ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا. ماقسات نۇرىپباەۆ
ءبىز حالقىمىزدىڭ سەنىمى مەن قولداۋىنا ءزارۋمىز...
اسسالاۋماعالەيكۋم قادىرلى باۋىرلار. سىزدەردىڭ كوكەيدە جۇرگەن ساۋالدارىڭىزعا جاۋاپ بەرىپ، ءوزارا تۇسىنىستىك كوپىرىن سالۋعا دەگەن نيەتىمدى دۇرىس تۇسىنەسىزدەر دەپ ويلايمىن. ساۋالدارىڭىزعا بارىنشا شىنايى جانە جان-جاقتى جاۋاپ بەرۋگە تىرىسايىن. ارتىق-كەمى بولسا ايىپقا بۇيىرماڭىزدار!
1-سۇراق. ماقسات مىرزا! ءۇش تۇعىرلى ءتىل باعدارلاماسىنىڭ ۇلتىمىزعا تيگىزەر پايداسى مەن زيانى تۋرالى نە ويىڭىز بار؟ ەگەر ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، استرونوميا ىلىمدەرىن قازاق تىلىندە جەتىك مەڭگەرىپ، اعىلشىن ءتىلىن بالەندەي مەڭگەرە الماساق، اعىلشىن ءتىلىن جەتىك ءبىلىپ، اتالمىش ءىلىمدى شالا مەڭگەرگەندەردەن ءبىر ساتى تومەن تۇرامىز با؟ Azat KONYSBEK
1- سۇراققا جاۋاپ: Azat KONYSBEK بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ جايلاعان زاماندا بىرنەشە ءتىل ءبىلۋ، الەمدە ەڭ كوپ تاراعان تىلدەردى مەڭگەرۋ كەرەك-اق. بىراق ول مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا، ونىڭ قولدانىس اياسىنىڭ كەڭەيۋىنە كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك.
ءبىز حالقىمىزدىڭ سەنىمى مەن قولداۋىنا ءزارۋمىز...
اسسالاۋماعالەيكۋم قادىرلى باۋىرلار. سىزدەردىڭ كوكەيدە جۇرگەن ساۋالدارىڭىزعا جاۋاپ بەرىپ، ءوزارا تۇسىنىستىك كوپىرىن سالۋعا دەگەن نيەتىمدى دۇرىس تۇسىنەسىزدەر دەپ ويلايمىن. ساۋالدارىڭىزعا بارىنشا شىنايى جانە جان-جاقتى جاۋاپ بەرۋگە تىرىسايىن. ارتىق-كەمى بولسا ايىپقا بۇيىرماڭىزدار!
1-سۇراق. ماقسات مىرزا! ءۇش تۇعىرلى ءتىل باعدارلاماسىنىڭ ۇلتىمىزعا تيگىزەر پايداسى مەن زيانى تۋرالى نە ويىڭىز بار؟ ەگەر ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، استرونوميا ىلىمدەرىن قازاق تىلىندە جەتىك مەڭگەرىپ، اعىلشىن ءتىلىن بالەندەي مەڭگەرە الماساق، اعىلشىن ءتىلىن جەتىك ءبىلىپ، اتالمىش ءىلىمدى شالا مەڭگەرگەندەردەن ءبىر ساتى تومەن تۇرامىز با؟ Azat KONYSBEK
1- سۇراققا جاۋاپ: Azat KONYSBEK بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ جايلاعان زاماندا بىرنەشە ءتىل ءبىلۋ، الەمدە ەڭ كوپ تاراعان تىلدەردى مەڭگەرۋ كەرەك-اق. بىراق ول مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا، ونىڭ قولدانىس اياسىنىڭ كەڭەيۋىنە كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi» دەپ انىق جازىلعان. دەمەك ەلىمىزدە مەملەكەتتىك ءتىل بىرەۋ عانا، ول قازاق ءتىلى. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا ەڭ الدىمەن مەملەكەت مۇددەلى بولۋى ءتيىس، بارلىق ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرۋى مەن پايدالانۋىنا الدىمەن جاعداي جاساۋى ءتيىس، ەكىنشىدەن تالاپ ەتۋى دە كەرەك. سونىمەن بىرگە حالقىمىزدىڭ 70 پايىزى قازاق.
الايدا وكىنىشكە قاراي قازاقستان مەملەكەتىندەگى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. وسى جىلى قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ءبىر بۇيرىعىمەن مەملەكەتتىك ءتىلدى مەكتەپتەردە وقىتۋ ساعاتىن قىسقارتسا، ەكىنشى بۇيرىعىمەن اعىلشىن ءتىلىن بالاباقشادان، ءبىرىنشى سىنىپتان وقىتۋدى باستادى. بۇل مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قاستاندىق دەپ باعالاعان ءجون. ەكىنشىدەن، قازىردىڭ وزىندە اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن قالانىڭ بالالارى شەت ەلدەردىڭ وزىق وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋدا. ال اۋىل بالالارىنىڭ ءبارى اعىلشىن ءتىلىن جاقسى مەڭگەرە الادى دەپ ايتا المايمىز. وعان مۇمكىندىك تە جوق، ءتىپتى مۇعالىم دە تاپشى. ال ەگەر جاستار ماگيستراتۋراعا ءتۇسۋ كەرەك بولسا، دوكتورلىق قورعاۋ كەرەك بولسا مىندەتتى تۇردە اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ تالاپ ەتىلەدى. ەڭ ۇزدىك دەگەن «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنە» ءتۇسۋ ءۇشىن IELTS تەست تاپسىرىپ، جوعارى ناتيجە الۋىڭ كەرەك. ال مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ، بىلمەۋ تالاپ ەتىلمەيدى.
قازىر ءبىر جەر جۇمىسقا شاقىرسا دا «ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن ءبىلۋ مىندەتتى» دەپ تۇرادى. بۇل مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىندەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن دالەلدەيدى.
شەت ەل تىلدەرىن بالاباقشالارداعى بۇلدىرشىندەرگە، ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنا ۇيرەتۋگە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسىمىن جانە وسى باسسىزدىقتى توقتاتۋ ءۇشىن جۇمىس جاسايمىن. شەت ەل تىلدەرىن 5-سىنىپتان جوعارى عانا وقىتۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمدامىن.
