جۇما, 17 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3269 0 پىكىر 22 قاراشا, 2011 ساعات 10:19

ەميل پاين. يرانسكايا يلي تۋرەتسكايا؟

سراۆنيتەلنىي اناليز مودەلەي ي سوتسيالنىح ۋسلوۆي ۋپراۆلياەموي مودەرنيزاتسي

تسەلي ي گيپوتەزى

رەۆوليۋتسي ۆ تۋنيسە ي ەگيپتە ۆ ناچالە 2011 گودا، ۆولنەنيا ۆ بولشينستۆە ارابسكيح گوسۋدارستۆ، سچيتايۋششيحسيا سەردتسەم يسلامسكوگو ميرا، رازرۋشايۋت ميف و ەگو كونسەرۆاتيزمە ي نەپودۆيجنوستي. سترەملەنيە منوگيح ميلليونوۆ مۋسۋلمان ك پەرەمەنام، ك وبنوۆلەنيۋ ي ۆ ەتوم سمىسلە - ك مودەرنيزاتسي ياۆلياەتسيا نەسومنەننىم فاكتوم. درۋگوە دەلو، چتو ناچالو پەرەمەن ۆوۆسە نە وزناچاەت، چتو مودەرنيزاتسيا سوستويتسيا. ەە سرىۆى پوروي وبوراچيۆاليس وتكاتامي ك پوليتيچەسكوي ي سوتسيالنوي ارحايكە، داجە بولەە مراچنوي، چەم تا، چتو سۋششەستۆوۆالا دو ناچالا پروتسەسسا وبنوۆلەنيا. ەتيم زاكونچيلاس، ناپريمەر، "بەلايا رەۆوليۋتسيا" ۆ يرانە (1960-1970-ە گودى), كاك وفيتسيالنو نازىۆالي پروتسەسس مودەرنيزاتسي ۆ پەريود پراۆلەنيا تام شاحا موحامەدا رەزا پەحلەۆي. نو بىلي ۆ يسلامسكيح ستراناح ي ۋسپەشنىە مودەرنيزاتسي، كاك، ناپريمەر، تا، كوتورۋيۋ پروۆوديل ۆ تۋرتسي (1920-1930-ە گودى) ەە پەرۆىي پرەزيدەنت اتاتيۋرك (مۋستافا كەمال).

سراۆنيتەلنىي اناليز مودەلەي ي سوتسيالنىح ۋسلوۆي ۋپراۆلياەموي مودەرنيزاتسي

تسەلي ي گيپوتەزى

رەۆوليۋتسي ۆ تۋنيسە ي ەگيپتە ۆ ناچالە 2011 گودا، ۆولنەنيا ۆ بولشينستۆە ارابسكيح گوسۋدارستۆ، سچيتايۋششيحسيا سەردتسەم يسلامسكوگو ميرا، رازرۋشايۋت ميف و ەگو كونسەرۆاتيزمە ي نەپودۆيجنوستي. سترەملەنيە منوگيح ميلليونوۆ مۋسۋلمان ك پەرەمەنام، ك وبنوۆلەنيۋ ي ۆ ەتوم سمىسلە - ك مودەرنيزاتسي ياۆلياەتسيا نەسومنەننىم فاكتوم. درۋگوە دەلو، چتو ناچالو پەرەمەن ۆوۆسە نە وزناچاەت، چتو مودەرنيزاتسيا سوستويتسيا. ەە سرىۆى پوروي وبوراچيۆاليس وتكاتامي ك پوليتيچەسكوي ي سوتسيالنوي ارحايكە، داجە بولەە مراچنوي، چەم تا، چتو سۋششەستۆوۆالا دو ناچالا پروتسەسسا وبنوۆلەنيا. ەتيم زاكونچيلاس، ناپريمەر، "بەلايا رەۆوليۋتسيا" ۆ يرانە (1960-1970-ە گودى), كاك وفيتسيالنو نازىۆالي پروتسەسس مودەرنيزاتسي ۆ پەريود پراۆلەنيا تام شاحا موحامەدا رەزا پەحلەۆي. نو بىلي ۆ يسلامسكيح ستراناح ي ۋسپەشنىە مودەرنيزاتسي، كاك، ناپريمەر، تا، كوتورۋيۋ پروۆوديل ۆ تۋرتسي (1920-1930-ە گودى) ەە پەرۆىي پرەزيدەنت اتاتيۋرك (مۋستافا كەمال).

