمانيە. ۋمەنيە». №1. 2009.).

ا.كودار, پرەۆوسحودنو پوكازىۆايا وتليچيە تەنگريانستۆا وت اۆرااميچەسكيح رەليگي، زاكليۋچاەت، «چتو تەنگري كاك بى راستۆورەن ۆ تيۋركاح، كاجدىي يز كوتورىح پرەدستاەت كاك وجيۆوتۆورەننايا كنيگا بوگا»، ەتيم سامىم دەمونستريرۋيا سوۆرەمەننىي رەفورماتورسكي پوتەنتسيال تەنگريانستۆا. «چتو كاساەتسيا وسوبەننوستەي پوكلونەنيا، - پرودولجاەت ون،- وب ەتوم يزۆەستنو نە تاك منوگو. پو دەلەزۋ-گۆاتتاري، ۋ كوچەۆنيكوۆ ابسوليۋت نە پوياۆلياەتسيا ۆ مەستە، ا سمەشيۆاەتسيا س نەوگرانيچەننىم مەستوم; سليانيە وبويح، مەستا ي ابسوليۋتا، وسۋششەستۆلياەتسيا نە ۆ تسەنتريروۆاننوي، وريەنتيروۆاننوي گلوباليزاتسي يلي ۋنيۆەرساليزاتسي، ا ۆ بەسكونەچنوي پوسلەدوۆاتەلنوستي لوكالنىح وپەراتسي[10]. يسحوديا يز ەتوگو موجنو پولاگات، چتو ۆ وتپراۆلەني تەنگريانسكوگو كۋلتا نە بىلو ۋنيفيكاتسي ي كوديفيكاتسي كاك ۆ وسەدلىح مونوتەيستيچەسكيح رەليگياح. پوەتومۋ پريحوديتسيا سوگلاشاتسيا س وتتسامي زاپادنوي نومادولوگي، كوگدا وني پيشۋت، چتو ۋ كوچەۆنيكوۆ سمۋتنىي، بۋكۆالنو كوچەۆوي ۋدوۆلەتۆوريايۋششي يح «مونوتەيزم»، س برودياچيمي وگنيامي[11]. ا وتسيۋدا پرويستەكاەت تو، چتو مى، ۆوزموجنو، نيكوگدا نە ۋزناەم كاكيم بىل ناستوياششي تەنگريزم. نو ۋجە تو، چتو مى و نەم زناەم، پوزۆولياەت سدەلات ۆىۆود، چتو ون وبلادال چەرتامي مينيماليزما ي بىل زاپيسان سكورەە ۆ تيۋركسكوم گەنەتيچەسكوم كودە، چەم ۆ كاكوم-ليبو كنيجنوم پيساني. ەششە راز پريحوديتسيا پروتسيتيروۆات دەلەزا-گۆاتتاري: «ۋ كوچەۆنيكوۆ ەست چۋۆستۆو ابسوليۋتا، نو ۆ ۆىسشەي ستەپەني اتەيستيچەسكوە»[12]. ي ۆ ساموم دەلە، كاك زاياۆلياەت نىنە ۋجە درۋگوي پرەدستاۆيتەل سوۆرەمەننوي فرانتسۋزسكوي فيلوسوفي جان-ليۋك نانسي: «س فيگۋروي حريستا سامىي وتكاز وت بوجەستۆەننوي سيلى ي ەە پريسۋتستۆيا ستانوۆيتسيا سوبستۆەننىم اكتوم بوگا، كوتورىي دەلاەت ەتيم اكتوم سۆوە ستانوۆلەنيە-چەلوۆەكوم. ۆ ەتوم سمىسلە وتستۋپيۆشي بوگ، «وپۋستوشەننىي» بوگ، پو ۆىراجەنيۋ پاۆلا، - ەتو نە بوگ، سكرىتىي ۆ گلۋبينە وتستۋپا يلي پۋستوتى: تام، كۋدا ون ۋشەل، نەت ني دنا، ني ۋكرىتيا. ون بوگ، وتسۋتستۆيە كوتوروگو ي سوزداەت ەگو بوجەستۆەننوست، بوگ، پۋستوبوجيە كوتوروگو ەست ەگو سوبستۆەننايا يستينا»[13]. ەتي سلوۆا س پولنوي وتۆەتستۆەننوستيۋ موجنو وتنەستي ك تەنگري، ۆ كوتوروم نەت نيچەگو انتروپومورفيچەسكوگو يلي زوولاتريچەسكوگو. ەتو توت سلۋچاي، كوگدا ودنو يميا بوگا سوزداەت رەليگيۋ» (تام جە).

ۆ گلۋبوچايشەم اناليزە ا.كودارا پوكازىۆاەتسيا، چتو «ۆەرا ۆ ەدينوگو بوگا وزناچاەت سوگلاشەنيە س نيم. ۆ يزۆەستنىح نام مونوتەيستيچەسكيح رەليگياح تاكوي زاۆەت پريحوديت چەرەز پروروكا، سپۋسكاەتسيا س نەبا كاك بوجەستۆەننوە پوسلانيە، سۆياششەننوە پيسانيە. ۆ تەنگريانستۆە ەتوگو نەت پوتومۋ، چتو ونو يسكوننايا رەليگيا تيۋركوۆ ي ۆسلەدستۆيە ەتوگو ونا نە نۋجداەتسيا ۆ تاكوي وپوسرەدۋيۋششەي ينستانتسي كاك پروروك ي ۆ تاكوم ناچەتنيچەسكوم، رەزونەرستۆۋيۋششەم ينسترۋمەنتە كاك پيسمەننوە پوسلانيە». پوەتومۋ، زاكليۋچاەت ون، «كوگدا پودنيماەتسيا ۆوپروس و تەنگريانستۆە، وسنوۆنوي ارگۋمەنت ەگو پروتيۆنيكوۆ ۆ توم، چتو ۋ ەتوي رەليگي نەت سۆوەگو پيسانيا، يلي بيبلي. نو موجەت ستاتسيا تاك، چتو ەتو كاك راز ەست ەگو گلاۆنوە دوستوينستۆو يلي نەوسپوريموە سۆيدەتەلستۆو ەگو پودليننوستي يلي پەرۆورودستۆا. دليا توگو، چتوبى ەتو پريزنات، مى، پرەجدە ۆسەگو، دولجنى پونيات پريرودۋ مونوتەيزما» (تام جە).

