جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 2980 0 پىكىر 16 ءساۋىر, 2013 ساعات 14:21

سولنتسەموبيل ۆ كازاحستانە – ۋجە نە فانتاستيكا

كازاحستان سەگودنيا ستويت نا پەرۆوم مەستە پو كوليچەستۆۋ يزوبرەتەني نا دۋشۋ ناسەلەنيا سرەدي رەسپۋبليك سنگ، زاۆەريايۋت سپەتسياليستى ناتسيونالنوگو ينستيتۋتا ينتەللەكتۋالنوي سوبستۆەننوستي مينيستەرستۆا يۋستيتسي رك.

پري ەتوم مىسل كازاحستانسكيح كۋليبينىح ي ەديسسونوۆ ياۆنو سلەدۋەت ۆ وبششەميروۆوم فارۆاتەرە ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيح پويسكوۆ، ناپراۆلەننىح نا رازرابوتكۋ نوۆىح، ەكولوگيچەسكي چيستىح ەنەرگونوسيتەلەي، بۋد ەتو ۆەتروگەنەراتورى يلي دوما ي اۆتوموبيلي نا سولنەچنىح باتارەياح. نەسلۋچاينو دەۆيزوم پروۆوديموي ۆ 2017 گودۋ ۆ استانە ۆىستاۆكي «ەكسپو» زاياۆلەنو: «ەنەرگيا بۋدۋششەگو – ۆ رازۆيتي التەرناتيۆنوي ەنەرگەتيكي». رازرابوتانا تسەلايا پروگرامما – «يننوۆاتسيوننىي كازاحستان»، تسەل كوتوروي – پوموچ ۋچەنىم ي يزوبرەتاتەليام ۆ زاپۋسكە يح رازرابوتوك ۆ پرومىشلەننوە پرويزۆودستۆو. پريتوم چتو نەكوتورىە كازاحستانسكيە يزوبرەتەنيا موگۋت ۋجە سەگودنيا دات ستوپروتسەنتنۋيۋ فورۋ تەم جە زارۋبەجنىم انالوگام.

ەدۋ، ەدۋ الىستان…

كازاحستان سەگودنيا ستويت نا پەرۆوم مەستە پو كوليچەستۆۋ يزوبرەتەني نا دۋشۋ ناسەلەنيا سرەدي رەسپۋبليك سنگ، زاۆەريايۋت سپەتسياليستى ناتسيونالنوگو ينستيتۋتا ينتەللەكتۋالنوي سوبستۆەننوستي مينيستەرستۆا يۋستيتسي رك.

پري ەتوم مىسل كازاحستانسكيح كۋليبينىح ي ەديسسونوۆ ياۆنو سلەدۋەت ۆ وبششەميروۆوم فارۆاتەرە ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيح پويسكوۆ، ناپراۆلەننىح نا رازرابوتكۋ نوۆىح، ەكولوگيچەسكي چيستىح ەنەرگونوسيتەلەي، بۋد ەتو ۆەتروگەنەراتورى يلي دوما ي اۆتوموبيلي نا سولنەچنىح باتارەياح. نەسلۋچاينو دەۆيزوم پروۆوديموي ۆ 2017 گودۋ ۆ استانە ۆىستاۆكي «ەكسپو» زاياۆلەنو: «ەنەرگيا بۋدۋششەگو – ۆ رازۆيتي التەرناتيۆنوي ەنەرگەتيكي». رازرابوتانا تسەلايا پروگرامما – «يننوۆاتسيوننىي كازاحستان»، تسەل كوتوروي – پوموچ ۋچەنىم ي يزوبرەتاتەليام ۆ زاپۋسكە يح رازرابوتوك ۆ پرومىشلەننوە پرويزۆودستۆو. پريتوم چتو نەكوتورىە كازاحستانسكيە يزوبرەتەنيا موگۋت ۋجە سەگودنيا دات ستوپروتسەنتنۋيۋ فورۋ تەم جە زارۋبەجنىم انالوگام.