2- سۇراق. بيلىك سىزبەن ساناسۋ ءۇشىن وعان تالاپ قويا الاسىز با ماقسات مىرزا؟
2- سۇراققا جاۋاپ: ەگەر ءبىز شىنىمەن دە بولاشاقتا شىنايى، قاعازدا عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردە دە قۇقىقتىق، دەموكراتيالىق مەملەكەت ورناتقىمىز كەلسە، مەملەكەتتiك بيلiكتiڭ بiردەن-بiر باستاۋىن – حالىق ەتكىمىز كەلسە بۇگىنگى قالىپتاسقان جۇيەنى وزگەرتۋىمىز كەرەك. ونى وزگەرتۋ جولىندا بيلىككە تالاپ تا قويۋىمىز مۇمكىن، ءتيىستى جەرىندە قولداۋىمىز دا مۇمكىن، ءتىپتى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋىمىز دە عاجاپ ەمەس...
ول ءۇشىن ءبىز ءوزىمىز ەڭ الدىمەن ىرگەلى ساياسي كۇشكە اينالۋعا ءتيىسپىز. شىنىن ايتۋ كەرەك، بيلىكتە بولسىن، جالپى ومىردە بولسىن، كۇش كۇشتى سيلايدى. ەكىنشىدەن، بۇگىنگى بيلىك نە بەرگەنمەن، نە قورىققانمەن ساناسادى...
3- سۇراق. ماقسات، وسى ارەكەتىڭنەن بىردەڭە شىعاتىنىنا ەڭ ءبىرىنشى ءوزىڭ سەنەسىڭ بە؟
3- سۇراققا جاۋاپ: ارينە سەنەمىن، سەنبەسەم باستاماس ەدىم... وسىعان دەيىن ءبىر سۇحباتتا مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاپ، ىشكى-سىرتقى جاۋعا قارسى تۇراتىن جالعىز كۇش ۇلتشىلدار ەكەنىن، سىرتقى ساياساتتا مانەۆر جاساپ، قالقان ەتىپ توسۋ ءۇشىن دە، ەل ىشىندەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىن بايلانىستىراتىن، تۇسىنە بىلسە حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەي وتىرىپ بيلىككە دە جاردەمشى بولاتىن جالعىز كۇش ۇلتشىلدار ەكەنىن ايتقان بولاتىنمىن.
سونىمەن بىرگە ءبىزدى دامۋ مەن كەمەلدىككە جەتكىزەتىن بىردەن-ءبىر جول ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت ورناتۋ. الاشورداشىلاردىڭ دا ارمانى سول بولاتىن. قازىرگى كەزدەگى قالىپتاسقان ساياسي، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، مادەني، رۋحاني شيەلەنىستەردى ەڭسەرۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى مەملەكەت باسىنا ۇلتشىلدار مەن مەملەكەتشىلدەردىڭ كەلۋى. ءوز ۇلتىنا، مەملەكەتىنە، وتانىنا جانى اشيتىن، ۇلت مۇددەسىن جەكە باستىڭ بايۋىنان جوعارى قوياتىن ازاماتتار بيلىكتە وتىرۋى ءتيىس.
بۇگىنگى قانداي جولمەن بولسا دا بايلىقتى جيناپ الىپ، ەرتەڭ شەت ەلگە تايىپ تۇرۋدى ارماندايتىن جەمقورلاردىڭ ورنىن ناعىز ۇلتىنىڭ جاناشىرلارى باسۋى كەرەك جانە سولاي بولادى دا. مەن بولاشاقتىڭ سولاي بولاتىنىنا سەنەمىن جانە سول كۇننىڭ تەزىرەك ورناۋى جولىندا جۇمىس جاسايمىن. بارشا ادامداردى دا وسى جولدا بىرگە بولۋعا شاقىرامىن.
4- سۇراق. قوعامدىق جۇمىستارعا نەگە قۇمارسىز، ماكە؟
4- سۇراققا جاۋاپ: ول قۇمارلىق ەمەس، ول بورىش... ۇلتىن سۇيگەن ءار ازامات ۇلتىنا قىزمەت ەتۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. العاشقى قوعامدىق ۇيىمدى 1993-جىلى ستۋدەنت كەزىمدە قۇرسام دا مەنىڭ ناعىز قوعامدىق، ساياسي جۇمىسىم ەندى باستالدى دەۋگە بولادى. جالپى مەن جۋرناليست رەتىندە 10 جىل گازەتتەردە، تەلەارنالاردا جۇمىس جاسادىم. ءۇش ءمينيستردىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى، «قازاقستان تەمىر جولى» اق، «قازمۇنايگاز بارلاۋ ءوندىرۋ»اق قوعاممەن بايلانىسىن العا سۇيرەدىم. ءوزىمدى كاسىپقوي جۋرناليست، PRتەحنولوگپىن دەپ سانايمىن. زاڭگەر رەتىندە جوعارعى سوتتا، پارلامەنت ماجىلىسىندە، پرەزيدەنت جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيادا قىزمەت اتقاردىم. ءبىراز تاجريبە جيناقتادىم. قازىر پوليت تەحنولوگيانى دا وزىمشە زەرتتەپ، ۇيرەنىپ جۇرگەن جاعدايىم بار.
جاقسىنى ۇيرەنبەك كەرەك، ۇيرەنگەندى ەل يگىلىگىنە پايدالانباق كەرەك. مەن باي بولسام دا، كەدەي بولسام دا ەشقاشان شەت ەلگە قاشپايمىن. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىر شەت ەلگە شىعىپ كورگەن ەمەسپىن. ولسەم توپىراق تۋعان جەردەن بۇيىرسىن دەپ تىلەيتىن ادام رەتىندە قوعامنىڭ ءتۇيىندى ماسەلەلەرىن شەشۋگە، مەملەكەتتىڭ دامۋىنا، ۇلتتىڭ ۇيىسۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوسۋدى ارماندايمىن جانە ول ءبارىمىزدىڭ مىندەتىمىز، بورىشىمىز دەپ بىلەمىن
5-سۇراق. تەلەۆيزياعا، جۋرناليستيكاعا قايتىپ ورالمايسىز با؟
5- سۇراققا جاۋاپ: «حابار» «كتك» ارنالارىندا 3 جىلدان اسا قىزمەت ىستەپ، رەداكتور، پروديۋسەر، باعدارلاما جەتەكشىسى بولعانىم راس.