ۆ زاكليۋچەنيە، ا.كودار پيشەت: «ۆ فەنومەنە تيۋركسكوگو تەنگريانستۆا مى، پارادوكسالنىم وبرازوم، يمەەم دەلو س اتەيستيچەسكيم مونوتەيزموم. نو تو، چتو مى تولكو چتو سكازالي، نىنە، ۆ XXI ۆەكە، سەكرەت پوليشينەليا. نوماديچەسكايا كۋلتۋرا، كاك ۆسەگدا، بولەە پروزراچنا ي نە ۋمەەت ۆۋاليروۆات. يبو ۆ نەي نەۆوزموجنا تەولوگيا، گروموزدياششايا پرەد بوگوم ي چەلوۆەكوم گورى نەنۋجنوي ورتودوكسي ي رەفلەكسي. ك سچاستيۋ، ۆ ەپوحۋ پوستمودەرنيزما كۋلتۋرا، ۆوورۋجيۆشيس تەوريەي «دەكونسترۋكتسي»، ۆنوۆ ستانوۆيتسيا نوماديچەسكوي. ۆ رەزۋلتاتە ەۆروپەيسكايا كۋلتۋرا پريحوديت ك يستينە سۆوەي ۆەرى، سۆوەگو مونوتەيزما. ي توگدا ونا ۋستامي جان-ليۋكا نانسي گوۆوريت سلەدۋيۋششەە: «مونوتەيزم پو سۆوەمۋ پرينتسيپۋ رازرۋشاەت تەيزم، تو ەست پريسۋتستۆيە سيلى، كوتورايا وبەدينياەت مير ي وبەسپەچيۆاەت ەگو سمىسل. ون دەلاەت ابسوليۋتنو پروبلەماتيچنىم يميا «بوگا» - ون دەلاەت ەگو نيچەگو نە زناچاششيم - ا گلاۆنوە، وتبيراەت ۋ نەگو سيلۋ چتو-ليبو گارانتيروۆات... ۆ ەتوم سمىسلە اتەيست، كوتورىي رەشيتەلنو وتكازىۆاەتسيا وت ليۋبوي يسكۋپيتەلنوي گارانتي، پارادوكسالنىم يلي ستراننىم وبرازوم بليجە ك ۆەرە، چەم «ۆەرۋيۋششي»[14]. يبو پو منەنيۋ نانسي، مونوتەيزم - ەتو مير، سمىسل كوتوروگو دان ۆ مودۋسە وتسۋتستۆيا، ت.ە. نيچتو يز سۋششەستۆۋيۋششەگو نە موجەت پرەتەندوۆات نا مونوپوليۋ سمىسلا، ۆ پولنوم وبەمە ونا تولكو ۋ بوگا. ۆ ەتوم پۋنكتە تەيزم ي اتەيزم سمىكايۋتسيا س توي تولكو رازنيتسەي، چتو اتەيزم پرەدپوچيتاەت گوۆوريت نە و بوگە، ا و نيچتو، يلي و «مەستە بوگا»، كوتوروە نىنە وستاەتسيا بلاگوپولۋچنو «ۆاكانتنىم». ەسلي ۋ نانسي رەچ يدەت و توم، چتوبى پونيات، كاكيم وبرازوم سوۆرەمەننىي مير ۋجە ۆىشەل يز سفەرى رەليگي، دليا ناس، پوتومكوۆ نومادوۆ، رەچ يدەت و توم، چتوبى، حوت زادنيم چيسلوم، نو ۆويتي ۆ ەتۋ سفەرۋ، نو ۆويتي نە پۋستىمي ۆ سمىسلە رەليگيوزنوم، ا داۆنو ۋجە وبجيۆشيمي پۋستوتۋ ي وتسۋتستۆيە سمىسلا» (تام جە).

سەگودنيا تەنگريانستۆو سوستويت ۆ وسنوۆنوم يز لەگەند. ۋ نەگو ەست ودنو وبششەە پراۆيلو مورالي: «پوستۋپاي سوگلاسنو زاكونام پريرودى، ششاديا پري ەتوم زاكونى وبششەستۆەننىە». موجەت بىت پوەتومۋ، ەدينستۆەننايا رەليگيا، س كوتوروي تەنگريانستۆو يمەلو منوگو وبششەگو، - ەتو ياپونسكايا ناتسيونالنايا رەليگيا - سينتويزم.

وسنوۆا سينتو - ۆ وبوجەستۆلەني پريرودنىح سيل ي ياۆلەني ي پوكلونەني يم. سچيتاەتسيا، چتو ۆسيو سۋششەە نا زەملە ۆ توي يلي ينوي ستەپەني ودۋشەۆلەنو، وبوجەستۆلەنو، داجە تە ۆەششي، كوتورىە مى پريۆىكلي سچيتات نەودۋشەۆليوننىمي - ناپريمەر، كامەن يلي دەرەۆو. ۋ كاجدوي ۆەششي ەست سۆوي دۋح، بوجەستۆو - كامي. نەكوتورىە كامي ياۆليايۋتسيا دۋحامي مەستنوستي يلي وپرەدەليوننىح پريرودنىح وبەكتوۆ (ناپريمەر، دۋح كونكرەتنوي گورى), درۋگيە وليتسەتۆوريايۋت گلوبالنىە پريرودنىە ياۆلەنيا، تاكيە، كاك اماتەراسۋ وميكامي، بوگينيا سولنتسا. پوچيتايۋتسيا كامي - پوكروۆيتەلي سەمەي ي رودوۆ، ا تاكجە دۋحي ۋمەرشيح پرەدكوۆ، كوتورىە سچيتايۋتسيا پوكروۆيتەليامي ي زاششيتنيكامي سۆويح پوتومكوۆ. سينتو ۆكليۋچاەت ماگيۋ، توتەميزم، ۆەرۋ ۆ دەيستۆەننوست رازليچنىح تاليسمانوۆ ي امۋلەتوۆ. پو ۆسەي ۆيديموستي، ەتيم جە نابوروم سرەدستۆ وبلادال ي تەنگري.

گلاۆنىم دۋحوۆنىم پرينتسيپوم سينتو ياۆلياەتسيا جيزن ۆ سوگلاسي س پريرودوي ي ليۋدمي. پو پرەدستاۆلەنيام سينتو، مير - ەدينايا ەستەستۆەننايا سرەدا، گدە كامي، ليۋدي ي دۋشي ۋمەرشيح جيۆۋت ريادوم. جيزن - ەستەستۆەننىي ي ۆەچنىي كرۋگوۆوروت روجدەنيا ي سمەرتي، چەرەز كوتورىە ۆسيو ۆ ميرە پوستوياننو وبنوۆلياەتسيا. پوەتومۋ ليۋديام نەت نەوبحوديموستي يسكات سپاسەنيا ۆ درۋگوم ميرە، يم سلەدۋەت دوستيگات گارموني س كامي ۆ ەتوي جيزني.

سينتو, كاك رەليگيوزنايا فيلوسوفيا، ياۆلياەتسيا رازۆيتيەم انيميستيچەسكيح ۆەروۆاني درەۆنيح جيتەلەي ياپونسكيح وستروۆوۆ. موجنو وتمەتيت، چتو انيميستيچەسكيە ۆەروۆانيا تيپيچنى دليا ۆسەح يزۆەستنىح كۋلتۋر نا وپرەدەليوننوي ستادي رازۆيتيا، نو يز ۆسەح سكولكو-نيبۋد كرۋپنىح ي تسيۆيليزوۆاننىح گوسۋدارستۆ ليش ۆ ياپوني وني نە بىلي زابىتى سو ۆرەمەنەم، ا ستالي، ليش چاستيچنو ۆيدويزمەنيۆشيس، وسنوۆوي گوسۋدارستۆەننوي رەليگي.

ستانوۆلەنيە سينتو كاك ناتسيونالنوي ي گوسۋدارستۆەننوي رەليگي ياپونتسەۆ وتنوسيات ك پەريودۋ VII-VIII ۆەكوۆ ن. ە.، كوگدا سترانا بىلا وبەدينەنا پود ۆلاستيۋ پراۆيتەلەي تسەنترالنوي وبلاستي ياماتو (كاك ەتو ۆرەميا پوحوجە نا ۆرەميا سوزدانيا تيۋركسكيح كاگاناتوۆ!). ۆ پروتسەسسە وبەدينەنيا سينتو بىلا كانونيزيروۆانا سيستەما ميفولوگي، ۆ كوتوروي نا ۆەرشينە يەرارحي وكازالاس بوگينيا سولنتسا اماتەراسۋ، وبياۆلەننايا پرەدكوم پراۆياششەي يمپەراتورسكوي ديناستي، ا مەستنىە ي كلانوۆىە بوگي زانيالي پودچينيوننوە پولوجەنيە. پوياۆيۆشيسيا ۆ 701 گودۋ سۆود زاكونوۆ «تايحوريو» ۋتۆەرديل ەتو پولوجەنيە ي ۋچرەديل دزينگيكان - گلاۆنىي ادمينيستراتيۆنىي ورگان، ۆ ۆەدەنيە كوتوروگو ۆحوديلي ۆسە ۆوپروسى، سۆيازاننىە س رەليگيوزنىمي ۆەروۆانيامي ي تسەرەمونيامي. بىل ۋستانوۆلەن وفيتسيالنىي سپيسوك گوسۋدارستۆەننىح رەليگيوزنىح پرازدنيكوۆ.

