جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3425 0 پىكىر 22 قاراشا, 2011 ساعات 10:24

تۋلەگەن جۋكەەۆ: مى پەرەوتسەنيۆاەم ۆمەنياەموست وتدەلنىح پرەدستاۆيتەلەي “ۆەرحۋشكي”

نا سايتە Guljan.org بىلو وپۋبليكوۆانو انونيمنوە ينتەرۆيۋ س ەكس-پرەدسەداتەلەم كنب، سوۆەتنيكوم پرەزيدەنتا امانگەلدى شابدارباەۆىم. ۆ ەتوم ينتەرۆيۋ ون پوزۆوليل سەبە رياد رەزكيح ۆىپادوۆ ۆ ادرەس جۋرناليستا گەنناديا بەنديتسكوگو, وبۆينيۆ كوررەسپوندەنتا ناشەي گازەتى ۆ انگاجيروۆاننوستي. رەچ يدەت و ماتەريالاح، كاسايۋششيحسيا كوررۋپتسي ي كونتراباندى نا تاموجەننوم پوس­تۋ “حورگوس” (سم. “سكوۆاننىە ودنوي تسەليۋ”، “ۆرەميا” وت 16.11.2011 گ.). و توم، چتو تولكنۋلو ەكس-گلاۆۋ كنب (ي پو سەي دەن، كستاتي، زانيمايۋششەگو ۆىسوكۋيۋ گوسۋدارستۆەننۋيۋ دولجنوست) نا پودوبنىە ەسكاپادى، ا تاكجە و گلۋبوكوم كريزيسە كازاحستانسكوي پراۆووحرانيتەلنوي سيستەمى ۆ ينتەرۆيۋ ناشەمۋ كوررەسپوندەنتۋ رازمىشلياەت بىۆشي ۆيتسە-پرەمەر پراۆيتەلستۆا، ەكس-زامپرەد سوۆەتا بەزوپاسنوستي رك تۋلەگەن جۋكەەۆ (نا سنيمكە).

- ۆى زناكومى ليچنو س گ-نوم شابدارباەۆىم؟
- دا، يا ەگو ۆپەرۆىە ۋۆيدەل لەت دۆادتسات نازاد. ون بىل تەلوحرانيتەلەم ن. نازارباەۆا ي پرويزۆوديل ۆپەچاتلەنيە ۆپولنە ۋراۆنوۆەشەننوگو چەلوۆەكا.

نا سايتە Guljan.org بىلو وپۋبليكوۆانو انونيمنوە ينتەرۆيۋ س ەكس-پرەدسەداتەلەم كنب، سوۆەتنيكوم پرەزيدەنتا امانگەلدى شابدارباەۆىم. ۆ ەتوم ينتەرۆيۋ ون پوزۆوليل سەبە رياد رەزكيح ۆىپادوۆ ۆ ادرەس جۋرناليستا گەنناديا بەنديتسكوگو, وبۆينيۆ كوررەسپوندەنتا ناشەي گازەتى ۆ انگاجيروۆاننوستي. رەچ يدەت و ماتەريالاح، كاسايۋششيحسيا كوررۋپتسي ي كونتراباندى نا تاموجەننوم پوس­تۋ “حورگوس” (سم. “سكوۆاننىە ودنوي تسەليۋ”، “ۆرەميا” وت 16.11.2011 گ.). و توم، چتو تولكنۋلو ەكس-گلاۆۋ كنب (ي پو سەي دەن، كستاتي، زانيمايۋششەگو ۆىسوكۋيۋ گوسۋدارستۆەننۋيۋ دولجنوست) نا پودوبنىە ەسكاپادى، ا تاكجە و گلۋبوكوم كريزيسە كازاحستانسكوي پراۆووحرانيتەلنوي سيستەمى ۆ ينتەرۆيۋ ناشەمۋ كوررەسپوندەنتۋ رازمىشلياەت بىۆشي ۆيتسە-پرەمەر پراۆيتەلستۆا، ەكس-زامپرەد سوۆەتا بەزوپاسنوستي رك تۋلەگەن جۋكەەۆ (نا سنيمكە).

- ۆى زناكومى ليچنو س گ-نوم شابدارباەۆىم؟
- دا، يا ەگو ۆپەرۆىە ۋۆيدەل لەت دۆادتسات نازاد. ون بىل تەلوحرانيتەلەم ن. نازارباەۆا ي پرويزۆوديل ۆپەچاتلەنيە ۆپولنە ۋراۆنوۆەشەننوگو چەلوۆەكا.