مەنىڭ تەلەۆيزياداعى قىزمەتىم حالىققا پايدالىراق بولسا وعان بارۋعا دا دايىنمىن، ەگەر قوعامدىق جۇمىسپەن ۇشتاستىرا السام. جۋرناليستيكامەن مەن كۇندە اينالىسىپ جاتىرمىن دەۋگە بولادى. قازىرگى ۇستانعان ماقساتىمدى، جوسپارىمدى حالىققا ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ءجيى ماقالالار جازىپ ءجۇرمىن.
6-سۇراق. ماكە، بۇگىن باس ءۋازىر سەرىك احمەتوۆتىڭ پرەزيدەنتتىڭ قابىلداۋىندا بولعانىن تەلەديداردان كورسەتىپ جاتتى. ارالارىنداعى اڭگىمە، ەب تاراپىنان بەرىلىپ جاتقان تاپسىرمالار تەك ورىس تىلىندە. بۇل نە؟ وسىنى كورگەن ورىس تىلدىلەردىڭ ايلارى وڭدارىنان تۋدى. بۇل قازاقتىڭ ءتىلى ءولدى دەگەن ءسوز ەمەس پە؟ سىزدەر بۇل بويىنشا قاندايدا ءبىر ارەكەت ىستەي الاسىزدار ما؟
6- سۇراققا جاۋاپ: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi ەكەنىن جوعارىدا ايتتىق. جيىرما جىل بويى جىل سايىن ميللياردتاعان تەڭگە اقشا جۇمساپ، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە مەملەكەتتىك ءتىلدى تەگىن وقىتىپ، ۇيرەتىپ كەلە جاتساق تا مەملەكەتتىك ورگاندار مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيدى. وعان ءوزىڭىز بايقاپ وتىرعانداي پرەزيدەنتتەن باستاپ سول بيلىكتە وتىرعاندار تىكەلەي كىنالى.
كونستيتۋتسيانى ورىنداماسا دا، زاڭداردى ورىنداماسا دا بيلىك باسىندا وتىرعاندار نە اكىمشىلىك، نە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلمايدى. بارلىق پالەنىڭ باسى وسىدا جاتىر. بولاشاقتا بۇل كەلەڭسىزدىكتەردى جويىپ، ءار ادامنىڭ، ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن تالاپ ەتەتىن بولامىز. ول كۇنگە جەتۋ ءۇشىن ءبىزدى حالىق قولداۋى كەرەك.
7-سۇراق. قازاق ءتىلى قاشان قازاقستاننىڭ ءتىلى بولادى؟ نازارباەۆ قاشان كەتەدى؟ قازاقستان ءومىرىنىڭ ءمازى كەتتى-عوي ابدەن!
7- جوعارىدا ايتقانىمداي زاڭ تالاپتارى قاتاڭ ساقتالىپ، زاڭدى بۇزعان ادام كىم بولسا دا قاتاڭ جازالاناتىن ۋاقىت جەتكەن كەزدە، جەمقورلىق اۋىزدىقتالعان كەزدە، حالىق شىنايى بيلىككە ارالاسىپ، ساياسي بەلسەندىلىگى ارتقان كەزدە قازاق ءتىلى دە ەركىن دامي باستايدى. قازاق ءتىلىن دامىتۋعا، تولىققاندى مەملەكەتتىڭ تىلىنە اينالدىرۋعا ارقايسىسىمىز ات سالىسۋىمىز كەرەك.
نازارباەۆ اللا قالاعان كۇنى كەتەدى. بۇل دۇنيەدە اللادان باسقا ەشنارسە دە، ەشكىم دە ماڭگىلىك ەمەس...
8-سۇراق. ماقسات مىرزا، اعا ۇرپاقتىڭ كورپە استىندا جاتىپ قازاق ءتىلى تۋرالى كۇڭكىلىن جالعاستىراسىزدار ما، جوق الدە ءتىرى ارەكەتتەر جاسايسىزدار ما؟ كوزقامان بيلىك: "قازاق-يت ۇرەدى، رەسەي كەرۋەنى جىلداردان جىلدارعا كوشە بەرەدى",- دەپ ءجۇر ەمەس پە!؟ قايرات
8- سۇراققا جاۋاپ: قايرات، ءسىزدىڭ سۇراعىڭىز تالايدىڭ كوكەيىندە ءجۇر دەپ ويلايمىن. ءبىز ءتىرى ارەكەتتەرىمىزدى دە جاساپ جاتىرمىز. سول ارەكەتىمىز ءۇشىن جاۋاپقا دا تارتىلىپ، قىسىم دا كورىپ جاتىرمىز. بىراق ءوز ىسىمىزدەن، ماقساتىمىزدان تايماق ەمەسپىز. ءبىز ىستەيتىن ءتىرى ارەكەتتەر دە، ءىرى ارەكەتتەر دە بولادى الداعى كۇندەرى.
وسى سەنبى كۇنى، ياعني 19-قازاندا استانا قالاسىندا «انتيگەپتيل» توبى پروتون زىمىرانىنا، رەسەيدىڭ اسكەري پوليگوندارىنا، اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋعا، يادرولىق قالدىقتار بازاسىن سالۋعا قارسى ميتينگ وتكىزەيىن دەپ جاتىر. سول ميتينگىگە كەلىڭىزدەر. ءبىز قازىر ازبىز، قاۋقارىمىز دا، قاراجاتىمىز دا ءماز ەمەس. ال ەگەر حالىق قولداپ، جاقتاۋشىلار كوبەيسە ناعىز تىرلىكتى ءبىز جاسايتىن بولامىز. ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت ورناتۋ دەگەن ءجاي ءسوز ەمەس، ول ايقىن ماقسات. وعان جەتۋ ءۇشىن سوقتىقپالى سوقپاقسىز جەرمەن دە جۇرەرمىز، ەتىكپەنەن سۋ دا كەشەرمىز... حالقىمىز قولداسا جەڭىسكە دە جەتەرمىز.