ەدۋ، ەدۋ الىستان…

ي ۆوت ونا، مويا پەرۆايا پوەزدكا نا وتەچەستۆەننوم سولنتسەموبيلە، سوبراننوم ستۋدەنتامي ي پرەپوداۆاتەليامي كازاحستانسكو-تۋرەتسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا يمەني حودجي احمەدا ياسساۋي، چتو ۆ گورودە تۋركەستانە. ينسترۋكتور پوياسنياەت – گلاۆنوە نە پەرەپۋتات رىچاجكي. رەۆەرس نازاد، رەۆەرس ۆپەرەد، گاز، تورموز، ۆسە ەلەمەنتارنو پروستو. ا مەجدۋ تەم اۆتو نا سولنەچنىح باتارەياح رازگونياەتسيا دوۆولنو رەزۆو. جمۋ نا گاز، سكوروست ۆسە ۋۆەليچيۆاەتسيا. وتليچيە وت بەنزينوۆوگو انالوگا تولكو ۆ توم، چتو نە سلىشنو شۋما رابوتى دۆيگاتەليا ي نەت ۆىحلوپا دىما زا كورموي. ينتەرەسنايا تەحنيكا. بەسشۋمنوست ۆ داننوم سلۋچاە موجنو راسسماتريۆات سكورەي كاك نەدوستاتوك. پروحوجيە تەبيا نە سلىشات ي، سلەدوۆاتەلنو، نە زامەچايۋت. پوەتومۋ نۋجنو داۆيت نا كلاكسون، چتوبى پەشەحودى وسۆوبوديلي پروەزجۋيۋ چاست، يلي داۆيت نا تورموز، ەسلي نە حوچەش نەپرياتنوستەي. ۆ پلوحۋيۋ پوگودۋ، كوگدا سولنتسە نە سۆەتيت، تاكوي ەلەكتروموبيل موجەت زا سچەت زاريادكي ليتيەۆو-يوننىح باتارەي پروەحات دو ۆوسميدەسياتي كيلومەتروۆ. ۆ سولنەچنۋيۋ جە پوگودۋ كيلومەتراج نەوگرانيچەن. بۋدەت ەحات، پوكا سولنتسە سۆەتيت. ي گلاۆنوە – ەحات «نا حالياۆۋ». نەت نۋجدى تراتيتسيا نا زاكۋپكۋ گوريۋچەگو، نە نادو ستويات نا اۆتوزاپراۆكە. سلوۆوم، ۆەليكولەپنو.

پراۆدا، تۋت نۋجنو ۋچەست، چتو اۆتوموبيل سوبيرالسيا ستۋدەنتامي ي پرەپوداۆاتەليامي ۋنيۆەرسيتەتا ۆ سۆوەي ستۋدەنچەسكوي ماستەرسكوي ي شەدەۆروم اۆتوموبيلنوگو زودچەستۆا نازۆان بىت نە موجەت. ەتو ۆام نە «مەرسەدەس» س ەگو كلاسسيچەسكيمي وبۆودامي ي نە كراساۆەتس بمۆ، نو گلاۆنوە-تو نە ۆ ەتوم. ا ۆ توم، چتو ەتوت اۆتوموبيل زاپاتەنتوۆان كاك يسكليۋچيتەلنو كازاحستانسكوە نوۋ-حاۋ ي پري دالنەيشەي دوۆودكە كۋزوۆا موجەت ۋجە پوستۋپيت ۆ پروداجۋ.

ا ۆوت ي درۋگوە چۋدو تەحنيكي، ي توجە نا سولنەچنىح باتارەياح. موتوتسيكل، پو ۆيدۋ ناپومينايۋششي ۆەلوريكشۋ. نا كرىشە ترەحكولەسنوگو ترانسپورتا تاكجە ۋستانوۆلەنا سولنەچنايا باتارەيا، دايۋششايا زارياد نا اككۋمۋلياتورى ي ەلەكترودۆيگاتەل. تاكوي ترەحكولەسنىي درۋگ – ۆەشش پروستو نەزامەنيمايا ۆ حوزيايستۆە. وسوبەننو نا دالنيح چابانسكيح وتگوناح، گدە ەست پروبلەما س دوستاۆكوي بەنزينا، ا پروبلەمى س ناليچيەم سولنەچنوي پوگودى نەت.