- نا ۆاشەي پامياتي بىلي سلۋچاي، چتوبى ۆىسوكوپوستاۆلەننىە چينوۆنيكي ۆىستۋپالي س پودوبنوگو رودا وبۆينەنيامي؟
- رازنوي ستەپەني نەدوبروجەلاتەلنوستي ي بەسپوچۆەننىح وبۆينەني سلۋچاي، كونەچنو، بىۆالي، نو تاكوي نيزكوپروبنوي گرۋبوستي چتو-تو نە پريپومنيۋ.

- پۋبليكاتسي بەنديتسكوگو پروليۆايۋت سۆەت نا تەمنىە ستورونى دەياتەلنوستي تاموجني، نەكوتورىح سوترۋدنيكوۆ كنب.
ۆ وتۆەت ون پولۋچاەت وبۆينەنيە ۆ “پروداجنوستي”. ەتو سيممەت­ريچنىي وتۆەت يلي پروتيۆنايا ستورونا دولجنا ۆەستي سەبيا كاك-تو يناچە؟
- كازاحستانتسى زنايۋت گەنناديا بەنديتسكوگو كاك وچەن پوسلەدوۆاتەلنوگو ي پرينتسيپيالنوگو جۋرناليستا، راسسلەدۋيۋششەگو سامىە تەمنىە سترانيتسى ناشەي دەيستۆيتەلنوستي. نە ۋ كاجدوگو حۆاتيت دۋحا ي ۋمەنيا، چتوبى، كاك ون، راسپۋتىۆات سلوجنەيشيە پەريپەتي وچەن زاپۋتاننىح دەل. نۋجنو نە بەنديتسكوگو وبۆينيات ۆ گيپوتەتيچەسكوي “موتيۆيروۆاننوستي”، ا رازبيراتسيا ي وتۆەچات پو سۋششەستۆۋ يزلوجەننوگو يم.

- دولجەن لي چينوۆنيك تاكوگو رانگا پۋبليچنو وبۆينيات سۆويح كوللەگ، زانيمايۋششيحسيا بوربوي س كوررۋپتسيەي، ۆ نەپروفەسسيوناليزمە، سوترۋدنيكوۆ كنب نازىۆات “سلاباكامي”، ميفيچەسكيح زاكازچيكوۆ پۋبليكاتسي بەنديتسكوگو - “شۋشەروي”، پوسىلات وپپونەنتوۆ “نا حرەن”؟
- وبيدا ي وتسۋتستۆيە پريۆىچكي ك پۋبليچنوي وگلاسكە يلي كريتيكە پريۆەلي چەلوۆەكا ك سوۆەرشەنيۋ بولشوي گلۋپوستي. داجە ەسلي سوگلاسيتسيا س ۋتۆەرجدەنيەم و نەپروفەسسيوناليزمە ي “سلابوستي ۆ كولەنكاح” سوترۋدنيكوۆ كنب، تو نە شابدارباەۆۋ وب ەتوم سەيچاس گوۆوريت. ون نە پەرۆىي دەن ۆ سپەتسسلۋجباح، ۆ توم چيسلە ي نا رۋكوۆودياششيح دولجنوستياح. بۋدۋچي داجە ناچالنيكوم سلۋجبى وحرانى پرەزيدەنتا، ون ۆەدال، چتو پرويسحوديت ۆ كنب. ي تەم بولەە، رابوتايا پرەدسەداتەلەم كنب ي زنايا و “دەگراداتسي كوميتەتچيكوۆ”، ون وبيازان بىل پرينيات ۆسە مەرى دليا يسكورەنەنيا “زلا” ي، نە سكرىۆايا، دولوجيت پرەزيدەنتۋ سترانى. ناسكولكو يزۆەستنو، ني توگو ني درۋگوگو ون نە سدەلال.
چەستنو گوۆوريا، نە دۋمايۋ، چتو شابدارباەۆ ينتەللەكتۋالنو يلي نراۆستۆەننو تاك ۋج پرەۆوسحوديت سۆويح وپپونەنتوۆ، كوتورىح ون نازىۆاەت “شۋشەرا-زاكازچيكي”.