يرانسكايا مودەل پراكتيچەسكي بەزوگوۆوروچنو پريزناەتسيا سپەتسياليستامي كاك ودين يز نايبولەە وچەۆيدنىح پريمەروۆ پروۆالا تەح زاداچ، كوتورىە ستاۆيلي ينيتسياتورى رەفورم. ەتي پرەوبرازوۆانيا بىلي سمەتەنى ۆ زناچيتەلنوي مەرە موششنەيشيم انتيرەفورماتورسكيم دۆيجەنيەم - يسلامسكوي رەۆوليۋتسيەي 1979 گودا. ەە توچنەە بىلو بى نازۆات كونتررەۆوليۋتسيەي، پوسكولكۋ ونا نە تولكو وزنامەنوۆالا پروۆال مودەرنيزاتسيوننىح رەفورم ۆ يرانە، نو ي ۆىزۆالا ك جيزني روست يسلامسكوگو فۋندامەنتاليزما ي ەكسترەميزما ۆ گلوبالنوم ماسشتابە. تۋرەتسكايا جە مودەل رەفورم، ناپروتيۆ، پريزناەتسيا ودنوي يز نايبولەە ۋداچنىح ۆ ميرە ي ساموي ۋداچنوي ۆ يسلامسكيح ستراناح. يمەننو ونا پوزۆوليلا پولۋرازرۋشەننوي ك ناچالۋ XX ۆەكا سترانە، رازۆيتيە كوتوروي سكوۆىۆالوس ارحايچنىمي يمپەرسكيمي ي تەوكراتيچەسكيمي ينستيتۋتامي، ۆويتي ۆ چيسلو دۆادتساتي كرۋپنەيشيح پو ەكونوميچەسكومۋ ي پوليتيچەسكومۋ پوتەنتسيالۋ ستران ميرا ي ستات سۆەتسكوي رەسپۋبليكوي، وريەنتيرۋيۋششەيسيا نا مەجدۋنارودنىە نورمى ي ستاندارتى جيزني.

يا نە ستاۆليۋ پەرەد سوبوي زاداچۋ پودروبنو وحاراكتەريزوۆات س يستوريچەسكوي توچكي زرەنيا وبە مودەلي مودەرنيزاتسي، ساما كانۆا ەتيح رەفورم سراۆنيتەلنو حوروشو پرەدستاۆلەنا ۆ يستوريچەسكيح يسسلەدوۆانياح [1] ، يا حوچۋ سوسرەدوتوچيت ۆنيمانيە نا ۆىياۆلەني تيپولوگيچەسكيح وسوبەننوستەي دۆۋح تيپوۆ مودەرنيزاتسي. تاكوە سراۆنەنيە داەت بوگاتىي ماتەريال دليا ۆىۆودوۆ و رولي سوتسيالنو-كۋلتۋرنىح ۋسلوۆي ۆ پروۆەدەني مودەرنيزاتسي. ونو پوزۆولياەت وپروۆەرگنۋت تسەلىي رياد نەكوررەكتنىح وتسەنوك رولي "يسلامسكوگو فاكتورا" ي ەتنيچەسكيح وسوبەننوستەي نارودوۆ ۆ پروتسەسسە مودەرنيزاتسي. ەدۆا لي نە بولشينستۆو يسسلەدوۆاتەلەي يرانسكيح رەفورم سۆيازىۆاەت يح نەۋداچۋ س وسوبىم يسلامسكيم مەنتاليتەتوم، كوتورىي ياكوبى ي ستال وسنوۆنوي پريچينوي وتتورجەنيا ناسەلەنيەم مودەرنيزاتسيوننىح ناچيناني شاحسكوگو پراۆيتەلستۆا. مەجدۋ تەم تۋرتسيا - توجە يسلامسكايا سترانا، ۆ ۋپراۆلەني كوتوروي دو رەفورم اتاتيۋركا رول يسلامسكوي تەوكراتي بىلا ۆىشە، چەم ۆ يرانە. ك تومۋ جە تۋرەتسكايا مودەرنيزاتسيا بولەە جەستكو زادەۆالا يسلامسكيە ينستيتۋتى، چەم يرانسكايا.

