قازاقتىڭ ءانۇراننىڭ اۋەدە قالىقتاپ، كوك بايراعىمىزدىڭ زاڭعار اسپاندا جەلبىرەگەنىنە جۇرەگىمىز ۇلپىلدەپ، الەمدىك ارەناداعى قازاق سپورتىنىڭ، الاش مادەنيەتىنىڭ باعى اسپاندانىعىنا قۋاناتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. تاپ وسىنداي قۋانىشقا، اسىرە كوڭىل كۇيدەگى شاتتىققا باۋىرلاس وزبەك پەن قىرعىز قالاي بولەنىپ ءجۇر.

ولاردىڭ رامىزدەردى قۇرمەتتەۋىنە قاتىستى وزەكجاردى ويىمىزدى وسى ماقالاعا وزەك ەتپەكپىز. بىزبەن بىرگە ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن وزبەكستان مەن قىرعىزستان جۇرتشىلىعى دا مەملەكەتتىك رامىزدەرىن ماقتان ەتەدى. ءبىز باۋىرلاس ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى قالاي قابىلداندى سول توڭىرەگىندە ءسوز ەتپەكپىز.

بۇۇ 203 مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن ماقتان تۇتا الادى. سولاردىڭ قاتارىنا باۋىرلاس ءام قورادا قويى، جاستىقتا باسى قوسىلعان قوس ەل قىرعىزستان مەن وزبەكستاندى دا قوسار ەدىك. تاپ بىزدەگى سياقتى ءار قىرعىز بەن وزبەك بايراعىنىڭ، ءانۇراننىڭ، ەلتاڭباسى قانداي ماعىنا بەرەتىنىن جۇرەگىنىڭ تۇپكىرىنە ساقتاي وتىرىپ، ماقتانىشپەن اۋىزعا الادى.

قىرعىزستان

ومىرگە كەلگەن ءار نارسەتە وزىنە وتان تاڭداي المايدى، بىراق كىندىك قانى تامعان جەرىن وزىنە وتان ساناپ، ونىڭ ىستىعىنا كۇيىپ، سۋىعىنا توناتىن ازامات بولىپ ءوسىپ جەتىلەدى. ءار قىرعىزستاندىق ءۇشىن «قىرعىزستان» ءسوزى قاسيەتتى ۇعىم-تۇسىنىك ەكەندىگى ەش داۋ تۋدىرمايدى. بارشا مەملەكەتتىك رامىزدەر وسى ءسوزدىڭ بويىنا سىيىپ كەتكەن دەسەك ەش ارتىق ايتپايمىز.

الەمدىك كارتادا شاعىن بىراق ءور ەل تاڭبالانعان ول – كوگىلدىر ماڭگىلىك كوكتەمدى، ازاتتىقتى، كۇن ساۋلەسىنىڭ ارايىن، اسقاق تا، داڭقتى جەڭىستەردى پاش ەتەتىن رەسپۋبليكا قىرعىزستان! ءيا، ءار تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ وزىندىك دەربەس ايشىعى بايراعى، ءانۇرانى، ەلتاڭباسى بار. وسىنداي دەربەس رامىزدەرگە قىرعىز ەلى 19 جەلتوقساندا يەلىك ەتتى. سوندىقتان بۇل كۇنى قىرعىزستاندا مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى سانالىپ، كەڭ كولەمدە اتالىنىپ ءوتىلىپ كەلەدى.

ءبىز باۋىرلاس قىرعىز ەلى تۋراسىندا وزىندىك تاريحى، وزىندىك مەملەكەتتىك ءتىلى، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىمەن بەكىگەن رامىزدەرى بار قالىپتاسقان ءام كەمەلدەنگەن مەملەكەت دەپ ايتا الامىز. مەملەكەتتىك رامىزدەرى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ  كونستيتۋتسياسىمەن بەكىگەن ونى ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى ءبىلىپ، قادىر تۇتۋعا ءتيىس.

قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىمەن بەكىگەن مەملەكەتتىك رامىزدەرى ەلدىڭ تۇپقازىعى بولىپ تابىلادى. وندا تەك قانا كوركەم وبرازدار ايشىقتالىپ قويمايدى، بارشا قىرعىزدىڭ ومىرىلىك مۇراتى مەن مۇددەسى ايشىقتالعان. ويتكەنى، قاي ەلدىڭ بولماسىن ازماتتارى ءوز ەىلىنىڭ رامىزدەرىن ماقتان تۇتادى. بۇل ءۇشىن سول ەلدىڭ تاريحىن، رامىزدەرىنىڭ تاريحي اسقان اسۋلارى مەن بەلەستەرىن ۇعىنا بىلۋگە ءتيىسپىز.

1991 جىلدىڭ 31 تامىزىندا قىرعىز كسر ءوز تاۋەلسىزدىگىن الىپ، ءوزىن قىرعىز رەسپۋبليكاسى دەپ جاريالادى. ءارى كوپ كەشىكپەي حح عاسىردىڭ 90-شى جىلدارىنىڭ باسىندا تاۋەلسىز ەلدىڭ جاڭا سيمۆولى مەملەكەتتىك رامىزدەرى ومىرگە كەلدى.

قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ج.سادىكوۆ، ش.كۋلۋەۆتەردىڭ سوزىنە جازىلعان، مۋزىكاسىن ن.داۆلەسوۆ، ك.مولدوباسانوۆ شىعارعان ءانۇرانى 1992 جىلدىڭ 18 جەلتوقسانىدا قابىلداندى.  اتالعان ءانۇراندا قىرعىز ۇلتىنىڭ ەركىندىككە تالپىنىسى مەن بولاشاققا دەگەن ءۇمىتى كورىنىس تاپقاندىعىن بەيمارال اڭعارا الامىز.

قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۆتورلارى   اسەين ابدراەۆ پەن سادىربەك دۋباناەۆ بولىپ تابىلاتىن ەلتاڭباسى 1994 جىلدىڭ 14 قاڭتارىندا جوگوركۋ كەنەشتە قابىلداندى. وندا قاناتىن جايعان تاۋدىڭ ەركىندىك سۇيگىش اق سۇڭقارى ەلدىڭ ازاماتتارنىڭ بوستاندىق سۇيگىش رۋحىن تانىتادى.

سارقىراپ اققان ەسىككولدىڭ سۋى ءومىردىڭ باستاۋ بۇلاعىن تانىتسا، ماقتا مەن بيداي ماساقتارى قىرىعىزستان حالقىنىڭ ەڭبەكقورلىعى مەن بەرەكە-بىرلىگىن ايشىقتايدى.

قىرعىز بايراعى دا اسا زور سيمۆوليكالىق مانگە يە. تۋدىڭ قىزىل ءتۇستى بولۋى ماناستىڭ الىپ تۇلعاسىن تانىتسا، ونداعى قىرىق تارماقتى كۇن ساۋلەسى قىرعىز ۇلتىنىڭ قالىپتاسۋىنا تۇرتكى ءام تۇپنەگىز بولعان 40 كونە تايپالاردىڭ ايشىقتالۋى دەر ەدىك. وسى شۋاعىن شاشقان 40 ساۋلەلى كۇننىڭ تۋرا ورتاسىنا قىرعىزدىڭ تۇندۇگى ورنالاستىرىلعان. ول وتباسىنىڭ جىلىلىعىمەن، قىرعىز ۇلتىنىڭ ماڭگىلىك مۇراتىن تانىتادى.

وسىلايشا، قىرىعىزستان رامىزدەرى اتالعان ەلدىڭ وتكەنىن، بۇگىنىن جانە بولاشاعىن بەيبارمال تانىتىپ، وزگە ەلدىڭ ازاماتتارىنا وسى ءبىر ەل تۋراسىندا مولىنان ماعۇلمات بەرە الادى.

ءبىزدىڭ قازاقستان سياقتى قىرعىز ەلى دە كوپۇلتى ەل سانالادى. قازىر ولار ورتاق رامىزدەرى اياسىندا بەيبىت قاتار ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. قىرعىز ەلىنىڭ ءار تۇرعىنى ءوز جۇرەگىنىڭ تۇپكىرىنە ۇلتتىق رامىزدەرىن ۇيالاتقان دەسەك استە قاتە ايتپايمىز.

