ءىلياس جانسۇگىروۆ. قۇلاگەر
تولعانۋ
تاسقىندا، تاۋ سۋىنداي، كوڭىل جىرى،
قازاقتىڭ سۋسىنداسىن ويى - قىرى.
بۇرقىرات بۇلاعىڭدى كەڭ دالاڭا،
باستىرماي شوپكە - شارعا توقتاپ قۇرى.
دالاڭنىڭ توي بولعاندا بۇگىن كۇنى،
جۇيرىكتەي بابىنداعى جۇگىر، ءمىنى;
وراي شاپ الدىن، ارتىن جيىن جۇرتتىڭ،
جىر قىلا بۇگىنگىنى، بۇرىنعىنى.
شارىقتا شارتاراپقا قيال قۇسى،
كوڭىلدىڭ كەپ تۇرعاندا كۇندى العىسى.
حالقىڭنىڭ قۋانىشىن قانات قىپ قاق،
قاشان دا قالا بەرەر ۇياڭ كىسى.
قاشاننان قازاق كوشكەن تاريح كوشى،
تالانىپ جاۋدان، جۇرتتان جەتكەن وسى،
كوسەمى كوش الدىندا باسشى بولىپ،
باقىتتىڭ جايلاۋىنا قونعان تۇسى.
شات كوڭىل، شادىمان جۇرت اقىنىسىڭ;
جۇيرىكتىڭ جۇرت قۋانتقان جاقىنىسىڭ;
بالاسىڭ باقىتتى ەلگە، ءتۇس مايدانعا،
حالقىڭنىڭ قايراتىسىڭ، اقىلىسىڭ.
ءتىلىسىڭ، تەڭىز كوڭىل، باتىلىسىڭ،
وتكىر وي، سەزگىر سەزىم باتىرىسىڭ;
جەلىندەي قۋانىشتىڭ جەدەلدەي سوق،
ولەڭنىڭ وزەنى ءبىر ساپىرىلسىن.
كۇيىندەي دومبىرانىڭ قۇلدىراسىن،
سۋىنداي الاتاۋدىڭ سىلدىراسىن;
سوزدەردىڭ اسىل، كوركەم تاسىن قالا،
ۇيقاسى ولەڭىمنىڭ سىڭعىراسىن.
تەگىندە كار قۇلاقسىڭ، سۇڭعىلاسىڭ،
سوندىقتان سۇلۋ ءسوزدى جىر قىلاسىڭ.
سوعايىن سوزىمنەن ءبىر سۇلۋ ساراي،
يا كورسىن، يا كورمەسىن تۇرعىلاسىم.
ۇزاققا جۇگىرەتىن ورەن جۇيرىك،
تولعانۋ
تاسقىندا، تاۋ سۋىنداي، كوڭىل جىرى،
قازاقتىڭ سۋسىنداسىن ويى - قىرى.
بۇرقىرات بۇلاعىڭدى كەڭ دالاڭا،
باستىرماي شوپكە - شارعا توقتاپ قۇرى.
دالاڭنىڭ توي بولعاندا بۇگىن كۇنى،
جۇيرىكتەي بابىنداعى جۇگىر، ءمىنى;
وراي شاپ الدىن، ارتىن جيىن جۇرتتىڭ،
جىر قىلا بۇگىنگىنى، بۇرىنعىنى.
شارىقتا شارتاراپقا قيال قۇسى،
كوڭىلدىڭ كەپ تۇرعاندا كۇندى العىسى.
حالقىڭنىڭ قۋانىشىن قانات قىپ قاق،
قاشان دا قالا بەرەر ۇياڭ كىسى.
قاشاننان قازاق كوشكەن تاريح كوشى،
تالانىپ جاۋدان، جۇرتتان جەتكەن وسى،
كوسەمى كوش الدىندا باسشى بولىپ،
باقىتتىڭ جايلاۋىنا قونعان تۇسى.
شات كوڭىل، شادىمان جۇرت اقىنىسىڭ;
جۇيرىكتىڭ جۇرت قۋانتقان جاقىنىسىڭ;
بالاسىڭ باقىتتى ەلگە، ءتۇس مايدانعا،
حالقىڭنىڭ قايراتىسىڭ، اقىلىسىڭ.
ءتىلىسىڭ، تەڭىز كوڭىل، باتىلىسىڭ،
وتكىر وي، سەزگىر سەزىم باتىرىسىڭ;
جەلىندەي قۋانىشتىڭ جەدەلدەي سوق،
ولەڭنىڭ وزەنى ءبىر ساپىرىلسىن.
كۇيىندەي دومبىرانىڭ قۇلدىراسىن،
سۋىنداي الاتاۋدىڭ سىلدىراسىن;
سوزدەردىڭ اسىل، كوركەم تاسىن قالا،
ۇيقاسى ولەڭىمنىڭ سىڭعىراسىن.
تەگىندە كار قۇلاقسىڭ، سۇڭعىلاسىڭ،
سوندىقتان سۇلۋ ءسوزدى جىر قىلاسىڭ.
سوعايىن سوزىمنەن ءبىر سۇلۋ ساراي،
يا كورسىن، يا كورمەسىن تۇرعىلاسىم.
ۇزاققا جۇگىرەتىن ورەن جۇيرىك،
سەكىلدى تىز ەتپەگە قاقپاي كۇيبىك،
كوسىلىپ ورەسى ۇزاق پوەماعا،
جاي تاستاپ، كەڭ قۇلاشتاپ جەلدەي جۇيتكىپ.
دەسە دە «بۇل اقىننىڭ ءسوزىن سۇيدىك»،
دەسە دە «اقىنىمىز كەتتى ءجيدىپ»;
تاستاي بەر ورتاسىنا ءوز ءسوزىڭدى،
ۇلى ۇرپاق، وسى كۇنى كوپتە بيلىك.
حالقىمنىڭ قۋانىشتى بۇلبۇلىمىن،
جۇرتىمنىڭ جۇيرىگىنىڭ ءدۇلدۇلىمىن.
كوتەرىپ كوپتىڭ كوڭىلىن كۇندە شاۋىپ،
جۇلدە الار جۇما سايىن تۋدى كۇنىم،
شات ەلدىڭ شەشەنىمىن، داڭعىلىمىن،
شىنىم سول، پراۆوم بۇل، زاڭدى مۇنىم.
استانام الاتاۋدان ساڭقىلداسام،
جەتپەي مە جەر جۇزىنە جاڭعىرىعىم؟
باق تۋىن تۇرعاندا ۇستاپ بۇگىن قازاق،
كوڭىلى سۋداي تاسىپ، وتتاي مازداپ. .
ەسكى كۇن ەلىم كورگەن ەندى ويلاسام،
كورىنەر كەيدە قورلىق، كەيدە مازاق.
سولاردى ادەتىم ەدى ايتۋ ازداپ،
ەسكىگە ەندىگى ەلدىڭ كەگىن قوزعاپ;
ەسكى كۇن - ەلدىڭ جىلاپ وتكەن كۇنى،
ەسكى ءان، كۇي سوندىقتان قالعان بوزداپ.
ەجەلدەن ەسكەرۋشى ەم ەلدىڭ ءسوزىن،
بۇلاقتىڭ تازالاۋعا ءتىنتىپ كوزىن.
بار ما دەپ اشپاعان سىر، ايتپاعان جىر
قۇلاقتى قىرعا ءتۇرىپ جۇرگەن كەزىم.
اقتارىپ اسىل ءسوزدىڭ التىن، جەزىن.
سالاتىن دۇكەنىمە بار مىنەزىم.
اقتارعان ارقا استىن ينجەنەرمىن،
ال، جۇرتىم، كەرەگىڭە تۇرسا ءسوزىم.
وزگەگە ۇعىندىرماس ءوزى بۇزباي،
سىنشىدان ساقتا قۇداي سورتاڭ تۇزداي.
شاتاسقان شالدۋاردان جيىركەنەم،
ەلىمنىڭ ەسكىسىنەن ءسوز ايتقىزباي.
ساپىرعان سىرلى ءسوزدى سار قىمىزداي، .
زاماننىڭ وتىرعام جوق سالتىن بۇزباي;
اسىلىن ارامىنان ارشىپ الدىم،
قاشاننان قازىناعا حالقىمىز باي.
تۋعان جەر
مەن ءوزىم تاۋدا تۋىپ، تاسىندا ءوستىم،
جاسىمنان مۇز توسەنىپ، قاردى كەشتىم;
اسقاردا ارشالىعا قوزى جايىپ،
بۇلتتىڭ اسپانداعى قاسىندا ءوستىم.
جوڭكەنىڭ جوعارى الا باسىندا ءوستىم،
اق گاۋھار اق تاستىنىڭ تاسىندا ءوستىم.
اسپاندا اقيىعى شاڭقىلداعان
قۇزداردىڭ قۇلامالى استىندا ءوستىم.
سوندىقتان ءبىر قازاقپىن تاۋدى سۇيگەن،
تاسى جوق، تاۋسىز جەردى جەرسىنبەگەن.
الماتىم الاتاۋدىڭ باۋىرىندا
اڭقىلداپ جەل سوققانداي ءان مەن كۇيدەن.
جاسىمنان جىرلاپ ەدىم تاۋدى تالاي،
گيمالاي، كاۆكاز، جوڭكە، التاي، الاي.
ورداسى وي، كوڭىلىمنىڭ الا اسقارلار
جىرلاتپاي جۇرەگىمنەن جاتسىن قالاي؟
تاۋداعى تاسقىنداعان اعىن سۋداي،
ولەڭىم باستالادى تاۋدان ۇداي.
