جۇما, 17 مامىر 2024
الاڭ 9221 24 پىكىر 18 جەلتوقسان, 2020 ساعات 11:06

سوباكا لاەت، كاراۆان دۆيجەتسيا...

ميد كازاحستانا پەرەدال نوتۋ روسسي ۆ سۆيازي س ۆىسكازىۆانيامي دەپۋتاتا گوسدۋمى ۆياچەسلاۆا نيكونوۆا. ۆ ەفيرە پروگراممى «بولشايا يگرا» نا پەرۆوم كانالە دەپۋتات، پرەدسەداتەلستۆۋيۋششي ۆ كوميتەتە دۋمى رف پو وبرازوۆانيۋ ي ناۋكە، زاياۆيل، چتو «تەرريتوريا كازاحستانا — ەتو بولشوي پوداروك سو ستورونى روسسي».

نو ۆەد تاكيە ۆىسكازىۆانيا مى سلىشيم پوچتي كاجدىي گود. ي ۋ سولجەنيتسينا، ي ۋ جيرينوۆسەگو، ي ۋ ليمونوۆا، ي درۋگيح. 

بلوگاداريم ماكسيما شەۆچەنكو زا ەگو سلوۆا، چتو كازاحستان ەتو نە وسكولوك سوۆەتسكوگو سويۋزا.- ەتو كولىبەل تيۋركسكوگو ميرا، ناسلەدنيك لرەۆنەگو تيۋركسكوگو فاكتورا، كوترىي بىل، ەست ي بيۋدەت.

ۆ «نەزاۆيسيموي گازەتە (№ 236, 18 دەكابريا 1998گ.) بىلا ناپەچاتانا ستاتيا، گدە بىلو ناپيسانو: «چتو نازارباەۆ ۆىنۋجدەن بىل سترويت  سۆوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو، پولۋچايا پري ەتوم ۋپرەكي، چتو ەتو گوسۋدارستۆو نەدوستاتوچنو رۋسيفيتسيروۆانو. پريچەم سودەرجانيە ەتيح ۋپرەكوۆ چاستو بىلو تاكوۆو، چتو موجنو پودۋمات، بۋدتو موسكۆا پورۋچيلا نازارباەۆۋ سترويت نا كازاحستانسكوي زەملە ۆتورۋيۋ روسسيۋ، ا تەپەر، كوگدا ون س ەتوي زاداچەي نە سپراۆيلسيا، وت نەگو ترەبۋەت وتۆەتا: پوچەمۋ ەتا روسسيا № 2 دو سيح پور نە پوستروەنا؟»

نو مەنيا دو گلۋبينى دۋشى وسكوربيلو ۆىستۋپلەنيە الەكساندرا مەليحوۆا ۆ جۋرنالە «درۋجبا نارودوۆ» (№ 3, 1998 گ، «پاتريوت تىسياچي وتەچەستۆ»). رۋسسكيم پيساتەلەم يا ەگو نە نازوۆۋ. نو، چتو مەلەت ەتوت رۋسسكويازىچنىي پيساكا؟

«اكدالا – ودين يز گورودوۆ سەۆەرنوگو كازاحستانا، كوتورىي سوۆرەمەننىي رۋسسكي كلاسسيك، وبۋسترايۆايا روسسيۋ، نەپرەمەننو وتنەس بى ك يسكوننو رۋسسكيم...» تاك ناچيناەتسيا پوۆەستۆوۆانيە و ناشەم گورودە. پوچەمۋ و ناشەم؟! پوتومۋ، چتو رەچ يدەت و گورودە كوستاناە، موجنو پونيات، پەرەليستيۆايا سترانيتسى جۋرنالا. 

وچەۆيدنىە يستوريچەسكيە يستينى، ۆىسوكايا پوەزيا كوچەۆنيكوۆ، يح  درەۆنيە گورودا ي گوسۋدارستۆا داجە نە سنيليس اۆتورۋ. ەمۋ نەيزۆەستنو ي و درۋجبە ۆەليكيح ليۋدەي  دۆۋح سوسەدنيح نارودوۆ – شوكانا ۋاليحانوۆا ي فەدورا دوستوەۆسكوگو، و ليۋبۆي ابايا ك پۋشكينسكومۋ سلوگۋ، و پەرەپيسكە شاكاريما س  تولستىم.

