نەمىستىڭ ءبىر ويشىلىنىڭ مىنانداي قاناتتى ءسوزى بار: «ادامدى ۇيالتۋدىڭ ءوزى – قىلمىس». تۇسىنگەن ادامعا مۇنىڭ استارىندا كوپ ماعىنا جاتىر. ونى ايتاسىز مۇحاممەد پايعامباردىڭ حاديسىندە ءتورت نارسەگە توزۋگە بولمايتىندىعى ايتىلادى. سولاردىڭ ءبىرى – ادامدى جاماناتتى ەتۋ، ماسقارالاۋ، ابىرويىن توگۋ.
بۇل مىسالداردى نەگە كەلتىرىپ وتىرمىز؟ مۇنداعى ايتپاعىمىز ادام ءۇشىن – ار مەن ابىرويدىڭ ورنى بولەك. اسىرەسە، قازاق ءۇشىن. ءبىز ەس ءبىلىپ، ەتەك جاپقالى «مالىم – جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم – ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەندى بويعا ءسىڭىرىپ كەلە جاتقان حالىقپىز.
ءار ادام – وزىنشە پاتشا، وزىنشە بيىك. ەشكىم دە ءوزىن وزگەلەردەن قور سانامايدى. ءبىر رەت كەلەتىن عۇمىردا اركىم دە ەڭسەسىن جوعارى، كەۋدەسىن كوتەرىڭكى ۇستاعاندى قالايدى. وسىنى سەزە، بىلە تۇرا ادامداردىڭ ءبىر-ءبىرىن جاماندىققا قياتىنى، ءبىر-ءبىرىن قارالاپ جاتاتىنى قانداي وكىنىشتى!
بارىنەن بۇرىن پايعامبارىمىزدىڭ ءوزى ەسكەرتىپ، توزگىسىز ساناعان سۇيكىمسىز ىسكە قايبىر گازەتتەردىڭ، جۋرناليستەردىڭ ارالاسىپ جۇرگەندىگى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى. «سوندا گازەتتە جازاتىن باسقا تاقىرىپ قالماعانى ما؟» دەگەن ويعا كەلەسىڭ.

نەمىستىڭ ءبىر ويشىلىنىڭ مىنانداي قاناتتى ءسوزى بار: «ادامدى ۇيالتۋدىڭ ءوزى – قىلمىس». تۇسىنگەن ادامعا مۇنىڭ استارىندا كوپ ماعىنا جاتىر. ونى ايتاسىز مۇحاممەد پايعامباردىڭ حاديسىندە ءتورت نارسەگە توزۋگە بولمايتىندىعى ايتىلادى. سولاردىڭ ءبىرى – ادامدى جاماناتتى ەتۋ، ماسقارالاۋ، ابىرويىن توگۋ.
بۇل مىسالداردى نەگە كەلتىرىپ وتىرمىز؟ مۇنداعى ايتپاعىمىز ادام ءۇشىن – ار مەن ابىرويدىڭ ورنى بولەك. اسىرەسە، قازاق ءۇشىن. ءبىز ەس ءبىلىپ، ەتەك جاپقالى «مالىم – جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم – ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەندى بويعا ءسىڭىرىپ كەلە جاتقان حالىقپىز.
ءار ادام – وزىنشە پاتشا، وزىنشە بيىك. ەشكىم دە ءوزىن وزگەلەردەن قور سانامايدى. ءبىر رەت كەلەتىن عۇمىردا اركىم دە ەڭسەسىن جوعارى، كەۋدەسىن كوتەرىڭكى ۇستاعاندى قالايدى. وسىنى سەزە، بىلە تۇرا ادامداردىڭ ءبىر-ءبىرىن جاماندىققا قياتىنى، ءبىر-ءبىرىن قارالاپ جاتاتىنى قانداي وكىنىشتى!
بارىنەن بۇرىن پايعامبارىمىزدىڭ ءوزى ەسكەرتىپ، توزگىسىز ساناعان سۇيكىمسىز ىسكە قايبىر گازەتتەردىڭ، جۋرناليستەردىڭ ارالاسىپ جۇرگەندىگى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى. «سوندا گازەتتە جازاتىن باسقا تاقىرىپ قالماعانى ما؟» دەگەن ويعا كەلەسىڭ.
قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىككە يە بولعانى كەشە عانا. ءالى جيىرما جىلعا دا تولعان جوق. اتا-بابامىز قانشا جىل ارمانداپ، كوكسەگەن ەركىندىك ەدى بۇل! بىلاي قاراعاندا قازاقتىڭ الدىندا اتقارىلۋعا ءتيىس شارۋا قىرۋار. ۇلتتىڭ جانى، ءنارى سانالاتىن – ءتىلدىڭ جاعدايى قانداي ەكەندىگى بەسەنەدەن بەلگىلى. جەردىڭ استىنداعى، ۇستىندەگى قازىنامىزدى ۇقساتۋدا دا جۇزەگە اسىرار ءىسىمىز شاشەتەكتەن. حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋدە دە ويلاستىرۋعا ءتيىس ماسەلەلەر بار… ساناساق ساۋساق جەتپەيدى. وكىنىشكە وراي، ءبىز ءالى «ءۇي» ىشىندەگى «كۇيبەڭ» تىرشىلىكتەن ارىلا الماي كەلەمىز. بىزدە ۇلت مۇراتىنا ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا، جۇمىلا، قولتىقتاسا ۇمتىلۋ جەتپەي جاتىر. بۇل جولدا باق، وندا دا ءباسپاسوز كوپ جۇمىستار تىندىرا الار ەدى.
قازاقتىڭ الدىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردى ناتيجە بولاتىنداي تەرەڭىرەك كوتەرۋگە، ەلدى ۇجىمداستىرۋعا، بىرلىككە جەتەلەۋگە ءتيىس ۇلت ءباسپاسوزى ەكىگە جارىلعان. ءبىرىن وقىساڭ، بىرىنە قاراعىڭ كەلمەيدى. كەيبىرەۋلەرگە سول «قاراعىڭ كەلمەيتىن» باسىلىمدار ۇنايتىن سەكىلدى. ولارعا بىرەۋدىڭ اشكەرەلەنىپ، ار-نامىسىنىڭ تاپتالىپ جاتقاندىعى مايداي جاعاتىنداي.
كەزىندە احاڭ – احمەت بايتۇرسىنوۆ ارام نيەتتىلەرگە، جالاقورلارعا كۇيىنىپ:
قينامايدى اباقتىعا جاپقانى،
قيىن ەمەس دارعا اسقانى، اتقانى.
ماعان اۋىر وسىلاردىڭ بارىنەن،
ءوز اۋلىمنىڭ يتتەرى ءۇرىپ قاپقانى، – دەمەپ پە ەدى. سول ءوز اۋلىمىزدىڭ «يتتەرى» ءالى كۇنگە «ءۇرۋىن» قويماي ءجۇر. «ۇرۋدەن» – ارعا تيۋدەن، اياقتان شالۋدان جاڭىلار ەمەس. بۇل ءۇشىن گازەتتەردى پايدالاناتىنى، وسىعان باسىلىمنىڭ تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعانداردىڭ جول بەرەتىنى جانىڭدى جابىرقاتادى.
ار قاردان دا، سۇتتەن دە اپپاق. وعان تۇسكەن داق كەتە قويمايدى. سوندىقتان دا ارمەن ويناۋعا بولمايدى، ارىپتەس.
گازەتتىڭ ماقساتى ادامدى قارابەت قىلۋ، كەكەتۋ-مۇقاتۋ بولماسا كەرەك. بىزدىڭشە باسقا. «انا ءتىلىنىڭ» وسى سانىندا اقتوبەلىك ارداگەر جۋرناليست نۇرقايىر تەلەۋوۆ جونىندە جازىلعان ماقالا شىعىپ بارادى. سەكسەننىڭ سەڭگىرىندەگى قاريا «ءباسپاسوزدىڭ مىندەتى ادامدى تاربيەلەۋ، ادامدىقتى، ىزگىلىكتى ناسيحاتتاۋ بولسا كەرەك» دەگەندى ايتادى. كوپ جاساپ، كوپتى كورگەن اقساقال عوي. قاتەلەسىپ وتىرماعان بولار. جۋرناليستىك كاسىپتەن تۇيگەنى بۇل.

نۇرپەرزەنت دومباي
«انا ءتىلى» گازەتى 2 شىلدە 2009 جىل