وسەمىن اڭگىمەنىڭ كوپ تاراتقان
ايتىلماي قالعان ەكەن تاۋ مىناداي:
كوك ورمان، كوركەم توعاي ماۋجىراعان،
سۇلۋدىڭ كوزىندەي كول جاۋدىراعان.
مالتا تاس، مارجان، اقىق، مەرۋەرت تاس
توگىلىپ كول جيەككە ساۋدىراعان.
كوك كىلەم، بالاۋساسى بالبىراعان،
كوك جىبەك جاپىراعى جالبىراعان.
اق قانت اسپانداعى سوندا جاۋىپ،
بال بۇلاق تاۋدان، تاستان ور قۇلاعان.
بۇل تاۋدى ىزدەيمىن بە بىزدەر شەتتەن،
تالايى وسى تاۋدىڭ بىزگە بىتكەن.
ماقتاۋعا، ماقتانۋعا تۇراتىن جەر
ايتامىن كوكشەتاۋدى داڭقى كەتكەن;
وقجەتپەس وقشىرايىپ ورلەپ كەتكەن،
كەۋدەسىن كەرىپ كوككە سەرمەپ كەتكەن.
قيا قۇز، جاقپار ساراي، بۋرا تاستار
تارتىپپەن كولدى اينالا ساندەپ شوككەن
كاۆكازداي تالاسپايدى اسپان - كوكپەن،
قاھارلى ءحانتاڭىرى ەمەس قار بەكىتكەن;
التايداي اسۋ بەرمەس اسقار ەمەس،
جوڭكەدەي جولسىز ەمەس قۇج - قۇج بىتكەن.
كوكشەتاۋ جەر جانناتى جەكە بىتكەن،
بۇل سۇلۋ كەڭ دالادا بويىن كۇتكەن.
جومارت تاۋ داستارقاندى، موماقان تاۋ،
شيپا تاۋ تازارتاتىن بارلىق دەرتتەن.
كوكشەتاۋ كوپ جەردىڭ ءبىر كوركەم جەرى،
قىز ورمان، بۋرابايدىڭ مولدىرلەرى.
جامىلىپ جاسىل بارقىت، اسىل قۇندىز
تۇرلەنگەن توتى قۇستاي تاۋ كوركەمى.
سايراعان بۇلبۇلىنداي انشىلەرى،
زۋلاعان دۇلدۇلىندەي جۇيرىكتەرى.
«حان تۇرىپ قازاعىڭا، حاندى انت ۇرعان»،
قونىسى ابىلايدىڭ ءبىر كۇندەگى.
قازاقتىڭ اسەم جەرى ارقاسىندا.
ارقاعا جەتەر ارال، بالقاشىڭ با؟
سىرىمبەت، زەرەندى، يمان، ايىرتاۋلار
ارقانىڭ تىزىلگەندەي القاسىنا.
ارقانىڭ القا قونعان دالاسىنا،
اۋىلداي تاۋلار وتىر جاراسىمدا.
الاپقا بەتەگەدەي كيىز توسەپ،
ورانعان ورماندى تاۋ اعاشىنا.
بۇلاقتىڭ ءتاتتىسى دە، تازاسى دا،
كولدەردىڭ كەڭ، ءمولدىرى تاپ وسىندا.
ايدىنى الا شۇبار، قۇس قيقۋلار،
اۋىل، مال، ماساتى كول جاعاسىندا.
«اۋىلى سىرىمبەتتىڭ سالاسىندا،
اق سۇڭقار عاشىق بولىپ بالاسىنا».
قۇمار بوپ جەردەن جۇيرىك، كوكتەن قۇسقا،
تۇر تاۋلار ءان شىرقالعان اراسىندا.
«ول كۇندە وسى تاۋدا جالعىز جان ءجۇر،
دۇنيەدەن اۋلاقتانعان دابىر - ءدۇبىر، .،
قارا شال قايىڭدى وتىر كولەڭكەلەپ،
ءبىر قۋ باس شال ۇستىندە ءىلۋلى تۇر.
نە ەتكەن جان، الدە داڭعىل، الدە مۇڭعىل؟
بۇل ءوزى ءان كۇڭىرەنتىپ ايتادى جىر». -
وسىلاي ەرتەگى قىپ كەتۋىندە
ەلدىڭ دە ەسكى اۋزىندا جوق پا ەكەن سىر؟
سالعاندا شالقىپ، شىرقاپ ءار ءتۇرلى انگە،
وسى شال ۇقتىرعانداي كوپ اڭگىمە.
جەتىسۋ، ەرتىس، ارقا جۇگەن جاتتاپ،
بايبايلاپ سالعان ءانىن «قۇلاگەرگە».
كەتسە دە شالدىڭ ءوزى كوپتەن كورگە،
جايىلعان ءانى، ءسوزى جالپاق ەلگە.
ەلىمنىڭ ەسىگىنەن يتتەر قۋعان
سورلىنىڭ سۇيرەگەن ەل باسىن تورگە.
جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن جان ايتادى،
سوندىقتان «قۇلاگەردى» ءبارى ايتادى.
ەگىلىپ اندەرىنە، ءسوزىن تىڭداپ،
ەرىڭدى ەل قيالى داردايتادى.
قازاقتا قۇلاگەردى كوپ ايتادى،
«سەرىنىڭ سەرىگى ەدى» دەپ ايتادى.
«ات سىرى يەسىنە ءمالىم» دەپ جۇرت،
تەگىندە مال كورمەسە، نەگە ايتادى.
زاماندا سوناۋ سارساڭ اقان تۇرعان،
ول زامان - ەرگە تۇساۋ، زورعا دۋمان.
جالماپ جەپ اينالاسىن اش كەنەدەي،
سەمىرگەن جۇرت قانىنا نەلەر جۋان.
حان قابان - حالىق قۇلاعىن بۇراپ تۇرعان،
ءبۇيى بي - بيلەپ-توستەپ سۇراپ تۇرعان.
قور قىلىپ اق الماستى وتقا كوسەپ، .
ءجۇز -ءجۇز جار تەڭىن تاپپاي جىلاپ تۇرعان.
بارىمتا - ەل شۋلاتىپ جىلقى قۋعان،
اۋپىلدەك باتىر شىققان ءار رۋدان. .
ەل قۇنعا جۇما سايىن ءبىر جىعىلىپ،
قارا نار، قالى كىلەم ءبىتىم قىلعان.
قاندى كەك ەل اراسىن ۋشىقتىرعان،
قورقاۋدى قول تابىلماي تۇمسىققا ۇرعان.
اسىل ەر، ارماندا جار وپىق جەگەن،
الباستى ءالسىز جاندى تۇنشىقتىرعان.
قىرداعى قارا سويىل باقانداعان،
قالادا قارا جۇرەك قاھارلانعان.
تۇسىندا سەرى بولسىن، پەرى بولسىن،
ۇنايدى ومىرىمەن اقان ماعان.
ول كۇندە قازاق مۇنداي جاسارماعان،
قۇل مەن كۇڭ قوجاسىنان اسا الماعان.
جارلىعا، جالعىزعا دا دەس بەردى مە،
جىلانداي ىسقىرىنعان ءزاھار زامان. .
كەرەكسىز كىسى بولعان ول زامانعا،
قايتكەنمەن ءبىر جۇمباق سىر بار اقاندا.
ەز بولماي، ەلگە سىيماي كىم تۇرا العان،
جالعىز بوپ جاناسا الماي بارلىق جانعا. .
تۇسكەن جان سونداي كۇيگە سۇم جالعاندا
ەسكەرىپ ەندى ويلانساق تەگىن جان با؟
قىڭىر جان قىرىق كىسىمەن قىرىقپىشاق بوپ،
ەل تاپپاي وتە بەرگەن نەگە ارماندا؟
ىشىندە ءورتى جانىپ باسىلماستاي، .
شەمەندەپ دەرتى كەتكەن اشىلماستاي.
تەنتىرەپ تاۋدا، تاستا نەگە ءجۇردى،
تاستالىپ تانىلماعان اسىل تاستاي؟
باي باسىپ، باتىر الدە جاسقاعان با،
بي تاۋىپ، شەرىن شىنداپ اشپاعان با؟
سۇڭقار قۇس سۇيمەگەن ءبىر جۇمىرتقاسىن
ۇيادان ساداعالاپ تاستاعان با؟
تابا الماي تىنىشتىقتى تۋعان ەلدە،
كەتە الماي ءبىرجولاتا بوتەن جەرگە،
تارتقاندا.تان جانى قورلىق، .
توسەگەن تالاي ەرلەر وققا كەۋدە.
جاقسى بوپ ەلدەن ءولىم تالاي ەرگە،
از با ەكەن وققا ۇشقاندار دۋەلدەردە؟
ءولىمدى جان قورلىقتان جاقسى كورگەن
نە دەيمىز لەرمونتوۆ پەن پۋشكيندەرگە؟
ومىردە باستىرماستان كوڭىلىن ورگە، .
كىم ەدى ەل تالانتىن تىققان جەرگە؟
قىز ەمەس، قارا كۇش پەن قاڭقۋ سوزدەر
ەرتەرەك ەر جۇرەگىن كومگەن كورگە!
ومىردە سولاردايىن قورلىق تارتقان،
سۇم زامان وتكىر جاندى قور قىپ باققان.
جارالاپ ەر جۇرەگىن جاۋ قانجارى،
ىسقىرىپ جىلان ءومىر جانىن شاققان.
