1-cۋرەتتە: رۋسلان باقىتوۆ وتباسىمەن

2-سۋرەتتە: داعىستاندىق سوسلان اسباروۆ

بيىلعى جىلدىڭ 30-ناۋرىز بەن 4-ءساۋىر ارالىعىندا ورال قالاسىندا تيمۋر كۋليباەۆتىڭ جۇلدەسى ءۇشىن بوكستان حالىقارالىق تۋرنير ءوتتى. جارىسقا رەسەيدەن باسىم بولىگى داعىستاندىق جىگىتتەردەن تۇراتىن سپورتشىلار كەلدى. باسەكەدە داعرەسەي قۇراماسىنداعى سوسلان اسباروۆ كۇمىس جۇلدە جەڭىپ الادى. كەش باتا ۇتىپ العان مەدالىن "جۋماق" بولعان سوسلان دوستارىن ەرتىپ "وسكار" تۇنگى كلۋبىنا بارىپ تويلايدى. جەڭىستىڭ بۋىمەن ماسايراعان تاۋ حالقىنىڭ جىگىتتەرى جەرگىلىكتى قازاق جىگىتتەرىنە ۇنامايتىن قىلىقتار كورسەتەدى. شىن مانىسىندە، تۇنگى كلۋبتا ۇتىپ العان مەدالىن جۋىپ، ماسايراپ، ۇرىنارعا قارا تاپپاي، قازاق قىزدارىنا ءتىل تيگىزىپ، قۇتىرعان "جىگىتتى" قازاقتىق نامىسىن قورعاپ، ساباسىنا تۇسىرگەن رۋسلان باقىتوۆ دەگەن قازاقتىڭ باتىر جىگىتى ەدى.

جۇدىرىق جەپ ەسەڭگىرەپ اۋرۋحاناعا تۇسكەن داعىستاندىقتار ارىزدانىپ، كوپ ۇزاماي رۋسلان قاپاسقا قامالدى. قورعاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، رۋسلان بۇل ءىس بويىنشا كوپ جىلعا سوتتالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى داعىستاندىقتار: "رۋسلان باقىتوۆتى تۇرمەدە شىرىتەمىز!" - دەپ، قولدارىنان كەلگەندەرىنىڭ ءبارىن ىستەپ، تىراشتانىپ جاتىر ەكەن.

1-cۋرەتتە: رۋسلان باقىتوۆ وتباسىمەن

2-سۋرەتتە: داعىستاندىق سوسلان اسباروۆ

بيىلعى جىلدىڭ 30-ناۋرىز بەن 4-ءساۋىر ارالىعىندا ورال قالاسىندا تيمۋر كۋليباەۆتىڭ جۇلدەسى ءۇشىن بوكستان حالىقارالىق تۋرنير ءوتتى. جارىسقا رەسەيدەن باسىم بولىگى داعىستاندىق جىگىتتەردەن تۇراتىن سپورتشىلار كەلدى. باسەكەدە داعرەسەي قۇراماسىنداعى سوسلان اسباروۆ كۇمىس جۇلدە جەڭىپ الادى. كەش باتا ۇتىپ العان مەدالىن "جۋماق" بولعان سوسلان دوستارىن ەرتىپ "وسكار" تۇنگى كلۋبىنا بارىپ تويلايدى. جەڭىستىڭ بۋىمەن ماسايراعان تاۋ حالقىنىڭ جىگىتتەرى جەرگىلىكتى قازاق جىگىتتەرىنە ۇنامايتىن قىلىقتار كورسەتەدى. شىن مانىسىندە، تۇنگى كلۋبتا ۇتىپ العان مەدالىن جۋىپ، ماسايراپ، ۇرىنارعا قارا تاپپاي، قازاق قىزدارىنا ءتىل تيگىزىپ، قۇتىرعان "جىگىتتى" قازاقتىق نامىسىن قورعاپ، ساباسىنا تۇسىرگەن رۋسلان باقىتوۆ دەگەن قازاقتىڭ باتىر جىگىتى ەدى.

جۇدىرىق جەپ ەسەڭگىرەپ اۋرۋحاناعا تۇسكەن داعىستاندىقتار ارىزدانىپ، كوپ ۇزاماي رۋسلان قاپاسقا قامالدى. قورعاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، رۋسلان بۇل ءىس بويىنشا كوپ جىلعا سوتتالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى داعىستاندىقتار: "رۋسلان باقىتوۆتى تۇرمەدە شىرىتەمىز!" - دەپ، قولدارىنان كەلگەندەرىنىڭ ءبارىن ىستەپ، تىراشتانىپ جاتىر ەكەن.

ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىزشە جانجالدىڭ شىعۋىنا "قوناقتاردىڭ" وزدەرى تۇرتكى بولعان. توبەلەستى كوزى كورگەندەردىڭ ايتۋىنشا رەسەيلىك بوكسشىعا ەشكىم جابىلماعان. قوناقتاردىڭ تىم ەركىنسىپ، ارتىق كەتىپ بارا جاتقانىن كورگەن جەرگىلىكتى جىگىتتەر ولارعا بىرنەشە مارتە ەسكەرتۋ جاساپتى. ءسويتىپ، نامىسشىل قازاق جىگىتى رۋسلان باقىتوۆ جازاتايىم جازىقتى بولىپ قالدى.

رۋسلان باقىتوۆ - 1974 جىلى قاراتوبە ەلدى-مەكەنىندە دۇنيەگە كەلگەن قازاقتىڭ قاراپايىم بالاسى. جاستاي اكە-شەشەسىنەن ەرتە ايىرىلىپ، كىشكەنتايىنان اجەسىنىڭ قولىندا تاربيەلەنگەن. ول قازىرگى زاماننىڭ قاس باتىرى، ۇلتىن سۇيگەن ۇلانى. ورالبەك پەن ديماش اتتى ۇلدارى، دينارا اتتى جارى بار.

رۋسلان - "قازاق ەلى" حالىقتىق قوزعالىسىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى.

ءبىز «ەل بولامىز» دەسەك، ءوز ەلىمىزدى وزگەگە سىيلاتامىز دەسەك، رۋسلان باقىتوۆتىڭ تاعدىرىنان قالىس قالماۋعا ءتيىسپىز. ويتكەنى، «ءار قازاق - مەنىڭ جالعىزىم!» - دەپ جىرلاعان ادۋىندى اقىن سابىر اداي ايتپاقشى، ءاربىر قازاقتىڭ تاعدىرىنان - كۇللى قازاقتىڭ تاعدىرى قۇرالادى.

تومەندە رۋسلان باقىتوۆتىڭ تۇرمەدە جازعان جانايقاي ولەڭدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز. پىكىر قوسىڭىز، كومەك ءسوزىڭىزدى ايتىڭىز، جاردەم قولىڭىزدى سوزىڭىز، قازاق بالاسىن قورعاڭىز، اعايىن!

قاجىمۇقان عابدوللا،

"قازاق ەلى" حالىقتىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى

 

يا، اللا!

ءومiرiمنiڭ كوبi كەتiپ، ازى قالدى...

ويلاپ ەدiم «قىسى كەتiپ، جازى قالدى».

كەنەتتەن كەزدەسiپ قاپ ءبىر داعىستان،

بiر سوققى جەپ، ارسىز ارىز جازىپ سالدى...

 

«لەزگين» بيلەپ، قارۋ اتىپ، توي تويلاعان،

تاۋ حالقىن شىن نامىستى دەپ ويلاعام،

نامىس جوق، جۇرەك تە جوق، قۇر كەۋدە ەكەن،

كوبەيسە، جالعىز جاندى تەك قويماعان.

 

كۇشتi سىيلاپ، باتىلعا باس يەدi ەكەن،

«كۇنام جوق» دەپ، ءوپ-وتىرىك كۇيەدi ەكەن.

ابايسىزدا قولىنا بيلiك تيسە،

قاراپ جۇرگەن ادامعا تيەدi ەكەن.

 

الدىمنان بiر توپ شەشەن شىعا كەلدi,

بۇرىن سوڭدى كورمەگەن-اۋ مەندەي ەردi,

امال جوق، اۋىزدىقتاپ، جىنىن باستىم،

نامىسىما ۇشكiر تiلiن تىعا بەردi...

 

نە iستەيمiن تەنتەكتiكتi ءوزi باستادى،

تەنتەكتى ەمەس، ەركەكتى جاۋىپ تاستادى،

بiزدiڭ ەلدiڭ زاڭدارى «قىزىق» ەكەن،

ءتارتىپسىزدى اقتادى اۋەل باستاعى...

