سەنبى, 11 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3148 0 پىكىر 23 جەلتوقسان, 2011 ساعات 06:18

ج. ماكىشەۆ. ورىستار ورالمانداردان نەگە قورقادى؟

RussiansKz.Info سايتى ەلىمىزدەگى بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋعا قۇمار عالامتور پورتالدارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ءبارى بىلەدى. جۋىردا وسى سايتتىڭ بەتىندە  «ورالماندار «ورداسى» قازاقستاننىڭ ساياسي تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرۋدە» دەپ اتالاتىن ارانداتۋشىلىق باعىتتاعى تاعى ءبىر ماقالا جارىق كوردى. كەيىن بىلسەك، بۇل ماقالا «ورالماندار ءجاي عانا قاۋىپ ەمەس، قاۋىپتىڭ 100 پايىز ءوزى!» دەگەن اتپەن www.centrasia.ru سايتىندا باسىلعان ەكەن.  وكىنىشكە قاراي، اۆتورى وزگە ۇلتتىڭ وكىلى ەمەس، سىرىم جۇماجانوۆ دەگەن قازاق نىسپىلى بىرەۋ بولىپ شىقتى. ۋىزىنا جارىماعان باۋىرلارىمىزدىڭ ءبىرى بولار دەپ پايىمدادىق. بىراق «وتقا ماي قۇيعاندى» قاتتى جاقسى كورەتىن RussiansKz.Info سايتى بۇل ماقالانى كوشىرىپ الىپ «ورالماندار «ورداسى» قازاقستاننىڭ ساياسي تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرۋدە» دەگەن اتپەن قايتا باسقان. اتالعان سايت ماقالانى: «ورالمانداردىڭ سوزىنە قۇلاق اسا بەرسەك، ولاردى باسىمىزعا شىعارىپ الامىز» دەپ تۇيىندەپتى. قازاقتىڭ ءوزى عانا شەشۋى ءتيىس ماسەلەگە بازبىرەۋلەردىڭ نەگە باس اۋىرتا بەرەتىنى تۇسىنىكسىز. اركىم ءوز ورنىن ءبىلۋى كەرەك ەمەس پە؟.. ال بۇلار تاعى دا قازاقتىڭ ىشكى ىسىنە ءجونسىز ارالاسىپ وتىر. بۇنى ءبىزدى باسىنعانى دەيمىز بە، الدە ايتاققا قوسىلىپ ۇرگەنى دەيمىز بە؟.. ايتەۋىر، جوق  جەردەن  جاڭالىق اشىپ وتىرعاندارى انىق.  اس-سۋىمىزدى ءىشىپ وتىرىپ، قازاققا قارسى قىلىق كورسەتەتىن  «ورەكەڭدەردىڭ» مۇنداي تۇرپايى تىرلىگىنە ەت ۇيرەنگەن.

RussiansKz.Info سايتى ەلىمىزدەگى بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋعا قۇمار عالامتور پورتالدارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ءبارى بىلەدى. جۋىردا وسى سايتتىڭ بەتىندە  «ورالماندار «ورداسى» قازاقستاننىڭ ساياسي تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرۋدە» دەپ اتالاتىن ارانداتۋشىلىق باعىتتاعى تاعى ءبىر ماقالا جارىق كوردى. كەيىن بىلسەك، بۇل ماقالا «ورالماندار ءجاي عانا قاۋىپ ەمەس، قاۋىپتىڭ 100 پايىز ءوزى!» دەگەن اتپەن www.centrasia.ru سايتىندا باسىلعان ەكەن.  وكىنىشكە قاراي، اۆتورى وزگە ۇلتتىڭ وكىلى ەمەس، سىرىم جۇماجانوۆ دەگەن قازاق نىسپىلى بىرەۋ بولىپ شىقتى. ۋىزىنا جارىماعان باۋىرلارىمىزدىڭ ءبىرى بولار دەپ پايىمدادىق. بىراق «وتقا ماي قۇيعاندى» قاتتى جاقسى كورەتىن RussiansKz.Info سايتى بۇل ماقالانى كوشىرىپ الىپ «ورالماندار «ورداسى» قازاقستاننىڭ ساياسي تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرۋدە» دەگەن اتپەن قايتا باسقان. اتالعان سايت ماقالانى: «ورالمانداردىڭ سوزىنە قۇلاق اسا بەرسەك، ولاردى باسىمىزعا شىعارىپ الامىز» دەپ تۇيىندەپتى. قازاقتىڭ ءوزى عانا شەشۋى ءتيىس ماسەلەگە بازبىرەۋلەردىڭ نەگە باس اۋىرتا بەرەتىنى تۇسىنىكسىز. اركىم ءوز ورنىن ءبىلۋى كەرەك ەمەس پە؟.. ال بۇلار تاعى دا قازاقتىڭ ىشكى ىسىنە ءجونسىز ارالاسىپ وتىر. بۇنى ءبىزدى باسىنعانى دەيمىز بە، الدە ايتاققا قوسىلىپ ۇرگەنى دەيمىز بە؟.. ايتەۋىر، جوق  جەردەن  جاڭالىق اشىپ وتىرعاندارى انىق.  