لەرمونتوۆ بوماعانمەن ءبىزدىڭ اقان،
كىسى مە ەد اقىندىقتان قۇر الاقان؟
ورتاسىن ولقى كورگەن بۇل دا دارا،
يمەگەن يتتەرگە باس سەرى، دارقان.
ەرىكسىز ەرتە تۋعان ەل ەركەسى،
جەتپەستەن قيىلاتىن ەر جەلكەسى.
لەرمونتوۆ، پۋشكين كوكتەن اتىلعان قۇس،
تۇسكەن بە كوكشەتاۋعا كولەڭكەسى؟
قايت بولىپ قارا كۇشتەن مەسەلدەسى.
حالىقتىڭ قايعىدا وتكەن نەشەن دوسى.
جانىشتاپ جۇرتتىڭ جانىن جەرگە تىققان
قارا كۇش، قاڭقۋ سوزدەر- كەسەل دە وسى.
تەگىندە تەگىن بە ەكەن اقان سەرى،
بۇل دا ءبىر ەمەس پە ەكەن ەلدىڭ ەرى؟
ءوز ۇلىن، ءوز ەرلەرىن ەسكەرمەسە،
ەل تەگى السىن قايدان كەمەڭگەردى؟
تۋعانى ارقاداعى ارعىن ەلى،
وسكەنى كوكشەتاۋدىڭ شالعىن جەرى;
اششى ءتىل، اساۋ مىنەز قلىعىنان
اتانىپ كەتپەدى مە «ازعىن»، «پەرى»؟
لاقابى -الدە اۋليە، الدە پەرى،
ارقانىڭ اتاقتىسى اقان سەرى.
كوكشەدە سۇلۋ ءسۇيىپ، ولەڭ ايتقان،
بۇلاڭداپ تاقىمىندا قۇلاگەرى.
كوكشەگە جاز كوك جيدەك جاپقاندايىن،
كوكشەگە قىس اق كۇمىس شاشقاندايىن.
كوكشە قىز كۇزدە كيىپ قىراۋ ىشىك،
كوك اينا- كولى قىستا قاتقاندايىن.
جامىلعان قىستا اق ۇزىك اق قاردايىن،
توسەلگەن جازدا كىلەم ماقپالدايىن،
قىرداعى ەل « قۇلاگەردىڭ» ءانىن تىڭداپ،
بىلايشا اڭگىمەلەر اقان جايىن:
اقان
بۋراباي ءبىر تازا جەر «پەرى» جۇرگەن ...
وندا جوق جىن مەن سايتان ءورىپ جۇرگەن.
اعاشقا اتىن بايلاپ كولەڭكەلەپ،
اقان عوي اندا-ساندا كەلىپ جۇرگەن.
اقانداي وسى تاۋدا سەرى جۇرگەن،
سۋ ءىشىپ، تاۋدا شيە تەرىپ جۇرگەن.
قايىڭداي ءمىنسىز، تاۋداي تازا جىگىت،
كوڭ -قوڭىر، بىلاپىتتان جەرىپ جۇرگەن.
جاسىنان يەلەنگەن بالاسىنداي،
تالپىنىپ كوكشەتاۋعا اناسىنداي.
كولىنە بەتىن جۋىپ، ات سۋارعان
ارقانىڭ ءبىر سيقىرلى ايناسىنداي
سۇرشا تال -سۇلۋ قولدىڭ سالاسىنداي،
قىپ-قىزىل قايىڭ-قىزدىڭ بالاسىنداي.
جامىلعان جانات ىشىك، ءمولدىر سۇلۋ،
كوزىنىڭ كوكشە كولى شاراسىنداي.
كىسى ەمەس اقان توردە بيلىك ايتقان،
ۇرى ەمەس، اۋىل تورىپ، ەل شۋلاتقان.
مولدا ەمەس، مەشىت سالىپ، زەكەت الىپ،
ءناجىسىن دۇنيەنىڭ بويعا جاققان،
ول ەمەس جانە ءوزىنىڭ مالىن باققان،
جالشى ەمەس جانە بايدىڭ وتىن جاققان.
كىسىنى يت ەتىنەن جەك كورەتىن .
داۋ قۋىپ، ارىز ايتىپ، بيگە شاققان.
تورەنىڭ تۇسىنداعى قاسىنا ەرگەن،
ءوزىن ەل قۇرمەت قىلعان كورگەن جەردەن.
جەرلەردى توقتى سويعان توپىر قىلىپ،
سال سۇرەي، ساڭلاق ءمىنىپ، سۇلۋ سۇيگەن.
جۇيرىك ات، سونار سايات، قىز-قىرقىنمەن
ءومىردى وتكىزگەن جان ءوز ىرقىمەن.
ءومىردىڭ اششى ەمەس، تۇششىسىندا
قىزىقتاپ جىگىت ويىن، قىز كۇلكىمەن.
ساڭلاق ەد شىققان مىڭنان، وزعان جۇزدەن،
كوپ سۇلۋ كوزىن سۇزگەن كۇندى وتكىزگەن.
قىزىقتىڭ ايدىنىنا قۇلاش ۇرىپ،
ارمانسىز قازداي قالقىپ، قۋداي جۇزگەن.
سولاردىڭ كەلە-كەلە جانى بەزگەن، .
ومىردە السىزدىگىن ابدەن سەزگەن.
سەزگىر جان، نازىك كوڭىلىن ازاپ الىپ، .
جابىرقاپ جاپان ءتۇزدى جالعىز كەزگەن.
كىسى ەمەس كوپ قاتىندى ۇيىرلەگەن،
بولعان جوق ءبىر پەندەگە تيۋ دەگەن.
تەكتى قۇس تازالىقتى قولىنا ۇستاپ،
ارمانى-اق سۇلۋلىقتى ءسۇيۋ دەگەن.
ادامنان، اينالادان، كۇيىركەدەن،
بوي تارتىپ ەل ىشىنەن جيىركەگەن،
بەزىنگەن ءبىرجولاتا تاعى بولىپ،
اۋلاقتاپ اسەم تاۋدا جۇرۋمەنەن.
سۇلۋلىق جەردەن ءونىپ، كوكتەم جاۋعان،
تاپقان ول تىنىشتىقتى تازا تاۋدان.
شومىلىپ ءمولدىر كولگە، ورماندا ۇيىقتاپ،
جاقسى جەر جۇمباق جانىن ايالاعان.
قاراعاي، قايىڭ، تالدار-قالىڭ ورمان،
تاۋ مەن تاس جەكە جانعا بولعان قورعان.
قيقۋلاپ ولەڭ ايتىپ، كۇيلەر تارتىپ،
سەرى ءۇشىن قۇس، كوبەلەك قىلعان دۋمان.
تازا تاس سياقتانعان كۇمىس كەسەك.
جاپىراق سەكىلدەنگەن تازا توسەك.
جۇرەگىن جۋىقتاسا جارالاعان:
كىر ءومىر، تىكەن تۇرمىس، ۋلى وسەك.
اقاندى سول كۇندەگى سوپى دەسەك،
اسەم تاۋ وعان قۇبىلا، مەكەگە ەسەپ.
ءان- ازان، ادەمى ءسوز-ناماز بولىپ،
كىتاپ بوپ كوڭىلىن اشقان گۇل - بايشەشەك.
بۇل ءوزى اۋىلىندا از وقىعان،
العىر وي، اقىن، ءانشى-كوپ توقىعان.
ەلدى ۋلاپ، ءولىم تىلەپ جالماڭ قاققان
بۇل ەم،ەس بولەك ەدى كوپ سوپىدان.
كورمەگەن ءىلىمدى ارتىق كوپ توقتىدان،
نە تاپسىن بىلگەنىمەن كوپ سوقىردان.
ءتاڭىرىسى تابىناتىن تابيعات بوپ،
مەشىت قىپ مەكەن العان كوك شوقىدان.
جاسىنان تۋىپ،ءوسىپ مەكەن قىلعان
جەرىنەن پاتشا قۋعان، قالا وتىرعان،
ەل ءىنىن سۋعا الدىرعان سۋىرداي بوپ،
جويقىن جۇت- سۇراپىلدا مالىن قىرعان.
ارماندى ەل اق پاتشاعا ارىز قىلعان،
ارىزدان بورىش باسىپ، قارىز قۋعان.
جەر مۇنىڭ، ەلدىڭ شەرىن ولەڭ قىلىپ،
اقان دا جاننىڭ ءبىرى جانى اۋىرعان.
جانە دە جاقىنىنان جاردى سۇيگەن،
سول ءۇشىن اۋىل-ايماق، بەزگەن ۇيدەن.
«الام» دەپ اقمارقانى الاس ۇرىپ،
الا الماي اقىرىندا جانى كۇيگەن.
سول ءۇشىن تاۋ پالەنى باسىنا ۇيگەن،
تارتقان ول تاۋقىمەتتى بولىس، بيدەن.
سوقپادىم ونىسىنا وسى ارادا،
بار ما دەپ جولداستارىن جازىپ جۇرگەن...
كۇيدىرىپ وسىندايلار جانىن جەگەن،
كەڭەسىپ كەلىسە الماي قالىڭ ەلمەن.
تىلىمەن جىردى جاتتاپ، جەردى جوقتاپ،
ول ءوزىن جازالاعان الدمەنەن...
سۇراما ونىڭ ءبارىن بۇگىن مەنەن،
تىرشىلىك بولسا تاعى ايتىپ بەرەم.