مويا جە گيپوتەزا سوستويت ۆ توم، چتو رازليچيا ۆ رەزۋلتاتيۆنوستي ەتيح دۆۋح تيپوۆ رەفورم وبۋسلوۆلەنى نە ستولكو وسوبەننوستيامي يسلامسكوگو مەنتاليتەتا يلي ەتنيچەسكيح كۋلتۋر پەرسوۆ ي تۋروك، سكولكو رازنىم سودەرجانيەم ساميح مودەرنيزاتسي، ا تاكجە رازليچيامي يح يستوريچەسكوي وبۋسلوۆلەننوستي، يح نە وديناكوۆىمي يستوريچەسكيمي فۋندامەنتامي.

سراۆنەنيە دۆۋح ەتيح تيپوۆ مودەرنيزاتسي ۆەسما پوۋچيتەلنو دليا ستران پوستسوۆەتسكوگو پروسترانستۆا ي دليا سوۆرەمەننوي روسسي، گدە، كاك ۆ سۆوە ۆرەميا ۆ يرانە ي تۋرتسي، پرەدپرينيماەتسيا وچەرەدنايا پوپىتكا "مودەرنيزاتسي سۆەرحۋ", ينيتسيرۋەمايا يلي، ۆو ۆسياكوم سلۋچاە، دەكلاريرۋەمايا ۆلاستيامي.

ەكسپەرتى، وپروشەننىە نامي، ناپريمەر، ۆ باكۋ ي ۆ ازەربايدجانسكوم سووبششەستۆە ۆ موسكۆە، وتمەتيلي، چتو سچيتايۋت تۋرەتسكي وپىت مودەرنيزاتسي ودنيم يز نايبولەە پريەملەمىح دليا ازەربايدجانا. ۆمەستە س تەم ي اناليز نەۋداچنوگو يرانسكوگو وپىتا پرەدستاۆلياەت، نا ناش ۆزگلياد، نە مەنشي ينتەرەس دليا رازرابوتكي مودەلي ەۆوليۋتسيوننوي مودەرنيزاتسي، پرەدوستەرەگايا وت ۆوزموجنىح وشيبوك ۆ مودەليروۆاني سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح پروتسەسسوۆ.

مودەرنيزاتسي: تەحنوكراتيچەسكاياي سوتسيالنو وريەنتيروۆاننايا

وپرەدەلەنيە يرانسكوي مودەرنيزاتسي كاك "تەحنوكراتيچەسكوي" موجەت ۆىزۆات ۆوزراجەنيا، پوسكولكۋ وبياۆلەننىي ۆ 1963 گودۋ نوۆىي كۋرس رازۆيتيا يرانا پرەدستاۆليال سوبوي كومپلەكس يز دەۆياتنادتساتي رەفورم، ناپراۆلەننىح نە تولكو نا سوزدانيە موششنوي پرومىشلەننوستي، توۆارنوگو سەلسكوگو حوزيايستۆا ي سوۆرەمەننوي ارمي، نو ي نا پرەودولەنيە فەودالنىح پەرەجيتكوۆ. وسوبوە ۆنيمانيە ۋدەليالوس فورميروۆانيۋ زاكونوداتەلنوي بازى رەفورم، پري ەتوم زا وسنوۆۋ، كاك ي ۆ تۋرتسي، بىلي ۆزياتى زاپادنىە پراۆوۆىە نورمى.

