قىرعىزستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتتەرى اسقار اقاەۆ پەن قۇرمانبەك باكيەۆكە حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالاندى. ولار «قۇمتور» التىن كەنىشىن يگەرۋدەگى سىبايلاس جەمقورلىق ىسىنە قاتىسى بار دەپ ايىپتالىپ وتىر. بۇل تۋرالى قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى قامچىبەك تاشيەۆ مالىمدەدى.

رەسمي اقپاراتتارعا سۇيەنسەك، «قۇمتور ءىسى» بويىنشا ارنايى قۇرىلعان تەرگەۋ توبى بۇل ءىستى بىرنەشە كەزەڭگە ءبولىپ تەكسەرۋدە. ولاردىڭ ارقايسىسى بويىنشا قىرعىزستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسى بار بولعاندىقتان، بۇرىنعى ەل باسقارعان تۇلعالاردىڭ ارقايسىسىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كوزدەلگەن.

مىسالى، ءىستىڭ ءبىرىنشى ەپيزودى – كانادالىق «كومەكو» كومپانياسىمەن كەلىسىم جاساسقان 1992-1994 جىلدارداعى زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى قامتىعان.

«قىزمەتتىك مانسابىن اسىرا پايدالاندى» دەگەن ايىپپەن ەكس-پرەزيدەنت اسقار اقاەۆ پەن قىرعىز رەسپۋبليكاسى ەكونوميكانى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ ەكس-توراعاسى بوريس بيرشتەينگە حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانعان. ال بۇرىنعى پرەمەر-مينيسترلەر - تۋرسىنبەك چىنگىشەۆ پەن اپاس جۋماگۋلوۆ جانە «قىرعىزالتىننىڭ» بۇرىنعى پرەزيدەنتى داستان سارىگۇلوۆ ءىستىڭ مەرزىمى وتۋىنە بايلانىستى قىسقارتۋعا كەلىسىم بەرگەن.

«ءىستىڭ قىسقارتىلۋى دەگەن نە؟ بۇل لاۋازىمدى تۇلعالار ءبىز كەلتىرگەن دالەلدەردەن سوڭ، وزدەرىنىڭ ءتيىمسىز كەلىسىمشارت جاساعاندارىن تولىق مويىندادى. الايدا، بۇل ءىستىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەندىكتەن، بۇل ءىس قىسقارتىلادى. بىراق، ولار ءوز ايىپتارىن مويىندادى»، - دەپ ءتۇسىندىرىپتى قامشىبەك تاشيەۆ.

ءىستىڭ ەكىنشى ەپيزودى – 2003 جىلعى وقيعالارعا بايلانىستى ەكەن. تاشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، «كومەكو» كومپانياسىمەن اراداعى كەلىسىمدەردى قايتا قۇرۋ كەزىندە، ونداعى قىرعىزستاننىڭ ۇلەسى 25,7 پايىزعا نەمەسە 7,3 ميلليارد سومعا دەيىن ازايتىلعان. سول سەبەپتى دە، ەكس-پرەزيدەنت اسقار اقاەۆقا جەمقورلىق جاسادى دەگەن كۇدىك تاعىلىپ، ىزدەۋ جاريالانعان.

ءىستىڭ ءۇشىنشى ەپيزودى – 2009 جىلدى قامتىعان. ول كەزدە «قۇمتور» كەن ورنى بويىنشا جاڭا كەلىسىمشارت جاسالعان. «جەمقورلىق ءىسى» بويىنشا ەكس-پرەزيدەنت قۇرمانبەك باكيەۆ پەن ونىڭ ۇلى ماكسيم باكيەۆكە, مەمگەولوگيانىڭ ەكس-ديرەكتورى قاپار كۋرماناليەۆكە, «قىرعىزالتىننىڭ» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ بۇرىعنى توراعاسى الەكسەي ەليسەەۆ پەن كانادالىق كومپانيا وكىلى اندرەي سازانوۆقا حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانعان.

ال بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر يگور چۋدينوۆ پەن «قىرعىزالتىننىڭ» بۇرىنعى توراعاسى الماز جاقىپوۆ كەلىسىم بەرىپ، ايىپتارىن مويىنداعان. ولاردىڭ ءىسى مەرزىمنىڭ وتۋىنە بايلانىستى قىسقارتىلعان.

ايتا كەتەيىك، قىرعىزستانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتتەرى – اسقار اقاەۆ پەن قۇرمانبەك باكيەۆ 2005 جانە 2010 جىلدارعى رەۆوليۋتسيادان كەيىن وتباسىمەن بىرگە شەتەلگە قاشىپ كەتكەن. اسقار اقاەۆ قازىر ماسكەۋدە، ال قۇرمانبەك باكيەۆ مينسكىدە تۇرادى. ەكەۋى دە قىرعىزستاندا سىرتتاي سوتتالعان.

قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى قامشىبەك تاشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، «قۇمتور ءىسى» بويىنشا فيگۋرانتتار قاتىرىندا ەكس-پرەمەر-مينيستر ومىربەك بابانوۆ, ەكس-پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ باۋىرى, قىرعىز پارلامەنتىنىڭ ەكس-سپيكەرى اسىلبەك جەەنبەكوۆ, جوعارعى كەڭەستىڭ دەپۋتاتى توروباي زۋلپىكاروۆ, ەكس-دەپۋتاتتار - يسحاك پيرماتوۆ, تالانبەك ۋزاكباەۆ, المازبەك بااتىربەكوۆ جانە ەكس-پرەزيدەنت المازبەك اتامباەۆتىڭ جوعارعى كەڭەستەگى قۇزىرەتتى وكىلى دانيار نارىمبەتوۆ ت.ب.، لاۋازىمدى شەندىلەر بار.

ايتا كەتەيىك، «قۇمتور» – قىرعىزستاننىڭ ىستىق كول ايماعىندا ورنالاسقان ەڭ ءىرى التىن كەن ورنى. ونى قازىر كانادالىق Centerra Gold Inc. كومپانياسى يگەرىپ جاتىر. قىرعىزستاننىڭ قازىرگى بيلىگى قۇمتور بويىنشا 1992, 2003, 2009 جانە 2017 جىلدارى جاسالعان كەلىسىمدەر ەلدىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە سايكەس كەلمەگەن دەپ سانايدى.

Abai.kz