بيىل سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا 30 جىل تولدى. حح عاسىردا قازاقتىڭ باسىنا تۇسكەن زور قاسىرەت قولدان جاسالعان ەدى. ادام ءومىرى مەن تابيعاتقا كەلتىرىلگەن زياننىڭ اۋقىمىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى.

جالپى العاندا 1948-1991 جىلدار ارالىعىندا بۇندا 500-گە جۋىق سىناق جۇرگىزىلگەن. ولاردىڭ ارقايسىنىڭ قۋاتى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە حيروسيما مەن ناگاساكيگە تاستالعان اتوم بومباسىنان ون ءتىپتى ءجۇز ەسە جويقىن بولدى. سونداعىسى العاشقى جىلدارى سوۆەت باسشىلىعى يادرولىق جارىلىستار تۋرالى جەرگىلىكتى حالىققا مۇلدە ەسكەرتپەگەن. ال 1953 جىلدان باستاپ ادامدار مەن مال راديواكتيۆتى زاتتاردىڭ تارالۋ ايماعىنان ۋاقىتشا عانا كوشىرىلدى. الايدا سوندا دا جارىلىستان كەيىنگى ۋلى زاتتاردىڭ زاردابى تۋرالى اقپارات بەرىلمەدى. وسىنىڭ ءبارى تۇتاس ايماق حالقىنىڭ دەنساۋلىعىنا، ەكولوگياعا ولشەۋسىز جانە ۇزاق مەرزىمدى نۇقسان كەلتىردى.

سوندىقتان قولىنان قان تامعان سوۆەت بيلىگىنە قارسى شىعىپ سەمەي سىناق الاڭىن جابۋ تۋرالى تالاپ 1980-جىلدار اياعىندا جالپىۇلتتىق نەۆادا-سەمەي قوزعالىسىنا ۇلاستى. ناتيجەسىندە ماسكەۋدىڭ سەسىنە قاراماستان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ پوليگوندى جابۋ تۋرالى جارلىعى تاۋەلسىزدىگىن ءالى الماعان قازاق ەلىنىڭ دەربەس شەشىمى بولدى. بۇل قادام ۇلكەن حالىقارالىق مانگە دە يە بولدى - الەم ەلدەرى تاجال قارۋدىڭ سىناقتارىنا بىرىنەن كەيىن ءبىرى موراتوريلەر جاريالاپ جاتتى. البەتتە 40 جىلدان استام مەرزىمدە جاسالعان جارىلىستاردىڭ سالدارى ءالى كۇنگە شەيىن سەزىلەدى. بۇل رەتتە ءتيىستى زالالسىزداندىرۋ شارالارى ءالى دە الدا. كومپەنساتسيا، ايىقتىرۋ مەن وسى ىسكە حالىقارالىق الەۋەتتى جۇمىلدىرۋ ءوز الدىنا كۇن تارتىبىندە تۇر. دەسە دە وسىدان 30 جىل بۇرىن قابىلدانعان شەشىمنىڭ ماڭىزىن، سونداي-اق سەمەي پوليگونى سىندى وزبىر سوۆەت يمپەرياسىنىڭ قىلمىستارىن ەشقاشان ۇمىتپاعان ءجون.

راسۋل جۇمالى

Abai.kz