ەست كازاحسكايا پوگوۆوركا: «سوباكا لاەت، كاراۆان دۆيجەتسيا». نو، نەلزيا زابىۆات، چتو دۆيجەنيۋ كاراۆانا موگۋت پومەشات ليۋدي، سلۋجاششيە نە وبەدينەنيۋ، ا رازەدينەنيۋ نارودوۆ، جيۆۋششيح يسپوكون ۆەكوۆ ۆ ميرە ي سوگلاسي.

وستاەتسيا تولكو رازۆوديت رۋكامي وت نەدوۋمەنيا، كوگدا اۆتور پيشەت،چتو «كازاحوۆ پرەزيرالي زا تو، چتو وني نە ۋمەلي گوۆوريت پو-چەلوۆەچەسكي، پەرەكريكيۆاليس گورتاننو چەرەز ۆەس گاسترونوم، حاركالي نا پول ۆ پومەششەني، نە زانيماليس كۆاليفيتسيروۆاننوي رابوتوي، ەسلي نە سچيتات شتۋچنىح پارتينىح دولجنوستەي، نو ەتي جيرنىە نەپودۆيجنىە حانى ي باي يم توجە اۆتوريتەتا نە پريباۆليالي. كازاحسكايا مۋزىكا يز رەپرودۋكتورا گوديلاس تولكو نا تو، چتوبى ەە پەرەدرازنيۆات: «ودنا پالكا، دۆا سترۋنا، ۆوت ۆسيا مۋزىكا مويا»...

ي تاكيە سلوۆا پرينادلەجات چەلوۆەكۋ، كوتورىي سۆوي دەتسكيە گودى پروۆەل ۆ كازاحستانە. چەلوۆەكۋ، كوتورىي پولۋچيل ۆىسشەە وبرازوۆانيە ۆ كۋلتۋرنوم گورودە سانكت-پەتەربۋرگە، نو نە زنال يلي نە حوتەل زنات الەكساندرا زاتاەۆيچا، كوتورىي سوبرال ي يزدال «1000 پەسەن كازاحسكوگو نارودا»، نە چيتال ي نە حوتەل ۋپوميانۋت ۆاسيليا رادلوۆا، كوتورىي بىل وچاروۆان كازاحسكيمي پەسنيامي ي سكازال: «كوگدا پوەت كازاحسكي پەۆەتس، منە كاجەتسيا، پوەت ۆسيا كازاحسكايا ستەپ...»

ۆوزموجنو، ەتو ليچنىە ۆزگليادى ي منەنيا گراجدانينا درۋگوگو گوسۋدارستۆا. نو نە سلەدۋەت زابىۆات، چتو ۋ ناس بىلي وبششيە كورني، وبششيە بەدى ي رادوستي. ي كوگدا چەلوۆەك، ۆوسپيتاننىي ۆ ستەپي، پليۋەتسيا ۆ كولودەتس، وتكۋدا ون ۆودۋ پيل، ترۋدنو تاكوگو چەلوۆەكا نازىۆات پو يمەني ي وتچەستۆۋ، ەسلي ۋ نەگو نە يمەەتسيا وتەچەستۆا. ون تريجدى موجەت پرودات ليۋبوە وتەچەستۆو، گدە ون بىل، گدە ون جيل رادي سوبستۆەننىح ينتەرەسوۆ. «پاتريوت تىسياچي وتەچەستۆ»، كاك ون ۆوزگلاۆيل سۆوە پرويزۆەدەنيە، پو سۋتي دەلا نە بىۆاەت. ۋۆاجايۋششي رودنۋيۋ مات نە ستانەت ۋنيجات درۋگيح ماتەرەي. ليۋبياششي رودنوي يازىك بۋدەت ۋۆاجات ي درۋگيە يازىكي. ي وشيباەتسيا ليۋبوي، كتو، ۋنيجايا درۋگيح، ۆوزۆىشاەت سەبيا. ەتا يستينا دوكازانا ۆەكامي. ا پروتيۆوپوستاۆليات رۋسسكويازىچنىح كازاحام ي سراۆنيۆات يح دوستوينستۆا، كاك ەتو دەلاەت اۆتور، كوششۋنستۆەننو.