يتاك، ۆ راننەي ياپونسكوي كۋلتۋرە ەست منوگو چەرت، ۋكازىۆايۋششيح نا رودستۆو س تيۋركسكيمي (مونگولسكيمي) نارودامي، چتو پودتۆەرجداەتسيا فولكلوروم، رەكونسترۋكتسيەي درەۆنيح وبىچاەۆ ي ۆەروۆاني. تاك، ناپريمەر، سامىە راننيە ياپونسكيە رەليگيوزنىە ۆەروۆانيا يمەيۋت منوگو وبششەگو س شامانيزموم سەۆەروۆوستوچنوي ازي س تسەنتروم ۆ التاە; درەۆنەيشەە ورۋجيە، كاك ي كوجانىە دوسپەحي ۆوينوۆ، بولەە ناپوميناەت ورۋجيە ي دوسپەحي يز سەۆەروۆوستوچنوي ازي، چەم يز وكەاني; دومينيرۋيۋششي فيزيچەسكي تيپ ياپونتسەۆ - مونگولويدنىي، پوسكولكۋ وني شيروكوسكۋلىە، س زامەتنىم پروگناتيزموم، جەلتوكوجيە، س پريامىمي ۆولوسامي، ۆەكي پرەدستاۆليايۋت حاراكتەرنۋيۋ "مونگولسكۋيۋ سكلادكۋ", ا تاك نازىۆاەموە "مونگولسكوە پياتنو" شيروكو راسپروسترانەنو ۋ ياپونسكيح دەتەي.

حوتيا دو سيح پور ي نە نايدەنو سكولكو ني بۋد سۋششەستۆەننىح ارگۋمەنتوۆ ۆ پولزۋ وپرەدەلەننوگو پونيمانيا پرويسحوجدەنيا ياپونتسەۆ، ودناكو، بولەە ۆەروياتنو، چتو يمەلا مەستو ديففۋزيا يز وبششەگو تسەنترا نا ازياتسكوم كونتينەنتە، يز التايا، ناپريمەر، كوتورايا ۆ ودنو ي تو جە ۆرەميا پريۆەلا ك زاسەلەنيۋ وستروۆوۆ نا يۋگە ي ك پوياۆلەنيۋ يۋجنىح چەرت ۋ ناسەلەنيا ياپوني يزدەليا يز كامنيا، ناحوديمىە ۆ كۋرگاناح, - ەتو نە ينسترۋمەنتى ي ورۋجيە، چتو بىلو حاراكتەرنو دليا نەوليتا، ا ۋكراشەنيا ي پرەدمەتى دليا تسەرەمونيالنوگو يسپولزوۆانيا. نايبولەە پريمەچاتەلنىە يز نيح - "دۋگووبرازنىە ۋكراشەنيا" (ماگاتاما); يح فورما، وچەۆيدنو، ۆوسحوديت ك كوگتيام ي كلىكام جيۆوتنىح (تيۋركسكي «زۆەرينىي ستيل» بىل ي نا زنامەناح سامۋرايسكيح ارمي). ماگاتاما، نايدەننىە نا نەوليتيچەسكيح ستويانكاح، يزگوتوۆلەنى يز كوستي، روگا ي كامنيا. يم، نەسومنەننو، پريپيسىۆاليس ماگيچەسكيە سۆويستۆا. دەيستۆيتەلنو، ۆ كورەە ي ۆوستوچنوي سيبيري دو ساموگو نەداۆنەگو ۆرەمەني كوگوت تيگرا راسسماتريۆالسيا كاك امۋلەت ۆەليچايشەي سيلى. ماگاتاما يز كۋرگانوۆ زاچاستۋيۋ ۆىپولنەنى س بولشيم ماستەرستۆوم يز سامىح رازنىح مينەرالوۆ، تاكيح، كاك اگات، ياشما، زمەەۆيك، كۆارتسيت، ستەكلو، جادەيت، نەفريت ي حريزوپراز. ۆاجنو وتمەتيت، چتو ني ودين يز ترەح پوسلەدنيح مينەرالوۆ نە پريسۋتستۆۋەت ني ۆ ياپوني، ني داجە ۆ كيتاە، نو وني شيروكو راسپروسترانەنى ۆ رايوناح وزەرا بايكال ي ۋرالسكيح گور.

سۋديا پو ۆسەمۋ، ۆ كونتسە نەوليتا سترانۋ ناسەليالي نارودى، ۆحوديۆشيە ۆ سەميۋ، يزۆەستنۋيۋ ەتنو-كۋلتۋرولوگام كاك ۋرالو-التايسكايا، ۆكليۋچايۋششايا فيننوۆ، ساموديتسەۆ، گۋننوۆ، پلەمەنا تۋنگۋسوۆ ي مونگولوۆ، تو ەست پرەدكوۆ سوۆرەمەننىح تيۋركوۆ. پروسلەجيۆايۋتسيا كونتاكتى مەجدۋ ياپونيەي ي كورەەي، پوسلەدوۆاتەلنايا ميگراتسيا س سەۆەرو-ۆوستوكا ازي وسۋششەستۆليالاس، ۆەروياتنو، چەرەز كورەيۋ. ۋچاستيە ۋرالو-التايسكوگو ەلەمەنتا ۆ فورميروۆاني ياپونسكوي ناتسي ترۋدنو وتسەنيت س دوستاتوچنوي توچنوستيۋ، وسنوۆىۆاياس نا اناليزە ۋسۆوەننىح ياپونتسامي ەلەمەنتوۆ سووتۆەتستۆۋيۋششەي ماتەريالنوي كۋلتۋرى.

ۆسە ەتو ليش ۋكرەپلياەت ناشە پونيمانيە و گلۋبوكوم رودستۆە كۋلتۋر كازاحوۆ ي ياپونتسەۆ، رودستۆە تەنگري ي سينتو, و ەدينىح يستوكاح ۆوزنيكنوۆەنيا كازاحسكوي ي ياپونسكوي تسيۆيليزاتسي، كوتورىە موگۋت بىت پولوجەنى ۆ وسنوۆانيە رەكونسترۋكتسي وپىتا سترويتەلستۆا گوسۋدارستۆەننوي يدەولوگي ياپوني دليا پوترەبنوستەي رازۆيتيا كازاحستانا. ۆەد، كاك پوكازالا  رۋت بەنەديكت، ناپريمەر، گوسۋدارستۆەننوە سينتو، پوسكولكۋ ونو ۋجە نە بىلو رەليگيەي ۆ پريۆىچنوم سمىسلە سلوۆا(تاكجە كاك ي تەنگريانستۆو ۆ سۆويو ۆرەميا), «ۆ شكولاح پرەۆراتيلوس ۆ يزۋچەنيە يستوري ياپوني ناچينايا وت ەرى بوگوۆ ي پوكلونەنيا يمپەراتورۋ - «پراۆيتەليۋ س نەزاپامياتنىح ۆرەمەن»» (رۋت بەنەديكت. حريزانتەما ي مەچ. مودەلي ياپونسكوي كۋلتۋرى. - سپب. 2004. س.126.) ي ەتوت وپىت موجنو بىلو ۆ پولنوي مەرە پريمەنيت ۆ كازاحستانە. پري تسەلەۆوي پوددەرجكە رازۆيتيا ينفراسترۋكتۋرى ي سودەرجانيا پرەدمەتوۆ، ناپريمەر، گوسۋدارستۆەننوگو تەنگري, موجنو بىلو س سامىح راننيح لەت پريوبششات دەتەي ك يزۋچەنيۋ ەپوسا ي درۋگيح ناپراۆلەني ەتنيچەسكوي كۋلتۋرى، سپوسوبستۆوۆات فورميروۆانيۋ ۋ مولودەجي پونيمانيا يستوكوۆ كازاحسكوي تسيۆيليزاتسي. فەنومەن «نەرەليگيوزنوي رەليگي» تەنگري دولجەن بىت ۆوسسوزدان ۆ وسنوۆاني نوۆوي كازاحسكوي ناتسيونالنوي دۋحوۆنوستي، ستات ەيو ەتنو-كۋلتۋرنوي «ۆيزيتنوي كارتوچكوي».