 

ءوزى باستاپ، ءجابىر كورگەن بولا قالدى،

جوق جەردەن «ايعاقتارى» تولا قالدى،

ايتاققا بارلىق كۇشiن قوسىپ جاتىر،

ءبىزدىڭ جاق «سىيلاۋىمەن» قوناقتاردى...

 

...وسىلاي ءومiر شiركiن ءوتiپ جاتىر،

بiرەۋ كەلiپ، بiرەۋلەر كەتiپ جاتىر.

وسىدان قۇداي قالاپ، امان شىقسام،

ءبارiن قويام، - «س مەنيا» جەتiپ جاتىر.

 

اياعىما لاس جەر باستىرمايمىن،

وتباسىمدى قينالتىپ، ساستىرمايمىن.

ادىلدىكتىڭ اۋىلى الىس ەكەن،

بۇگىن مەن تورعا تۇسكەن قاسقىردايمىن.

 

تورعا تۇسكەن ارلانداي ىرىلدايمىن،

تۇنشىعىپ اۋا جەتپەي، قىرىلدايمىن،

«اكە!» دەگەن بالالارىم ەسكە تۇسسە،

تورعا تۇسكەن تورعايداي شىرىلدايمىن.

 

يا، ءتاڭiرiم سابىرلىق، قۋات بەرگەي!

وتباسىما نۇر توگiپ، شۋاق بەرگەي!

يا، اللا بار پالەدەن ءوزiڭ ساقتا،

دۇعام مەن تىلەگىمە جاۋاپ بەرگەي!

ءاۋمين!

 

و، دينارا، التىنىم!

و، دينارا، التىنىم، قۇداي قوسقان!

كۇن سايىن جولعا قاراپ، مەنi توسقان...

جانىم دا سەن، كۇنiم دە، گۇلiم دە سەن!

بiر ادام جوق مەن ءۇشiن سەنەن اسقان!

 

سەنi ويلاسام، جۇرەگiم ءسال توقتايدى،

سەنسiز جانىم، جۇرەگiم ءدال سوقپايدى.

ساتتەرiڭدi قينالعان جانىم سەزiپ،

مەن جانىمدى قويارعا جەر تاپپايمىن...

 

ءوزiڭ ەدiڭ جۇرەگiمنiڭ سىڭارى،

ءوزiڭ ەدiڭ كوزدەرiمنiڭ شىنارى،

ويدا جوقتا وزدەرiڭنەن الىستاپ،

جۇرەك سورلى كۇنi-ءتۇنi جىلادى.

 

بەك بول، جانىم، بەدەلiڭ قۇلاماسىن!

كونەمىزدەراببىمىزسىناعاسىن...

قۇدايىمۇمىتىڭدىتاۋىسپاسىن،

باقىتكەلەرقينالىپ-جىلاعانسوڭ...

 

كەشiر جانىم، الاڭسىز قىلا المادىم...

«باقىتتى قىلامىن» دەپ جيi «الدادىم»،

الدايىن دەپ الداعان ەمەسپiن مەن،

بiلمەيمiن نامىسسىزبەن سيا المادىم.

 

بiلەسiڭ عوي، دۇشپانىم جۇرگiزبەدi,

قاقپان قۇردى، جادىراتىپ كۇلگiزبەدi...

كولىگىمدى ورتەتiپ ايتاعىنا،

ساناۋلى بولدى سولاي كۇن تiزبەگi...

 

بiر اللا سەنi مەنiڭ ەركەم ەتتi,

ءدال وزiمدەي سەنi كiم ەركەلەتتi...

اكەڭ دە جوق مەن جوقتا ەركەلەتەر،

اتتەڭ-اي، ول دا ومiردەن ەرتە كەتتi...

 

اكەمiز التىن جۇرەك ادام ەدi,

اعايىنعا اق نيەت، ادال ەدi...

سەندەردi ۋايىم عىپ، شىداي الماي،

كەنەتتەن جۇرەك توقتاپ قالا بەردi...

 

«شۇكiر» دەيمىن، قاسىڭدا اناڭ قالدى،

سوندا دا جۇرەگىمدە الاڭ بار-دى.

و، جانىم، قۇداي ساعان ءومiر بەرسiن،

قولىڭدا ەكi بiردەي بالام قالدى...

 

التىنىم، ۇلدارىمدى جىلاتپاشى،

ەش نارسە جالىندىرىپ، سۇراتپاشى،

اكە باستاپ، بiز قۇرعان شاڭىراقتى

شاماڭ كەلسە، التىنىم، قۇلاتپاشى!

