- اعا، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ تۇسىندا ناۋرىزدى تويلاۋ تۋرالى باستاما كوتەرىپ، ناۋرىزدى «تىرىلتكەن» ادامسىز عوي. سوڭعى كەزدە بۇل باستامانى كوتەرىپ، ۇسىنىس ايتقانداردىڭ ءبىرى ەدىم دەيتىندەردىڭ قاتارى كوبەيدى. سوناۋ 1988 جىلعا ورالىپ كورەيىكشى. ەڭ العاش ناۋرىز مەيرامى قالاي تويلانىپ ەدى؟

- اعا، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ تۇسىندا ناۋرىزدى تويلاۋ تۋرالى باستاما كوتەرىپ، ناۋرىزدى «تىرىلتكەن» ادامسىز عوي. سوڭعى كەزدە بۇل باستامانى كوتەرىپ، ۇسىنىس ايتقانداردىڭ ءبىرى ەدىم دەيتىندەردىڭ قاتارى كوبەيدى. سوناۋ 1988 جىلعا ورالىپ كورەيىكشى. ەڭ العاش ناۋرىز مەيرامى قالاي تويلانىپ ەدى؟

- كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كەزىندە 1926 جىلى  ناۋرىز مەيرامىن يسلام ءدىنى تۋدىرعان "كەرتارتپا راسىمدەرگە" جاتقىزىپ، تويلاۋعا تيىم سالىندى. ەل ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ قالعان مەيرام اۋىلداردا، ءداستۇر-سالتقا دەن قويعان وتباسىلاردا عانا اتاپ ءوتىلىپ كەلدى. 1988 جىلى  قازاقستان ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كولبينگە ناۋرىزدى  تويلاۋ جونىندە ماسەلە كوتەرىپ، حات جازدىم. قابىلداۋىندا بولدىم.  «ءسىزدىڭ ۇسىنىسىڭىزدى بيۋرو مۇشەلەرىنەن ەكى-اق ادام قولدادى.  بىرى - مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ، ەكىنشىسى - قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى وزبەكالى جانىبەكوۆ. باسقا مۇشەلەرى قارسى داۋىس ءبىلدىردى. سوندىقتان ۇسىنىسىڭىزدى قابىلداي المايمىز»، - دەدى كولبين.  كولبيندى كوندىرۋ دە وڭايعا تۇسپەدى. ناۋرىزدىڭ يدەياسىن، ونى باسقا حالىقتاردىڭ دا تويلايتىنىن ءبىراز تۇسىندىرۋگە تۋرا كەلدى. ءبارىن ءتۇسىندىرىپ، اڭگىمە ناۋرىزدى وتكىزۋ مەرزىمىنە كەلىپ تىرەلگەندە، كولبين تاعى وزگەردى. - بيىل تىم كەشىكتىك. 22 ناۋرىزعا باس-اياعى ون-اق كۇن قالدى. جانە وعان ارنايى قارجى ءبولىنۋى كەرەك» - دەپ تاعى كەرى تارتتى. «بيىل ناۋرىز تويىن ءۇش جەردە الماتىدا، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا جانە وزگە ۇلت وكىلدەرى كوپ شوعىرلانعان ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا وتكىزەلىك. كەلەسى جىلى باسقا وڭىرلەردە جالعاسار»، - دەپ مەن دە قويمايمىن. نە كەرەك، كولبيندى كوندىردىك.   - جارايدى، بولسىن! - دەدى. وزبەكالى جانىبەكوۆكە قوڭىراۋ شالىپ: «شاحانوۆپەن ناۋرىز مەرەكەسىن بيىلدان باستاپ وتكىزۋدى جان-جاقتى تالقىلادىق. بۇل ماڭىزدى شارانى وتكىزۋدى تىكەلەي ءوز قولىڭىزعا الىڭىز»،-دەپ تاپسىرما بەردى. كولبيننەن شىعىپ، وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ كابينەتىنە بارسام ول كىسى: «سەنىڭ سۋ ىزدەگەن جەرىڭنەن قۇدىق قازباي قويمايتىن قايسارلىعىڭنىڭ دا ءبىر  پايداسىن كوردىك»، - دەدى جىميىپ. ءسويتىپ ول كىسى الماتى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىسى زاۋرە قادىروۆانى، ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزۋدەن حابارى بار ءار سالانىڭ بىلگىر ادامدارىن، راحمانقۇل بەردىباەۆ، مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ سىندى عالىم اعالارىمىزدى جيىپ اقىلداسىپ، ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنا كىرىسىپ كەتتىك. ناۋرىزدى كونە سالت-ءداستۇر ارناسىنا بۇرۋدا الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جىبەك ءامىرحانوۆانىڭ ەڭبەگى ەرەكشە.