ي ۆوت چتو راسسكازىۆاەت و سۆوەم دەتيششە فەرحاد ساتامۋش چاير – پرەپوداۆاتەل سۆاركي ي سانتەحنيكي كافەدرى مەحانيكي كازاحسكو-تۋرەتسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا: «رۋكوۆودستۆو ۋنيۆەرسيتەتا، – گوۆوريت ون، – پوشلو نام ناۆسترەچۋ ي پوموگلو س زاكۋپوم سووتۆەتستۆۋيۋششيح زاپچاستەي. ەتو ناش پەرۆىي وپىت. سلەدۋيۋششي اۆتوموبيل مى پوپىتاەمسيا سدەلات پوبولشە، ۆ سووتۆەتستۆي س نورمامي، پرينياتىمي ۆ اۆتوموبيلەستروەني. ەسلي ۆىپۋسكات تاكيە سولنەچنىە موبيلي سەريامي ۆ ستو، دۆەستي ي بولشە ماشين، تو سەبەستويموست پرويزۆودستۆا زناچيتەلنو ۋدەشەۆيتسيا. ي سەبەستويموست سولنتسەموبيليا سوستاۆيت پوريادكا پولۋتورا تىسياچ دوللاروۆ. چتو پوزۆولياەت راسسچيتىۆات نا حوروشيە پەرسپەكتيۆى پري ەگو پروداجە ناسەلەنيۋ. گلاۆنوە – ەتو ەكولوگيچەسكي چيستىي ۆيد ترانسپورتا، وسۆوبوجدايۋششي ەگو ۆلادەلتسا وت زاترات نا گوريۋچەە. پوەتومۋ، – زاكانچيۆاەت سۆويۋ مىسل فەرحاد ساتامۋش، – مى نادەەمسيا، چتو سووتۆەتستۆۋيۋششيە ۆەدومستۆا ۆ كازاحستانە پروياۆيات ينتەرەس ك ناشيم ستۋدەنچەسكيم رازرابوتكام».

وستاەتسيا تولكو دوباۆيت ك سكازاننومۋ، چتو سيلامي ساميح ستۋدەنتوۆ كازاحسكو-تۋرەتسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا سەگودنيا پەرەۆەدەنى نا التەرناتيۆنىە ۆيدى ەنەرگي ۋليچنوە وسۆەششەنيە ۆوزلە ۋنيۆەرسيتەتسكوي مەديتسينسكوي كلينيكي ي كوتتەدجي پروفەسسورسكو-پرەپوداۆاتەلسكوگو سوستاۆا، وسۆەششەنيە ي رابوتا ەلەكتروپريبوروۆ ۆ كوتورىح وسۋششەستۆلياەتسيا زا سچەت ۆسە تەح جە سولنەچنىح باتارەي. تو ەست زا پوترەبلەنيە ەلەكتروەنەرگي ۋنيۆەرسيتەتسكيە پەداگوگي نيكومۋ نە پلاتيات. چتو، بەزۋسلوۆنو، پولوجيتەلنو سكازىۆاەتسيا نا سەمەينوم بيۋدجەتە پرەپوداۆاتەلەي.

كاك كاپيتاليستيچەسكي پوستۋلات سپاس مونۋمەنت ستالينا…

ۆوزۆراششاليس مى يز تۋركەستانا نا اۆتوبۋسە، پو ستروياششەيسيا دوروگە زاپادنايا ەۆروپا – زاپادنىي كيتاي. ي ۆوت كاكايا تۋت ناپراشيۆاەتسيا انالوگيا. ەتو دوروگا چەم-تو ناپوميناەت ناشۋ سترانۋ، كوگدا ۆرەمەنامي تى مچيشسيا پو يدەالنومۋ اۆتوبانۋ، سو سكوروستيۋ نە مەنشە ستا پياتيدەسياتي كيلومەتروۆ ۆ چاس، ا ۋچاستكامي، گدە ەششە نە زاۆەرشەنو سترويتەلستۆو، پلەتەشسيا پو ۋبيتوي، ستاروي اسفالتكە. سلوۆوم، ۆسە كاك ۆسەگدا. گدە-تو مى ۆيديم ياۆنىە پرورىۆى ي دوستيجەنيا، ا گدە-تو ۆسە ەششە سكاتىۆاەمسيا ۆ ستارۋيۋ كولەيۋ. ۋسپوكايۆاەت ليش ودنو. سترويكا پرودولجاەتسيا. ا زناچيت، سوۆسەم سكورو ناشي اۆتوموبيلي پومچات ناس پو ەتوي سۆەرحسكوروستنوي ماگيسترالي دالەكو-دالەكو، حوت دو ساموي اتلانتيكي، گدە ي زاكانچيۆاەتسيا ەتا سۋپەرسوۆرەمەننايا دوروگا.