وزبەكستان

وزبەكستاننىڭ ءوز رامىزدەرىن قابىلداۋى اتالعان ەلدىڭ ءوز دەربەستىگىن الەم الدىندا ايشىقتاۋدان تۋىندادى. رامىزدەردە وزبەك ۇلتىنىڭ ءبىر ورتالىققا توپتاسۋى، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋى كورىنىس تاپقاندىعىن جاقسى اڭعارا الامىز.

وزبەك بايراعى مەن ءانۇرانى الەمگە تانىمال دەسەك ارتىق ايتپايمىز. ورتالىق ازياداعى حالىق سانى كوپ جانە سپورتتىق قاعاناتقا اينالىپ وتىرعان وزبەكستاندى بۇكىل الەم تانيدى. وعان كۋا 2023 جىلدىڭ 23 قىركۇيەگى مەن 08 قازان ارالىعىندا قحر حانچجوۋ قالاسىندا وتكەن ءحىح جازعى ازيا ويىندارىندا وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قۇراماسى 5 ورىندى يەلەنىپ زور جەتىستىككە جەتتى.

وزبەكستان ءوز تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزە سالىسىمەن مەملەكەتتىك رامىزدەرىن ومىرگە اكەلۋ جولىندا قىزۋ جۇمىستار جۇرگىزە باستادى. تاپ وسى باعىتتا ءانۇراندى، ەلتاڭبانى، تۋىن ومىرگە اكەلۋ جولىندا ىزدەنىستەر باستالىپ كەتتى. مەملەكەتىك رامىزدەر تەك قانا بوياۋلاردىڭ وڭدى سولدى قولدانىسى ەمەس، اتالعان مەملەكەتتىڭ حالىقىنىڭ تاريحي باسىپ وتكەن بارشا كەزەڭىن تانىتاتىن كوركەم وبراز، وندا ەل تاريحىنىڭ بارشا ءجۇرىپ وتكەن جولى ايشىقتىلىپ، ۇلتتىڭ العا قويعان ماقساتى مەن مۇددەسى كورىنىس تابادى. ءارى بۇنىڭ بارلىعى جيىلىپ كەلگەندە ازات ەلدىڭ ءوز تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتە ءبىلۋىنىڭ توتە جولىن ايشىقتاپ كورسەتە بىلەدى.

وزبەكستاننىڭ ءوز مەملەكەتىك رامىزدەرىن قابىلداۋى تەك قانا ءسان-سالتانات ەمەس، سونىمەن بىرگە الەمدىك قاۋىمداستىقتان وزىنە تيسەلى مۇشەلىك ورنىن ويىپ تۇرىپ الۋىنىڭ تاريحي ارايلى دا، ايبىندى مەزەتى بولدى دەسەك ەش ارتىق ايتقاندىعىمىز ەمەس.

وزبەكتىڭ بيلىكتەگى ەليتاسى ۋاقىتپەن ساناسا وتىرىپ، جاڭا زاڭداردى، كونستيتۋتسياعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، وزبەكستاننىڭ ەلتاڭباسى مەن تۋىنا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋگە بەل شەشە كىرىستى. مەملەكەتتىك كەنەپتى ازىرلەۋگە بىرنەشە اي قاجەت بولدى. 1991 جىلى 18 قاراشادا وزبەكستان تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتكەن ازاتتىق بايراعى بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىندە كوككە جەلبىرەتىلدى.

بۇل ارادا  ءبارىمىز ەسكەرۋگە ءتيىس جايت قانداي ەل بولماسىن ءوز  مەملەكەتتىك رامىزدەرىن ومىرگە اكەلۋ كەزىندە ءوز ۇلتى باستان كەشىرگەن بارشا تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ، ەلدىك بايراعىنىڭ بويىنا ءوز حالقىنا ءتان ەڭ ماڭىزدى قۇندىلىقتارىن ايشىقتاۋدى ماقسات تۇتادى. وسى فاكتور وزبەكستان رامىزدەرىن جاساۋ كەزىندە باستى باعدار بولدى.

بۇرىن وزبەك توپىراعىن اياق باسىپ كورمەگەن جان ونى كوزىمەن كورگەن ساتتە وسى ەلدىڭ تۋىنىڭ جوعارعى بۇرىشىندا اي مەن جۇلدىز بەينەلەنگەن بىرنەشە ءتۇستى جولاقتاردى عانا اڭعارادى.

وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋىنىڭ  كەنەبى تاريحي ءداستۇر، ساباقتاستىق، مەملەكەتتىڭ كۇشى مەن قۇدىرەتىن ءبىلدىرۋ ماقساتىندا جوعارىدان تومەنگە قاراي ءۇش تۇسكە كوك، اق جانە اشىق جاسىل بويالعان. سونىمەن ەلدىڭ تۋىنداعى كوك ءتۇس اسپان كەڭىستىگى مەن ءمولدىر سۋدى، اق ءتۇس پاكتىكتىڭ بەلگىسى – ويدىڭ، ويدىڭ، ءىس-ارەكەتتىڭ تازالىعىن،  قىزىل جىڭىشكە جولاقتار وزبەكستاننىڭ نەگىزگى وزەندەرى: ءامۋداريا مەن سىرداريانى پاش ەتسە،  تابيعاتتىڭ قىسقى ۇيقىدان ويانۋى، قۇنارلىلىقتىڭ جاندانۋى – وسىنىڭ بارلىعى جاسىل تۇسپەن بەينەلەنىپ، وسى رەڭكپەن وزبەكستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋىنا قولدانىلعان سوڭعى جولاق كوپ نارسەدەن سىر شەرتەدى.

سونىمەن قاتار، اشىق جاسىل ءتۇستىڭ ءدىني ءمانى بار: بۇل ءتۇس مۇسىلماندىق سەنىمىن بىلدىرەدى. ونداعى بەينەلەگەن جۇلدىزدار مەن جارتى اي نەگىزگى سەنىمى يسلام بولىپ تابىلاتىن جاڭا تاۋەلسىز ەلدىڭ پايدا بولۋىمەن تانىتادى. جارتى ايدىڭ جانىندا ءبىر جىلداعى ءار ايدىڭ سانى ون ەكى جۇلدىزبەن ايشىقتالعان. سونىمەن بىرگە ولار وزبەكتىڭ كونە مادەنيەتى مەن تاريحىنىڭ بەلگىسى.

3 پوستكەڭەستىك ەلدەر بەلارۋس، تاجىكستان جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى كەڭەستىك ءانۇران اۋەنىن ءالى قولدانانىپ كەلەدى. وزبەكستانىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ ء(وزب. O‘zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi) ءسوزى 1991 جىلى، تاۋەلسىزدىك جاريالانعاندا كەزدە وزگەرتىلىپ قابىلداندى.

بۇل ەلدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىنە ەلدىڭ ەلتاڭباسى دا جاتادى.

1992 جىلى 2 شىلدەدە جوعارعى كەڭەس وزبەكستاننىڭ ەلتاڭباسىن بەكىتكەن زاڭ قابىلدادى.

مەملەكەتتىڭ ەلتاڭباسىندا تاۋلاردىڭ ار جاعىنان اشىق اسپاننان جارقىراپ شىققان كۇن ساۋلەلەرى ءوز شۋاعىن شاشىپ، تاۋ اڭعارىنداعى توبەلەردەن كوگىلدىر وزەن سۋى سارقىراپ اعادى. بۇنىڭ ساكرالدى ءمانى وزبەكتىڭ ايقىن بەلگىلەنگەن ماقساتتارىن، اسقاق تا ادال مۇراتتارىن ايشىقتايدى دەسەك، استە قالپ ايتپايمىز.

رەسپۋبليكا سيمۆولىنداعى حۋمو قۇسى بەينەسى حالىقتىڭ ەركىندىككە دەگەن ادالدىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ەلتاڭبانىڭ ءبىر جاعى پىسكەن ماقتا قوزالارىمەن، ال، كەلەسى جاعىندا بيدايدىڭ التىن ماساعى كورىنىس تاپقان. - جارتى اي مەن جۇلدىز بەلگىلەرى دانالىقتىڭ، سالت-داستۇرلەرى مەن قۇندىلىقتارىنا ادالدىقتىڭ نىشاندارىن ايشىقتايدى.

باۋىرلاس قوس ەلدە ءوز رامىزدەرىندە وتكەنى مەن بۇگىنىن ءام بولاشاعىن جان-جاقتى اشىپ كورسەتە العاندىعى وزگە تۇركى حالىقتارى وكىلدەرىن وزىنە ءتانتى ەتەدى.

Abai.kz