اقاننىڭ ەڭ اياۋلى اڭگىمەسى-
تەك بۇگىن تارقاسالىق «قۇلاگەرمەن».
ارقادا اقاندى ايتقان اڭگىمە كوپ،
قىلادى ونى اۋليە الدە نە دەپ.
اۋليە بولماسا دا بەزەگەن جان،
نەلىكتەن؟ تاريحشىلار تابار سەبەپ.
مەن ءوزىم سەرى اقاندى كورگەنىم جوق،
سوزدەرىن، ءانىن جاتتاپ، تەرگەنىم جوق،
اقاننىڭ ءوزىن كورگەن، ءسوزىن تەرگەن
ادامدار ايتپاس مۇنى وتىرىك دەپ.
سەرىنىڭ سۇيگەن جارى-اقمارقاسى،
كولىندەي كوكشەتاۋدىڭ جان قالقاسى،
سول ما ەكەن ەلدەن ايداپ ءان سالدىرعان،
جۇرەگىن كۇندە شاۋىپ قىز بالتاسى.
اسىققان ازاپ بولىپ قىزعا ايقاسى،
قايعىمەن ورتەدى مە قىز-قالقاسى؟
جۇرتتان با، جارىنان با جانىن قيناپ،
سەرىنى سىيعىزباعان ەل ورتاسى؟
ايتەۋىر قۇلاگەردى ءمىنىپ باپتاپ،
جالعىز جان جاپان-تۇزگە كەتكەن اقتاپ.
اق كوڭىل، اسقار جانىن الىپ قاشقان
ارامنان، اينالادان كىردەن ساقتاپ.
سوندىقتان ءان شىرقاعان جىردى ماقتاپ،
«اسىلىم، اقمارقام» دەپ اتىن جاتتاپ.
«سەندەرگە سۇيگەنىممەن كەلمەدىم» دەپ،
ورمانعا، قۇسقا، تاسقا قىزدى ماقتاپ.
جەتە الماي ارمانىنا بولىپ قاپى،
كۇڭىرەنتىپ انىمەنەن كەڭ ايماقتى;
تۇلكى ءۇشىن تاسقا تۇسكەن قىران قۇستاي
بولعان سوڭ كەتتى مە ەكەن جانى زاپى؟
جاتتالىپ اقمارقانىڭ اۋزىندا اتى،
تەلمىرىپ تاستا وتىرىپ جازعان حاتى.
جارى دا، جولداسى دا تەك بىرەۋ-اق-
ونىسى استىنداعى جالعىز اتى.
مەنشىكتەپ تازا بۇلاق، تاۋدىڭ تاسن،
مەكەندەپ جۇرگەن دەيدى كولدىڭ قاسىن،
ايتادى وسلايشا ايتۋشىلار،
كىم ءبىلسىن، الدە وتىرىك، الدە راسىن...
تامسانتقان انىمەنەن كارى، جاسىن،
دەمەيمىز ەلگە اقاندى ءسوز قىلماسىن.
اڭگىمە اقان ەمەس، قۇلاگەر عوي،
وسىنان باستاماقشى ەك ءسوزدىڭ باسىن.
ەندەشە كولدەنەڭ ءسوز بىلاي قالسىن،
قىزىقسىز قىسىر سوزگە كىم اينالسىن.
كوڭىلىن كوركەم تاۋدىڭ جايلاۋىنا
شىعارىپ، سەرى سالتاڭ كەتە بارسىن.
اسىق بوپ اقان جوقتاپ اقمارقاسىن،
دەپ ءبىراز جالىن شىعىپ، شەر تارقاسىن.
جاڭعىرتىپ سىرىمبەتتىڭ كۇللى الابىن،
سەرىڭىز سەرپىپ كوككە ءان شىرقاسىن.
بۇلبۇلداپ كومەيلەرىن بۇلكىلدەتسىن،
كودەلەر اق ۇكىسىن ۇلپىلدەتسىن.
سۋىرىپ كوك جىبەكتىڭ سىرتپاعىن،
قۇلاگەر كوك شالعىندى كۇرتىلدەتسىن.
سۋىقتا پانالاسىن نۋ توعايعا،
ىستىقتا كولەڭكەلەپ سايا جايعا.
جاۋىندا ۇڭگىر تاسقا ىقتاپ، ۇيقتاپ،
شومىلىپ جۇرە بەرسىن بۋرابايعا.
باتا قىپ باتقان كۇنگە، تۋعان ايعا،
بەيشارا جۇرە بەرسىن بۋرابايدا.
سەرىنى «پەرى» دەگەن قالىڭ قاۋىم
نە عىلسىن، ءبىر ماقسىمدى قۋدالاي ما؟
اس
باستالدى اڭگىمەنىڭ بىلاي باسى،
بولدى وعان جەتپىس، سەكسەن جىل شاماسى.
ارقادا ەرەيمەندى مەكەن ەتكەن
كەرەيدە ساعىنايدىڭ بولىپتى اسى.
قاۋدىراپ اپپاق قۋداي ساقال، شاشى،
قالتىراپ جىندانعانداي قولى، باسى.
ساعىناي ساپتىاياققا ءسيىپ ءولدى،
توقپاقتاي توقسان تورتكە جەتىپ جاسى.
بىلمەيمىن كىم ەكەنىن ساعىنايدىڭ،
كىم ءبىلسىن، قاي جىل ءوتتى،ءولدى قاي كۇن؟
مالى مول، مالايى كوپ، قاتىنى كوپ،
ايتەۋىر بولۋى انىق، ءبىرى بايدىڭ.
جوق بولماس، ءبىرى عانا قۇرى بايدىڭ،
ءوزى-ءنان بولسا كەرەك، رۋى- ايدىن.
وسى استىڭ ءبىز ايتپاي-اق ءوزى ايتادى
بولعانىن الدەقانداي سۇمىرايدىڭ.
ىرىڭدەپ، سىعىرايىپ ەكى كوزى،
بولىپتى كەرەيدىڭ ءبىر بۇلدىسى ءوزى.
الدىنان داۋ، اۋزىنان ءسوز كەتپەپتى،
ايتقاندا كەرەيلەرشە «ءداۋدىڭ ءوزى».
ولارشا -جەردىڭ بەلى، تاۋدىڭ قۇزى،
اتا ۇلى، ارىستانداي كەر اۋىزدى.
بىزدەرشە- حات بىلمەيتىن ءبىر قاتتى شال
جۋان يت سۇيەك بەرمەس، جالماۋىزى.
قار كەتتى، كوك جەتىلدى، اعاش مۇلگي،
جەتىپتى ساعىنايدىڭ جىلى جىلجي.
قار جۇقا، قىسى جاقسى، جەر سونى بوپ،
سول جىلى ارقا ەلىندە بولىپ ەد كۇي.
قاتارلاپ قالادايىن ۇيلەردى ىلعي.
كوشە بوپ كوك مايساعا تىگىلگەن ءۇي.
ايتىلعان قىستاي ساۋىن، ۇلى ءدۇبىر،
حات العان نەشە دۋان، بولىس پەن بي.
ءار ەلدەر تۇرعى- تۇرعى، الىس، جاقىن
جاراتىپ كەلىپ جاتقان دامەلى اتىن.
باس قوسقان نەشە دۋان اقتارىلدى اس،
جالپاق جۇرت تۇگەل ەستىپ جاتتى داڭقىن.
ايتەۋىر ءاۋدىم جەرگە شابا الاتىن
بۇلا استان قالدىرعان قازاق اتىن.
قالماستان قالاداعى بيرجەۆويلار،
ساۋداگەر قالىدعان جوق تاعالى اتىن.
كەرەيدىڭ اس بولعان سوڭ وسى شالى
اعىلدى الۋان جۇيرىك قوسىلعالى.
قاپتاستى قۇمىرسقاداي قىرعا قازاق، .
اس ەمەس، شەگىرتكەنىڭ جوسىلعانى.
قاراوتكەل كەلىپ جاتىر، قارقارالى،
كەرەكۋ، بايان، سەمەي، تورعاي-ءبارى.
جەتىسۋ وسىندا كەپ قۇيىپ جاتىر،
ارقاعا اۋناپ شوكتى قاراتاۋى.
ءار جاقتىڭ قوشقارلارى، مارقالارى،
ءار جەردە اۋىر قوتان، القالادى.
جيىلدى ساعىنايدىڭ سورپاسىنا،
اسىن جەپ، اتىن شاۋپ تارقاعالى.
ءار ەلدىڭ بۇقالارى، وگىزدەرى،
قىزىل كوز، سابا قۇرساق-سەمىزدەرى،
جەرلەردەن جارتى اي ءجۇرىپ كەلگەندەر بار،
كەلىپتى بالەنشە دە دەگىزگەلى.
دەيمىز بە وسلاردى نەنى ىزدەدى؟
جىن قۋدى استىن ەتىن جەگىزگەلى.
ارقاعا اۋدارىلدى اس دەگەنگە
لاقىلداپ بالقاش، ارال تەڭىزدەرى.
جان-جاقتان اعىتىلدى سابانى ارتىپ،
ءتۇسىرىپ، دۇرىلدەپ ءجۇر تاباق تارتىپ.
كىسىگە شىپىلدادى اق وردالار،
قالىڭ ات ەر-تۇرمانى ەتىپ جالت-جالت.
بايلانعان قىس بورداقى دومالانتىپ،
سويىلدى تالاي مەرتىك، تالاي شارتىق
سولارعا ءبىر سۇعىندى سۇرپاقبايلار،
مال سويىپ، تاباق تارتىپ، سورپا قالقىپ.