توچنو تاك جە، كاك ي ۆ ياپوني، ۆ كازاحستانە وفيتسيالنوە، گوسۋدارستۆەننوە تەنگري، كاك كرۋپنوە ۋچرەجدەنيە س منوگوچيسلەننىمي كۋلتوۆىمي ي تسەرەمونيالنىمي زدانيامي ي پومەششەنيامي (كوتورىح ۆ كازاحستانە نەمالو ي كوتورىە ەكسپلۋاتيرۋيۋتسيا كورپوراتسيەي «حوزۋ»، ناپريمەر), موگلو بى، ناپريمەر، نا وسنوۆە ۆىپلات گوسۋدارستۆەننىح پوسوبي نا ۋمەرشەگو، تو ەست بەسپلاتنو دليا ەگو سەمي، پروۆوديت پوحورونى ي پومينكي. تاكيم نوۆىم-ستارىم سپوسوبوم كازاحسكوە گوسۋدارستۆو، رازدەليايا سكورب سەمي ي بليزكيح، گارانتيروۆالو بى دوستوينىي ۋروۆەن سوتسيالنوي وتۆەتستۆەننوستي ي، گلاۆنوە، سوحرانيلو بى تراديتسيۋ پوكلونەنيا ارۋاحام، كوتورايا وچەن بىسترو موجەت زابىتسيا بەز سووتۆەتستۆۋيۋششەگو ۆنيمانيا. تاكوە ۋچاستيە گوسۋدارستۆەننوگو تەنگري ۆ سوحرانەني پامياتي و كاجدوم چەلوۆەكە، چرەزۆىچاينو بىسترو سفورميرۋەت كۋلت ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ي سپلوچەننوستي، پاتريوتيچەسكوي ۆەرنوستي سترانە ي ناتسي.

نا ەتوم پۋتي، ناتسيونالنايا يەرارحيا سلۋجيتەلەي گوسۋدارستۆەننوگو تەنگري، ەستەستۆەننو، نە زامەنيت پوليتيچەسكوي يەرارحي، نو ستانەت تەم سۆيازۋيۋششيم زۆەنوم ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا، بەز كوتوروگو بۋدەت وچەن پروبلەماتيچنو پرودۆيگاتسيا سترانە ي ناتسي ك ۆەرشينام كۋلتۋرنو-تسيۆيليزاتسيوننوگو رازۆيتيا.

 

ەتيكا گوسۋدارستۆەننوگو تەنگري - نەدوستايۋششي ەلەمەنت سيستەمى دەموكراتيچەسكوگو ماتەرياليزما.

 

سمىسل ۆوسسوزدانيا ەتيكي گوسۋدارستۆەننوگو تەنگري ۆ كازاحستانە - ەتو فورميروۆانيە نەدوستايۋششەگو زۆەنا ەتنيچەسكوي ي كۋلتۋرنوي سامويدەنتيفيكاتسي كازاحوۆ، يح ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا، ساموسوزنانيا ۆسەح براتسكيح تيۋركسكيح ەتنوسوۆ. ونا موجەت بىت پولوجەنا ۆ وسنوۆانيە كۋلتۋرنوي، ا زاتەم ي پوليتيكو-ەكونوميچەسكوي، ەسلي حوتيتە، ي سوتسيالنوي ينتەگراتسي تيۋركسكيح ەتنوسوۆ، تسەنترالنو-ازياتسكيح، پريكاسپيسكيح، ا پوسرەدستۆوم تۋرتسي، ي ەۆروازياتسكيح گوسۋدارستۆ.

ماكس ۆەبەر, نازىۆايا «دۋحوم كاپيتاليزما»، پرولوجيۆشەگو سەبە ستولبوۆۋيۋ دوروگۋ ۆ ەۆروپە، «ۆنۋترەننيۋيۋ مورال» چەلوۆەچەسكيح سووبششەستۆ، نە وشيبسيا ني پو سۋتي، ني پو چاستنوستيام. سەگودنياشنيە ينستيتۋتسيوناليستى ۆسيو چاششە پودچەركيۆايۋت وپرەدەليايۋششي حاراكتەر مورالي ي ەتيكي چەلوۆەچەسكيح وتنوشەني، ۆ توم چيسلە ي دليا پرەودولەنيا پوسلەدستۆي گلوبالنوگو ەكونوميچەسكوگو كريزيسا. ترۋدوۆايا ي بىتوۆايا ەتيكا گراجدان گەرماني ي فرانتسي نە پوزۆوليالا يم پودداۆاتسيا بەزۋدەرجنوي تراتە سرەدستۆ ي سپوسوبستۆوۆالا فورميروۆانيۋ پريليچنىح ناكوپلەني، بلاگوداريا كوتورىم ەتي سترانى رانشە ۆسەح ۆ ميرە پوكازالي ەكونوميچەسكي روست ۆو ۆتوروم كۆارتالە 2009 گودا.

سمىسل كونفۋتسيانسكوي، سينتويستسكوي (سوبليۋدەنيە «پودوبايۋششەگو مەستا» كاك ترەبوۆانيە بىت «ساميم سوبوي») ي پروتەستانتسكوي ەتيكي (بوگ ۆ ناس، ا نە ۆ تسەركۆي، نە ۆ ينستيتۋتاح) - ۆ يح يسكليۋچيتەلنوي وريەنتاتسي نا يدەنتيچنوست، اۋتەنتيچنوست ي ادەكۆاتنوست چەلوۆەچەسكوگو سمىسلا جيزنەننىح پوستۋپكوۆ، پوۆەدەنيا ي مەستا چەلوۆەكا ۆ وبششەستۆە ي گوسۋدارستۆە.

يمەننو ەتيم، ناپريمەر، رۋكوۆودستۆوۆاليس پوليتيكي ادمينيستراتسي مەيدزي, كوگدا ۆوسستاناۆليۆالي («رەستاۆريروۆالي») ۆلاست يمپەراتورا. وني ۋمەلو پەرەۆەلي ۆەكامي وتتوچەننۋيۋ ۆوەننىم پراۆلەنيەم، ۆىسشۋيۋ دوبرودەتەل - تيۋ - دولگ پەرەد سۆەتسكيم ۆوجدەم (سيوگۋنوم), - ۆ دولگ پەرەد يمپەراتوروم، ناحودياششيمسيا «ۆ تەني، نا زادنەم پلانە، چەرتى كوتوروگو ۆسياكي چەلوۆەك موگ بى پرەدستاۆليات سەبە پو سوبستۆەننومۋ جەلانيۋ» (ر.بەنەديكت. حريزانتەما ي مەچ....س.165), ا نە پو وشيبكام مينيستروۆ ي دەپۋتاتوۆ، يسپولنيتەلنوي ۆلاستي.   پوەتومۋ، يمپەراتور ي نە بىل ني زاكونوداتەلنىم، نە يسپولنيتەلنىم ي نە سۋدەبنىم ينستيتۋتوم ۆلاستي، ا ستال ۆ ياپوني وليتسەتۆورەنيەم ەتيچەسكوگو، تسەننوستنوگو پرينتسيپا يەرارحي، سۆياششەننىم ۆوجدەم، توي بوجەستۆەننوي (نە تولكو ۆ پلانە پرويسحوجدەنيا، ا ۆ پلانە فۋنكتسيونيروۆانيا ينستيتۋتا ۆەرحوۆنوي ۆلاستي، ناچالا يەرارحي) ليچنوستيۋ، كوتورايا تولكو ي موگلا دوبيتسيا وبەدينەنيا ليۋدەي ۆ ەدينودۋشنوم سلۋجەني گوسۋدارستۆۋ، كاك تاكوي سيستەمى يەرارحي بەز كوتوروي نەۆوزموجنو سامو سۋششەستۆوۆانيە ي ياپوني. ون بىل جيۆىم ۆوپلوششەنيەم ۆەچنوستي ەتوي يەرارحي، سيمۆولوم دۋحوۆنوگو وبەدينەنيا ياپوني، ۆەرحوۆنىم جرەتسوم، ا نە گلاۆوي گوسۋدارستۆا، نە پرەزيدەنتوم ي نە پرەمەر-مينيستروم سترانى. ي پوەتومۋ، ياپونتسى پودچينياليس ەمۋ تاك جە ەستەستۆەننو، كاك  پودسولنۋحي، رازۆوراچيۆايۋششيەسيا ۆ ستورونۋ سولنتسا.

