جەكسەنبى, 19 مامىر 2024
جاڭالىقتار 592 0 پىكىر 21 ءساۋىر, 2024 ساعات 18:56

جۋرناليست – پروفەسسيا وپاسنايا!

فوتو: kp.ru

ۆ امەريكە پرەزيدەنت پراۆيت چەتىرە گودا، ا جۋرناليستى  - بەسسروچنو. (توماس دجەففەرسون)

چتو تاكوە بىت جۋرناليستوم؟ نەۋجەلي، ەتو پروفەسسيا، نە ترەبۋيۋششايا وسوبىح ۆلوجەني، سيل، وتۆەتستۆەننوستي؟ كاك منوگو ليۋدەي سچيتايۋت، چتو ەتو لەگكايا رابوتا؟

پريچينى تاكوگو پونياتيا موگۋت بىت رازنىمي. ودنا يز نيح، نا موي ۆزگلياد، سۆيازانا س پۋبليچنوستيۋ ليۋدەي داننوي پروفەسسي. جۋرناليستى چاستو ۆىستۋپايۋت نا پۋبليكە چەرەز تەلەۆيدەنيە يلي پيشۋت ستاتي دليا سپەتسيالنىح سايتوۆ، چتو موجەت سوزداۆات ۆپەچاتلەنيە، چتو يح رابوتا نەسلوجنا ي دوستۋپنا ۆسەم.

ۆتورايا پريچينا موجەت زاكليۋچاتسيا ۆ نەۆيديموستي رابوتى. منوگيە اسپەكتى جۋرناليستيكي، كاك سبور ينفورماتسي، اناليز، پروۆەركا فاكتوۆ ي پودگوتوۆكا ماتەريالوۆ، موگۋت پرويسحوديت ۆنە وبششەستۆەننوگو ۆنيمانيا.

ي ترەتيا، سامايا گلاۆنايا پريچينا، – وتسۋتستۆيە پونيمانيا ۆسەگو ريسكا داننوي پروفەسسي. تاك چەم جە ونا وپاسنا؟ پوپروبۋيۋ وتۆەتيت نا ەتوت ۆوپروس، پودكرەپليايا سۆوي دوۆودى فاكتامي ي سوبستۆەننىمي نابليۋدەنيامي.

وپاسنوست پروفەسسي جۋرناليستا موجنو پودەليت نا دۆا اسپەكتا. پەرۆوە ەتو فيزيچەسكايا وپاسنوست، كوتورايا موجەت ناستيگنۋت جۋرناليستا ۆ حودە وسۋششەستۆلەنيا يم پروفەسسيونالنوي دەياتەلنوستي. نادو پريزنات تاكايا وپاسنوست سۋششەستۆۋەت، ي زاچاستۋيۋ تاكوي وپاسنوستي پودۆەرگايۋتسيا ۆوەننىە كوررەسپوندەنتى، تاكجە جۋرناليستى، كوتورىە وسۋششەستۆليايۋت سۆويۋ دەياتەلنوست ۆ ستراناح س ۆىسوكيم ۋروۆنەم ناسيليا، كوررۋپتسي ي وتسۋتستۆيا زاششيتى پراۆ چەلوۆەكا.

جۋرناليستى موگۋت پودۆەرگاتسيا ۋگروزام ي داۆلەنيۋ سو ستورونى ۆلياتەلنىح ليچنوستەي يلي ورگانيزاتسي، جەلايۋششيح سكرىت پراۆدۋ وت وبششەستۆا. س رازۆيتيەم تسيفروۆىح تەحنولوگي جۋرناليستى تاكجە موگۋت پودۆەرگاتسيا كيبەراتاكام، حاكەرسكيم اتاكام ي ونلاين-سلەجكە. يح ليچنىە داننىە موگۋت بىت سكومپرومەتيروۆانى، ا ماتەريالى موگۋت بىت ۆزلومانى يلي ۋكرادەنى.