ناسچەت پونياتيا پاتريوتيزما منە پونياتنو ۆىسكازىۆانيە رۋسسكوگو پيساتەليا ۆالەنتينا راسپۋتينا، گدە ون گوۆوريت: «نو پاتريوتيزم  – ەتو نە پراۆو، ا وبيازاننوست، حوت ي كروۆنايا، پوچەتنايا، نو تياجەلايا وبيازاننوست، كوتورۋيۋ ۆ مەرۋ سۆويح سپوسوبنوستەي ي سيل دولجەن نەستي كاجدىي گراجدانين توي زەملي، چتو وتدانا ەمۋ پود وتەچەستۆو».

نە سلەدۋەت زابىۆات:چتو ناپيسانو پەروم، نە ۆىرۋبيت توپوروم. 

«چتو زا ارحيتەكتۋرا، كرومە يۋرتى ي پوكازات نەچەگو، چۋت چتو، ستاۆيات يۋرتۋ»، – نەدوۋمەۆاەت مەليحوۆ. يا بى ەمۋ پوسوۆەتوۆال پروچيتات گۋميلەۆا، گدە ۆ كنيگە «درەۆنيە تيۋركي» يزۆەستنىي ۆسەمۋ ميرۋ تيۋركولوگ پەرەداەت سلوۆو كيتايسكومۋ پوەتۋ بو-تسزيۋي-ي:

«...ۆ يۋرتە يا پريمۋ مويح گوستەي،

يۋرتۋ سبەرەگۋ يا دليا دەتەي.

كنياز سۆوي دۆورتسى پوكرىل رەزبوي،

چتو وني پرەد يۋرتوي گولۋبوي؟!

يا ۆەلموجنىم كنياجەسكيم رودام

يۋرتۋ زا دۆورتسى يح نە وتدام.»

حوتەل بى زاكونچيت ەتۋ ستاتيۋ ستيحامي اسانا-كايعى - اسانا-پەچالنوگو، كوتورىي بىل گلاۆنىم يدەولوگوم كازاحسكوي وردى، وبرازوۆاننوي ۆ ءحۇ ۆەكە:

«وتكۋدا وزەرنومۋ ديكومۋ گۋسيۋ تسەنۋ پروستورام ستەپنىم زنات!

وتكۋدا دروفە، پتيتسە ستەپنوي وزەرۋ تسەنۋ زنات!

وتكۋدا ليۋبىم پۋستوسلوۆام ۆ اۋلە تسەنۋ دوستوينىم زنات!

وتكۋدا ۆوۆەك نە زناۆشيم كوچەۆي تسەنۋ زەملي زنات!

وتكۋدا گلۋپتسام، ۋشەدشيم يز كوچەۆكي، كاك نوۆۋيۋ ستاۆيت، زنات!

وتكۋدا مەنيايۋششيم مەستو بەز تولكۋ تسەنۋ  نارودۋ زنات!»

پريمەچاتەلنو، چتو ۆ گوسدۋمە رف ك ۆىسكازىۆانيۋ نيكونوۆا وتنەسليس نەودنوزناچنو. ۆەد ترەزۆىي رازۋم ۆسەگدا پوبەجداەت.پوچەمۋ يا گوۆوريۋ و مەليحوۆە، كوتورىي ۆىستۋپال چەتۆەرت ۆەكا نازاد. پوتومۋ چتو شوۆينيستى روسسي بىلي ي ۆ تسارسكيە ۆرەمەنا، ي ۆ  سوۆەتسكوم سويۋزە، ي پرودولجايۋت سۆوي دەيانيا پري نىنەشنەي روسسي. ۆەد نيكونوۆ نە ودين. جيرينوۆسكي سنوۆا پوددەرجال پروۆوكاتسيوننوە زاياۆلەنيە و كازاحستانە.