كاك وتمەچالا ر.بەنەديكت,  داجە كاپيتۋلياتسيا ياپوني نە تولكو نيكەم يز ياپونتسەۆ نە پودۆەرگالاس سومنەنيۋ، حوتيا زا مينۋتۋ دو ۆىستۋپلەنيا يمپەراتورا ياپونسكيە ۆويسكا، رازبروساننىە پو ميرۋ، سراجاليس تاك جە ياروستنو، كاك ي سناچالا، نو ونا پرويزوشلا تاك سپوكوينو، چتو نيكتو يز پروتيۆنيكوۆ ياپوني تاك ي نە دوگادالسيا وب يستيننوي پريچينە ەيو. «ياپونيا - ەتو نە زاپاد»، پيسالا ر.بەنەديكت, ونا «نە ۆوسپولزوۆالاس پوسلەدنيم ارگۋمەنتوم زاپادنىح ناتسي: رەۆوليۋتسيەي. نە پريبەگلا ي ك سكرىتومۋ سابوتاجۋ وككۋپاتسيوننوي ارمي. ونا وپيرالاس نا سوبستۆەننۋيۋ سيلۋ - سپوسوبنوست پوترەبوۆات وت سەبيا ۆ كاچەستۆە تيۋ پويتي نا نەيموۆەرنىە پوتەري، سۆيازاننىە س بەزوگوۆوروچنوي كاپيتۋلياتسيەي پري ناليچي سيل دليا دالنەيشەي بوربى. ودناكو ۆ سوبستۆەننىح گلازاح ەتوي نەۆەروياتنوي تسەنوي وني پريوبرەتالي نەچتو بولەە دوستوينوە: پراۆو سكازات، چتو ەتو بىلو ۆىپولنەنيەم پريكازا، كوتورىي وتدال يمپەراتور، - پۋست داجە ەتو بىل پريكاز و كاپيتۋلياتسي. داجە ۆ پوراجەني ۆىسشيم زاكونوم پو-پرەجنەمۋ وستاۆالوس تيۋ» (تامجە.س.171.

يمپەراتور سكازال -  ي ۆوينا پرەكراتيلاس. ەتا فورمۋلا ۆىپولنەنيا وبيازاننوستەي چەرەز دولگ، چەرەز نراۆستۆەننۋيۋ وتۆەتستۆەننوست، چەرەز «ۋسپوكوەنيە سەردتسا»، كوگدا دوبرىي چەلوۆەك - ەتو توت، كوتورىي «زناەت ستىد» ي بەسكونەچنو وسموتريتەلەن («كۋلتۋرا ستىدا»), ا نە چەرەز ناسيليە ي پودچينەنيە، نە چەرەز زاپۋگيۆانيە سۋدوم - وتليچيتەلنايا ي گلۋبيننايا چەرتا ەتيكي ياپونسكوگو نارودا، ناحودياششەگوسيا سەگودنيا نا ۆەرشينە تسيۆيليزوۆاننوگو رازۆيتيا.

پوەتومۋ، ياپونيا نە ۋرونيلا «سۆوە دوستوينستۆو»، نە پوتەريالا «دۋح»، كوتورىي وچەن بىسترو ۆوسستانوۆيل سيلۋ ي ۆسە «تەلو» - ماتەريالنۋيۋ كۋلتۋرۋ ي ماتەريالنوە پرويزۆودستۆو.

پودوبنو تومۋ، كاك ۋ ياپونتسەۆ، ۋ كازاحوۆ تاكجە نا پروتياجەني ۆسەي يستوري يح سۋششەستۆوۆانيا بىلا سوتسيالنايا ي پوليتيكو-ەكونوميچەسكايا يەرارحيا، وسنوۆاننايا نا ەتيكە تەنگريانستۆا. ونا  بىلا تاكوي جە دوسكونالنوي ي وتچەتليۆوي، ا وتۆەتستۆەننوست پەرەد پرەدكامي،  رودامي ي حانامي،  دەمونستريروۆالا ۆەليچايشيە وبرازتسى كازاحسكوگو دۋحا ي پرەداننوستي. كازاحي جيلي ۆ سوگلاسي س ريتمامي كوسموسا، وني نالاديلي پودليننىي ەستەستۆەننو-يستوريچەسكي پوريادوك سۆوەي سوتسيالنوي، پوليتيكو-ەكونوميچەسكوي جيزني ۆ سووتۆەتستۆي تسيكليچەسكيم پريرودنىم كرۋگووبوروتوم، ۆ كوتوروم بىل سۆوي تەنگريانسكي كالەندار («مۋشەل»). ۋپوريادوچەنيە تسيكلوۆ جيزني نومادوۆ ۆ سووتۆەتستۆي س تسيكلامي پريرودى، چەگو، ناپريمەر، حوتيات دوبيتسيا ۆ يدەالە سەگودنياشنيە «زەلەنىە»، ۋكرەپيلو پونيمانيە «پرينتسيپا تسيكليچنوستي ۆرەمەني»  ي راسپروسترانيلو تاكوە پونيمانيە نا تسيكليچەسكوە پونيمانيە ي ورگانيزاتسيۋ ۆسەگو ناتسيونالنوگو پروسترانستۆا - «پرينتسيپ كونتسەنتريچنوستي» (ز.ن.سارسەنباەۆا. ەتنوس ي تسەننوستي. - الماتى، 2009. س.157).

كاك وتمەچاەت زاۋرە سارسەنباەۆا, «سۋت كازاحسكوگو نوماديچەسكوگو سپوسوبا بىتيا سوستويالا نە ۆ فەوداليزمە، ا ۆ ۆوەننوي دەموكراتي. كوچەۆايا دەموكراتيا، يمەۆشايا سۆوەي وبراتنوي ستورونوي پرەدستاۆلەنيە وب يەرارحي، وحۆاتىۆايۋششەي ۆسە ستورونى جيزني، نادەليالا كاجدوگو ي وپرەدەلەننىمي پراۆامي» (تام جە. س.160.).  ۆرەمەنامي ەتا يەرارحيا پود ۆوزدەيستۆيەم ۆنۋترەننيح ي ۆنەشنيح وبستوياتەلستۆ مەنيالا سۆوي وچەرتانيا، پريوبرەتايا تو ياركو ۆىراجەننىە اۆتوريتارنىە چەرتى، تو ستانوۆيلاس بولەە مياگكوي. پەريودى ۋسيلەنيا اۆتوريتاريزما سووتۆەتستۆوۆالي موششنىم گوسۋدارستۆەننىم وبرازوۆانيام، ۆ تو ۆرەميا كاك پەريودى ەگو وسلابلەنيا حاراكتەريزوۆالي وسلابلەنيە گوسۋدارستۆەننىح ينستيتۋتوۆ ي دەزينتەگراتسي كازاحسكوگو (تيۋركسكوگو) پوليا نا پروستوراح ەۆرازي.