ۆوەننىە كوررەسپوندەنتى، كوتورىە ۆ حودە سۆوەي پروفەسسيونالنوي دەياتەلنوستي وسۆەششايۋت زونۋ بوەۆىح دەيستۆي، وسۆەششايۋت جيزن ي بىت ميرنىح جيتەلەي ۆ زوناح بوەۆىح دەيستۆي، ي دوۆوديات دو ميروۆوگو سووبششەستۆا پوسلەدستۆيا ۆوەننىح دەيستۆي، زاچاستۋيۋ پودۆەرگايۋتسيا ريسكۋ فيزيچەسكوي اتاكي، ناپادەني، ارەستوۆ ي داجە ۋبيستۆ.

پو ستاتيستيچەسكيم داننىم مەجدۋنارودنوي ورگانيزاتسي «كوميتەتا زاششيتى جۋرناليستوۆ»، ۆ 2023 گودۋ پو ۆسەمۋ ميرۋ پوگيبلي 99 جۋرناليستوۆ. داننىي پوكازاتەل ياۆلياەتسيا سامىم ۆىسوكيم س 2015 گودا ي پوچتي نا 44% بولشە، چەم ۆ 2022 گودۋ. تاكجە وتمەچاەتسيا، چتو نەكوتورىە رەگيونى، تاكيە كاك لاتينسكايا امەريكا، ازيا ي افريكا، ياۆليايۋتسيا وسوبەننو وپاسنىمي دليا جۋرناليستوۆ يز-زا ۆىسوكوگو ۋروۆنيا ناسيليا، كوررۋپتسي ي وتسۋتستۆيا زاششيتى پراۆ چەلوۆەكا.

نەرەدكو بىلي زامەچەنى ستراننوستي داجە ۆ ناشەي سترانە، ۆ كازاحستانە. ۆ يح چيسلو موجنو وتنەستي جۋرناليستا ترك «31 كانال» جۋلدىز تۋلەۋوۆۋ ي وپەراتورا باۋىرجانا سماگۋلوۆا، كوتورىە بىلي يزبيتى ۆ ساموم زداني پارلامەنتا سۋدەبنىمي يسپولنيتەليامي ۆ گورودە استانا.

تاكيم وبرازوم، موجنو لي سچيتات پروفەسسيۋ جۋرناليستا وپاسنوي؟، دا موجنو!، ي ەتومۋ سۆيدەتەلستۆۋيۋت ۆىشە پەرەچيسلەننىە وبستوياتەلستۆا ي فاكتى.

كاك بىلو ۋكازانو ۆىشە، وپاسنوست پروفەسسي جۋرناليستا موجنو پودەليت نا دۆا اسپەكتا، ي ۆ ەتوي ستاتە حوتەلوس بى راسكرىت ي ۆتوروي اسپەكت وپاسنوستي جۋرناليستكوي دەياتەلنوستي.

ۆتوروي اسپەكت وپاسنوستي پروفەسسي جۋرناليستا نە كاساەتسيا ساموگو جۋرناليستا، ۆ رەزۋلتاتە پروفەسسيونالنوي دەياتەلنوستي جۋرناليستا وپاسنوستي موگۋت پودۆەرگاتسيا وبششەستۆو، تە يلي ينىە پراۆووتنوشەنيا.

ۆسەم يزۆەستنو، ۆ رەالياح سوۆرەمەننوي جيزني سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي ياۆليايۋتسيا چەتۆەرتوي ۆەتۆيۋ ۆلاستي. چەرەز سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي موجنو ۆليات نا ۋمى ي ناستروەنيە وبششەستۆا، وبەليت چەرنوە ي ناوبوروت وچەرنيت بەلوە.

تو ەست نەكوتورىە جۋرناليستى مانيپۋليرۋيا سو سرەدستۆامي ماسسوۆوي ينفورماتسي، سكرىۆايا ي يزۆراششايا فاكتى، موگۋت ۆليات نا پرينياتيە تەح يلي ينىح رەشەني ۆ وبششەستۆە ي گوسۋدارستۆە، تەم سامىم لوببيرۋيا ينتەرەسى وپرەدەلەننوگو چەلوۆەكا يلي وپرەدەلەننوي گرۋپپى ليۋدەي، ۆ ۋششەرب ينتەرەسام تسەلوگو وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا.