يرانسكايا پروگرامما سوتسيالنىح پرەوبرازوۆاني بىلا بولەە ماسشتابنوي، چەم تۋرەتسكايا 1920-ح گودوۆ. ونا پرەدۋسماتريۆالا زەمەلنۋيۋ رەفورمۋ، ۆكليۋچاۆشۋيۋ بەسپلاتنوە نادەلەنيە كرەستيان زەملەي; ناتسيوناليزاتسيۋ لەسوۆ ي پاستبيشش; پريۆاتيزاتسيۋ گوسۋدارستۆەننىح پرەدپرياتي س ۆىكۋپوم اكتسي رابوچيمي; ۆۆەدەنيە ۆسەوبششەگو يزبيراتەلنوگو پراۆا; ليكۆيداتسيۋ نەگراموتنوستي. ۆ پەرسپەكتيۆە پلانيروۆالوس ۆۆەدەنيە بەسپلاتنوگو زدراۆووحرانەنيا ي وبرازوۆانيا، ۆ توم چيسلە ۆىسشەگو; رازۆيتيە دوستۋپنوگو سپورتا، سترويتەلستۆو بيبليوتەك، تەاتروۆ ي كارتيننىح گالەرەي. ۆسە ەتو دولجنو بىلو وبەسپەچيت نارودۋ يرانا دوستوينوە بۋدۋششەە. پروگرامما يرانسكيح رەفورم پولۋچيلا ۆسەنارودنوە ودوبرەنيە نا رەفەرەندۋمە 26 يانۆاريا 1963 گودا. ي ەتو بىل كاك راز توت سلۋچاي، كوگدا ۆ يستيننوستي نارودنوگو ۆولەيزياۆلەنيا نيكتو نە سومنەۆالسيا. پوسلە رەفەرەندۋما پروگرامما يرانسكيح رەفورم بىلا وبياۆلەنا "رەۆوليۋتسيەي شاحا ي نارودا". شاح وسوزناۆال نەوبحوديموست پوددەرجكي ناسەلەنيەم رەفورم، نو راسسچيتىۆال نە ستولكو نا يدەولوگيچەسكۋيۋ موبيليزاتسيۋ ماسس، ي ۋج تەم بولەە نە نا پووششرەنيە ەگو ينيتسياتيۆى، سكولكو نا ۆىكۋپ ەتوي پوددەرجكي.

پوناچالۋ كازالوس، چتو يرانسكايا كونتسەپتسيا مودەرنيزاتسي يمەەت حوروشيە شانسى نا ۋسپەح. دوحودى وت پروداجي ەنەرگونوسيتەلەي روسلي نا پروتياجەني ۆسەگو پەريودا رەفورم، س 1963 پو 1979 گود. ۆ سەرەدينە 1970-ح گودوۆ يران پو تەمپام روستا ەكونوميكي (ۆ سرەدنەم بولەە 10% ۆ گود) ۋستۋپال تولكو ياپوني. رەفورمى پروحوديلي ۆ بلاگوپرياتنەيشەي دليا يرانا گەوپوليتيچەسكوي سيتۋاتسي. شاح زارۋچيلسيا پولنوي ي بەزوگوۆوروچنوي پوددەرجكوي سو ستورونى زاپادا، راسسماتريۆاۆشەگو يران ۆ كاچەستۆە سۆوەگو وسنوۆنوگو سويۋزنيكا نا سرەدنەم ۆوستوكە ي پروتيۆوۆەسا نەستابيلنىم رەجيمام ارابسكوگو بليجنەگو ۆوستوكا. يران بىل ستەرجنەۆىم ۋچاستنيكوم باگدادسكوگو پاكتا، ا زاتەم ي ۆوەننوگو بلوكا سەنتو. پري ەتوم ۋ يرانا ۆسە ەتي گودى بىلي ستابيلنو حوروشيە وتنوشەنيا س سسسر، كوتورىي سترويل نا ەگو تەرريتوري ەلەكتروستانتسي، مەتاللۋرگيچەسكيە كومبيناتى ي گازوپروۆودى. چلەنستۆو يرانا ۆ ورگانيزاتسي وپەك پروچنو سۆيازىۆالو ەگو ي س ارابسكيمي سترانامي.

ي ۆسە جە، نەسموتريا نا ستول بلاگوپرياتنىە دليا مودەرنيزاتسي ۋسلوۆيا، ونا زاۆەرشيلاس كراحوم. پرەجدە ۆسەگو پوتومۋ، چتو ەە سوتسيالنىي كاپيتال - وبششەستۆەننوە دوۆەريە ك ۆلاستي ي پوددەرجكا ەە رەفورم - نەۋكلوننو تايال.