سۋلتانى، حانى، بيي، باتىرى، اكىنى، بۋكارا، ساربازى، مالشي، ساۋداگەرى  - ەتي ي درۋگيە سوسلوۆيا كازاحسكوگو نوماديچەسكوگو وبششەستۆا ناحوديليس ۆ ەتيكو-كۋلتۋرنوم وتنوشەني درۋگ ك درۋگۋ، ۆىپولنيايا ۆاجنەيشيە سوتسيالنىە رولي ۆ سووتۆەتستۆي س  سوتسيالنىمي ي پوليتيكو-ەكونوميچەسكيمي كودەكسامي توگو ۆرەمەني («ياساك» چينگيزحانا, «جەتى جارگى تاۋكە حانا»، «ۋلوجەنيا ەسيم حانا» ي ت.د.), گدە «دەيستۆەننوست كازاحسكوگو وبىچنوگو پراۆا بىلا سۆيازانا تاكجە كاك ۋ ياپونتسەۆ، ناپريمەر، س كۋلتۋروي ستىدا، ت.ە. سۋششەستۆوۆانيەم تاكوگو كۋلتۋرنو-پسيحولوگيچەسكوگو مەحانيزما، كوگدا بويازن پوتەريات ليتسو پەرەد ۆسەم رودوم اكتيۆيزيروۆالا سامووتداچۋ ي وتۆەتستۆەننوست پەرەد رودوم» (تام جە. س.161).  مۋجچينى نە ستاراليس ۆىدەلياتسيا سسورامي س جەنششينامي، يح ۋنيجەنيەم، نە سكۆەرنوسلوۆيلي پوچەم زريا، جەنششينى نە پىتاليس پروياۆليات ي كاپەلكي نەۋۆاجەنيا ك مۋجچينام. ي تە، ي درۋگيە تاكجە بلاگورودنو وتنوسيليس ك ستاريكام ي دەتيام، ۋ كوتورىح تاكجە بىلي پراۆا ي سۆوبودى.

تاك، ۆ سووتۆەتستۆي س يح پرينتسيپامي ي پولوجەنيامي ەتنيچەسكوي كۋلتۋرى، ا تاكجە س ۋسلوۆيامي جيزنەدەياتەلنوستي رودوۆ ي يح سويۋزوۆ، پو مەرە ۆوزراستانيا چيسلەننوستي ناسەلەنيا، پرويسحوديلو ۆولنووبرازنوە راسسەلەنيە تيۋركوۆ نا پروستوراح ۆەليكوي ستەپي، گرانيتسامي كوتوروي نا ۆوستوكە بىل تيحي وكەان، ا نا زاپادە ۆو ۆرەمەنا زولوتوي وردى - دۋناي. سووتۆەتستۆەننو پرويسحوديلا فلۋكتۋاتسيا كازاحسكوگو (تيۋركسكوگو) تەنگريانسكوگو سوزنانيا، بلاگوداريا كوتورومۋ  تسيۆيليزاتسيا نومادوۆ پروسۋششەستۆوۆالا نا پروتياجەني نەسكولكيح تىسياچ لەت، «نە ۋسپەۆايا» وستانوۆيتسيا ي پرينيات نوۆىي، سووتۆەتستۆۋيۋششي وسەدلومۋ، سپوسوب ۆوسپرويزۆودستۆا وبششەستۆەننوي جيزني. يمەننو تاكيم وبرازوم جيزني نا ازياتسكوم پروسترانستۆە زاكرەپيلسيا «نوماديچەسكي سپوسوب پرويزۆودستۆا»، كوتورىي ك.ماركس نازۆال، نە پونيمايا ەگو پودليننوي سۋتي، «ازياتسكيم»، ا ا.توينبي وپرەدەليل ەگو پو سۋتي ۆنەيستوريچەسكيم. وبوسوبيۆشەمۋسيا، ودناكو، وت نەگو نا ياپونسكيح وستروۆاح ەتنوسۋ ۋدالوس سوزدات سوبستۆەننۋيۋ ۋنيكالنۋيۋ تسيۆيليزاتسيۋ.

پوەتومۋ سەگودنيا، نا فونە رەكونسترۋكتسي تسيۆيليزاتسيوننوگو پۋتي نومادوۆ، سووتنوشەنيا ۆەروۆاني درەۆنيح كازاحوۆ (تيۋركوۆ) ي درەۆنيح ياپونتسەۆ، بولەە-مەنەە ستانوۆيتسيا پونياتنو وتليچيە پرەدىستوريچەسكوگو پۋتي كازاحسكوي ي ياپونسكوي ناتسي. ونو ۆىرازيلوس ۆ وبوسوبلەننوستي يستوكوۆ ياپونسكوي تسيۆيليزاتسي چەرەز يستوريچەسكي يسحود ياپونسكيح وبششين يز وبششەگو دليا نيح ي تيۋركوۆ كۋلتۋرنو-انتروپولوگيچەسكوگو تسەنترا، ناحودياششەگوسيا نا التاە.

ني كازاحي نە پوياۆيليس رانشە ياپونتسەۆ، ني ياپونتسى - رانشە كازاحوۆ. رازدەلەننىە رازنىمي دوروگامي ي رازنوي سۋدبوي، ەتي ەتنوسى وكازاليس نا رازنوم راسستوياني وت ناچالا يح  وبششەگو پرەدكا ي وبششەي ماتەرينسكوي پروتوكۋلتۋرى ي تسيۆيليزاتسي. تەپەر جە وچەن ۆاجنو بىلو  پوكازات نە پروستو رازنوست سۋدبى ەتيح ەتنوسوۆ، نو ي پۋتي يح سبليجەنيا پو فورمە رازۆيتيا، پو فورمە وبششەستۆەننوگو پروگرەسسا. پوەتومۋ وريەنتاتسيا «نا رازۆيتيە سوۆرەمەننوي كۋلتۋرى ي تسەننوستەي كازاحستانا»، و چيوم ۆ حودە زاسەدانيا سوۆەتا پو ناۋكە ي ناۋچنوي پوليتيكە ۆ اكوردە 4 سەنتيابريا ەتوگو گودا زاياۆيل پرەزيدەنت رك نۋرسۋلتان نازارباەۆ,  ترەبۋەت نە پروستو پەرەنوسا «اكتسەنتوۆ س يستوريكو-كۋلتۋرنوگو ناسلەديا نا رازۆيتيە سوۆرەمەننوي كۋلتۋرى ي تسەننوستەي كازاحستانا»، نو ي ترەبۋەت «زانياتسيا يزۋچەنيەم ي وسۆەششەنيەم نوۆەيشەي يستوري، ستانوۆلەنيەم ي رازۆيتيەم نەزاۆيسيموگو كازاحستانا، يزۋچەنيەم نوۆوي مەجدۋنارودنوي رولي ي ستاتۋسا ناشەگو گوسۋدارستۆا».

ۆ ەتوي سۆيازي، ۆىياۆلەنيە نوۆىح گلۋبيننىح دۋحوۆنو-سوتسيالنىح اسپەكتوۆ سوۆرەمەننوگو ميروۆوززرەنيا كازاحوۆ سپوسوبنو سىگرات رول لوكوموتيۆا ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا، لەجاششەگو ۆ وسنوۆە دۆيجەنيا كازاحسكوي ناتسي ك ۆەرشينام تسيۆيليزاتسيوننوگو رازۆيتيا.

 

مەتودى ينكورپوراتسي نوۆىح يدەي ۆ ستارىە سيستەمى وتنوشەني.