تاكيە پرەدستاۆيتەلي جۋرناليستكوي پروفەسسي ەست، ي ەتي پرەدستاۆيتەلي پودۆەرگايۋت وپاسنوستي تسەلوستنوست سترانى، پۋتەم ينفورماتسيوننىح اتاك ۆۆەرگايۋت وبششەستۆو حاوسۋ ي بەسپوريادكۋ.

مير زناەت منوگو سلۋچاەۆ، كوگدا پۋتەم ينفورماتسيوننىح اتاك چەرەز سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي ي چەرەز سوتسيالنىە سەتي پريزىۆايۋت وبششەستۆو ك حاوسۋ ي بەسپوريادكام، ۆسلەدستۆيە چەگو تسەلوستنوست تسەلوگو گوسۋدارستۆا پودۆەرگاەتسيا وپاسنوستي.

سچيتايۋ، چتو ك پروياۆلەنيۋ تاكوي وپاسنوستي موجنو وتنەستي «يانۆارسكيە سوبىتيا»، كوتوروە ۆ 2022 گودۋ پودۆەرگلو ناشۋ سترانۋ ك حاوسۋ ي ماسسوۆىم بەسپوريادكام، پودۆەرگلو وپاسنوستي جيزني ي زدوروۆيا ميرنوگو ناسەلەنيا، پوتەرە يح يمۋششەستۆا.

دەيستۆيتەلنو كاك گراجدانين رەسپۋبليكي كازاحستان ۋ مەنيا ەست پونيمانيە، چتو ۆو ۆلاستنىح سترۋكتۋراح ناشەي سترانى ەست پروبلەمى، ەست پروياۆلەنيا كوررۋپتسي، كوتوروە پودرىۆاەت وسنوۆۋ گوسۋدارستۆا.

پري ەتوم، كاك گراجدانين سۆوەي سترانى ۋ مەنيا تاكجە ەست پونيمانيە، چتو كاجدىي كتو ترۋديتسيا، نە نادەياس جيت زا سچەت سوتسيالنىح ۆىپلات، نە جدەت پوستوياننوي پوموششي وت گوسۋدارستۆا، موجەت راسسچيتىۆات نا دوستوينۋيۋ جيزن. مويا سەميا نە ياۆلياەتسيا پرەدستاۆيتەلەم ۆلاستنىح سترۋكتۋر ناشەي سترانى، موي روديتەلي پروستىە سلۋجاششيە، كوتورىە سۆويم ەجەدنەۆنىم ترۋدوم، وبەسپەچيۆايۋت نام دوستوينۋيۋ جيزن، پوموگايۋت نام رەاليزوۆات ناشە پراۆو نا دوستوينوە وبرازوۆانيە.

تاكيم وبرازوم، كاك چلەن كازاحستانسكوگو سووبششەستۆا ۋ مەنيا ەست چەتكايا گراجدانسكايا پوزيتسيا، چتو پروبلەمى ۆ ناشەي سترانە يمەيۋتسيا، پري ەتوم ۋ مەنيا ەست چەتكايا پوزيتسيا، چتو دليا رەشەنيا ەتيح پروبلەم نەت نەوبحوديموستي پودۆەرگات ميرنوە ناسەلەنيە بەسپوريادكام ي حاوسۋ.

ۆ حودە «يانۆارسكيح سوبىتي» تەرروريستيچەسكيە گرۋپپى يسپولزۋيا پروبلەمى يمەيۋششيەسيا ۆ ناشەم گوسۋدارستۆە، پۋتەم ينفورماتسيوننىح اتاك چەرەز سوتسيالنىە سەتي ي سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي رازدۋلي ەتي پروبلەمى دو پريزىۆا ناسەلەنيا ك گوسۋدارستۆەننومۋ پەرەۆوروتۋ.

