«قازاقستاننان ۋكراينا حالقىن قولداۋعا
كەلگەن ازاماتتار دا بار»: ۋكرايناداعى ەرىكتى
 جەرلەسىمىز ەلدەگى سوڭعى جاڭالىقتار تۋرالى ايتىپ بەردى.

ۋكراينادا سوعىس باستالعالى بەرى قازاق دياسپوراسى ەرىكتىلەر رەتىندە گۋمانيتارلىق جۇمىستارىمەن اينالىسىپ كەلەدى. اسىرەسە، ولار قاقتىعىس ايماقتارىنان زارداپ شەككەن ايماقتاردى ارالاپ، تۇرعىنداردى قاجەتتى زاتتارمەن قامتاماسىز ەتۋدە. كيەۆ قالاسىندا تۇراتىن سونداي وتانداستارىمىزدىڭ ءبىرى – مارات دارمەنوۆ ەكى جىلعا جۋىقتاعان سوعىسقا ۇيرەنىپ قالعانىن ايتادى. كەيىپكەرىمىز تىلشىمىزگە ەلدەگى سوڭعى جاڭالىقتار مەن وزدەرىنىڭ جۇمىستارى جايلى ايتىپ بەردى.

مارات دارمەنوۆ – قىزىلوردا قالاسىنىڭ تۋماسى. ۋكراينا ەلىندە سوعىس باستالعالى بەرى قازاق دياسپوراسىنىڭ باسىن قوسىپ، ەرىكتى تۇردە زارداپ شەككەن حالىققا كومەكتەسىپ ءجۇر. ەكى ۇل مەن ءبىر قىزدىڭ اكەسىنىڭ ۇلكەن ۇلى رەسەيگە قارسى سوعىسۋدا.

وتانداسىمىزدىڭ ەكى جىلعا جۋىقتاعان باسقىنشىلىق سوعىسقا ەتتەرى دە ۇيرەنىپ كەتكەن.

«باستاپقى كەزدە قاتتى قورقىپ، بايبالام سالىپ جۇردىك قوي. مىنە، قازىر ەكى جىلعا جۋىقتاعان سوعىسقا ادامنىڭ ەتى دە ۇيرەنەدى ەكەن.  وسى قاڭتاردىڭ بىرىنەن ەكىسىنە قاراعان ءتۇنى قاتتى جارىلىستار بولدى. تەرەزەدەن باستان-اياق باقىلادىق. قاراڭعى ءتۇندى جاپ جارىق قىلدى عوي. قاتتى جارىلىستان ۇيقىسى قاتتى، توعىز جاستاعى قىزىم دا ويانىپ كەتتى. بۇرىن الىستان ەستىسەك، بۇل جولى ءۇيدىڭ قاسىنان ەستىدىك. ءبىزدىڭ اۋە قورعانىش كۇشتەرى جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. بىراق تا كوپ زىمىراندارمەن اتقىلاعان سوڭ، كەيبىرەۋلەرى نىسانالارعا ءدال تيەدى.

زارداپ شەككەندەرگە بيلىك بارىنشا كومەك قولىن سوزۋدا. بارار جەرى بولماعاندارعا ۇكىمەت ۋاقىتشا پانالايتىن ورىن تاۋىپ بەرۋدە. حاركوۆ جانە باسقا دا ايماقتاردان ءۇيسىز قالعان ادامدار وتە كوپ. ولاردى شيپاجايلارعا ورنالاستىرىپ جاتىر. ويتكەنى، سوعىس بولىپ جاتسا دەمالاۋعا ەشكىم دە بارمايدى عوي. كونبەگەندەرى تۋىستارىن پانالاۋدا. جالپى اركىمدە جاعداي ءارتۇرلى عوي»، - دەيدى سۇحبات بەرۋشى.

مارات مىرزانىڭ ايتۋىنشا، ۇلكەندەردى قۇتقارامىز دەپ، جاستار سوعىستىڭ قۇربان بولادى ەكەن.