سمەنا سوبستۆەننوگو يستوريچەسكوگو «مەستا» ۋ رازنىح نارودوۆ پرويسحوديلا ۆسەگدا پود ۆوزدەيستۆيەم رازنىح پريچين. ەتو بىلو تو، چتو ۆ بيبلي نازۆالي، كوگدا تو «سمەشەنيەم نارودوۆ». يسكالي ي يششۋت «نوۆوە مەستو» ي كازاحي.

نو ۆ وتليچيە وت ياپونتسەۆ، وني نە پريتكنۋليس، كوگدا تو، ۆ «زاكۋتوك» ازياتسكوگو كونتينەنتا، پرودولجايا نەپرەرىۆنو پەرەمەششاتسيا، ۆىراباتىۆايا سوبستۆەننوە زنانيە زاكونوۆ ي پرينتسيپوۆ فۋنكتسيونيروۆانيا ميروزدانيا. دو پوسلەدنەگو ۆرەمەني، ۆپلوت دو ناچالا 30 گودوۆ پروشلوگو ۆەكا، تولكو كازاحي پرودولجالي سۋششەستۆوۆات كاك نوماديچەسكي ەتنوس، سوحرانيايا گلۋبوكي ميروۆوززرەنچەسكي سينكرەتيزم ي سوبستۆەننوە، نيكەم نە كونتروليرۋەموە پراۆو نا ساموستوياتەلنىي ي سۆوبودنىي ۆىبور پۋتي رازۆيتيا، وبرازا جيزني ي مىسلي. رۋسسكو-يمپەرسكي ي بولشەۆيستسكو-سوۆەتسكي ۆاريانتى رۋسسكوگو مودەرنيزما حوتيا ي ناۆيازالي كازاحام كومپلەكس ناتسيونالنوي، ەتنيچەسكوي نەپولنوتسەننوستي، ناسيلنو پوپراۆ ي ۋنيچتوجيۆ وسنوۆۋ نوماديچەسكوگو وبرازا جيزني (كاك وگرومنىي گرۋزوۆيك نا سكوروستي سنوسيت ستوياششەگو نا وبوچينە چەلوۆەكا), ودناكو نە سموگلي (پريتوم، چتو بىلي رەپرەسسيروۆانى يارچايشيە پرەدستاۆيتەلي ناروجدايۋششەيسيا ناتسي - دەياتەلي «الاش وردى») پولنوستيۋ ۋنيچتوجيت ناتسيونالنۋيۋ يدەنتيچنوست (مەنتالنوست).

دۆا ەتاپا گولودومورا 1921-22 ي 1932-33 گودوۆ، ۆىزۆاننىح يزياتيەم وبشيرنىح زەمەلنىح پروسترانستۆ ي پوگولوۆنوي ەكسپروپرياتسيەي سكوتا،  نا دۆە ترەتي سوكراتيلي چيسلەننوست ەتنوسا، گرۋبو سلوماۆ سامي وسنوۆى ەگو سۋششەستۆوۆانيا. وپرەدەليۆ ەمۋ سۋششەستۆوۆانيە ۆ رامكاح ناۆيازاننىح پرەدستاۆلەني، وني، تەم نە مەنەە، ليش ۆرەمەننو، كاك وكازالوس، نا 70 س نەبولشيم لەت، سموگلي زاكونسەرۆيروۆات (كاك ۆ سۆويو ۆرەميا ەپوحا سيوگۋناتا) يارچايشي ۆزرىۆ نوۆوگو مەنتالنوگو سينتەزا كازاحسكوگو دۋحا، رۆۋششەگوسيا نا پروستور سوبستۆەننوگو پروسترانستۆا ۋجە ۆ نوۆوم  كاچەستۆە مولودوي نەزاۆيسيموي ناتسي. ەتوت فەنومەن «فەنيكسا، ۆوسستاۆشەگو يز پەپلا» رەدكو كاكومۋ ەتنوسۋ ۋداۆالوس وسۋششەستۆيت. پوەتومۋ، كاك زامەچاەت زاۋرە سارسەنباەۆا, «س توچكي زرەنيا پوستمودەرنيستوۆ دەليوزا ي گۆاتتاري (ۆىدەلەنو منوي - ۆ.ت.), ليۋبايا سۆوبودنايا مىسل پودوبنا كوچەۆنيكام، سيمۆوليزيرۋيۋششيم وسۆوبوديتەلنىە سيلى» (تام جە. س.159).

كاك پوكازالا يستوريا، نايتي «نوۆوە مەستو» پرەجنەي فەودالنوي ەتنو-كۋلتۋرنوي سيستەمى وبششەستۆەننىح وتنوشەني ۆ سوۆەتسكوي يەرارحي كازاحام، ناپريمەر، پوزۆوليلو تو، چتو  سيستەمى پوۆەدەنيا نا وسنوۆە «جەتi-اتا» بىلي ينكورپوريروۆانى ۆ سيستەمۋ كلاسسوۆىح وتنوشەني، پريۆەديا ك ترايباليزمۋ كاك سيستەمە كۋلتۋرنو-بىتوۆوي، كۋلتوۆوي ي وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكوي پلەمەننوي وبوسوبلەننوستي. ودنو يز پروياۆلەني مەجپلەمەننوي ۆراجدى، ترايباليزم ۆىراجالسيا ۆ پرودۆيجەني «سۆويح» ي زادۆيگاني «چۋجيح». تەپەر جە، ۆ ۋسلوۆياح سۋۆەرەننوگو ي نەزاۆيسيموگو كازاحستانا ەتۋ سيستەمۋ ترايباليستسكيح، پو سۋتي، فەودالنىح وتنوشەني، پرەدستويت،  ترانسفورميروۆات، نو ۋجە ۆ نوۆۋيۋ - «لەگيتيمنۋيۋ»، گدە «ۆسە سۆوي» (ي «چۋجيە»، كستاتي، توجە). سوتسيالنايا ي پوليتيچەسكايا سيستەمى گوسۋدارستۆا تاك جە دولجنى پرەتەرپەت رەسترۋكتۋريزاتسيۋ، تاكجە ۆ ستورونۋ ينستيتۋتسيونالنوگو ۋسلوجنەنيا ي تسيۆيليزاتسيوننوگو رازۆيتيا.

ۆمەستە س تەم، ۆىرىۆايۋششۋيۋسيا يز گلۋبينى دۋشي كازاحسكوگو ەتنوسا پوترەبنوست ۆ نوۆوم دۋحوۆنوم سيمۆولە، نراۆستۆەننوم ناچالە ي ۆوپلوششەني ۆەرى نە دولجنى زامەنيت ابستراكتنىە ي گلۋبوكو نە وسوزناننىە ناتسيەي ي ەيو ەليتامي زاكلينانيا ي پريزىۆى و نەوبحوديموستي پوجيزنەننوگو پرەزيدەنتستۆا دليا دەيستۆۋيۋششەگو پرەزيدەنتا سترانى، ۆەدۋششيە ك دۋحوۆنومۋ راسكولۋ، كريزيسۋ ي دەزينتەگراتسي توي مودەلي دەموكراتي، كوتورايا پروۆوزگلاشەنا ۆ كونستيتۋتسي سترانى.

س درۋگوي ستورونى، نە دولجنى بىت پرويگنوريروۆانى يستيننىە تسەلي نەوبحوديموستي  نوۆىح سيمۆولوۆ ناروجدايۋششەيسيا كازاحسكوي ناتسي، كوتورىە موگۋت بىت ۆىراجەنى تولكو نراۆستۆەننو-ەتيچەسكيمي، اكسيولوگيچەسكيمي ي گلۋبوكو گۋمانيتارنىمي سرەدستۆامي، سرەدستۆامي پريدانيا توي يلي ينوي ليچنوستي، ەسلي حوتيتە، اتريبۋتوۆ رەليگيوزنوگو يلي ميروۆوززرەنچەسكوگو كۋلتا، چتو، نا ساموم دەلە، ۆ ۋسلوۆياح سوۆرەمەننوگو كازاحستانا پراكتيچەسكي نەۆوزموجنو.