ارقانىنڭ جازى جىبەك، جەرى سايا;
قوڭىر جاز سامال سوققان كۇن جىلمايا.
قازاقتى اسقا كەلگەن ارقا كۇتتى،
سۋ بەرىپ بال بۇلاقتان، كىلەم جايا.
ءتاتتى جال، قازى، قارتا مايا-مايا،
دامىلسىز داستارقاندى جۇرگەن جايا
جىگىتتەر تانىمى جوق، تاباق تاسىپ،
بولعانسىپ تەرلەپ-تەپشىپ، بايا-شايا.
شالدارعا بىلش-بىلش قاقىرىنعان
سار قىمىز سالقىن ۇيدە ساپىرىلعان.
قالىڭ توپ، قارا قۇرىق، قامىس كىسى
تولىقسىپ، جەلدى كۇندەي جاپىرىلعان.
ءار ەلدىڭ دارىپتەگەن باتىرىنان،
اقساقال ات اكەلگەن اتا ۇلىنان.
بىرەۋدى بىلمەسە دە ءنان دەسەدى-
شىرەنىپ ناسىبايدى اتۋىنان.
ءبىر ۇيدە تۇزدىقتاعان ءتاتتى تاباق،
ءبىر ۇيدە ەت تارتىلماي قاققان جالاق.
ءبىر ۇيدە تاباق تەۋىپ ەتكە وكپەلەپ،
بوقتاسىپ ءبىر ءۇي جاتىر جەردى ساباپ.
«شورماننىڭ وقاسى!» دەپ شاپتى انتالاپ،
ءبىر ءۇيدى قىرعىز الدى-شابدان ماناپ:
ويازى قاراوتكەلدىڭ يزمايلوۆ
ءبىر ۇيدە ءلايلىپ وتىر ءىشىپ اراق.
جيىنعا وياز مىنگەن ءبىر ارعىماق
تىنشىماي ماماعاشتا تۇر قارعىلاپ.
تۇقىمى توبىلعىداي تور قاسقانىڭ،
الىنعان فرانتسۋزدان انگلو-اراپ.
بۇگىلىپ باۋىرىنان، جۇيرىك جاراپ،
جان-جاقتان كەلىپ جاتىر نە جەلدى اياق.
كول اسقان قىر قازاعى قۇستاي قاپتاپ،
توپىرلاپ قونىپ جاتىر ۇيگە تاراپ.
ءبىر ۇيدە بايبىشەلەر باۋىرساقتاي،
اۋىزى ەتتەن، مايدان دامىل تاپپاي;
ءسۇرتىنىپ سورپان تەرىن جەڭىمەنەن،
ۇزىن كۇن ىستەپ وتىر قارنىن قاپتاي.
كەلىنشەك-جاس جاۋقازىن، سارىمساقتاي،
قىزدار دا ءپىسىپ وتىر قاۋىنشاقتاي;
اق تاماق، الما بەتتى ارۋلار ءجۇر
قىدىرتقان باقالشىلار سابىنشىقتاي.
ءبىر ۇيدە قوبىز داۋسى شىمىراعان،
كۇڭىرەنىپ كەيدە، بىردە ىڭىلداعان;
ءبىر كەزدە بەبەۋ قاعىپ، كۇشىكتەي بوپ
قىڭسىلاپ، سىڭسىعانداي كۇي جىلاعان.
ءبىر ۇيدە دومبىرا دا ىڭىرانعان،
قىر كۇيى قۇلدىراعان، بۇلدىراعان;
قوس ىشەك « قوسباساردى» سىلقىلداتىپ،
جۇرەكتى جۇلىپ جەۋگە كۇي جىندانعان.
ەت اسىپ، پىشاق قايراپ، مالدى قىرعان،
كەدەيگە سوندا ىرزا ەمەس باي انتۇرعان.
جالعىز-اق بۇل جيىندا مالشىلار جوق،
اڭساعان اس ەتىنە قويشى قىردان.
الباستى ارقاداعى ابى جىلان-
مولدا وتىر ىسقىرىنىپ وقىپ قۇران;
اتتى ارباپ، اتان جۇتىپ جاتىر مولدا،
قۇرانمەن جەم ءتۇسىرىپ جۋان-جۋان.
تۇلكىسىن ساناپ قىستاي پۇشپاقتاعان،
ءبىر ۇيدە ءبىر داراقى قۇس ماقتاعان.
ساۋداگەر ماتا ساتقان ءسوز قاتىپ تۇر
قىلجاقتاپ ءبىر توقالعا تۇشتاقتاعان.
ءبىر ۇيدە ولەڭشى وتىر جۇرت ماقتاعان،
ءسوز ساتىپ، تيىن تىلەپ ەلدى اقتاعان.
تولتىرىپ سۇيەك-ساياق دورباسىنا
ءبىر قورا قايىرشىلار ءجۇر قاپتاعان.
كارى اقىن كىجىنەدى وڭمەن قاعىپ،
بالا اقىن سار ماساداي جاتىر شاعىپ;
ەكى جاق ەرەۋىلدەپ كەرىسىپ تۇر،
داتتاسىپ ءبىرىن-ءبىرى اتىپ، قاعىپ.
قولىنا يا بورىك، يا تۇماقتى الىپ،
اقتاعان ات ۇستىنەن سياقتانىپ،
جارشىلار جاعى سەمەي جار قاعىپ ءجۇر،
جۇرت جاتىر ءار حاباردى قۇلاقتانىپ.
تاڭ اتسا شاڭ بەرمەيدى استىڭ ءۇيىن،
كۇن باتسا جان بەرمەيدىتىرەپ ءيىن.
سىلتاۋى اس، سارىارقانى قازاق باستى،
قىل ساقال، قىمىز ساسىپ، قولپاڭ كيىم.
وسىنداي بولىپ جاتتى ۇلى جيىن،
جيىننىڭ مىڭنان ءبىرىن ايتۋ قيىن.
ەتى تاۋ، قىمىزى كول دەۋگە بولار
ايتقاندا تارتىڭقىراپ استىڭ سىيىن.
ءجۇز-جۇزدەن جۇرگەن جىگىت داياشىعا،
اق كوبىك مىنگەن اتتىڭ جاياسىندا.
ەكى ايداي ەرەيمەندى ەت ساسىتپاي،
جۇرت مالىن جىلۋلاعان اياسىن با.
سان سويىس ساعىنايدىڭ بۇل اسىنا
مال قايدان جەتىپ جاتىر، راسىندا؟
جان-جاقتان توپ-توبامەن توگىلگەن مال،
كوتەرگەن مالىن كەرەي ءۇي باسىنا.
مال ايداپ جان-جاقتان جۇرت وننان، بەستەن;
كوپ سابا كەلىپ جاتىر ەلدەي كوشكەن.
«جوعالعان توقتىم بار» دەپ باي جۇگىنسە،
قويشىعا بيلەر وتىر كەسىك كەسكەن.
شىعىننىڭ، شاڭىراق اقىڭ مۇنشا دەسكەن
ءبىر ۇيدە، ستارشىندار قۇلاق كەسكەن.
جاساۋىل اناۋ جەردە ات اۋدارىپ،
مىناۋ جەر جەسىر داۋى دۇرىلدەسكەن.
جيىلعان كوپ كۇشىگەن ءاربىر تۇستان،
قالماستان قارعا، قۇزعىن تۇگەل ۇشقان.
توياتتاپ قازى، قارتا، تۇيە كەكىرىك،
قىپ-قىزىل بيلەر جاتىر قىمىز قۇسقان.
قاپ قارىن ۇيەلمەندەر ءتىسى شىققان،
ىشىنە ەت پەن مايدى ىستەپ تىققان.
جەلپىنىپ الدى-ارتىنان جەل سوقتىرىپ،
تەر ساسىپ، قارنىن قاسىپ، ءبيتىن سىققان.
سوپىلار ءتاسپى تارتىپ، قۇمان اپ ءجۇر،
ءار ۇيگە «اللاي حاق» دەپ دۋانا ءجۇر.
كەمپىرى ساعىنايدىڭ وپىراڭداپ،
«كەت-كەت!» دەپ دۋانانى قۋالاپ ءجۇر.
قارعالار قىزىل كورگەن انتالاپ ءجۇر.
ماي شايناپ جامباستاردى جاڭقالاپ ءجۇر.
ءيتىنىپ ەت ۇيلەرگە يت پەن جەتىم
«قاي جەردەن قاعامىز» دەپ بايقاپ-اق ءجۇر.
مىرزالار كۇمىس تۇرمان شالقالاپ ءجۇر.
كەدەيلەر وتىن شاۋىپ ارقالاپ ءجۇر.
كۇڭىرەنتىپ ساعىنايدىڭ كار مولاسىن،
وسىنداي اس بوپ جاتتى ارقادا ءبىر.
قۇلاگەر
قايىرىپ قىستاي باپتاپ قۇلاگەردى،
وسى استىڭ داقپىرتىنا اقان كەلدى.
مىنگىزىپ بايگە بالا جايتاڭداتىپ،
اۋلىنا اس بەرگەننىڭ تاقاۋ كەلدى.
اراعا التى قونىپ، الىس جەردى
الىپ ەد جايلاپ ءجۇرىپ اقان سەرى.
حابارى قۇلاگەردىڭ وسى جاققا
كەلۋشى ەد ەمىس-ەمىس كوپتەن بەرى.
كوز تىگىپ، تۇرعان كۇتىپ كوكشەتاۋعا
داياشى شاپتى الدىنان قارسىلاۋعا.