- گ-ن شابدارباەۆ ۋتۆەرجداەت، چتو ۆ سۆوە ۆرەميا، بۋدۋچي ۆو گلاۆە كنب، “يمەل نا رۋكاح كومپروماتى” پروتيۆ بەنديتسكوگو، “ۆ توم چيسلە ي پەرەگوۆورى”. بولەە توگو، ي سەگودنيا “ۋ چەكيستوۆ ەست حوروشايا ينفورماتسيا پروتيۆ ەتوگو جۋرناليستا”. پري ەتوم ون داجە نە ۋپوميناەت و پولۋچەني سانكتسي نا پروۆەدەنيە تاكيح مەروپرياتي، كاك توگو ترەبۋەت زاكون. كاك ەتو، نا ۆاش ۆزگلياد، حاراكتەريزۋەت ۆ تسەلوم ۆلاست ي كونكرەتنو ەكس-گلاۆۋ كنب، كوتورىي ي سەيچاس وستاەتسيا ۆىسوكوپوستاۆلەننىم ليتسوم؟
- پريۆىچكا ك ۆسەدوزۆولەننوستي ي بەزوتۆەتستۆەننوستي رۋكوۆودياششيح كادروۆ پريۆەلا ك ەتومۋ نەۆيداننومۋ سەانسۋ سامورازوبلاچەنيا. وتكروۆەننايا دەمونستراتسيا پولنەيشەگو بەززاكونيا ي يگنوريروۆانيە ۆسەح نورم پريليچيا ي ەلەمەنتارنوي وتۆەتستۆەننوستي چينوۆنيكوۆ.
چەلوۆەك، زانيماۆشي ۆىسوكيە دولجنوستي ۆ تاك نازىۆاەمىح پراۆووحرانيتەلنىح ورگاناح، كوتورىە پراۆيلنەە بۋدەت نازىۆات پراۆوپوداۆليايۋششيمي، ي دو سيح پور ياۆليايۋششيسيا سوۆەتنيكوم گلاۆى گوسۋدارستۆا، تسينيچنو ۆىكازىۆاەت پولنوە پرەنەبرەجەنيە ك زاكونۋ ي سلۋجەبنومۋ دولگۋ.
تو، چتو ون پريزنال، ي ەسلي ەتو سدەلانو بەز سووتۆەتستۆۋيۋششيح سانكتسي نادزيرايۋششيح ورگانوۆ، ۆلەچەت زا سوبوي ۋگولوۆنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست.
ۆسە ەتو سلەدستۆيە ۋكورەنيۆشيحسيا ۆ سوزناني ي پراكتيكە نەپراۆوۆوگو مىشلەنيا ي نەزاكوننىح دەيستۆي ياكوبى “پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ”، سپەتسسلۋجب ي سۋدەبنوي سيستەمى.
نورمى پريميتيۆنو-وحرانيتەلنوگو حاراكتەرا ۆ پرينياتوم نەداۆنو زاكونە و رەليگي ي پرەدستوياششيە يزمەنەنيا ۆ اكتاح و ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي رەالنو ۋكازىۆايۋت نا ۆزياتىي رەپرەسسيۆنو-زاپرەتيتەلنىي كۋرس رەگۋليروۆانيا دەياتەلنوستي گراجدان.
يستوريا زناەت “تەمنىە ۆەكا”، ا نام، ناۆەرنوە، پرەدستويت پەرەجيت “ەپوحۋ بەزمولۆيا”. ريتوريكا ي تەندەنتسيا دەيستۆي ۆلاستي پوكازىۆايۋت، ك سوجالەنيۋ، چتو مى پەرەوتسەنيۆاەم ۆمەنياەموست داجە وتدەلنىح پرەدستاۆيتەلەي “ۆەرحۋشكي”. ۆيديمو، نام ۆسەم پريدەتسيا يسپىتات پرەلەستي تاك نازىۆاەموگو “وليگارحيچەسكوگو فاشيزما”. ۆوت تاكيە اسسوتسياتسي ۆىزىۆاەت ناشا دەيستۆيتەلنوست.

- ناسكولكو نام يزۆەستنو، ليچنو پروتيۆ گ-نا شابدارباەۆا نە ۆىدۆينۋتو نيكاكيح وبۆينەني. پوچەمۋ ەگو رەاكتسيا بىلا تاكوي رەزكوي؟
- سكورەە ۆسەگو، ەتو نەۋمەنيە دەرجات ۋدار ي پسيحولوگيچەسكايا نەۋستويچيۆوست. ون وكازالسيا وبەكتوم نە ستول ۋج يزوششرەننوي كومبيناتسي. ۆ ەتوي سيتۋاتسي ەمۋ ۆسە جە نادو بىلو پوكازات بولشۋيۋ پرونيتساتەلنوست. پروبلەما نە ۆ ستاتە گەنناديا، ون ۆسەگو ليش يزلوجيل “فاكتى جيزني”.