سەلسكوحوزيايستۆەننايا رەفورما نادەليلا زەملەي دۆا س پولوۆينوي ميلليونا كرەستيان، ودناكو پريۆەلا ك رەزۋلتاتام، پريامو پروتيۆوپولوجنىم تەم، كوتورىە وجيداليس. كرەستيانە، رانەە رابوتاۆشيە ۋ پومەششيكوۆ نا فەودالنىح پرينتسيپاح، نە يمەلي ناۆىكوۆ ۆەدەنيا فەرمەرسكوگو حوزيايستۆا ي حوتيا بى پوەتومۋ نە راسسماتريۆالي ەگو كاك تسەننوست. ك تومۋ جە مەلكيە فەرمەرسكيە پرەدپرياتيا بىلي نەرەنتابەلنى ۆ ۋسلوۆياح پرەيمۋششەستۆەننو زەرنوۆوي سپەتسياليزاتسي. ۆ رەزۋلتاتە كرەستيانە ستالي زا بەستسەنوك پروداۆات پولۋچەننىە يمي نادەلى ي ۋسترەملياليس نا زارابوتكي ۆ گورودا. پومەششيكي، پولۋچيۆشيە وت گوسۋدارستۆا ۆىكۋپ زا پەرەداننىە كرەستيانام زەملي، پرەدپوچيتالي ۆكلادىۆات ەتي كاپيتالى نە ۆ سەلسكوە حوزيايستۆو، ا ۆ بولەە دوحودنىي بيزنەس - ۆ تورگوۆليۋ ي سترويتەلستۆو، رەجە ۆ نەفتيانۋيۋ پرومىشلەننوست، دوستۋپ ۆ كوتورۋيۋ بىل زاكرىت ۋزكوي گرۋپپوي ۆىسشەگو چينوۆنيچەستۆا، پراكتيچەسكي سرازۋ جە مونوپوليزيروۆاۆشەي ەتۋ وتراسل. يران، وسنوۆۋ ەكونوميكي كوتوروگو دو رەفورم سوستاۆليالو سەلسكوە حوزيايستۆو، ۆىنۋجدەن بىل ۋجە ۆ كونتسە 1960-ح گودوۆ زاكۋپات بولشۋيۋ چاست سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي زا رۋبەجوم. يمپورت پرودوۆولستۆيا زا گودى رەفورم ۆىروس ۆ 80 راز. زاتراتى يرانا نا ەتوت يمپورت سوستاۆليالي ۆ 1977-1978 گوداح دۆا س پولوۆينوي ميللياردا دوللاروۆ ۆ گود.

پو مەرە سۆەرتىۆانيا سەلسكوگو حوزيايستۆا ەستەستۆەننو ۆوزراستال پريتوك ناسەلەنيا ۆ گورودا. وبەم سەلسكوي ميگراتسي ك كونتسۋ پەريودا رەفورم دوستيگ پولۋميلليونا چەلوۆەك ۆ گود.

پرومىشلەننوست نە موگلا پەرەۆاريت تاكوي وبەم نەكۆاليفيتسيروۆاننوي، بولشەي چاستيۋ ەلەمەنتارنو نەگراموتنوي رابوچەي سيلى. نەفتيانايا وتراسل مالو ترۋدوەمكا، ي ك تومۋ جە ەە وبەكتى راسپولوجەنى دالەكو وت كرۋپنىح گورودوۆ. نوۆىە جە وتراسلي يندۋستري (مەتاللۋرگيا، گيدروەنەرگەتيكا ي ماشينوستروەنيە) س مومەنتا يح پوياۆلەنيا ۆ يرانە ي ۆپوسلەدستۆي وريەنتيروۆاليس نا ۆۆوز ينوستراننوي رابوچەي سيلى. گورودا، نەسموتريا نا بۋرنىي روست سترويتەلستۆا، نە بىلي ۆ سوستوياني پرەدوستاۆيت نوۆىم گوروجانام، نە يمەۆشيم سرەدستۆ نا پوكۋپكۋ كۆارتير ي وپلاتۋ كوممۋنالنىح ۋسلۋگ، پولنوتسەننوگو جيليا ۆ ترەبۋەموم وبەمە، پوەتومۋ وبراستالي ترۋششوبامي، زابيتىمي وبنيششاۆشيم ناسەلەنيەم، كوتوروە پرەدستاۆليالو سوبوي وسنوۆنۋيۋ سوتسيالنۋيۋ بازۋ راديكالنىح پوپۋليستسكيح دۆيجەني.

