دوس كوشىم. «جەلتوقسان»، «شاڭىراق»، جاڭاوزەن – وزگەرىسسىز قالعان قوعام
«كەيبىر جاعدايلاردا قارۋ-جاراق ...لايىقسىز قولدانىلعان» دەيدى باس پروكۋرور، سونىڭ سالدارىنان 17 ادام عانا لايىقسىز قازا تاپقان....
مويىنداۋىمىز كەرەك، ءبىزدىڭ قوعام سول قالپىندا قالدى. ول - «تاۋەلسىز قازاقستان» دەگەن ءسوز تىركەسىنەن نە جاڭا مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردان ەمەس، سول مەملەكەتتىڭ جاۋاپتى ادامدارىنىڭ رەسمي سوزدەرىنەن انىق كورىنەدى ەكەن. وتكەندەگى قازاقستاننىڭ باس پروكۋرورى ا.داۋىلباەۆتىڭ جاڭاوزەن قاندى قىرعىنىنا بايلانىستى ءسوزى ءبارىمىزدى دە وسىنداي ويعا جەتەلەگەنى انىق. (http://old.abai.kz/content/bas-prokuratura-zhanaozen-okigasyna-bailanysty-zhana-melimdeme ) باس پروكۋروردىڭ ءسوز ساپتاسى «جەلتوقسان» كوتەرىلىسى مەن «شاڭىراق» شايقاسىنداعى مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىلاردىڭ سوزدەرىن تولىق قايتالادى. ارينە، دەرەكتەر مۇلدەم باسقا، بىراق دەرەكتەردى بەرۋ جولى، جازىقسىزدارعا كىنانى ءۇيىپ-توگىپ، جازىقتىلاردى اقتاپ الۋعا تىرىسۋى سول قالپىندا قالعان. مۇمكىن، 1986, 2007 جانە 2011 جىلدارى وسى سوزدەردى ايتقان، جازعان ادامدار ءبىر وقۋ ورنىنان شىققان بولار...
«كەيبىر جاعدايلاردا قارۋ-جاراق ...لايىقسىز قولدانىلعان» دەيدى باس پروكۋرور، سونىڭ سالدارىنان 17 ادام عانا لايىقسىز قازا تاپقان....
مويىنداۋىمىز كەرەك، ءبىزدىڭ قوعام سول قالپىندا قالدى. ول - «تاۋەلسىز قازاقستان» دەگەن ءسوز تىركەسىنەن نە جاڭا مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردان ەمەس، سول مەملەكەتتىڭ جاۋاپتى ادامدارىنىڭ رەسمي سوزدەرىنەن انىق كورىنەدى ەكەن. وتكەندەگى قازاقستاننىڭ باس پروكۋرورى ا.داۋىلباەۆتىڭ جاڭاوزەن قاندى قىرعىنىنا بايلانىستى ءسوزى ءبارىمىزدى دە وسىنداي ويعا جەتەلەگەنى انىق. (http://old.abai.kz/content/bas-prokuratura-zhanaozen-okigasyna-bailanysty-zhana-melimdeme ) باس پروكۋروردىڭ ءسوز ساپتاسى «جەلتوقسان» كوتەرىلىسى مەن «شاڭىراق» شايقاسىنداعى مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىلاردىڭ سوزدەرىن تولىق قايتالادى. ارينە، دەرەكتەر مۇلدەم باسقا، بىراق دەرەكتەردى بەرۋ جولى، جازىقسىزدارعا كىنانى ءۇيىپ-توگىپ، جازىقتىلاردى اقتاپ الۋعا تىرىسۋى سول قالپىندا قالعان. مۇمكىن، 1986, 2007 جانە 2011 جىلدارى وسى سوزدەردى ايتقان، جازعان ادامدار ءبىر وقۋ ورنىنان شىققان بولار...
ۇمىتپاسام، 17-ءنشى جەلتوقسان كۇنگى جاريالانعان رەسمي مالىمەتتە 50 عيمارات (وبەكت) قيراتىلدى، ورتەلدى دەلىنگەن بولاتىن. ال سول كۇننەن باستاپ جاڭاوزەنگە ارنايى جاساقتار ەنگىزىلىپ، تىنىشتىق ورناعانى دا حابارلانعان. ەندى 25 قاڭتاردا تاعى دا جاڭاوزەننىڭ تەڭ جارتىسى قيراپ قالعانعا ۇقسايدى. بۇل جەردە نە باس پروكۋرور ەرەۋىلشىلدەردىڭ بۇزاقىلىعىنا تاعى ءبىر بوياۋدى قانىعىراق جاعۋعا تىرىسقان نەمەسە 17 جەلتوقساننان كەيىن ىشتەرى پىسقان ءتارتىپ ساقشىلارى قاراپ وتىرماي 75 عيماراتتى تالقانداپ تاستاعان.