ەست، كونەچنو، ترەزۆيە ۋمى. روسسيسكايا فەدەراتسيا پريزناەت سۋۆەرەنيتەت رەسپۋبليكي كازاحستان ۆ تەح گرانيتساح، ۆ كوتورىح ونا سۋششەستۆۋەت. ساموە گلاۆنوە، چتو دليا ناس كازاحستان - ەتو درۋجەسكوە گوسۋدارستۆو، س كوتورىم ۋ ناس وچەن منوگو پودپيسانو سوگلاشەني، دوگوۆوروۆ، - پودچەركنۋل پەرۆىي زامپرەدسەداتەليا دۋمسكوگو كوميتەتا پو دەلام سنگ، ەۆرازيسكوي ينتەگراتسي ي سۆيازيام س سووتەچەستۆەننيكامي ۆيكتور ۆودولاتسكي. 

وستاەتسيا دوباۆيت، چەگو نە زناەش يلي نە پونيماەش، نە سلەدۋەت گوۆوريت ۆسلۋح. 

كازاحستان ۆ سۆوە ۆرەميا پرەۆراتيلسيا ۆ يادەرنىي پوليگون. ۆزرىۆاليس بومبى نا زەملە، گدە پوكويتسيا اباي، وت ۆزرىۆوۆ راكەت سودروگاليس زەمليا شوكانا. ي وتكرىتا ستراشنايا يستينا: بولەزني ي جەرتۆى وجيدايۋت نە تولكو ناس، نو ي پوتومكوۆ كازاحوۆ، رۋسسكيح، نەمتسەۆ ي درۋگيح، جيۆۋششيح ۆ كازاحستانە. چەم ەتو وني زاسلۋجيلي: بەزمەرنوي ۆەليچينوي ستەپي، سۆويم گوستەپريمستۆوم يلي ترۋدوم ۆ پوتە ليتسا؟!

ۆەكا– مگنوۆەنيا يستوري. ي سكولكو سۋششەستۆۋەت چەلوۆەچەستۆو، بىلي پوپىتكي ودنيم ۆزماحوم ۋنيچتوجيت كۋلتۋرنوە ناسلەديە، سوزداننوە نارودامي زا تسەلىە ەپوحي. نو، كاك سۆيدەتەلستۆۋەت جيزن، يز ەتيح گلۋپىح زاتەي نيچەگو نە ۆىشلو. پوتومۋ چتو نەۆوزموجنو ۋبيت دوبرو، زالوجەننوە ۆ چەلوۆەكە يزناچالنو. زاكونچيت سۆوە ۆىستۋپلەنيە حوچۋ چەتۆەروستيشەم: 

ونا، كاك ۆەرنايا پودرۋگا،

چتو جدەت ۆەستەي يزدالەكا.

لادون، وتكرىتايا دليا درۋگا،

ۆ كۋلاك سوجمەتسيا دليا ۆراگا.  

اكىلبەك شاياحمەت

چلەن-كوررەسپوندەنت مەجدۋنارودنوي اكادەمي تۆورچەستۆا. پوچەتنىي جۋرناليست كازاحستانا، دەياتەل كۋلتۋرى رك، لاۋرەات مەجدۋنارودنوي پرەمي يمەن ماحمۋدا كاشكاري زا ۆىدايۋششيەسيا ۆكلاد ۆ دەلو رازۆيتيا وبششەتيۋرسكوي كۋلتۋرى، ليتەراتۋرى، تيۋركولوگي، لاۋرەات مەجدۋنارودنوي ليتەراتۋرنوي پرەمي يمەني مۇحاممەدا حايدارا  دۋلاتي، لاۋرەات مەجدۋنارودنوي پرەمي «الاش»

Abai.kz

24 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2120
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2531
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2252
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1638