9-سۇراق. اسسالاۋماعالەيكۋم ماقستات! وڭ نيەتتى باستاماڭىز ءساتتى بولعاي، باسىڭىز امان، دەنىڭىز ساۋ بولسىن! قازاقتىڭ يماندى، ىزگى نيەتتى ۇلتجاندىلارىنىڭ باسىن بىرىكتىرۋ وتە قيىن. سەبەبى ولار ۇكىمەتتەن ۇرەيلەنەدى.
الاڭعا بەيبىت جولمەن شىعىپ، پرەزيدەنتتەن ۇلت، ءدىن، ساياسات، الەۋمەت جانە ەكونوميكا ماسەلەسىنە قاتىستى ءۋاج ايتۋعا قاۋقارسىزبىز (ازىرشە).
بىراق، ۋاقىت ءوتىپ جاتىر. كورشىلەرگە ەسەمىز كەتىپ جاتىر. بايلىعىمىز سارقىلۋدا.نە ىستەسەك بولادى؟ راحمەت قۇرمەتپەن نۇرجان
9- سۇراققا جاۋاپ: نۇرجان باۋىرىم، ءبىزدىڭ قۇرىلتاي وتكىزەمىز دەپ، پروتونعا قارسىمىز دەپ، ءتىلدى، ءدىندى دامىتامىز، جەردى، بايلىقتى ساقتاپ قالامىز دەپ شىرىلداپ جۇرگەن ارەكەتتەرىمىزدى ەل كورىپ وتىر. بىراق كوپ نارسەدەن، كوپ ادامنان كوڭىلى قالعان حالىق بىزگە دە كۇدىكپەن، سەكەممەن قارايدى. ەگەر ءبىز ءوز ىسىمىزگە تاباندى، قاجىرلى، شىدامدى بولىپ، شىنايى ارەكەت ەتسەك، شىندىقتى، ادىلەتتىلىكتى تۋ ەتىپ جەڭىستەرگە جەتسەك، ءبىزدى قولدايتىن ادامدار از بولمايدى. بىزگە ارەكەت كەرەك. ول سان الۋان بولۋى مۇمكىن.
12- سۇراق ۇلتتىق مەملەكەت عانا ءوز تاۋەلسىزدىگىن قانداي ناۋبەت كەلسە دە ساقتاپ قالا الادى.سوندىقتان سىزدەردى وتە قولدايمىن. ەل تاۋەلسىزدىگىن بەكەم ەتۋدىڭ ءبىر جولى ۇلتىن شەكسىز سۇيەتىن، وتانشىل، ءتىلىن، سالت-ءداستۇرىن ساقتاعان شەت ەلدەگى قازاقتاردى اتامەكەنىنە كوپتەپ كوشىرىپ الۋ ەدى.
وكىنىشكە وراي قازاقستان قوعامى نەگە شەت ەلدەگى قازاقتاردان باس تارتتى، بۇل قازاق بولۋدان باس تارتۋ ەمەس پە، ءسىز قالاي ويلايسىز؟ قۇرىلتاي وسى ماسەلەنى كوتەرە مە، ءبىز قازاق ونسىزدا از حالىقپىز عوي، ءبارىمىز جۇمىلا كوتەرسەك جۇك جەڭىل بولار ەدى.
12- يا، وكىنىشكە قاراي وتكەن جىلى «ميگراتسيا تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ شەت ەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ تاريحي وتانىنا ورالۋى توقتاپ قالدى. ول تۋرالى دا كەزىندە ءبىراز ايتتىق، بيلىككە حاتتار دا جازدىق، بىراق زاڭ قابىلدانىپ كەتتى. ال ەندى ول از بولعانداي شەت ەلدەن كەلەتىن قانداستارىمىزعا بەرىلەتىن كۆوتا توقتاتىلىپ، 5 جىلعا دەيىن ازاماتتىق الۋعا توسقاۋىل بولاتىن زاڭ جوباسى پايدا بولدى.
بۇل وتە وكىنىشتى جاعداي. جەرى كەڭ، حالقى از قازاقستان مەملەكەتى ءۇشىن دەموگارفيانى دامىتۋ ەڭ نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك ەدى. ال بىزدە ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ۇزارتىپ، بالا تۋعاندا الاتىن جاردەماقىلارىن كەسىپ ءبىر قيانات جاسادىق، قازاقستاندا ەكولوگيالىق ايماقتاردان ات سۇرىنەدى، حالىقتىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاي تۇسۋدە. رەسمي دەرەك كوزدەرىنە سەنسەك قازىر جاس ازاماتتاردىڭ 30 پايىزى بەلسىز. ايەلدەر اراسىندا دا بەدەۋلىك بەلەڭ الىپ بارادى. وسىنداي جاعدايدا شەت ەلدەردەگى قانداستارىمىزدىڭ جولىن بوگەۋ، كەلتىرمەۋ ۇلتىمىزعا جاسالىپ جاتقان قاستاندىق ەمەس پە دەگەن وي كەلەدى ماعان.
سوندىقتان كەزىندە پرەزيدەنتتىڭ ءوزى باستاعان ۇلى كوشتى ودان ءارى جالعاستىرىپ، قانداستارىمىزدىڭ كەلۋىنە شەك قويماۋ كەرەك. قۇرىلتايدا ول ماسەلە مىندەتتى تۇردە ايتىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا تاۋەلسىزدىك العان جىلداردا ەلىمىزگە كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ سانى 1 ميلليوننان استى. بۇل تۇسىنە بىلگەن ادامعا ۇلكەن كۇش. ەگەر ءبىزدى قازىرگى قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان ورالمان باۋىرلارىمىز قولداسا، بىرلەسە جۇمىس ىستەسەك كوپتەگەن ماسەلەنى شەشەمىز دەپ سەنەمىن. بىزگە تەك بىرلىك، بىرگە ىستەيتىن ءىس كەرەك.