وبۆالنىي پريتوك سەلسكوگو ناسەلەنيا ۆ گورودا پوروديل تسەلۋيۋ گروزد پروبلەم، كوتورىە ۆ كونەچنوم يتوگە ي پودورۆالي سامۋ وسنوۆۋ يرانسكوگو پروەكتا مودەرنيزاتسي.

كاك ۆيديم، ەتي پروتسەسسى نە يمەيۋت نيچەگو وبششەگو س وسوبەننوستيامي يسلاما، پوسكولكۋ پريمەرنو ۆ تاكيح جە فورماح پروياۆلياليس وني، ناپريمەر، ۆ كاتوليچەسكيح ستراناح لاتينسكوي امەريكي. تام توجە پرويسحوديلو رازرۋشەنيە تراديتسيوننىح سوتسيالنىح سۆيازەي، ۋحۋدشاۆشەە ماتەريالنوە پولوجەنيە گراجدان. بەزرابوتنوە ناسەلەنيە ترۋششوب، فاۆەل، نە يمەلو ۆوزموجنوستي وبەسپەچيۆات ستاروست داجە سۆويح روديتەلەي، نە گوۆوريا ۋجە و پوددەرجكە بولەە دالنيح رودستۆەننيكوۆ. ۆو ۆسەح ستراناح، يزبراۆشيح مودەل تەحنوكراتيچەسكوي ي ديسگارمونيچنوي مودەرنيزاتسي، دەگراديروۆال كۋلتۋرنىي كاپيتال ناتسي. گوسۋدارستۆو نە ۋسپەۆالو، ا زاچاستۋيۋ ي نە موگلو پريۆيت ناسەلەنيۋ نوۆىە كۋلتۋرنىە ناۆىكي، ا تراديتسيوننايا سيستەما سوتسياليزاتسي ي پەرەداچي كۋلتۋرنىح نورم رازرۋشالاس. گورودا، پەرەپولنەننىە نەداۆنيمي كرەستيانامي، رۋراليزيروۆاليس ي پەرەستاۆالي ۆىپولنيات فۋنكتسيۋ تسەنتروۆ ترانسلياتسي كۋلتۋرى.

راستۋششيە دوحودى يرانا وت پروداجي ەنەرگونوسيتەلەي نە كومپەنسيروۆالي پاراللەلنو راستۋششەگو وبنيششانيا ناسەلەنيا پو تسەلومۋ ريادۋ پريچين.

پوليتيكا ەتاتيزما، سوسرەدوتوچەنيا ۆ رۋكاح گوسۋدارستۆا كاك ەكونوميچەسكيح، تاك ي پوليتيچەسكيح رىچاگوۆ ۋپراۆلەنيا، وبياۆلەننايا ەففەكتيۆنىم مەحانيزموم وپەراتيۆنوگو راسپرەدەلەنيا رەسۋرسوۆ نا ۆاجنەيشيە ناپراۆلەنيا مودەرنيزاتسي، ۆ دەيستۆيتەلنوستي وكازالاس سكرىتوي فورموي وليگارحيچەسكوگو پريسۆوەنيا ناتسيونالنوگو بوگاتستۆا. فاكتيچەسكي گوسۋدارستۆەننايا سوبستۆەننوست پرينادلەجالا سەمە شاحا ي سراۆنيتەلنو ۋزكومۋ كلاسسۋ چينوۆنيكوۆ - تاك نازىۆاەموي "تىسياچە سەمەي". بولشايا چاست دوحودوۆ وت ەكسپورتا رەسۋرسوۆ سوسرەدوتوچيۆالاس ۆ رۋكاح رەالنىح حوزياەۆ سترانى، كوتورىە ۆوۆسە نە بىلي سكلوننى دەليتسيا يمي. ەليتا نە سوبيرالاس وتكازىۆاتسيا وت بىسترىح ي لەگكيح دوحودوۆ (پروداجي سىروي نەفتي ي پريرودنوگو گازا) ي ۆكلادىۆات سرەدستۆا ۆ نوۆىە وتراسلي س وتلوجەننوي وتداچەي كاپيتالا. ناپريمەر، شيروكو رازرەكلاميروۆاننىي شاحسكيم پراۆيتەلستۆوم امبيتسيوزنىي پروەكت سترويتەلستۆا كرۋپنەيشەگو ۆ ميرە نەفتەحيميچەسكوگو كومپلەكسا، پرەدۋسماتريۆاۆشي پوياۆلەنيە دەسياتكوۆ تىسياچ نوۆىح رابوچيح مەست، تاك ي وستالسيا ليش نا بۋماگە. نوۆىە مەتاللۋرگيچەسكيە ي ماشينوسترويتەلنىە زاۆودى، پوستروەننىە س پوموششيۋ سسسر، سكورەە، بىلي ۆيترينوي يندۋسترياليزاتسي، چەم رەالنىم سەگمەنتوم ەكونوميكي.