«قوش كەلدىڭ، سەرى!» دەگەن سالەممەنەن
ءتۇسىردى اقاندى اكەپ اق وتاۋعا.
دەگەندەي; شەشەن - داۋعا، باتىر -جاۋعا،
جۇيرىكتى-بايگەگە دەپ باعالاۋدا.
«ءدۇلدۇلى كوكشەتاۋدىڭ كەلدى-دەستى،-
توپ جارعان تالاي ەلگە سالعان ساۋعا»-
كەرمەگە قويدى بايلاپ قۇلاگەردى،
«ماڭايدان جان جۇرمەسىن» دەدى سەرى.
كوزىنەن نەگە تاسا قىلسىن اقان،
ىرگەنى ات جاقتاعى تۇرگىزدىردى.
دەگەنە «كوكشەتاۋدان قۇلا كەلدى»،
كورۋگە ىنتىزار بوپ ەل جۇگىردى.
«بىرەۋدىڭ ءتىل مەن كوزى تيمەسىن»-دەپ
دۇعا وقىپ، اقان جەرگە تۇكىرىندى.
دابىسى بۇرىن جەتكەن كەرقۇلانىڭ،
دەگەندە «كەلدى» ءتۇردى ەل قۇلاعىن.
اس تەگىس الدى، ارتىنا قالدى ۇيمەلەپ،
كورۋگە كوكشەتاۋدىڭ كەر پىراعىن.
جيىلعان ارعىن، كەرەي جان-جاعىنا،
كەرمەدە قالعىپ تۇردى اردا قۇلا
نە سىنشى، نە قىراعى-جيىلعان جان
كوزدەرىڭ قالدى ءسۇزىپ ساڭلاعىنا.
سالبىراپ تۇر قۇلاگەر بايلاۋىندا،
قاراسىپ قۇلانىڭ باس، اياعىنا:
-وسى ما، قۇلاگەرىڭ؟-دەسەدى جۇرت،
-جۇيرىگى جانۋاردىڭ قاي جاعىندا؟
-سالپى ەرىن، سالا سۇيەك، سالبىر تىرسەك.
-قاتىباس، قانشىر مويىن، يت وندىرشەك.
-ءبىتىمى ويقى-شويقى، وردا شورقى،
-پىشكەندەي جانۋاردى ولاق ولشەپ.
-المايدى مىناۋ بايگە جىلقى كورسەك،
كوك ەتى كەدىر-بۇدىر، بولشەك-بولشەك.
-كوكشەتاۋ شولاعىن دا ماقتايتىن ەل،
وسىعان يت بولايىق بايگە بەرسەك.
-قۇلاعا ءمىنىپ قويان اتار ەدىم.
-مەن مۇنى جۇرگىنشىگە ساتار ەدىم.
-بولعانشا اسقا كۇلكى « ات قوستىم» دەپ،
ۇيىمدە تىنىش قانا جاتار ەدىم.
-قويشىعا مەن مىنگىزىپ قويار ەدىم.
-سەمىرتىپ مەن سوعىمعا سويار ەدىم.
-كەمپىردىڭ ازاسىنا اكەپ سالىپ،
باتا وقىپ، ەت، قىمىزعا تويار ەدىم.
-سۇيەگى-سيىر سۇيەك، قيقى-جيقى،
سال بوكسە، جازىق باۋىر، ۇزىن تۇرقى...
-وسى ما داڭقى شىققان قۇلاگەر؟-دەپ،
اس تەگىس اقان اتىن قىلدى كۇلكى.
سىنشىنىڭ كەلىپ كوردى وتىز-قىرقى،
كۇرەڭباي كورىپ دەدى: «جامان سۇرقى،
الدىنان ۇمتىلعاندا اڭ قۇتىلماس،
ارتىنان جونەلگەندە جەتپەس جىلقى!»
سوزىنە كۇرەڭبايدىڭ جۇرت تاڭ قالدى،
نە سىنشى، نە سۇڭعىلا ورتاعا الدى.
جىلقىنىڭ قىراعىسى، شەجىرەسى-
كۇرەڭباي كوزىن ءسۇزىپ تۇرىپ قالدى.
كۇرەڭباي كوزى تۇنىپ كوپ قادالدى،
اينالىپ الدى-ارتىنا كوزىن سالدى.
ەستۋگە كۇرەڭبايدىڭ بايلاۋ ءسوزىن
تارقاماي كوپتىڭ توبى تۇرىپ قالدى.
كۇرەڭباي كورىپ تۇرىپ ارتىن، الدىن:
«جانۋار جۇيرىگى ەكەن جىلقى مالدىڭ،
جەرى ۇزاق، كۇشى الدىندا ورەن جۇيرىك،
ءبىتىمى ءوزى ايتىپ تۇر جانۋاردىڭ.
كەلىسكەن كەسكىن مىناۋ، ومىراۋدىڭ
ءوزى ايتار: قاراتام،-دەپ-قازاق قاۋمىن.
سوم اياق، بىرتىق باقاي، بولات تۇياق
تاسىنداي شۇبار الا كوكشەتاۋدىڭ.
تاۋەت باس، قامىس قۇلاق، قۋارعان جاق،
قۇلان جال، بۇلان مويىن، قوي جۇتقىنشاق،
قويان جون، جازىق جايا، جاۋىرىندى،
قۇس توپشى، قوس شىنتاعى قالقىڭقىراق.
ءسىڭىرلى، جەر سوعارلى، اياعى تىك،
تۇلكى ءتوس، تازى تىزە، يت جىلىنشىك،
شاشاقتى، شاقپاق ەتتى، الاسا ۇرشىق;
قۇندىزدىق قالاي بىتكەن قۇيرىققا ءدۇپ؟
قوقاننىڭ جىبەگىندەي جەڭىل قۇيرىق،
نە قويۋ، نە بولماسا ەمەس سۇيىق!
بۇتىنىڭ اراسىنان ەل كوشكەندەي،
جامباستىڭ باسى دەلدەك، قۋىس قولتىق.
شۇيدەلى، شوقتىعى ورگەك، شىدەرلىگى،
سەركە سان، جەلماياداي تىلەرسەگى;
تاۋ جەلىن تارتسا جۇتقان تالىس تاناۋ،
تىنىستى كەڭدە جاتىر كەڭىردەگى.
جۇرسە دە جازداي قۇرى بولمايدى توق،
كەز جارىم كەسەر باستا كەسىم ەت جوق.
قاقپان بەل، قالباڭايلى، ۇڭگىر ساعاق،
شاپسا جەل، مىنسە جايساڭ، تۇرسا سەلسوق.
قانىندا شىعىسىڭ مەن باتىسىڭ جوق،
اعىلشىن ارعىماقتىڭ شاتىسى جوق.
قاشاننان قازاعىمنىڭ قولتۋماسى،
اراپتىڭ ءدۇلدۇلىنىڭ قاتىسى جوق.
ماڭعۇلدىڭ مەس اتى ەمەس تۇقىرىنعان،
بۇل تازا شۆەد، شوتلان تۇقىمىنان.
جانۋار شەپسا جۇيرىك، مىنسە بەرىك،
وزبايدى جۇگىرگەندە جىلقى مۇنان.
سۇيەگى جانۋاردىڭ جىلقىدان جات،
بۇل ەمەس تەكەجاۋمىت، نە قازانات.
كۇيكيىپ كوزگە قوراش كورىنسە دە،
شاپقاندا شالدىرماستاي بىتەر قانات.
ەكپىنى ءۇي سوققىنداي پىسقىرعاندا،
شالدىرماس كوكتەن قۇسقا، جەردەن اڭعا.
جىقپاسا جالعىز قازىق جانۋاردى،
بۇل ءازىر جەتكىزبەي تۇر جىلقى مالعا.
بۇل تۇلپار كەلىپ تۇرعان ابدەن بابى،
سالبىراپ تۇرعانىنا دەمە «جابى».
ماڭدايى جارقىراپ تۇر جانۋاردىڭ،
اشىلىپ تۇر وسى استا مۇنىڭ باعى.
كوزىمنىڭ كوبەيمەسە بۇگىن اعى،
ەسىمنەن جاڭىلتپاسا سايتان تاعى.
ەگەر دە شىن جىلقىنى مەن تانىسام،
حاق مۇنىڭ قىرىپ-جويىپ بايگە الماعى!»
-ءپالى! ات تانىدىڭ!
-تاپتىڭ، ءسوز-اق!-
دەپ ونى وزگە قازاق ەتتى مازاق.
-كومبەدە كورىسەرمىز، اسىقپاڭدار!
سول كۇنى قۇلاگەردىڭ سويلەر ءوزى-اق!
سول كۇنى قۇلاگەردىڭ ايتار ءوزى-اق،
قايتەيىن ونان بەرى ءسوزدى قوزعاپ.
قازاقى قولدىڭ جۇيرىك جىلقىسى وسى،
ساۋ ەمەس تانىماعان مۇنى -كوزى اق.
سونى ايتىپ كەتە باردى سول كۇرەڭباي.
اقاندى ورتاعا الىپ بي مەنەن باي:
-جارقىنىم، جالعىزبىسىڭ؟
-ەلىڭ قايدا؟-
دەپ جاتىر جابىرلاسىپ ءجونىن سۇراي.
-ەلىڭە ساۋىن ايتتىق بىزدەر ۇداي،
تويمادىق كەلىسىڭە سەنىڭ مۇنداي.