ي ەششە و كونتراستاح پروشلوگو ي دنيا نىنەشنەگو. پو دوروگە ۆ شىمكەنت مى زاگليانۋلي ۆ پوسەلوك يكان، گدە ۆسە ەششە ستويت سوحرانيۆشيسيا پامياتنيك ۆوجديۋ نارودوۆ ستالينۋ. ينتەرەسنا يستوريا ەتوگو مونۋمەنتا. ۆ ناچالە دۆادتساتىح گودوۆ پروشلوگو ستولەتيا ۆ ەتيح كراياح بىلو سيلنوە باسماچەسكوە دۆيجەنيە. زاتەم، گدە-تو ۆ ناچالە تريدتساتىح، گلاۆاري باسماچەسكيح وتريادوۆ وبراتيليس س پيسموم ك ستالينۋ، ۆ كوتوروم وني پروسيلي امنيستيۋ دليا سەبيا ي زەمليۋ دليا سۆويح ۆچەراشنيح سوراتنيكوۆ. يم دالي ي تو ي درۋگوە. تاك، ۆ يكانە ۆ ناچالە تريدتساتىح گودوۆ وبرازوۆالسيا پەرۆىي كولحوز يز باسماچەي. ا سلەدوم پوياۆيلسيا ي پامياتنيك ستالينۋ كاك زناك بلاگودارنوستي بىۆشيح «ۆراگوۆ نارودا» ۆوجديۋ بولشەۆيكوۆ.

پوتوم ناستۋپيلي گودى حرۋششەۆسكوي وتتەپەلي. پوسلە دۆادتساتوگو سەزدا كپسس پامياتنيكي ستالينۋ ستالي ۋبيرات پو ۆسەي سترانە. دوكاتيلاس ەتا ۆولنا ي دو يكانا، گدە مەستنايا ۆلاست رەشيلا سنەستي سكۋلپتۋرۋ.

نو نە تۋت-تو بىلو. پرويزوشلو نەوجيداننوە. ۆچەراشنيە باسماچي ۆىكوپالي سۆوي ۆينتوۆكي ي پۋلەمەتى ي زانيالي كرۋگوۆۋيۋ وبورونۋ ۆوكرۋگ زدانيا كونتورى، گدە ي بىل ۋستانوۆلەن مونۋمەنت. نە پوموگلي نيكاكيە ۋۆەششەۆانيا ي ۋگوۆورى. بىۆشيە «ۆراگي نارودا» نە پوزۆوليلي سنەستي س پوستامەنتا سۆوەگو جە كوممۋنيستيچەسكوگو يدولا.

ي ۆوت پريشلي گودى نەزاۆيسيموستي. پامياتنيك ستالينۋ ۋتراتيل سۆويۋ اكتۋالنوست. چتو س نيم ستالو؟ ي توگدا مەستنايا ۆلاست پرينيماەت رەشەنيە: ونا پەرەداەت ستاروە زدانيە كونتورى، ريادوم س كوتورىم ي بىل ۋستانوۆلەن مونۋمەنت، ۆ چاستنىە رۋكي، ا نوۆوە زدانيە اكيماتا سترويت ريادوم س تراسسوي، پودالشە وت وپالنوگو ۆوجديا. پولۋچاەتسيا، ي ۆولكي سىتى، ي وۆتسى تسەلى. زا ريادامي ودنوەتاجنىح ستروەني ۆوجديا ۋجە نە ۆيدنو، ا س درۋگوي ستورونى، كاكيە موگۋت بىت پرەتەنزي ك سەلسكومۋ اكيماتۋ، ەسلي سكۋلپتۋرا ناحوديتسيا ۆ چاستنوي سوبستۆەننوستي؟ چاستنايا سوبستۆەننوست ۆەد ۋ ناس نەپريكوسنوۆەننا؟! تاكوي ۆوت پولۋچيلسيا حيترىي حود كونەم. تاك سامىي گلاۆنىي پوستۋلات كاپيتاليزما و چاستنوي سوبستۆەننوستي، پروتيۆ كوتوروگو ۆسيۋ جيزن بورولسيا ستالين، وبەرنۋلسيا ۆ كونەچنوم يتوگە سپاسەنەم دليا ەگو سوبستۆەننوي سكۋلپتۋرى، ۋستانوۆلەننوي ۆ ودنوم يز وتدالەننىح سەل يۋجنوگو كازاحستانا…

سەريك مالەەۆ، فوتو ايتجانا مۋرزانوۆا، الماتى – شىمكەنت – تۋركەستان – الماتى

يستوچنيك: سايت گازەتى «ليتەر»

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2120
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2530
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2252
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1637