 

قاشاندا جىلۋىمدى بەرەمiن عوي،

امان بولسام، بiر كۇنi كەلەمiن عوي،

التىنىم، سەن دەگەندە جانىم قۇربان،

كەرەك بولسا، سەن ءۇشiن ولەمiن عوي!

 

وزiڭمەن ءومiرiمنiڭ ءسانi بولسىن!

ەسiمiڭ جۇرەگiمنiڭ ءانi بولسىن!

ورالبەگiم قازاقتىڭ باتىرى بوپ،

ديماشىم كۇللi الەمنiن حانى بولسىن!

ءاۋمين!

 

سوڭعى حات

كوپ نارسە كوردiم اكەسiز قالىپ جاسىمنان،

ادامدار بولدى "جەتiمسiڭ!" دەپ باسىنعان،

ادامدار بولدى - اق نيەتتi, اق پەيiل،

باۋىرعا باسىپ، سىيپالاعان باسىمنان.

 

تۇسiنگەنiم، ويعا توقىپ جاسىمنان،

ءبارi وتەدi, بۇل كۇن دە وتەر باسىمان!

اللا قالاپ، ەرتە مە، كەش پە بiر كۇنi,

جازاسىن الار كەيبiرەۋلەر باسىنعان!

 

بەرەكە كەتسە الدىڭداعى اسىڭنان،

بيلiك تە وتەر، ءومiر دە وتەر باسىڭنان!

بارار جەرi بار ادامنىڭ بiر-اق جەر،

بايىڭ دا بارار بايلىعىن ايتىپ تاسىنعان.

 

ارتىڭدا قالار، جيىپ تەرiپ تىققانىڭ،

الدىڭنان شىعار جاقسىلىق ءۇشiن شىققانىڭ!

ارتىڭدا قالىپ قاتىن، بالاڭ، دوستارىڭ!

الدىڭنان شىعار ماڭداي تەردi سىققانىڭ!

 

ءومiر سۇرسەڭ جاقسىلىق iستەپ ادامعا،

اتىڭ شىعار ون سەگiز مىڭ عالامعا...

ەرتە مە، كەش پە، ءولiم ءدامiن تاتارسىڭ،

ءومiرiڭ باردا وسى جايلى الاڭدا!

 

ايتقىم كەلگەنi ويلانىڭدار، ادامزات!

ىستەمەڭدەر كەشiرiلمەس حارام زات!

اققا قارا جاقپاڭىزدار جابىلىپ،

وسى ولەڭiم بولسىن سiزگە سوڭعى حات!

 

جان دوسىم قاجىمۇقان عابدوللاعا!

 

نە دەيiن دوسىم، ورتەنiپ iشiم بارادى،

باتىس قازاعى بۇگiن بiزگە قارادى،

قولىمنان كەلسە جازىپ-جازىپ كەتەيiن،

ايتىلعان شىندىق بiر كۇنi ورنىن تابادى...

 

ادام بولعان - ادام بولىپ قالادى،

مال بولعاندار - يتشە ءۇرiپ قابادى!

ءىشi تارلار سەندە باردى كورە الماي...

قارا جاعىپ، اياعىڭنان شالادى!

 

ەرتە مە، كەش پە، ءبارiن قۇداي الادى،

سول كەزدە دوسىم، جالعىز شىندىق قالادى.

جاقسىلىققا جاقسىلىق بەرiپ ءتاڭiرiم،

زۇلىمداردى توزاعىنا سالادى...

 

وسىلاي دوسىم، ءومiرiم ءوتiپ بارادى.

ۇلدارىم مەنiڭ تاعىدا جولعا قارادى،

كiشكەنتاي كۇنىم اكەسiن جوقتاپ جىلاۋدا،

جۇرەگiمدi, ءسىرا، ساعىنىش تولىپ، جارادى...

 

اتىڭىڭ باسىن ۇيiمە كەيدە بۇرارسىڭ،

پەرزەنتتەرىمە قارايلاسىپ تۇرارسىڭ.

قولىڭنان كەلسە، ادال بولىپ حالقىڭا،

جاۋىز-دۇشپاننىڭ شىندىعىن اشىپ-ۇرارسىڭ!

 

رۋسلان، باقىتوۆ، مامىر كۇندەرى، 2013 جىل

ورال قالاسى، «قىرىق تۇربا» تۇرمەسى

Abai.kz