14-سۇراق. ماقسات سەنى قايرات ساتىبالدىنىڭ جوباسى دەيدى عوي. سەن سوندا تاپسىرما ورىنداۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيسىڭ. سۇراق: وسىلاي ما؟
14- ساۋالعا جاۋاپ: قايرات ساتىبالدىنىڭ «اق وردا» قوعامدىق بىرلەستىگىندە جۇمىس جاساعانىم راس. بىراق ءبىزدىڭ ارالاسپاي كەتكەنىمىزگە 7-8 جىل بولىپ قالدى-اۋ دەيمىن. جالپى قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن بيلىكپەن دە، وپپوزيتسيامەن دە، حالىقپەن دە جۇمىس ىستەۋگە مۇددەلىمىن.
بىراق ول مەنىڭ بىرەۋدىڭ ايتقانىنا ءجۇرىپ، ايتاقتاعانىنا ۇرەتىندىگىمدى كورسەتپەيدى. مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن ءتۇرلى مينيسترلەرمەن دە، اكىمدەرمەن دە، باسقا لاۋازىمدى ادامدارمەن دە بىرگە جۇمىس ىستەدىم. بۇگىنگى ارالاساتىن، ءوزىم سيلايتىن ادامداردىڭ ىشىندە دە بەدەلدى، ىقپالدى ادامدار از ەمەس. بىراق مەن قاشان دا ءوزىمنىڭ ازاماتتىق پوزيتسيامدى جوعالتقان جوقپىن. مەنىڭ مىنەزىمدى بىلەتىن ادامدار ماعان ءوز ۇستانىمدارىن تىقپالامايدى. سوندىقتان دا ەشقانداي كلانعا، توپقا كىرگەن ەمەسپىن. ءوزىمنىڭ وي بوستاندىعىم، ءىس-ارەكەت بوستاندىعىم وزىمدە اللاعا شۇكىر.
16- ساۋال قازاق ۇلتشىلدىعى دەگەن سوزدەن قورىقپايسىز با؟ وسى ءبىر "انىقتاما" ارقىلى ءسىز دەموكراتيانىڭ ارباسىنان ءتۇسىپ قالمايسىز با؟
16- ساۋالعا جاۋاپ: مەن ۇلتشىلمىن. ەركەك بولىپ تۋعان سوڭ ەلگە، ۇلتقا قىزمەت ەتكەننەن ارتىق باقىت جوق.
ءبىز جازعان تۇجىرىمداما جوباسىندا «دەموكراتيا دەگەنىمىز – تازا جانە ءادiل سايلاۋ، ەلدi باسقارۋ iسiنە بارلىق ازاماتتاردىڭ تەڭ قۇقىقتا ارالاسا الۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيتiن، شىن مانiندەگi حالىقتىق بيلiك، بۇل – تاۋەلسiزدىك پەن ادiلدىككە، شىنايىلىققا نەگiزدەلگەن ءسوز بوستاندىعى.
ۇلتتىق-دەموكراتيزم ۇلت مۇددەسىن قورعاۋداعى كەز-كەلگەن كۇردەلى ماسەلەنى قانتوگىسپەن ەمەس، بەيبىت، وركەنيەتتى كەلىسىم جولىمەن شەشۋگە ۇندەيدى» دەپ جازىلىپ تۇر. جالپى ۇلت ماسەلەسىن دەموكراتيالىق جولمەن شەشە المايسىڭ دەگەن ۋاجبەن كەلىسپەيمىن.
17- ساۋال. پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ مۇراگەرى كىم بولۋى مۇمكىن دەگەن اڭگىمە وسى كەيىنگى ۋاقىتتا قاۋىرت ءسوز بولىپ كەتتى. بۇل مەنىڭ بايقاۋىمشا، اڭىس اڭدۋ سياقتى. بىلايىنشا ايتقاندا، حالىق ەندىگى باسشىنىڭ قانداي بولعانىن قالايدى ەكەن دەگەنگە سايادى. جوعارىداعىلاردىڭ سول استارلى ويىن بەك ۇققانداي قازىر ساياسي، قوعامدىق كۇشتەر ""كەلەسى پرەزيدەنت اناداي بولۋى كەرەك", "مىنانداي بولۋى كەرەك" دەپ ساۋەگەيسىپ جاتىر. سونداعى باسىم پىكىر "ەندىگى پرەزيدەنت ليبەرال-دەموكرات بولۋى كەرەك" دەگەنگە سايادى. الايدا قازاقستان مونورحيالىق ەل ەمەس، دەموكراتيالىق ەل (دە-يۋرە بولسادا). سوندىقتان بىزدە پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتۋى كەرەك. سۇرايىن دەگەنىم: سول سايلاۋعا قانداي تۇلعالار باق سىناپ ءتۇسۋى كەرەك. ءسىز سايلاۋ الدى ناۋقاننان كىمدەردىڭ كانديداتۋراسىن كورگىڭىز كەلەدى؟
17- ساۋالعا جاۋاپ: ەلدىڭ باسىنا ۇلتشىلدار مەن مەملەكەتشىلدەر كەلمەيىنشە قازاقتىڭ كوسەگەسى كوگەرمەيدى. ۇلت ءۇشىن، مەملەكەت ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن، اقشانىڭ ەمەس، اللانىڭ، ۇلتتىق مۇددەنىڭ قۇلى بولۋدى ارماندايتىن ازاماتتار بيلىك باسىنا شوعىرلانسا ەلدىڭ ەرتەڭى نۇرلى، بولاشاعى زور بولماق.
ەكىنشى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە ءادىل سايلاۋ وتكىزۋ. ەگەر ءبىز قانداي بولماسىن سايلاۋدى ءادىل وتكىزىپ، بيلىككە تامىر-تانىستىقپەن، بايلىقتىڭ كۇشىمەن، ارتىندا تىرەۋى، الدىندا سۇيرەۋشىسى بار ادامداردىڭ ەمەس، ناعىز ۇلتشىل ازاماتتاردىڭ بيلىككە كەلۋىن قامتاماسىز ەتەمىز دەسەك زاڭنىڭ ورىندالۋىنا، سايلاۋدىڭ ءادىل وتۋىنە، ءسوز بوستاندىعىنا قول جەتكىزۋىمىز كەرەك. بۇل ىستە ەڭ الدىمەن قاراپايىم حالىقتىڭ ساياسي ساۋاتى جوعارى، كوزى اشىق بولۋى ءتيىس.