باس پروكۋرور تاعى ءبىر سوزىندە «ولار اتىس قارۋىن جانە سۋىق قارۋدى، تاس، تاياق جانە جانعىش قوسپاسى بار بوتەلكەلەردى قولدانعان توپتىڭ شابۋىلىنا تاپ بولدى» دەگەندى ايتتى. ال، 17-ءسى كۇنگى رەسمي مالىمدەمەدە «اتىس قارۋى» تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز بولعان جوق. ارينە، ەرتەڭىنەن باستاپ ۇيلەردى ءتىنتۋ كەزىندە قارۋ-جاراقتار تابىلا باستاعانىن كەشەگى سوزدەردىڭ باسى دەپ ءبىلۋىمىز قاجەت. مەملەكەتتىڭ جاۋاپتى ادامدارىنىڭ كەلەسى ءبىر رەسمي مالىمدەمەسىندە «جازىقسىز قۇربانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەرەۋىلشى بۇزاقىلاردىڭ قولدانعان قارۋلارىنان» قازا تاپتى دەگەن ءسوز تىركەسى ورىن السا - ءوز باسىم تاڭ قالمايمىن. مۇمكىن، بۇل سوزدەردىڭ ناقتى دالەلى (قولدارىنا اۆتومات، پيستولەت، مىلتىق ۇستاعان ەرەۋىلشى توپتىڭ وكىلدەرى) سوت ۇستىندە سول كۇنگى تۇسىرىلگەن بەينەتاسپادان كورسەتىلەر...
باس پروكۋروردىڭ ايتۋىنشا «ورىن العان جاعدايدا پوليتسيا جاساعى بىرنەشە رەت الدىن الا ەسكەرتىپ وق اتقاننان كەيىن تارتىپسىزدىكتەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىلارىنا تابەلدىك قارۋ قولدانعان». ەگەر تەلەارنالاردان سول قاندى وقيعانىڭ جانە ادامداردىڭ قازا بولۋىنىڭ ناقتى دەرەگى كورسەتىلمەسە، بۇل سوزدەرگە ەشكىم دە كوڭىل بولمەس دەپ ويلايمىن. بىراق قاشىپ بارا جاتقان قارۋسىز ادامدارعا پيستولەتتى شىرەنە كوزدەپ، جەلكەلەرىنەن اتىپ جاتقان ءتارتىپ ساقشىلارىن بارشا قازاق كورگەنەن سوڭ، بۇل جولدار - قاراپايىم جالا بولىپ تابىلادى.
وكىنىشكە قاراي، «قازىرگى كەزگە جاپپاي تارتىپسىزدىكتەردىڭ 6 (التى) ۇيىمداستىرۋشىسى - ساقتاعانوۆ، جارىلعاسينوۆ، يرمۋحانوۆ، دوسماعامبەتوۆ، ۋتكيلوۆ جانە تۋلەتاەۆالاردىڭ» ىشىنەن مەرەكەلىك شارانى ەرەۋىل جاسالىپ جاتقان (ەرەۋىل - ادام قۇقىعى مەن ەركىندىگىنىڭ ىشىنە كىرەتىن، كونستيتۋتسيالىق زاڭدا كورسەتىلگەن قۇقىق بولىپ تابىلادى. ەگەر ونداي بولماعان جاعدايدا، ولار الاڭدا جەتى اي ەمەس، جەتى ساعات تا وتىرا المايدى) الاڭدا وتكىزۋگە تىرىسقان، دەمەك جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ اكەسى بولىپ تابىلاتىن اتقارۋشى بيلىكتىڭ وكىلدەرىنىڭ ءبىر دە ءبىرى جوق! ارانداتۋشىلاردى كورسەتپەي، ارانداتىلعان ادامداردى بۇزاقى ەتىپ شىعارۋ - باس پروكۋرورعا ابىروي اپەرمەيتىن ءتاسىل. تارتىپسىزدىكتىڭ ەڭ باستى سەبەبى دە - الاڭعا مەرەكە وتكىزۋ جانە سول مەرەكەگە قارسى شىققانداردى بۇزاقى ەتىپ كورسەتۋ ەمەس پە؟
باس پروكۋرور «اتاپ ايتقاندا، ولار جاپپاي تارتىپسىزدىكتەرگە الدىن-الا دايىندالعاندارىن، وسى ماقساتتا جاستار توبىن تارتقانىن، ولار جانعىش قۇراممەن بوتەلكەلەردى ازىرلەپ، قولدا بار زاتتارمەن قارۋلانعانىن كورسەتتى» دەپ ءوز وزىنە قارسى شىعىپ وتىر. ەگەر ەرەۋىلشىلەر «الدىن-الا دايىندالسا»، «قولدا بار زاتتارمەن» قارۋلانىپ نە جىندارى بار. «الدىن الا قارۋلانعان» دەگەن ءسوز تىركەسى «شاڭىراق» شايقاسىنا قاتىسقان ازاماتتاردى سوتتاعان سوت پروتسەسىندە دە دا ءجيى ايتىلدى، الايدا، «ەگەر ونىڭ دايىندالعانىن بىلسەڭدەر، دەر كەزىندە نەگە توقتاتپادىڭدار» دەگەن سۇراقتان كەيىن عانا ايىپتاۋشىلاردىڭ اۋىزدارى جابىلعانى ەسىمدە.