جەتەلەپ جالعىز اتتى جەكە كەپسىڭ،
ەشكىمدى قاراۋىلدان جولداس قىلماي،
«ەلى ەمەس، كوكشەتاۋدىڭ اتى كەلدى،
نە كەرەك ونان باسقا؟-دەدى سەرى.
قۇلاگەر قوساتىنىم، اتىم -اقان،
تاراتسىن، جارشى قايدا، شاقىر بەرى!»
اقاننىڭ ايتۋىمەن جارشى كەلدى،
ول دا ءبىر زار قاقساعان ارسىز ەدى;
اتىنىڭ جايىن اقان ايتىپ بەرىپ،
«وسىنى جۇرتقا حابار سالشى!»-دەدى.
كوكتۇيعىن تىيعان جۇيرىك وسى جاقتى،
بەرمەستەن بەس جىل بايگە كەلە جاتتى.
جيىندا نەشە دۋان جۇيرىك جيعان
«شاپپاي بەر، بايگەمدى!»-دەپ تالاي ايتتى.
جار سالىپ شاۋىپ ءجۇرىپ شارتاراپتى،
قۇلاگەر كەلگەندىگىن جار تاراتتى.
قۇلاعى قۇلاگەرگە قانىق شىركىن-
يەسى كوكتۇيعىننىڭ ءىشىن تارتتى.
التايدا ۇرپاعى بار بەگايداردىڭ،
بۇلار دا ءبىر بيىگى بىتكەن ناردىڭ.
بالاسى بەگايداردىڭ باتىراش بار-
ءور كوڭىل، جۋان كەۋدە، ءبىرى اۋساردىڭ.
اتتى ايتتىق جوعارىدا ءبىر كوكتۇيعىن.
اكەلگەن اسقا باتىراش سول جۇيرىگىن.
قاعاتىن قاناتتىنى ورەن جۇيرىك،
قويماعان قىردان جىلقى بۇل ءبىر قىرعىن.
بەرمەستەن كەلە جاتقان جانعا بايگە،
بايگە العان كەيدە جەتىم، كەيدە تۇيە.
سىلتىدەي سارىارقانى تيعان تۇلپار،
بايگەنى بۇل استا دا بەرەم-دەي مە؟
يەسى باتىراش ءبىر كەپپە كەۋدە،
ۇر-كوپپە، تومىرىق مىنەز، نامىس بەرمە;
وسى استا ساعى سىنىپ، باعى تايسا
ول ءوزىن داپ-دايىن تۇر «ءولدىم» دەۋگە.
شۋلاتقان ارعىن ەلىن، ارقا حالقىن،
ەستىگەن باتىراش تا قۇلا داڭقىن.
ساتىلاپ سۇراپ ەدى كىسى سالىپ
قولىنا تۇسىرۋگە اقان اتىن.
جامبىعا، جەسىر، مالعا شاعىپ نارقىن;
«بولام-دەپ-قۇدا، تامىر كوڭىل جاقىن»
قىزىعىپ قۇلاگەرگە نەشە جىلداي
جىبەرىپ جەكسەنبايدى قولقالايتىن.
جۇرەگى جارالعان ەر جۇيرىكپەنەن،
سەرى اقان سۇراۋىنا يلىكپەگەن.
سونان سوڭ كەگىن ساقتاپ كەتكەن باتىراش،
ۇكىلەپ كوكتۇيعىنىن «جۇيرىك» دەگەن،
كوك، قۇلا-ەكى ارىس تا جۇيرىك دەگەن،
ءدال مۇنداي وزگە جەردە كيلىكپەگەن.
«كەلىپتى قۇلاگەر ات» دەگەنىندە،
ءمانى سول باتىراشتىڭ كۇيبىكتەگەن.
ولگەندە ساعىناي شال ەل شۋلاتقان،
كوكتۇيعىن سونان بەرى ءىشىن تارتقان.
سۇلى جەپ، ءسۇت ءسىمىرىپ ماپەلەنىپ،
بەلدەۋدە وسى كوك ات قىستاي قاتقان.
كوكتۇيعىن كۇڭىرەنتىپ تالاي شاپقان،
بايگە الىپ شاپقان سايىن العىستاتقان;
وسى استا باس بايگەنى ويمەن الىپ،
باتىراش كوپتەن بەرى ۇيدە جاتقان.
نيەتپەن ءدال وسىنداي كوك ات كەلگەن،
قاشاننان «قاپ»!- دەپ ازۋ باسىپ جۇرگەن.
قۇلاگەر كوكشەتاۋدان كەپ قالعان سوڭ
قىزعانىپ باتىراشتىڭ ءىشى ورتەنگەن.
ەلى شەت، رۋى جات، جالعىز ەلدەن
اسقا اقان ات قوسىپ تۇر الىس جەردەن-
بارلىعى باتىراشقا بولدى تولعاق،
قاۋىپ يلەپ اجالىنداي قۇلاگەردەن.
ەگەس
كولەڭكە ءۇي، كۇرپىلدەتىپ سابا پىسكەن،
اس قانداي اڭگىمەشىل قىمىز ىشكەن.
ءانشى اقان اسەم ءانىن اياعان جوق
جيىلعان داۋىسىن سۇراپ ماجىلىستەن،
اق وتاۋ توپىرلادى اقان تۇسكەن،
قالىڭ جۇرت كەتتى كەرىپ سىرتتان، ىشتەن.
شىعادى اقان داۋسى ىنگە تالىپ،
بەزەلگەن عاشىق جارمەننن، قىران قۇسپەن.
«وي قالقا، ءبىزدىڭ كوڭىل قەيدا جاتىر،
تولقىعان ون ءتورتىنشى ايدا جاتىر.
ات تۇرسا، اتاڭ تۇرسا كوز سالمايمىن،
ارعىماق، اسىل تۇقىم تايدا جاتىر.
حوش ءيسى جادىراتىپ كوڭىل اشقان،
اق قۇيرىق، مامىلەلى شايدا جاتىر.
گۇل شاشاق. جاسىل جىبەك جايلاۋىندا،
كوڭىلىم ەل قونباعان سايدا جاتىر....»
ءان ءتاتتى اقان سالعان ارقاداعى:
«ءۇش توتى»، «اق ساۋساق»، «اقمارقالارى».
سالعاندا «سىرىمبەتتەي» سۇيىكتى ءانىن
قاسىنا جيىلعان جۇرت تارقامادى.
ارقانىڭ جۇيرىگىندەي ءان سالادى،
ورگە ايداپ، بارىپ-بارىپ جالتارادى.
ءتۇيىلىپ تۇلكى كورگەن قىراندايىن،
قىلماڭداپ قوس قاناتىن قومدانادى;
«جايىقتىڭ اق تۇلكىسى ارالداعى،
الدىمنان سەن ءبىر شىققان مارال-داعى;
پورمىڭا توڭكەرىلىپ، جايدىم قانات،
شارىقتاپ اقيىقتاي ورالداعى.
ەرتىستىڭ قۇبا تالى سەكىلدەنىپ،
الدىمنان شىق مايىسىپ، بۇرال داعى.
قىزىل گۇل سەن بولعاندا گۇلباقشادا،
ءبىز بۇلبۇل كۇيىن شەرتكەن يرانداعى.
قيانىڭ قيىنىندا تۇرساڭ داعى
قيعاشتاپ قاناتىمدى قونام داعى....»
اسىرعان ايعاي ءانىن التى قىردان
اكەسى اسقاق ءاننىڭ ءانشى ءبىرجان
اقانداي مايدا كومەي، نازىك ەمەس،
قۇلاقتاعى ءبىرجان اششى ىنمەن قىرعان.
«ءۇش توتى»، «كوكشەتاۋىم»، «احاۋ، ارمان»
«جايدارمان»، «جايما قوڭىر»، «كەر قاشاعان»،
«وي، ەركە»، «مەيلىڭ-مەيلىڭ»-دەگەندەردىڭ
ءبارى دە-اقان باپتاپ سالاتىن ءىن.
باقىرماي دويبىرانى كوككە بۇلعاپ،
اققۋداي اسەم داۋىس-ءۇن سىڭعىرلانھپ;
قىشۋىن جانىڭىزدىڭ مايدا قاسىپ،
تەربەتەر جان كوڭىلىن بيازى ىرعاق.
كوكشەدەن قۇيىلعانداي ءبىر بال بۇلاق،
ءتاتتى انگە حالىق قاندى، ەل سۋسىنداپ.
سوققانداي جازدىڭ جەلڭ ارقا جاقتا،
ەلجىرەپ جۇرەك انگە، جۋساپ قۇلاق.
اندەرمەن اسەم-اسەم اقان سەرىڭ،
قاراتتى اۋىزىنا استىڭ ەلىن;
ولەڭگە سۇلۋلىقتى قوستى تالاي;
«اقمارقا»، «ارداگەرىم»، تاستۇلەگىم.
دەپ;»انشى تىم ءتىتتى ەكەن تومەنگى ەلدىڭ»
ۇمىتتى وزگە ءانشىلنر ءوز اندەرىن.