- موجنو لي گوۆوريت و توم، چتو ەگو بليزكيە رودستۆەننيكي، ۋپوميناۆشيەسيا ۆ ستاتە بەنديتسكوگو، ليۋدي نەساموستوياتەلنىە ي ۆ ەتوي يستوري ۆىستۋپالي سكورەە ۆ رولي ستاتيستوۆ؟
- ۆ توم، چتو ەگو بليزكيە - ليۋدي نەساموستوياتەلنىە (ۆ شيروكوم سمىسلە سلوۆا), ۆرياد لي كتو سومنەۆاەتسيا. سىن شابدارباەۆا رابوتال ودنيم يز رۋكوۆوديتەلەي سوۆمەستنوگو پرەدپرياتيا س كيتايتسامي ۆ نەفتيانوي وتراسلي، ا ۆ ەتو ۆرەميا ون سام بىل پرەدسەداتەلەم كنب. ليۋبومۋ زدراۆومىسلياششەمۋ چەلوۆەكۋ پونياتنو، چتو زدەس ياۆنىي “كونفليكت ينتەرەسوۆ”. نەۆوزموجنو پرەدستاۆيت، چتوبى نا تاك كريتيكۋەموم ناشيمي لجەپاتريوتامي زاپادە سىن ديرەكتورا تسرۋ يلي فبر رابوتال نا تاكوي پوزيتسي نا سوۆمەستنوم پرەدپرياتي س كنر.
ۋ ناس پولنوستيۋ يسكاجەنى پونياتيا و توم، چتو موجنو، ا چتو نەلزيا، چتو پريليچنو يلي نەپريليچنو، چتو زاكوننو، ا چتو پروتيۆوزاكوننو. دەگراديرۋيۋت نە تولكو پونياتيا دولگا ي چەستي وفيتسەرا، وبششەستۆەننايا مورال، نو ي وسنوۆى گوسۋدارستۆەننىح ينستيتۋتوۆ، پودۆەرگاەتسيا ەروزي ناتسيونالنايا بەزوپاسنوست. زدەس پروبلەما نە ۆ كونكرەتنوي ليچنوستي امانا شابدارباەۆا. ون، موجەت، ي نە سامىي وديوزنىي سرەدي ۆىسوكوپوستاۆلەننىح چينوۆنيكوۆ. ەست پوحۋجە ي پوزلوۆەششەە پەرسوناجي. ەتو ياۆلەنيە شيروكو راسپروسترانەننوە. منوگيە بولشيە ناچالنيكي پرودۆيگايۋت پو بلاتۋ نا ۆىسوكيە دولجنوستي سۆويح دەتەي، رودستۆەننيكوۆ ي سوروديچەي - ي زاچاستۋيۋ ۆ ورگانى پراۆوپوريادكا، سپەتسسلۋجبى ي سۋدەبنىە ورگانى. ۆ زناچيتەلنوي مەرە پوەتومۋ تام پروتسۆەتايۋت بەززاكونيە، كرۋگوۆايا پورۋكا ي كوررۋپتسيا.

- ۆ رازگوۆورە س ناشيم كوررەس­پوندەنتوم گ-ن شابدارباەۆ نە وپروۆەرگ، نو ي نە پودتۆەرديل ودنوزناچنو، چتو داۆال ينتەرۆيۋ رەداكتسي سايتا Guljan.org, بولەە توگو، ون زاياۆيل، چتو نە چيتال پۋبليكاتسيۋ. ۆوزموجنو لي، چتو ون نە پرويزنوسيل ۆسەح تەح رەزكوستەي، ا تەكست بىل دورابوتان بەز ەگو ۆەدوما؟
- دۋمايۋ، چتو اۋديوزاپيس ينتەرۆيۋ سۋششەستۆۋەت. بەز چەتكوي فيكساتسي بەسەدى جۋرناليستى سايتا نە ريسكنۋلي بى نا پۋبليكاتسيۋ.

مارات اسيپوۆ، الماتى

http://www.time.kz/index.php?module=news&newsid=24639

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2102
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2517
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2202
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1624