اس-سۋىمىزدى ءىشىپ وتىرىپ، قازاققا قارسى قىلىق كورسەتەتىن  «ورەكەڭدەردىڭ» مۇنداي تۇرپايى تىرلىگىنە ەت ۇيرەنگەن. ءسوز ساپتاۋلارىنا قاراعاندا، ماقالا اۆتورلارى تاريحي وتانىنا قايتىپ جاتقان «ورالمانداردان» كادىمگىدەي سەسكەنەتىن سياقتى. سەبەبى تۇسىنىكتى. كۇن سايىن ءورىسى تارىلىپ بارا جاتقان «وتانداستارىمىز» قازاقتىڭ ءوز اراسىنداعى بولماشى كيكىلجىڭدى ۋشىقتىرا ءتۇسىپ، ورالماندار ماسەلەسىن ءوز پايداسىنا شەشپەك. وقىرماندارعا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن ماقالانىنىڭ تۇسنۇسقاسىن قاز-قالپىندا ۇسىنىپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»

ورالمانى - نە پروستو فاكتور ريسكا. ەتو ۋجە ستوپروتسەنتنىي ريسك!

كاك ستالو تراديتسيوننىم دليا سپەتسيفيچەسكوگو كازاحستانسكوگو وبششەستۆا، زاپۋتاۆشەگوسيا ۆ سۆويح ۆنۋترەننيح پروتيۆورەچياح، پوياۆلەنيە ورالمانوۆ ۆ ينفورماتسيوننوم پروسترانستۆە سترانى وبىچنو وزناچاەت ودنو: پوپىتكۋ ۆبروسيت ۆ وبششەستۆەننوە منەنيە وچەرەدنۋيۋ "ۋتكۋ", وبوستريت يمەيۋششيەسيا رازنوگلاسيا، چتوبى ۆ پودنياۆشەيسيا سو دنا مۋتي ۆىلوۆيت چتو-تو سۆوە، نۋجنوە ليش ورالمانام، نو نيكاك نە گوسۋدارستۆۋ كازاحستان.

پروبلەما س ترەزۆوي وتسەنكوي رولي ورالمانوۆ ۆ كازاحستانسكوم وبششەستۆە ناكلادىۆاەتسيا نا وتنوشەنيە كازاحستانسكيح كازاحوۆ ك "ۆەرنۋۆشيمسيا" نا يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ سووتەچەستۆەننيكام. ەتو كاك ۆ امەريكە س ەە پوليتكوررەكتنوستيۋ - تام سەيچاس وچەن ترۋدنو س پراۆدوي، ۋمەنيەم نازىۆات ۆەششي سۆويمي يمەنامي، پوسكولكۋ زا پراۆدۋ (ناپريمەر، و توم، چتو زا وبامۋ گولوسوۆالي پرەيمۋششەستۆەننو چەرنوكوجيە ي لاتينوسى) موجنو سحلوپوتات سروك، بۋدۋچي وبۆينەننىم ۆ نەكوەم "راسيزمە". ۆ كازاحستانە پوكا زا وسكوربلەنيە ورالمانوۆ سروكي نە ۆىپيسىۆايۋت، نو، پوحوجە، ەتا سوتسيالنايا گرۋپپا ستاراەتسيا يزو ۆسەح سيل، پروبيۆايا سەبە ۆ ناشەي سترانە نەكوە يسكليۋچيتەلنوە پولوجەنيە. و توم، كاك ەتو دەلاەتسيا، موجەت منوگوە پوۆەدات تالگات ماماشەۆ، پەرۆىي زامەستيتەل پرەدسەداتەليا ۆسەميرنوي اسسوتسياتسي كازاحوۆ. دوستاتوچنو بىلو ەتومۋ وبششەستۆەننومۋ دەياتەليۋ ۆسپىليت ۆ ادرەس دۆۋح ورالمانوۆ، تەرروريزيروۆاۆشيح، پو ۆىراجەنيۋ ماماشەۆا، ەگو ي ەگو پوموششنيكوۆ رازليچنىمي پودمەتنىمي پيسمامي ي ۋگروزامي ناچات پروتيۆ اسسوتسياتسي ينفورماتسيوننۋيۋ ۆوينۋ، كاك ميگوم پروتيۆ نەگو وپولچيلوس بولشينستۆو سووتەچەستۆەننيكوۆ، ۆزبۋدوراجەننىح ۆىرۆاننىمي يز كونتەكستا فرازامي: "ۆسيا ۆاشا شۋميحا ي ت. د.، يا پلەۆات حوتەل، چتو حوتيتە، تو ي دەلايتە، پوتومۋ، چتو بەسپولەزنو ۆام گوۆوريت...".