«وستاتسيا ۆ يستوري» سەگودنيا موجنو تولكو بۋدۋچي گلۋبوكيم رەفورماتوروم ۆسەگو پرەجنەگو ۋكلادا جيزني ي فورميروۆانيا دۋحوۆنىح وسنوۆ نوۆوگو تسيۆيليزاتسيوننوگو رازۆيتيا ناتسي. ۆ پروتيۆنوم سلۋچاە، نەيزبەجنا دالنەيشايا دەگراداتسيا سوتسيوكۋلتۋرنىح وسنوۆاني بىتيا ناتسي، چتو، ۆ نىنەشنيح ۋسلوۆياح دەيستۆيا گلوبالنىح ترەندوۆ، بىلو بى سمەرتي پودوبنو.

نايتي نوۆىي پۋت دليا كۋلتۋرنوي تراديتسي («گوسۋدارستۆەننوە تەنگري»), ۆىيتي نا پروستور ەۆروپەيسكوگو ۆيدەنيا پەرسپەكتيۆ ناتسيونالنوگو كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا («ۆوستوچنوە پارتنەرستۆو»), وتسترۋكتۋريروۆات ناتسيونالنوە پروسترانستۆو ي ۆرەميا پود پەرەدوۆوي ۋروۆەن سۋبەكتنوستي گوسۋدارستۆ (ياپونيا، گەرمانيا), سفورمۋليروۆات سامىە دوسكونالنىە ەتيچەسكيە يمپەراتيۆى دليا كاجدوگو كلاسسا، سلويا ي چەلوۆەكا -  زاداچا دليا گەنيا ۆسەح ۆرەمەن ي نارودوۆ.

نا ساموم دەلە، زا كوروتكوە ۆرەميا پرەدستويت فورميرۋيۋششۋيۋسيا پود ۆوزدەيستۆيەم مودەرنيزاتسيوننىح پروەكتوۆ سترانى (يندۋستريالنوە وبششەستۆو) كلاسسوۆو-انتاگونيستيچەسكۋيۋ سيستەمۋ وتنوشەني ۋجە زانوۆو وتسترۋكتۋريروۆات ي پەرەۆەستي (پوسرەدستۆوم پەرەحودا ك پوستيندۋستريالنومۋ (بەسكلاسسوۆومۋ) وبششەستۆۋ) نا رەلسى پوستمودەرنيستسكوگو ەتنو-كۋلتۋرنوگو رازۆيتيا، ۆ كوتوروم كاك ۆ ساموي بولشوي «ماتريوشكە» بۋدۋت پروستۋپات ي پو نوۆومۋ ۆىدەلياتسيا حاراكتەرنىە چەرتى سلوجيۆشەگوسيا كوگدا تو سۆوەوبرازيا كازاحسكوي ەتنيچەسكوي كۋلتۋرى ي ەتيكەتا، پسيحولوگي ي گۋمانيزما.

 

زاكليۋچەنيە.

 

مى ۋجە گوۆوريلي، چتو سحوجايا كارتينا فەودالنوي رازدروبلەننوستي، دۋحوۆنوگو پەرەروجدەنيا ي ۆەليكوگو پوليتيچەسكوگو ۆوزروجدەنيا ەتيح ستران، پوراجەنيا ۆ ۆوينە ي پوسلەدۋيۋششەگو تريۋمفالنوگو ۆوسحوجدەنيا ك ۆەرشينام ميروۆوي تسيۆيليزاتسي، پوزۆوليايۋت سدەلات ۆىۆود و گلۋبيننوي سۋششنوستنوي يدەنتيچنوستي يدەالوۆ ۆوستوچنوگو ۋنيۆەرساليزما ي زاپادنوگو راتسيوناليزما, پوسرەدستۆوم كوتورىح ناتسي ياپوني ي گەرماني، تەم نە مەنەە، س رازنىح، پروتيۆوپولوجنىح ستورون پودوشلي ك رازۆەرتىۆانيۋ سوبستۆەننوگو «ابسوليۋتنوگو دۋحا». يبو پرەوبلادايۋششەي ستورونوي ياپونسكوگو وبششەستۆا ۆسەگدا بىلا سۋبستانتسيونالنايا ستورونا ەتنوكۋلتۋرى، ا گەرمانسكوگو وبششەستۆا - سۋبەكتنايا، دەياتەلنوستنايا ستورونا.

ۆ ياپوني، پرەوبلادايۋششەە ۆليانيە سوتسيالنوگو ينستينكتا ۆسەگدا بىلو ناپراۆلەنو نا يزمەنەنيە ۆنۋترەننەي پريرودى ينديۆيدا، كوتورىي چەرەز مەديتاتسيۋ ي ەدينوبورستۆا سوۆەرشەنستۆوۆال سەبيا. ۆ گەرماني جە، ناوبوروت، پرەوبلادايۋششەە ۆليانيە ينديۆيدۋالنوگو تۆورچەستۆا بىلو ناپراۆلەنو نا يزمەنەنيە وبششەستۆا (ت.ە. نا فورميروۆانيە نوۆوگو سوتسيالنوگو ينستينكتا), كوتوروە چەرەز كونكۋرەنتسيۋ ينديۆيدوۆ ۆ رازنىح سفەراح سوۆەرشەنستۆوۆالو سەبيا. ي تو ي درۋگوە اكتۋالنو دليا كازاحستانا.

كازاحام پرەدستويت نا وسنوۆە تاكوگو پونيمانيا، پوسكولكۋ ونو ۋجە سۋششەستۆۋەت، ناپولنيت تەلو (فيزيچەسكوە پروسترانستۆو) ناتسي (وگرومنۋيۋ تەرريتوريۋ سترانى) سوبستۆەننىم ابسوليۋتنىم دۋحوم، ۆدوحنۋت ۆ نەگو جيزن, ناچاۆ، ناكونەتس، ۆنۋتريناتسيونالنىي (ۆنۋتريپوليتيچەسكي) ديالوگ كاك فورمۋ ي سپوسوب ۆنۋتريكۋلتۋرنوگو (ەتيكو-ەستەتيچەسكوگو) ديالوگا. ۆەد، نوۆىي سوتسيالنىي ينستينكت كازاحوۆ، كاك ي نوۆىە فورمى كۋلتۋرنوگو تۆورچەستۆا ينديۆيدوۆ، موگۋت پوياۆيتسيا دو ي ۆنە لەگيتيمنوي سيستەمى ۆنۋتريناتسيونالنوگو سوترۋدنيچەستۆا ي فورميرۋيۋششەگوسيا يز نەگو ۆنۋتريناتسيونالنوگو دوۆەريا، ۆ تو ۆرەميا كاك، نوۆايا پوليتيكو-ەكونوميچەسكايا ي سوتسيالنايا يەرارحيا، بەز نوۆىح كۋلتۋرنىح ەتيكو-ەستەتيچەسكيح دەتەرمينانت، پوياۆيتسيا نە موجەت. پوەتومۋ ي پولنوتسەننايا ليبەرالنايا دەموكراتيا ۆ كازاحستانە ۆوزموجنا ي دەيستۆيتەلنا، پرەجدە ۆسەگو، نا وسنوۆە ۆنۋتريناتسيونالنوگو كۋلتۋرنوگو پروتسەسسا، وسنوۆنىم ەلەمەنتوم كوتوروگو موجەت ۆىستۋپات كۋلتۋرنو ينتەرپرەتيروۆاننايا ي تسەننوستنو-وسمىسلەننايا يستوريا ستانوۆلەنيا ي رازۆيتيا كازاحسكوگو دۋحا.

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2103
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2517
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2202
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1624