«بيلىك ەۆاكۋاتسيا جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. ۇرىس بولىپ جاتقان جەرلەرگە دە اۆتوبۋستاردى جىبەرەدى. بىراق، قارت كىسىلەردىڭ اۆتوبۋسقا مىنبەي قالىپ قوياتىن كەزدەرى بار. ولار «تۋعان ولكەم» دەگەندەي، قىرسىعىپ بىردەڭ جۇرە قويمايدى. جاستار قايتا-قايتا كوندىرەمىز دەپ جۇرگەندە، سوعىس باستالىپ تا كەتەدى. وسىلايشا، بوراعان وقتىڭ استىندا قالعاندارى قانشاما»، - دەيدى ول.

كەيىپكەرىمىز قازىرگى كەزدە رەسەيدىڭ ءبىر جەرى اتقىلانسا، جاپپاي حالىقتىڭ قۋاناتىنىن جاسىرمايدى.

«بۇرىن قازاقتار كوپ ەدىك، قازىرگى كەزدە ازايدىق. كوبىسى ەلگە قايتتى. بىرنەشە وتباسى ءبىر-بىرىمىزبەن ارالاسىپ، ەرىكتى بولىپ ءجۇرمىز. بۇدان بۇرىن ءبىر اي دونباسقا قاراستى كراماتورسك قالاسىندا بولدىم. دونباستىڭ جارتىسى رەسەيدە، جارتىسى ۋكراينادا قالدى. كراماتورسك قالاسىنا شاعىن اۆتوبۋسقا ءدارى-دارمەك جانە ت.ب. زاتتاردى تولتىرىپ اپاردىق. سونداعىسى ءبارى دە ءوزىمىزدىڭ قازاقتار.  بارا المايتىندار جانارمايىمىز دەپ اقشاسىن دا بەردى. ەكى-ءۇش كۇن قونۋعا تۋرا كەلسە، ارزانداۋ قوناقۇيلەر ىزدەيمىز. بارىنە دە جەرلەستەرىمىز كومەكتەسىپ جاتىر»، - دەيدى ءۇش بالانىڭ اكەسى.

سوزىنشە، استاناداعى شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ قۇرىلتايىنا دا قاتىسپاقشى بولعان.

«ەلدە سوڭعى رەت 2020 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا بولدىم. بىلتىر استانادا شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ قۇرىلتايى ءوتتى. مەنى دە شاقىرعان ەدى. وكىنىشكە وراي، شەكارادان شىعا المادىق. وسىندا تۇراتىن قازاق جىگىتى بيلەتىمە دەيىن الىپ قويعان. اۋە جولدارىمەن ەمەس، پويىز جول ارقىلى بارماقشى بولدىق. بىزدە 18 بەن 60 جاس ارالىعىنداعى ەر ازاماتتاردى جىبەرمەيدى ەكەن. مەن ۋكراينا ازاماتى بولعان سوڭ، سىرت ەلگە كەتۋگە رۇقسات جوق. وسىنداعى قىزدارىمىز اتامەكەنگە بارىپ، قۇرىلتايعا قاتىسىپ كەلدى.

وسىلاي ەتتى دەپ ەشكىمگە وكپەلەمەيمىز. ەرىكتى رەتىندە جۇمىستارىمىز توقتاعان جوق. ەكى اپتا بۇرىن  حەرسون وبلىسىنا بارىپ كەلدىك. كىشكەنتاي بالالارعا جاڭا جىلدىق سىيلىقتار اپارعانبىز. اۋەدەن اتقىلاۋلارىنىڭ سالدارىنان، ەكى اپتاداي كولىگىمدە زاتتارى تۇرىپ قالدى. حەرسوننىڭ وزىنە 10-نان اسا بارىپپىن. جازدا بۇلىنگەن ۇيلەرگە قۇرىلىسقا قاجەتتى زاتتاردى جەتكىزگەنبىز. ول جاقتا ادامدار جەرتولەلەردە تىعىلۋمەن ءجۇر»، - دەيدى ەرىكتى.

جەرلەسىمىز ءتۇرلى جەرلەردى ارالاپ ءجۇرىپ، جولدا قىزىقتى جاعدايلارعا دا تاپ بولعان.