ەتا رەپليكا نە بىلا پرويزنەسەنا س تسەليۋ وسكوربيت ۆسەح ورالمانوۆ. ادرەساتامي رەپليكي ستالي دۆا جۋرناليستا-ورالمانا، كوتورىە ناپيسالي ۆ گازەتۋ "جاس الاش" كريتيچەسكۋيۋ ستاتيۋ پروتيۆ ماماشەۆا. ي، پوحوجە، يمەننو وني ستالي ۆينوۆنيكامي پرودولجاۆشەيسيا دۆادتسات دنەي ۆاكحانالي، كوگدا ۆۆەدەننىە ۆ زابلۋجدەنيە ورالمانى ناچالي ترەبوۆات وتستاۆكي ماماشەۆا ي ەگو يزۆينەني پەرەد كازاحامي، ۆەرنۋۆشيميسيا نا رودينۋ. پود پيسموم س تاكيمي ترەبوۆانيامي سوبرالوس پياتسوت پودپيسەي. دەلو دوشلو دو توگو، چتو تالگاتۋ ماماشەۆۋ پريشلوس نە تولكو وبياسنيات وبششەستۆەننوستي، نا كوگو يمەننو ەمۋ بىلو "پلەۆات", نو ي يزۆينياتسيا پەرەد ورالمانامي زا تو، چەگو ون ۆووبششە ۆ ۆيدۋ نە يمەل. ۆ ناستوياششي مومەنت ۆ سحوجەي سيتۋاتسي وكازالسيا تيمۋر كۋليباەۆ، گلاۆا فوندا "سامرۋك-كازىنا". ۆىستۋپايا نا پەرۆوم زاسەداني ديسكۋسسيوننوگو كلۋبا "ەكسپەرت" كۋليباەۆ سكازال، چتو باستۋيۋششيە - ەتو پرەيمۋششەستۆەننو پريەحاۆشيە يز كاراكالپاكي گراجدانە، كوتورىە پودچينيايۋتسيا سۆويم نەفورمالنىم ليدەرام ي ياۆليايۋتسيا اكتيۆنىم يادروم زاباستوۆكي. سكازانو ەتو بىلو نە س تسەليۋ وسكوربيت ورالمانوۆ، كوتورىح ۆ جاناوزەنە ي ۆپريام منوگو (ۆ وسنوۆنوم، ۆوزۆراششايۋششيەسيا نا رودينۋ كازاحي وتدايۋت پرەدپوچتەنيە تەپلىم يۋجنىم رەگيونام ي نەفتەنوسنومۋ مانگىشلاكۋ), ا س تسەليۋ، ۆو-پەرۆىح، وبياسنيت، چتو زاباستوۆششيكي نيكاكيح پوليتيچەسكيح پارتي ي وپپوزيتسيوننىح پوليتيكوۆ نە پريزنايۋت. ي، ۆو-ۆتورىح، يز كونتەكستا سكازاننوگو ۆىحوديت، چتو تيمۋر كۋليباەۆ حوتەل سدەلات باستۋيۋششيم كومپليمەنت زا يح سپلوچەننوست، ۋمەنيە چەرەز سيلوۆوي ناجيم ۆىبيۆات سەبە لگوتى ي پوۆىشەنيا.