يز ەتوگو موجنو سدەلات ۆىۆود، چتو كاجدىي كتو بەرەت نا سەبيا فۋنكتسيۋ وسۆەششەنيا نوۆوستەي ي پروبلەم وبششەستۆا، ا ەتوي فۋنكتسيۋ ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد وسۋششەستۆليايۋت جۋرناليستى، دولجەن ۆىسلۋشات كاجدۋيۋ يز ستورون، دولجەن بىت ۆسەستوروننەە وسۆەدوملەننىم، دولجەن ۋمەت دات وبەكتيۆنۋيۋ وتسەنكۋ پرويزوشەدشەمۋ، دولجەن وبلادات زنانيامي ي وتۆەتستۆەننوستيۋ. تولكو توگدا رەزۋلتات يح دەياتەلنوستي پويدەت ۆو بلاگو وبششەستۆا، ا نە ۆو ۆرەد.

ۆ موەم پونيماني جۋرناليستيكا  - ەتو يسكۋسستۆو دوبىۆات توچنۋيۋ ينفورماتسيۋ ي پرەپودنوسيت ەە نەپرەدۆزياتو ي چەستنو.  سچيتايۋ، چتو تولكو سيلا زناني ي بولشايا وبششە چەلوۆەچەسكايا ي گراجدانسكايا وتۆەتستۆەننوست سموجەت زاششيتيت ناس وت يگر ي مانيپۋلياتسي، موجەت رازۆيت ۆ كاجدوم يز ناس سپوسوبنوست راسپوزنات ترەۆوجنىە پريزناكي، چتو ۆ پوسلەدۋيۋششەم موجەت سوحرانيت تسەلۋيۋ سترانۋ وت زاۆتراشنەگو حاوسا.

يا سچيتايۋ، چتو جۋرناليستى، ۋ كوتورىح، نەسموتريا نا تو، چتو، گلاۆنىم ينسترۋمەنتاريەم ياۆلياەتسيا ليش بلوكنوت ي رۋچكا، ەست سپراۆەدليۆايا ي بەسستراشنايا دۋشا، پرەۆوسحودنىە ينفورماتسيوننىە ي اناليتيچەسكيە ناۆىكي – سامىە ناستوياششيە گەروي. پوتومۋ، بەزۋسلوۆنو، ليۋدي ەتوي ترۋدنوي، نو بلاگورودنوي پروفەسسي دوستوينى ۋۆاجەنيا ي پودراجانيا. يمەننو ەتي كاچەستۆا  پريۆلەكايۋت مەنيا ۆ پروفەسسي جۋرناليستا. ۆەد يمەننو جۋرناليستى، نەسموتريا نا ۆسە ترۋدنوستي، ستويات نا ستراجە سپراۆەدليۆوستي، گۋمانيزما، ەسلي نۋجنو ي وبششەستۆەننوگو پوريادكا. يمەننو ليۋديام ەتوي پروفەسسي سۋجدەنو فورميروۆات وبششەستۆەننوە منەنيە. ي وت توگو، كاكيە جۋرناليستى وسۆەششايۋت ناشۋ جيزن، زاۆيسيت وبششەستۆو. پري ەتوم يا سچيتايۋ، چتو كاجدىي جۋرناليست دولجەن سو ۆسەي وتۆەتستۆەننوستيۋ ي دوبروسوۆەستنوستيۋ  وتنوسيتسيا ك ينفورماتسي، كوتورۋيۋ ون دەكلاريرۋەت، پوسكولكۋ ەگو رەزۋلتات موجەت پرينەستي كاك بلاگو ي تاك ي ۆرەد تسەلوستنوستي ي بەزوپاسنوستي تسەلوگو گوسۋدارستۆا ي وبششەستۆا.

پەردەكوجينا تاسنيم دينمۋحاممەدوۆنا،

Cپەتسياليزيروۆاننايا گيمنازيا№12 يم. ش.ۋاليحانوۆا

كلاسس: 11«ءا»

گورود: الماتى

Abai.kz

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2143
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2549
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2349
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1656