- سونشا جىلدان كەيىن حالىقتى ۇلتتىق مەرەكەگە ۇيىستىرۋ دا وڭاي بولماعان شىعار؟

- كەرىسىنشە، جينالعان حالىقتا ەسەپ بولمادى. ماكسيم گوركي اتىنداعى دەمالىس پاركى حالىققا لىقا تولدى. ال قايتا تىرىلگەن ناۋرىز مەيرامىنا بىردە-ءبىر اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، باسشىلار قاتىسقان جوق.

بىرەۋلەر ەل اراسىندا كولبيننىڭ جۇرگەنىن ايتتى.  «قوي، مۇمكىن ەمەس، ولار بۇگىن بيۋرونىڭ جيىنىن وتكىزەمىز، وزدەرىڭ وتكىزە بەرىڭىزدەر»، - دەپ ەدى عوي دەسەم، ايتقانى راسقا شىقتى. «قالاي بولادى ەكەن دەگەن قاۋىپپەن كەلىپ ەدىم، دۇرىس ەكەن جالعاستىرا بەرىڭدەر»، - دەپ كەتىپ قالدى. تويباسى رەتىندە اق بوز اتقا ءمىنىپ، قازاقى كيىممەن الماتىنىڭ كوشەلەرىن ارالاپ شىقتىم. ۇلتتىق كيىمىمىزدى، ۇمىتىلا باستاعان  سالت-داستۇرلەرىمىزدى بارىنشا كورسەتۋگە تىرىستىق. حالىقتىڭ ناۋرىزدى تويلاۋعا دەگەن ىقىلاسىندا شەك بولمادى.   مەنىڭ كولبيندى كوندىرۋ ءۇشىن ايتقان: "بيىل ناۋرىزدى قازاقستاننىڭ ءۇش-اق جەرىندە وتكىزەلىك", - دەگەن ۇسىنىسىم دالادا قالدى. سول جىلى-اق ناۋرىز مەيرامى رەسپۋبليكامىزدىڭ بىرنەشە وبلىستارىندا، اۋداندارىندا، اۋىلدارىندا، جوعارعى وقۋ ورىندارى مەن مەكتەپتەرىندە اتاپ ءوتىلدى.

- اعا، سول سىزدەر باستاعان ناۋرىز مەيرامى مەن قازىرگى كەزدەگى ناۋرىزدى تويلاۋدا ايىرماشىلىق بار ما، سىزدىڭشە؟ بۇلاي ساۋال قويىپ وتىرعانىم، قالا حالقى ءۇشىن  ناۋرىز - ورتالىق الاڭعا بارىپ، كونتسەرت تاماشالاپ، كيىز ءۇي مەن التىباقاندى قىزىقتاپ قايتۋ سياقتى بولىپ قالدى. سالت-ءداستۇرىمىزدى كورسەتىپ، جالپىحالىقتىق مەرەكە دەپ ۇلىقتايمىز دەگەنىمىزبەن، كوبىنە ەتنوگرافيالىق ەسكە الۋ كۇنىنە اينالدىرىپ جىبەرەمىز.

- ونىڭ راس. قازىر ناۋرىزدى ءجۇردىم-باردىم وتكىزە سالاتىن بولدى. جاڭا جىلعا 1 جەلتوقساننان باستاپ دايىندالامىز. قالانى جىلتىراتىپ بەزەندىرەمىز. ال ءوزىمىزدىڭ ءتول جاڭا جىلىمىزعا كەلگەندە ەنجارلىق تانىتامىز. ۇلكەن قالالاردىڭ ساناۋلى جەرىندە بولماسا، ناۋرىزعا بايلانىستى تۇك جوق.  ناۋرىز دا قاتارداعى «بوستەكى» مەيرامعا اينالىپ بارا جاتىر. سوندىقتان حالىق بولىپ، ارداقتى مەرەكەنىڭ قادىرىن كەتىرگەن بەيباستاقتىقتان، قارا باسقان قارابايىرلىقتان قۇتقاراتىن ۋاقىت كەلدى! ناۋرىز - ەلدىك، ۇلتتىق مۇددەمىزدى كورسەتەتىن، ادامداردى ءبىر-بىرىمەن تاتۋلاستىراتىن مەيرام رەتىندە تويلانۋى كەرەك.

اڭگىمەلەسكەن - قارلىعا يبراگيموۆا

«حالىق ءسوزى» گازەتى