«مىنا بۇركىتتى جولدا كولىك قاعىپ كەتىپتى. وسىنى قولىما كوتەرىپ تۇسكەنىم عوي.  شامالىدان كەيىن ءوزى ۇشىپ كەتتى. ايتپەسە، ەمدەتەمىن دەپ ويلاعانمىن. ەندى بۇركىتتى قولعا ۇيرەتىپ، تازىنى اڭعا سالعان حالىقپىز. قۋانا-قۋانا ۇشىرىپ جىبەردىم»، - دەپ اسەرىمەن ءبولىستى.

قازىرگى كەزدە كيىز ۇيلەردەن تەك كيەۆتە قالاسىنداعىسى عانا تۇراقتى تۇردە جۇمىس ەكەن.

«كيەۆتەگىدەن باسقالارى دەمالىس كۇندەرى عانا قابىلدايدى. وتكەن جىلدارداعىداي ەمەس، ەلەكتر جارىقتارى جانىپ تۇر. اۋەدەن شابۋىل بولسا، قايتا-قايتا ءوشىپ قالا بەرەتىن. زىمىراندار ترانسفورماتسيالاردى بۇلدىرەتىن. شىنىن ايتقاندا ابدەن ىعىرىمىز شىققان. قازىر ولار اتاتىن بولسا، بىزدىكىلەر دە قاراپ جاتپايدى عوي. كەيدە عانا ءبىر-ەكى ساعاتقا ءوشىپ قالادى. بيىل ەندى كۇندە قاتتى سۋىق ەمەس.

ءبىر كيىز ءۇيدى كيەۆكە اكەلدىك. چەركاسسى وبلىسىنا قاقتىعىس ايماقتارىنان اۋىپ كەلگەن ادامدار كوپ. سولارعا كومەك رەتىندە كيىز ءۇيدى تىگەمىز. بۇل قازاق دياسپوراسىنان گۋمانيتارلىق كومەك. كيىز ءۇيدىڭ اشىلۋىنا پالاۋ باسساق دەيمىز. كۇندەلىكتى ءشايى مەن تاماعى دا بەرىلەتىن بولادى»، - دەيدى ول.

مارات دارمەنوۆ الەۋمەتتىك جەلىلەردە بەلسەندى بولماسا دا ۋكرايناداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ ارقاسىندا تانىمالدىلىققا يە.

«ەرىكتىلەر بولىپ جۇرگەنىمىزگە بيلىكتەن ەشقانداي جەكە كومەك جوق. جەرگىلىكتى ادامدار وزدەرى زاتتارىن اكەپ بەرەدى. قازىر جيتومير وبلىسىنان كەلگەن بەتىم. وسىنىڭ وزىندە كورشىم ەرىكتى تۇردە ۇلەس قوسسام دەيدى. ولاردىڭ زاتتارىن گاراجعا جيناپ، حالىققا ۇلەستىرەمىز. جەرگىلىكتى بيلىك العىس حاتىن بەردى»، - دەيدى وتانداسىمىز.

اكەسى ەرىكتى بولىپ جۇرسە، ۇلى ۋكراينا جاۋىنگەرلەرىنىڭ قاتارىندا جاۋلارىمەن سوعىسىپ ءجۇر. بۇگىندە دەمالىسقا شىعىپ، جارىلىستىڭ زاردابىنان كوزىن ەمدەتۋدە ەكەن. وسى دەمالىستاردا قايتادان مايدانعا ورالماقشى.

«ۇلىمنىڭ شاعىن اۆتوبۋستارىنىڭ ماتورىن جوندەتىپ بەردىم. دوستارىم دا اقشالارىن قوستى. ۇل جاراقات العان ساربازداردى شىعارۋ ءۇشىن كەرەك دەيدى. ۇرىسقا شىعار كەزدە زىمىران سالىپ، قايتاردا جارالى ساربازداردى تاسيدى عوي»،- دەيدى باتىر ۇلىن ۋايىمداعان اكە.

قادىربەك اۋليەاتا

Abai.kz