18-ساۋال. قازىرگى ۇلكەن ساياساتتاعى مەملەكەت باسشىلارىنان ءسىز كىمدەردى ۇلتشىل پرەزيدەنت دەپ تانيسىز؟ وعان مىسالىڭىز قانداي؟
18- ساۋالعا جاۋاپ: ارعىسى ابىلاي، شىڭعىسحان، اتاتۇرىك، بەرگىسى فيدەل كاسترو، ۋگو چاۆەس، رەدجەپ ەردوعان سياقتى ءوز ۇلتىنىڭ ماقتانىشى بولعان باسشىلاردى قۇرمەت تۇتامىن.
19-سۇراق ماقسات، سەنەن بۇرىندا قۇرىلتاي وتكىزۋ تۋرالى تالپىنىستار بولعان. قۇرىلتاي-جيىنداردىڭ بولعانى دا راس. بىراق، قۇرىلتايعا كەلگەندەر قۇرى بوسقا قۇرقۇر دەگەن قۇس قۇساپ قۇرقىلداپسىپ قانا تاراعان. بىلەتىن شىعارسىڭ. سەنىكى دە سونىڭ ءبىرى بولسا، وندا اسىقپا. باس-اياعىڭا قاراپ قۇرىلتايىڭدى دۇرىستاپ وتكىز. ايتپەسە، ۇلتشىل ازاماتتارعا كوپ ءۇمىت ارتىپ قارايتىن ەلدىڭ كوڭىلىن اينىتىپ الاسىڭدار. كەلىسەسىڭ بە؟
19- ساۋالعا جاۋاپ: ۇلت ماسەلەسىنە الاڭداپ وتىرعانىڭىزعا راحمەت. بىراق قازاقتا «تەمىردى قىزعان كەزدە سوق» نەمەسە «جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى بوققا شاپ» دەگەن كەرەمەت سوزدەرى بار. 2014-جىلدىڭ اياعىندا ەۋرازيالىق وداق قۇرۋ جونىندەگى كەلىسىمگە قول قويىلۋى مۇمكىن، 2014-جىلدىڭ باسىنان باستاپ كەدەندىك وداققا مۇشە ەلدەردىڭ كومپانيالارى قازاقستاننىڭ تەندەرلەرىنە ەركىن قاتىسا الاتىن بولادى. بۇل دەگەنىڭىز تريلليونداعان تەڭگە قارجىنىڭ شەت ەلگە كەتۋى، مىڭداعان وتاندىق كومپانيالار بانكروت بولۋى، ميلليونداعان ادامنىڭ جەپ وتىرعان نانىنان ايىرىلۋى دەگەن ءسوز.
قازىردىڭ وزىندە كەدەندىك وداقتىڭ كەسىرىنەن جانار ماي دا، ازىق-تۇلىك تە، ءبارى قىمباتتادى. باسقانى ايتپاعاندا اۋىل شارۋاشىلىق ءونىم ءوندىرۋشى كومپانيالار باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بولماي شىقتى. كەدەندىك وداقتىڭ زارداپتارى وراسان. ول تۋرالى جەكە، ۇلكەن اڭگىمە قوزعاۋعا بولادى.
پروتون زىمىرانى ۇشۋىن توقتاتقان جوق. ءتىپتى الداعى 10 جىلدا گەپتيلمەن ۇشاتىن پروتون ۇشۋىن توقتاتپايدى دەدى. بۇل ناعىز گەنوتسيد. قازاقتى جويۋ دەگەن ءسوز.
وعان 7 بىردەي رەسەدىڭ اسكەري پوليگونىنداعى سىناقتاردى قوسىڭىز. ول جەرلەردە قانداي سىناقتاردىڭ جاسالىپ، قانداي قارۋلاردىڭ دايىندالىپ جاتقانىن ءبىز بىلمەيمىز دە... حيميالىق، ساۋلەلىك قارۋ جاسالۋى، سىنالۋى مۇمكىن. ول سول ايماقتىڭ تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتۋى عاجاپ ەمەس.
سونىمەن بىرگە قىتاي ەلى قازاق جەرىنە كوز الارتىپ وتىر. ۇكىمەت مۇشەسى، ءبىر وبلىستىڭ اكىمى بولىپ وتىرعان ادامنىڭ جەردى جالعا بەرە سالايىق دەۋى ۇرەي دە، اشۋ-ىزا دا تۋعىزادى.
وسى ماسەلەلەردىڭ بارىنە قارسى داۋىس كوتەرىپ، جونگە سالۋ ءۇشىن ءبىز كەلەسى جىلعا دەيىن ۇلتشىل كۇشتەردىڭ باسىن قوسىپ، بەلگىلى ءبىر كۇشكە اينالىپ ۇلگەرۋىمىز كەرەك. ءار مينۋت قىمبات ءبىز ءۇشىن.
وسى تۇستا كەيبىر ۇلتشىل باۋىرلارىما ايتارىم، بىزدە ەل الدىنا شىعىپ، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، باسىن بايگەگە تىگۋگە ءازىر ۇلتشىل ازاماتتار از. ال ىستەلەتىن، اتقارىلۋى ءتيىس جۇمىس ۇشان تەڭىز. ۇلتتىق الاڭدا مىڭ بەلسەندى شىقسا دا جۇمىس تا، ورىن دا تابىلادى. سوندىقتان ءبىر-بىرىمىزگە كوز الارتپاي، پەندەشىلىك، قىزعانىش دەگەننەن بيىك بولىپ، بىرگە جۇرەيىك دەيمىن.
