ولجاس سۇلەيمەنوۆ: «الەم ادامىمىن!»
جاقىندا قازاق ءباسپاسوز ايدىنىنا جاڭا كەلىپ قوسىلعان «ۇلت TIMES» گازەتى ولجاس سۇلەيمەنوۆپەن سۇحبات جاريالادى. بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت جەردەگى ماسەلەلەرگە عارىشتىق بيىكتىكتەن قارايمىن دەپ، قازاعىنىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ سالىپ العان ءورىستىلدى اقىن بۇل جولى دا ءوز «بيىگىنەن» كورىنىپتى.
ۇلتتىق تۇلعا رەتىندە بۇگىنگى ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى ماردىمدى پىكىر ايتىلماعان سۇحباتتا جۋرناليستپەن اڭگىمە بىلاي ءوربيدى:
«- قازاقتار پاسسيونارلى ۇلت پا؟ جانە ءوزىڭىزدى قازاق دەپ سانايسىز با، الدە الەم ادامى دەپ ەسەپتەيسىز بە؟
ولجاس سۇلەيمەنوۆ: - پاسسيونارلىق - بۇل مادەنيەتتىڭ بەلسەندىلىگىنەن كورىنەدى. ەگەر مادەنيەتتى ادامنىڭ قوعامدا لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ ونەرى، حالىقتىڭ الەم الدىندا ءوزىن-ءوزى كورسەتە ءبىلۋ ونەرى دەپ ەسەپتەسەك، قازاقستاننىڭ جيىرما جىلداعى بەلسەندىلىگىن قاپەرگە الساق وندا مەن ءوزىمدى قازاق دەگەن پاسسيونارلى ۇلتتىڭ وكىلى جانە الەم ادامىمىن دەپ ەسەپتەيمىن».
سوناۋ 1961 جىلى ادامزاتىڭ ىشىندەگى العاشقى بولىپ يۋري گاگارين عارىشقا ۇشقاندا «ادامعا تابىن، جەر ەندى» دەپ، جەر-انانى بالاسىنا تابىندىرعىسى كەلگەن اقىنعا، ارينە، اسقاقتىق ءتان. وعان ءوز ۇلتىنا مۇرنىن ءشۇيىرىپ قاراپ، قالاي مەنسىنبەۋشىلىك تانىتسا دا، ەندى جاراسا بەرەتىن ۇقسايدى. بىراق... وسى «الەم ادامى» دەگەن - قانداي ادام؟ عىلىمدا وسىنداي تەرمين بار ما؟
جاقىندا قازاق ءباسپاسوز ايدىنىنا جاڭا كەلىپ قوسىلعان «ۇلت TIMES» گازەتى ولجاس سۇلەيمەنوۆپەن سۇحبات جاريالادى. بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت جەردەگى ماسەلەلەرگە عارىشتىق بيىكتىكتەن قارايمىن دەپ، قازاعىنىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ سالىپ العان ءورىستىلدى اقىن بۇل جولى دا ءوز «بيىگىنەن» كورىنىپتى.
ۇلتتىق تۇلعا رەتىندە بۇگىنگى ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى ماردىمدى پىكىر ايتىلماعان سۇحباتتا جۋرناليستپەن اڭگىمە بىلاي ءوربيدى:
«- قازاقتار پاسسيونارلى ۇلت پا؟ جانە ءوزىڭىزدى قازاق دەپ سانايسىز با، الدە الەم ادامى دەپ ەسەپتەيسىز بە؟
ولجاس سۇلەيمەنوۆ: - پاسسيونارلىق - بۇل مادەنيەتتىڭ بەلسەندىلىگىنەن كورىنەدى. ەگەر مادەنيەتتى ادامنىڭ قوعامدا لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ ونەرى، حالىقتىڭ الەم الدىندا ءوزىن-ءوزى كورسەتە ءبىلۋ ونەرى دەپ ەسەپتەسەك، قازاقستاننىڭ جيىرما جىلداعى بەلسەندىلىگىن قاپەرگە الساق وندا مەن ءوزىمدى قازاق دەگەن پاسسيونارلى ۇلتتىڭ وكىلى جانە الەم ادامىمىن دەپ ەسەپتەيمىن».
سوناۋ 1961 جىلى ادامزاتىڭ ىشىندەگى العاشقى بولىپ يۋري گاگارين عارىشقا ۇشقاندا «ادامعا تابىن، جەر ەندى» دەپ، جەر-انانى بالاسىنا تابىندىرعىسى كەلگەن اقىنعا، ارينە، اسقاقتىق ءتان. وعان ءوز ۇلتىنا مۇرنىن ءشۇيىرىپ قاراپ، قالاي مەنسىنبەۋشىلىك تانىتسا دا، ەندى جاراسا بەرەتىن ۇقسايدى. بىراق... وسى «الەم ادامى» دەگەن - قانداي ادام؟ عىلىمدا وسىنداي تەرمين بار ما؟
ورىس تىلىندەگى كەيبىر انىقتامالىقتارعا قاراعاندا، الەم ادامى دەپ جەر تاڭداماي، جيھان كەزىپ جۇرە بەرەتىندەردى ايتاتىن كورىنەدى. سوندا ولار تۋعان جەرى جوق، تۇراعى جوق ۇشىپ-قونىپ جۇرە بەرەتىن كوبەلەكتەر مە؟ سونشالىق مىقتى بولسا، ول «الەم ادامدارى» ايعا بارىپ نەگە ءومىر سۇرمەيدى؟..
ايتپاقشى، ولجاس اقىننىڭ دوسى مۇحتار شاحانوۆتىڭ سۇلەيمەنوۆپەن پىكىرى ۇيلەسە بەرمەيدى. اسىرەسە، ۇلت، ءتىل ماسەلەسىندە. بىراق، گۋمانيستىك كوزقاراس تۇرعىسىندا ۇلتىن جانىنداي سۇيەتىن مۇحتاردىڭ ارتىقشىلىعى بار. ماسەلەن، ول ءبىر سۇحباتىندا ادامزاتتىڭ ساناسىنىڭ تومەندىگىن ايتا كەلىپ، اپات بولا قالسا، كەز كەلگەن اتالىق مايمىلدىڭ اينالاسىندا كوزىنە تۇسكەن بالا مايمىلدى كوتەرىپ، الىپ، اعاشقا ورمەلەپ كەتەتىنىن، ەشكىمدى الالاپ، جارماي، قورعاۋعا دايىن تۇراتىنىن ايتادى. «ال، ادامدار: «پالەنشە، تۇگەنشە قايداسىڭ؟» دەپ ءوز بالالارىن عانا ىزدەيدى» دەيدى ول.
ماقالانىڭ تولىق نۇسقاسىن - www.arasha.kz - http://arasha.kz/post/841 - cايتىنان وقي الاسىزدار