ماشىقتان اقان ىنگە قوسىپ وتىر
ءوزىنىڭ ايتىپ جۇرگەن ولەڭدەرىن;
«تورىنى تالعا بايلاپ مىنگەن قانداي
ۇكىلەپ، اسەمدەتىپ جۇرگەن قانداي؟
تۇسىنان قىزدى اۋىلدىڭ ءان شىرقاتىپ،
قالقاڭا قۇرىپ جۇرگەن سۇلدەر قانداي؟
ءسوز سالىپ قالقا جانعا جەڭگەسىنەن،
قۇربىڭمەن سىپايى، ويناپ كۇلگەن قانداي؟
يشارات، ازىلمەنەن ءسوز قاتىسىپ،
قىز سىرىن جەڭگەسىنەن بىلگەن قانداي؟
سىلانىپ سال تورىنى مىنگەن قانداي؟
ساي قۇلداپ، جاردى كۇتىپ جۇرگەن قانداي؟
ءبىر سىيعا تورىشانى بايلاپ تاستاپ،
ارتىنا اقبوز ءۇيدىڭ كەلگەن قانداي؟
الاڭداپ، الابۇرتىپ تۇرعانىڭدا
الدىڭنان قارسى شىقسا اقشا ماڭداي....
قالقاشىڭ قوسىلعاندا اتقان تاڭداي،
كوڭىلىڭ شالىقتاعان شاتتانعانداي!...
جامىلىپ ەكەۋ-ارا ءبىر كورپەنى،
باستاسىپ تار توسەكتە جاتقان قانداي؟
سول جەردە ايتىلماعان سىر قالار ما،
مىسالى ابدىرا اشىپ اقتارعانداي.
اقىرىن ۇيدەن شىعىپ تاڭ الدىندا،
بايلاۋلى تور قۇناندى تاپقان قانداي؟
شالبىرىن سال تورىنىڭ قىزعا ۇستاتىپ،
شاقشانى ەرگە قاعىپ اتقان قانداي!
ويلاساڭ بۇل دۇنيەلە نە قىزىق بار،
قاسىنان قالقا جاننىڭ اتتانعانداي!
اۋلىڭا ولەڭدەتىپ سەن ايتاسىڭ،
بايگەدەن اتىڭ كەلىپ ماقتانعانداي...»
«اق شاشاق»، «جايما شۋاق»، «كەربەز كەرىم»-
اقاننىڭ استى ۇيىتتى وسى اندەرى.
اسەم تاۋ، ات قىزىعى، اشىق وتى،
ءان بولىپ قىران قۇستىڭ قۋ ىلگەنى.
سوققانداي سىرىمبەتتىڭ سالقىن جەلى،
وتىردى دۋمان قىلىپ، شالقىپ سەرى.
جات ەلدىڭ جاڭا انىنە سوڭىرقاسىپ،
وتىردى «وي، پالە-ايلاپ» استىڭ ەلى.
قىزىقتاپ اقان سالىپ ءار ءتۇرلى انگە،
ءماجىلىس بوپ وتىردى، ەلگە اڭگىمە.
ءان توقتاپ، اقان سوزگە اينالعاندا،
اۋىستى جۇرت اڭىزى قۇلاگەرگە;
-قۋانىپ قالدىق ءسىزدىڭ ات كەلگەنگە،
قۇلانى داڭقى شىققان اپ كەلگەنگە.
-اتىڭىز بۇرىن كەزدەسپەگەن شىعار
التايدا العىر تۇيعىن كوكپەنەن دە؟
-كوكتۇيعىن كوپتىڭ الدىن بەرمەي اق تۇر،
وزگە مال ونان وزىپ كەلمەي اق تۇر.
شاپتىرماي جيىن سايىن بايگە سۇراپ،
باق-تالاي باتىراشتا، ورلەپ اق تۇر.
ىرىسى جانۋاردىڭ تايماي اق تۇر،
باتىراش ارۋاقتى ورگە ايداپ اق تۇر.
الدىنا ءالى كۇنگە جىلقى سالماي،
باقىتىن بار جۇيرىكتىڭ بايلاپ اق تۇر.
ات شاپسا ىشىمىزدە، سىرتىمىزدا
كوكتۇيعىن جەتكىزبەي تۇر جىلقىمىزعا،
«باس بايگە باتىراشتىڭ سىباعاسى»-
دەپ تەگىس قويدى ۇيعارىپ جۇرتىمىز دا...
الىپ ءجۇر ارۋاقسىز دا، قۇدايسىز دا،
قۇلانىڭ باقىتىن ءسىز دە سىنايسىز دا...
ەستۋشى ەك قۇلانىڭ دا كوپتەن داڭقىن.
قۇدايدان كوك وزباۋىن سۇرايسىز دا.......
-ەستىگەم بۇرىن داڭقىن كوك نەمەنىڭ،
«التايدىڭ جۇيرىگى ونان جوق» دەگەنىن.
جولىقپاي يەسىنە جۇرگەن بولسا،
وسى جول كوك شولاقتى بوكتەرەمىن!
اقاننىڭ وسىلاي دەپ وكتەگەنىن،
«قۇلامنان وزارجىلقى جوق» دەگەنىن.
جەتكىزدى باتىراشقا ءبىر قۋ اۋىز،
«قۇلاعا بوكتەرىلەر كوك» دەگەنىن.
ەسىتىپ باتىراش بوپ بۇلان تالقان،
كوكجالدى قىسىپ كەتتى اشۋ، سايتان.
تەپسىنىپ اق وتاۋعا كەلدى كىرىپ،
جيعان جوق اياعىن دا جاتقان اقان.
قىلعان جوق ءو ءو قىرقاۋىڭنان قاۋىپ،قايقان
داۋىسى باتىراشتىڭ شىقتى قاتاڭ.
قامشىسىن بۇكتەپ، شارتا جۇگىنىپ شال
اقانعا ءسوزى مىناۋ سونداعى ايتقان;
-قاڭعىرىپ قاراۋىلدان اسقا كەپسىڭ،
«وسى استا ابيىرىم باسقا-دەپسىڭ.
وزىڭە ءوز اۋزىڭمەن بىيگە ىپەرىپ،
«اتىڭدى وزگەلەرىڭ قوسپا دەپسىڭ.
اتاڭ از التايىمنان قالاي كوپسىڭ؟
الدىمەن بايگەڭدى الىپ كورگەن جوقسىڭ.
سورپاسى ساعىنايدىڭ بۋ بولدى ما،
«التايدان وزامىن!»-دەپ ...جەپسىڭ.
التايدا مەن اقيىق ۇشقان قونباي،
قارامدى كورە المايتىن سەندەي تورعاي.
«بوكتەرەم باتىراشتىڭ كوك اتىن!» دەپ،
وتتاپسىڭ اۋىزىڭا يە بولماي.
قاراۋىل قايرات قاشان ءبىتتى مۇنداي؟
باسۋىم كوڭىلىڭدى ءتىپتى وڭاي!
تورەنىڭ اتىن ەرتتەپ وسكەن ەل ەڭ،
وزىڭە ات ءبىتىپتى اۋ، بايعۇسىم-اي!
اقانعا باتىپ كەتىپ شالدىڭ ءسوزى،
اڭىراپ العاشقىدا قالدا دا ءوزى;
ۋ تىلمەن الدى شالدى شاعىپ-شاعىپ،
لاپ-بەرمە، ونىڭ داعى وت مىنەزى;
-اڭگۇدىك، اكىرەڭ قاققان، البىت ءسوزدى،
....كوك ەشكىنىڭ جىرتىق كوزدى،
التايدىڭ كار جىنىنداي باقىلداعان،
كوك ساقال، ازبانسىعان، بۇل كىم ءوزى؟
ات بىتكەن قۇلاگەردەي اقانىنا،
ول دايىن كوكتى جەرگە تاقاۋىنا.
بايگەدەن باسى كوزىن سۋ قىپ وزباي،
ات سەنىڭ قاراي ما ەكەن ساقالىڭا؟!
بي بولساڭ، بي شىعارسىڭ التايىڭا،
ءتىلىمدى تەرەزەم تەڭ ، تارتايىن با؟!
كوگىڭدى بوكتەرمەسەم اتىم سەنىكى،
شاپسا دا اكەڭ ءمىنىپ بايتالىنا!
تۇتقىشتاي ءوڭى كۇيىپ قاپ قارا بوپ،
باتىراش باسقا ءسوزدى باپتاعان جوق.
«باتىرىپ باتىراشقا جىبەردى اۋ» دەپ،
تىم تىرىس ۇندەمەدى تىڭداعان توپ.
جايراڭداپ جايساڭ اقان قايمىققان جوق،
جۇرەگىن جولبارىستان اينىتقان جوق.
«جات ەلدە جالعىز ءجۇرمىن» دەپ يمەنىپ،
بولار دەپ ءتۇبىن قالاي قايعىرتقان جوق.
جۇرت ءسوزدى ونان ءارى جاڭعىرتقان جوق،
قاڭقۋلاپ، قاڭاجۋلاپ قاعىتقان جوق.
ناسىرعا شاباتىنىن ءبىلىپ جيىن،
شاپپاعان بايگە باسىن اۋىرتقان جوق.
كوگەرىپ باتىراش شال باسى قالتاق-
قالتاقتاپ جان جاعىنا ەتىپ جالتاق;
بىلە الماي نە قىلارىن ۇيدەن شىقتى،
حالىق تا كەتىپ جاتتى ۇيدەن تارقاپ.
جۇيرىكتەي جيىن جارعان قاعىپ جايتاق،
تاڭعالتىپ ءان، اتىمەن ەلدى بايتاق;
«اۋىلىم قونعان سىرىمبەت دالاسىنا!»
دەپ اقان ءان ساپ جاتتى باستى شايقاپ.
جانسۇگىروۆ ءى.، «قۇلاگەر: پوەمالار مەن ولەڭدەر»،
«جازۋشى»، 1994 ج. 256 بەت. ازىرلەگەن س.ءداۋىتوۆ
«اباي-اقپارات»