20-ساۋال. ماقسات مىرزا، سەنىڭ قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ قۇرىلتايىن وتكىزۋ تۋرالى باستاماڭدى ايدوس سارىم مەن مۇحتار تايجان نەگە قولداماي ءجۇر؟ الدە بۇل ەكەۋى باستاما وزدەرىنەن شىقپاعان سوڭ قولداماي ءجۇر مە؟ الدە ونىڭ باسقا سەبەپتەرى بار ما؟
20- ساۋالعا جاۋاپ: ايدوس سارىم دا، مۇحتار تايجان دا، راسۋل جۇمالى دا، جانبولات ماماي دا مەن سيلايتىن ازاماتتار. ولار ۇلت ماسەلەسى تارازى باسىنا تۇسكەن كەزدە قاتارىمىزدان تابىلادى دەپ ويلايمىن. قارا نارداي قايىسپاس ەر كەرەك ءبىزدىڭ بۇيتكەن بۇل ىسكە، بارلىق ازاماتتاردىڭ بىرلىگى، تىرلىگى، ىرىلىگى، ازاماتتىق پوزيتسياعا تۇراقتىلىعى، تاباندىلىعى كەرەك. بۇل ءىس ءاربىر ۇلتشىل ازامات ءۇشىن ۇلكەن سىن... وسى الدىڭعى ساۋالدا بارلىق ۇلتشىل ازاماتتاردىڭ بىرلىگى كەرەك ەكەنىن، مىڭ ۇلتشىل بەلسەندى شىقسا دا ۇلتشىلدىق كەڭىستىگى تارىلمايتىنىن، جۇمىستىڭ كوپتىگىن ايتتىم. «التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى» دەگەن اتالارىمىز. تورتەۋ تۇگەل بولايىق...
21-سۇراق بۇگىنگى قازاق قانشالىقتى ساياسي ساۋاتتى دەپ ويلايسىڭ؟ قازەكەڭ كۇمپىلدەپ سويلەۋگە بار دا، كۇشەنىپ تىرلىك ەتۋگە، مىسالى، سەن سياقتى جىگىتتەردى قولداۋعا جوق. نەگە؟
21- ساۋالعا جاۋاپ: قازاق قاشان دا ساياسي ساۋاتتى. سەنبەسەڭىز اۋىلعا بارىپ، اقساقالداردىڭ اڭگىمەسىن تىڭداڭىز. ساياساتتىڭ ورداسىندا، ورتاسىندا ءجۇرمىز دەگەندەردىڭ بىلمەيتىنىن اۋىل اقساقالدارى بىلەدى، جىلىكشە شاعىپ وتىرادى. حالىقتى باعالاماۋ، ءوزىن حالىقتان اقىلدىمىن، جوعارىمىن دەپ ساناعان ادام اقىماق.
ال ءبىز سياقتى جىگىتتەردى حالىق قولداماي جاتسا ءبىز سوعان لايىق بولماي جاتقان شىعارمىز. ءبىزدى ەل ءالى تانىمايتىن شىعار، تانىعانى تۇسىنبەيتىن شىعار، تۇسىنگەنى سەنبەيتىن شىعار... ءبىز حالىقتى سەندىرۋىمىز كەرەك... ءوزىڭ ۇلگى بولارلىق ءىس قىلماي تۇرىپ ەلدىڭ سەنى قولداۋىن قالاي تالاپ ەتەسىڭ؟ ارتىنا حالىقتى ەرتۋ دە، ەل باستاۋ دا، ءسوز باستاۋ دا كەز-كەلگەن جۇمىر باستى پەندەنىڭ ماڭدايىنا بۇيىرماعان قاسيەت. ول تاجريبەمەن كەلمەيدى.
22-سۇراق. قاسىڭدا جۇرگەن عابيدەن جاكەەۆتىڭ ۇلتشىلدار اراسىندا قانشالىقتى بەت-بەدەلى بار دەپ ويلايسىڭ؟ ءالدى ونىڭ ءبىز بىلمەيتىن قىرلارى بار ما؟
22- ساۋالعا جاۋاپ: عابيدەن جاكەي قازاق ۇلتىنا ءبىر كىسىدەي ەڭبەك ءسىڭىرىپ جۇرگەن ازامات. ونىڭ ىستەگەن جۇمىستارىن «مەن ۇلتشىلمىن» دەپ كەۋدە سوعىپ جۇرگەن ادامداردىڭ باسىم بولىگى ىستەي العان جوق. ەڭ نەگىزگىسى ءبىز «باستاماشى ۇشتىك» ءبىر-بىرىمىزگە سەنەمىز، ءبىر-بىرىمىزگە ادالمىز، ءبىر-ءبىرىمىزدى ساتپايمىز. قازىرگى زاماندا بۇل ۇلكەن جەتىستىك. اللا ارامىزعا وت سالاتىن جاۋلاردان ساقتاسىن.
24- سۇراق قانى ءبىر قازاقتىڭ ەل بولىپ ءوز تىزگىنى وزىنە تيگەندە، شەتتەگى ميليون قارا كوز قازاقتىڭ ءۇمىتى ۇزىلمەك پە؟ قيىن قىستاۋ كەزەڭدەدە قازاقتىڭ سانىن مولايتپاققا قارەكەت قىلعاندا، زامان تۇزەلە باستاعاندا قازاق كوشى توقىرايتىن بولعانى ما؟ تۋىس تۋعان ءبىر-ءبىرىن ەكى ەلدەن كورمەك پە؟ بۇگىن 31 ارنانىڭ جاڭالىقتارىنان سەناتتا قارالعان زاڭ تۋرالى حابار ەستىدىم.
بۇعان نە ايتاسىز؟
24- ساۋالعا جاۋاپ: ورالمان ماسەلەسى تۋرالى جوعارىدا ايتتىم. دەسەك تە تولىقتىرارىم، ۇلتشىل كۇشتەردىڭ بولاشاقتاعى اتقاراتىن جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باعىتىنىڭ ءبىرى كوشتى قايتا جاندانىرىپ، شەت ەلدەن كەلەتىن باۋىرلارىمىزدىڭ جولىن اشۋ، دۇرىس جاعداي جاساۋ بولۋى ءتيىس.
بەدەلدى، ايتار ويى، اتقارار ءىسى بار ورالمان باۋىرلارىمدى قۇرىلتايعا قاتىسۋعا، ورتاعا شىعىپ، ءسوز الۋعا، جالپى قوعامدا بەلسەندىلىك تانىتۋعا شاقىرامىن. «جىلاماعان بالاعا ەشكىم ەمشەك بەرمەيدى»، ءوز قۇقىعىڭدى ءوزىڭ قورعا، ءوزىڭنىڭ شاماڭ كەلمەسە بەلسەندى ازاماتتارعا قوسىل، قولدا، بىرگە ءجۇر، بىرلەسە تىرلىك جاسا دەمەكپىن.