ۆمەستو توگو چتوبى رازوبراتسيا ۆ سكازاننوم، وچەرەدنىە ورالمانى، پروبيۆشيەسيا ۆ جۋرناليستيكۋ، پودنيالي نا سپەتسيالنو ورگانيزوۆاننوي پرەسس-كونفەرەنتسي ۆوي دو نەبەس. ودين يز ەە ۋچاستنيكوۆ داجە زاياۆيل، چتو، مول، كۋليباەۆ تاكيە پولوجيتەلنىە كاچەستۆا ورالمانوۆ كاك سپلوچەننوست، ترەزۆوست ي ورگانيزوۆاننوست پرەۆراتيل ۆ نەچتو نەگاتيۆنوە، حوتيا، پوۆتوريم، سكازانو ەتو بىلو يمەننو ۆ كومپليمەنتارنوي فورمە، ا ەسلي ي پريسۋتستۆوۆالو جەلانيە كوگو-تو وسكوربيت، تاك ەتو سكورەە وپپوزيتسيۋ ۆ ليتسە پريسۋتستۆوۆاۆشەگو نا توم جە زاسەداني بۋلاتا ابيلوۆا، كوتوروگو پەريوديچەسكي "زانوسيلو".

ي ۆوت وت تيمۋرا كۋليباەۆا تەپەر ترەبۋيۋت توگو جە، چەگو وت تالگاتا ماماشەۆا - پۋبليچنىح يزۆينەني زا منيمىە وسكوربلەنيا ۆسەح ورالمانوۆ. كاك مى ۆيديم، ورالمانى ۆىدەليايۋت سەبيا ۆ سوۆەرشەننو وسوبۋيۋ سوتسيالنۋيۋ گرۋپپۋ، پريچەم ناچالوس ەتو نە ۆچەرا، ا پراكتيچەسكي سرازۋ جە كاك تولكو نوگي پەرۆىح ۆوزۆراششەنتسەۆ ستۋپيلي نا "يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ".
نا ساموم دەلە پونياتيە "يستوريچەسكايا رودينا" دليا كازاحوۆ تەرريتوريالنو گورازدو شيرە، چەم پلوششاد كازاحستانا. بەگستۆوم وت كوللەكتيۆيزاتسي نە يسچەرپىۆايۋتسيا ميگراتسيوننىە پوتوكي كازاحوۆ ۆ پروشلوم، تەرريتوريا ەتنيچەسكوگو راسسەلەنيا ەتوگو كوچەۆوگو نارودا وحۆاتىۆاەت، پوميمو كازاحستانا، ەششە زەملي مونگولي، كيتايا، ۋزبەكيستانا، روسسي، تۋرتسي. ي نا ەتيح زەملياح كازاحي جيلي زادولگو دو سوۆەتسكوي كوللەكتيۆيزاتسي، پريچەم يح تۋدا نيكتو نە ۆىتەسنيال ناسيلنو. ي پريبىۆايۋششيە ۆ كازاحستان ورالمانى - نە ۆسە پوگولوۆنو پوتومكي تەح، كتو بەجال يز كازاحستانا وت كراسنىح كوميسساروۆ. سكاجەم بولشە - نە ۆسەح يح تولكاەت ك ۆوزۆراششەنيۋ گەنەتيچەسكايا توسكا پو موگيلام پرەدكوۆ، پو بەسكراينيم تۋرگايسكيم ستەپيام. ۆووبششە، تاكيە چيستو ەموتسيونالنىە سووبراجەنيا رەدكو لوجاتسيا ۆ وسنوۆۋ رەشەنيا، كوتوروە پولنوستيۋ مەنياەت جيزن چەلوۆەكا - پەرەەزد نا نوۆوە مەستو، پۋست ەتو مەستو ي "يستوريچەسكايا رودينا", دولجەن پودحلەستىۆاتسيا بولەە پريزەملەننىمي سووبراجەنيامي. ا وني پروستى ي نەزامىسلوۆاتى، كاك ي وبششي كۋلتۋرنو-وبرازوۆاتەلنىي ۋروۆەن ورالمانوۆ: ۋلۋچشيت سۆويۋ جيزن. نو ەسلي ونا نە زادالاس نا پرەجنيح مەستاح، تو سوۆەرشەننو وپرەدەلەننو موجنو سكازات، چتو نە پولۋچيتسيا نيچەگو ي ۆ كازاحستانە - وت سۋدبى نە ۋيدەش. ا سۋدبا مالووبرازوۆاننوگو كونتينگەنتا ودنوزناچنا - چەرنوۆايا، گريازنايا، نيزكوكۆاليفيتسيروۆاننايا رابوتا. نو ۆەد نە زا ەتيم جە ەحالي نا رودينۋ ۆسە ەتي ليۋدي! نەت، وني ەحالي، پولاگايا، چتو يستوريچەسكايا رودينا يم زا ەتوت يح پودۆيگ پوزۆوليت دو كونتسا دنەي كاتاتسيا كاك سىر ۆ ماسلە. ا پوسكولكۋ رودينا پوچەمۋ-تو ەتوگو نە دەلاەت، نادو برات پروتسەسسى ۆ سۆوي رۋكي.