مەنىڭشە، وسى مالىمدەمەدەگى پروكۋروردىڭ اۋزىنان شىققان ەڭ ىڭعايسىز سويلەم - «تەرگەۋ پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى بەيبىت تۇرعىندار مەن وزدەرىنىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا شىنايى قاۋىپ-قاتەر ءتونۋ جاعدايىندا نەگىزىنەن زاڭدى ارەكەت ەتكەنىن كورسەتتى» دەگەن تۇجىرىم بولدى. بۇل جەردە دە بەينەتاسپاعا جۇگىنەتىن بولارمىز. ەگەر بەيبىت تۇرعىنداردىڭ شاشىنان جۇلىپ، پىشاقتاپ، شوقپارمەن ۇرىپ جاتقان ەرەۋىلشىلدەردىڭ ناقتى قيمىلدارىن بەينەتاسپادان كورسەتە الماسا، باس پروكۋروردىڭ (ەگەر نامىسى بولسا) وزىنە ءوزى قول جۇمساۋدان باسقا امالى قالمايدى دەپ بىلەمىن. جاپپاي تارتىپسىزدىك بولعان جاعدايدا ىشكى ىستەر ورگاندارى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءبىر ەمەس بىرنەشە سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، بەينەتاسپاعا جازاتىن توپتارى بولاتىنى بەلگىلى («گرۋپپا فيكساتسي»). سوندىقتان باس پروكۋروردىڭ كەشەگى ايتقان ءاربىر ءسوزى بۇلتارتپايتىن دالەلدى قاجەت ەتەدى.
ءسوز بارىنە دە شىدايدى دەگەن انىقتاما بار. سوندىقتان دا بولار، باس پروكۋرور مىرزا ادامداردى اتىپ ءولتىردى دەگەن ءسوزدىڭ ورنىنا «قارۋدى قۇقىققا قارسى قولدانعان» دەگەن (سونىڭ سالدارىنان ولار ءوز وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانىپ، قارۋدى قۇقىققا قايشى قولدانعان، ول ادام ولىمدەرى مەن جاراقاتتارىنا اكەپ سوققان) قازاق تۇسىنبەيتىن جاڭا ءسوز تىركەسىن پايدالانعان.
شەتپەدەگى جاعدايدا باس پروكۋرور بۇزاقىلار ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىردى دەپ ايتۋعا اۋزى بارماعان بولۋى كەرەك: «بىرنەشە قايتا الدىن الا ەسكەرتۋ اتۋلاردان كەيىن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى قارۋ قولدانۋعا ءماجبۇر بولدى. 11 ادام جارالانىپ، 1 قازا بولدى». دەپ قىسقا قايىرىپتى...
مەن، شىنىن ايتۋ كەرەك، وسى مالىمدەمەدەن ءبىر عانا ماسەلەنى بىلگىم كەلىپ ەدى. ول - حالىققا وق اتۋعا كىمنىڭ بۇيرىق بەرگەنى. مەنىڭ كۇتكەن سۇراعىم جاۋاپسىز قالدى. ايتپاقشى، «شاڭىراق» شايقاسىندا وتقا ورانىپ قازا تاپقان بوزداق بەيسەنوۆتىڭ ولىمىنە كىنالى دەپ تانىلعان 4 جىگىت سوتتالدى. دەمەك 17 ادامنىڭ قازاسىنان كەيىن كەم دەگەندە 68 ادام (پوليتسيا، اتقارۋشى ورگاننىڭ وكىلدەرى) تۇرمەنىڭ تورىنەن ورىن الادى دەپ ۇمىتتەنەيىك.
P.S.
بۇل ماقالانى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پروكۋرورىنا قارسى جازىلعان پىكىر دەپ قالماڭىزدار. ونىڭ ورنىندا كىم دە بولسا ءدال وسى سوزدەردى قايتالايتىنى داۋسىز. بۇل - بيلىكتىڭ مالىمدەمەسى.
دوس كوشىم،
«ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى
«اباي-اقپارات»