26- سۇراق ماقسات مىرزا،نەگە سوڭعى كەزدەرى قازاق تىلىنە اراب سوزدەرى كوپتەپ ەنگىزىلۋدە؟ بۇرىنعى قولدانىپ جۇرگەن قازاق سوزدەرى نەگە جويىلۋدا؟
26-سۇراققا جاۋاپ: بەلگىلى ءبىر نە مەملەكەتتىك، نە ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ جوقتىعىنان جاستار ءتۇرلى دىنگە بەت بۇردى. يسلامعا دەن قويىپ، اراب ەلدەرىندە ءدىني ءبىلىم الىپ كەلىپ جاتقان جاستار كوبەيدى. قۇراندى تۇپنۇسقاسىندا وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىق بار. سونىڭ سالدارىنان اراب تىلىنە دەگەن ىنتا ارتتى. قازىر مۇسىلمان بولساڭ ارابشا سوزدەردى قوسىپ سويلەۋ كەرەك دەگەن دە ۇعىم بار. جالپى اقشتا، بريتانيادا وقىعاندار اعىلشىندى، رەسەي وقۋ ورىندارىن بىتىرگەندەر ورىس ءتىلىن، اراب ەلدەرىندە ءبىلىم العاندار اراب ءتىلىن، ولاردىڭ مادەنيەتىن ءبىزدىڭ ەلگە اكەلۋدە. ءتىل دەگەنىمىز تەك قاتىناس قۇرالى عانا ەمەس مادەنيەتتى، سول تىلدەگى ۇلتتىڭ ۇستانىمدارىن تاسىمالداۋشى قۇرال. وسى ماسەلەلەردىڭ كولەڭكەسىندە قازاق ءتىلى قاعاجۋ كورۋدە. بۇل دا قيلاناتىن، دۇرىس شەشىم قابىلداۋدى كۇتىپ تۇرعان نارسە.
30- سۇراق. ماقسات مىرزا، قۇرىلتاي وتكىزەمىن دەپ جالپاق ەلگە جار سالىپ جاتىرسىڭ، ونى قولداپ جاتقان ادام بار ما ءوزى؟ قۇرىلتاي قاشان بولادى، قانداي اڭگىمە بولادى؟ بار اڭگىمە سول ءبىر قۇرىلتايمەن بىتە ما، ءالدى ودان كەيىن دە جۇمىستار جاسالا ما؟
30-سۇراققا جاۋاپ. باسىندا ۇلتشىلداردىڭ قۇرىلتايى، ودان كەيىن ۇلتشىل-دەموكراتتاردىڭ قۇرىلتايى بولۋى كەرەك دەپ باستالعان بۇل ءىس ءوز جالعاسىن تابۋدا. جاقىندا الماتى قالاسىندا 42 ادام قاتىسقان القارى جيىن بولدى. جيىن سوڭىندا ۇلت-دەموكراتتارىنىڭ حالىقتىڭ جينالىسى بولسىن دەگەن ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزدىك، قۇرىلتاي وتكىزۋدى كەيىنگى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىردىق. ال حالىقتىق جينالىستى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنە مۇحتار شاحانوۆ، رىسبەك سارسەنباەۆ، مەرەكە قۇلكەنوۆ، ءامىرجان قوسانوۆ، جانۇزاق اكىم، مارات توقاشباەۆ، ماقسات نۇرىپباەۆ، عابيدەن جاكەەۆ، بولاتبەك بليالوۆ، راحىم ايىپۇلى، دوس كوشىم، قازىبەك يسا، جارىلقاپ قالىباي، ەركىن راقىشەۆ، الىبەك ايدارباەۆ تاعى باسقا بەلدى دە بەدەلدى ۇلتشىل ازاماتتار، بەلگىلى تۇلعالار، عالىمدار، قايراتكەرلەر مۇشە بولدى. ولاردىڭ سانى تاعى دا ونداعان ادامدارمەن تولىعادى دەپ وتىرمىز.
حالىقتىق جيىن الماتىدا 23-قاراشادا وتەدى. وعان بارلىق وبلىستاردان، شەت ەلدەردەن جانە ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار مەن ينستيتۋتتاردان ادامدار قاتىسادى.
ول تۋرالى تاعى دا اقپاراتتار بەرىپ وتىرارمىز. بۇگىن الماتىدا ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ ەكىنشى وتىرىسى وتۋدە. ەڭ نەگىزگىسى ۇلتشىل ازاماتتاردىڭ باسى بىرىكتى، ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت قالىپتاستىرۋ جونىندەگى تۇجىرىمداما جوباسى ماقۇلداندى، وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردان كەيىن حالىقتىق جيىنالىستىڭ كۇن تارتىبىنە شىعارىلاتىن بولدى. باسىندا جوسپارلانعانداي ۇيلەستىرۋ كەڭەسىن قۇرۋ ماسەلەسى دە جيىننىڭ كۇن تارتىبىنەن ورىن الاتىن بولادى.
جالپى بۇل حالىقتىق جيىن بولاشاقتاعى اتقارىلاتىن ىستەردىڭ باسى دەپ باعالاعان ءجون. جيىن ءساتتى ءوتىپ، بارلىعى جوسپارداعىداي بولسا ءبىز، ياعني ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى حالىقتىڭ اتىنان سويلەۋگە، باستاما كوتەرۋگە، ارەكەت ەتۋگە سەنىم مانداتىنا يە بولامىز. سول كەزدە ناعىز جۇمىس باستالادى.
ەڭ نەگىزگىسى ءبىز بىرىنشىدەن، حالىقتىڭ سەنىمىنە، ەكىنشىدەن قولداۋىنا ءزارۋمىز. ءبىز حالقىمىزدىڭ جۇرەگىن وعان دەگەن ىستىق ماحابباتىمىزبەن جاۋلاپ العىمىز كەلەدى. اللا قالاسا، حالقىمىز قولداسا ءبىز اسپايتىن اسۋ، ءبىز شىقپايتىن بيىك، ءبىز المايتىن قامال بولمايدى. اللا ىسىمىزگە بەرەكە مەن بىرلىك بەرسىن دەپ تىلەيىك.
Abai.kz