ي ۆوت دليا ناچالا ورالمانى ۆىبيۆايۋتسيا ۆ وتدەلنۋيۋ كاستۋ، ستاۆياششۋيۋ سەبيا ۆىشە پروچيح كازاحستانتسەۆ - ي نە تو چتو تام كاكيح-تو "بەلوۋحيح" - ۆىشە داجە، چەم مەستنىە، كازاحستانسكيە، كازاحي. دەلو وستاەتسيا زا مالىم - وبەسپەچيت ەتوي كاستە بەزبەدنوە جيتە-بىتە. نۋ، يلي حوتيا بى رەشەنيە جيليششنىح پروبلەم. ي ۆوت تۋت ورالمانام نا رۋكۋ يگراەت نەكوە چۋۆستۆو ۆينى، پريسۋششەە كازاحستانسكيم كازاحام: نۋ كاك جە، مى نا رودينە پود كوممۋنياك ستەليليس، ا وني نا چۋجبينە وبرەتاليس، گولودالي-حولودالي، نو سوحرانيلي ناتسيونالنوە دوستوينستۆو ي ۆووبششە ۆسە ساموە سوكروۆەننوە، چتو ەست ۆ ناتسيونالنوي كۋلتۋرە. ۆون، داجە تانەتس "كاراجورگۋ" نام پوداريلي. ي نيكومۋ نەۆدومەك، چتو "كاراجورگا" - ەتو وتچەتليۆو راسپوزناۆاەمىە دجۋنگارسكيە پلياسكي س پريمەسيۋ كيتايسكوي گيمناستيكي ۋ-شۋ. ەگو ي راسپروسترانيلي-تو كيتايسكيە كازاحي-ورالمانى، سوۆەرشەننو وسوبايا پروسلويكا ۆ ەتوي ي بەز توگو وبوسوبلەننوي كاستە: دوستاتوچنو بۋدەت ۋپوميانۋت، چتو كيتايسكيە كازاحي پرەدپوچيتايۋت رابوتات س حانتسامي، ۆوزيا يح توۆارى سيۋدا يلي رابوتايا پري نيح پەرەۆودچيكامي. نۋ چەم نە پياتايا كولوننا كنر؟ ۆوت ەتو چۋۆستۆو ۆينى زاستاۆلياەت ۆپولنە نەپلوحيح ي داجە ۆ چەم-تو ۋمنىح ليۋدەي يگرات ۆ وپاسنىە يگرى ي ليت ۆودۋ نا مەلنيتسۋ ورالمانوۆ. دۋماەتە، پيسمو 138-مي س ترەبوۆانيامي يسكورەنيت رۋسسكي يازىك ۆ كازاحستانە - پلود تولكو ناتسپاتوۆسكوگو بولنوگو ۆووبراجەنيا؟ نەت، رۋسسكي يازىك سچيتايۋت سۆويم ۆراگوم يمەننو ورالمانى، ۆ بولشينستۆە سۆوەم يم نە ۆلادەيۋششيە، كيريلليتسى نە پونيمايۋششيە. يمەننو رادي نيح ي، ۆوزموجنو، وت نيح ناپريامۋيۋ يسحوديات تاكيە پروۆوكاتسيوننىە زاتەي كاك پەرەۆود كازاحسكوگو س كيريلليتسى نا لاتينيتسۋ، يسكليۋچەنيە رۋسسكوگو يز كونستيتۋتسي. سوۆەرشەننو ياسنو، چتو سلەدوم ناچنۋتسيا ترەبوۆانيا ۆىسەليت ۆسەح ينورودتسەۆ ي زاسەليت ۆ يح دوماح نەسچاستنەنكيح ورالمانوۆ، سكيتاۆشيحسيا پو چۋجبينام. ا تو، چتو چۋجبينى ەتي - منوگوۆەكوۆىە مەستا پوسەلەنيا كازاحوۆ، ي پوەتومۋ نيكتو نە ۆوزۆراششاەتسيا نا يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ، ۆەد يزناچالنو نا نەي جيۆەت، حوت ي نازىۆاەتسيا ەتا رودينا نىنچە نە وردا، ا كنر، مونگوليا يلي كاراكالپاكيا، وب ەتوم، كونەچنو، مالو كتو ۆسلۋح بۋدەت گوۆوريت. كازاحستانتسى - ليۋدي دەليكاتنىە. پوجالۋي، داجە سليشكوم دەليكاتنىە.
ا س ورالمانامي دەليكاتنيچات بولشە نەلزيا. نا شەيۋ سيادۋت...

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1935
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2124
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1760
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1532