زامكنۋتىي كلانوۆىي حاراكتەر ۋپراۆلەنيا سترانوي ي ەكونوميكوي پوروجدال ەكونوميچەسكي پرويزۆول، ۋسيليۆال كوررۋپتسيۋ. داجە ۆ پەريود، كوگدا سوتسيالنوە نەدوۆولستۆو پرينيالو پراكتيچەسكي ۆسەوبششي حاراكتەر ي گروزيلو ۋنيچتوجەنيەم شاحسكوگو رەجيما، بليزكيە كو دۆورۋ چينوۆنيكي پرودولجالي سكۋپات جيلە ي ۆزۆينچيۆات نا نەگو تسەنى.

ۋحۋدشەنيە پولوجەنيا ناسەلەنيا ۆو منوگوم بىلو سۆيازانو ي س گيگانتسكيمي ۆوەننىمي راسحودامي. شاح نامەرەۆالسيا پرەۆراتيت سۆويۋ پولۋميلليوننۋيۋ ارميۋ ۆ پياتۋيۋ پو ۆەليچينە ي سيلە ارميۋ ۆ ميرە. راسحودى نا وبورونۋ زا پەريود س 1968 پو 1978 گود ۆوزروسلي ۆ دۆادتسات راز ي دوستيگالي دەسياتي ميللياردوۆ دوللاروۆ ۆ گود (بولەە 30% بيۋدجەتا).

ۆ سترانە نە بىلو پوليتيچەسكيح سيل، سپوسوبنىح ميرنىمي پارلامەنتسكيمي سرەدستۆامي حوت كاك-تو وگرانيچيت پرويزۆول ۆلاستەي ي ۆوليۋنتاريزم يح پوليتيكي. "پەريود س 1963 گودا ي دو رەۆوليۋتسي پرەدستاۆلياەت سوبوي پوەتاپنىي پەرەحود شاحا ك ابسوليۋتنوي ۆلاستي. پارتي سوزداۆاليس ي راسپۋسكاليس پو ۆەلەنيۋ پراۆيتەليا، ۆوزگلاۆلياليس ەگو پريبليجەننىمي، ا س 1975 گودا ي ۆوۆسە بىلي زاپرەششەنى ۆ سۆيازي س ورگانيزاتسيەي ەدينستۆەننوي ۆسەنارودنوي "پارتي ۆوزروجدەنيا يرانسكوي ناتسي" ("راستاحيز")... وسنوۆنىم پرينتسيپوم ەە پروگراممى بىلا ۆەرنوست شاحينشاحسكومۋ سترويۋ، ا تاكجە ليچنو "ۆوجديۋ" ي "سۆەتۋ اريەۆ" موحاممەدۋ رەزا پەحلەۆي" [2].

چتوبى ۆىجيت، يرانسكي پوليتيچەسكي رەجيم، ەگو بيۋروكراتيا دولجنى بىلي حوت كاك-تو سوۆەرشەنستۆوۆاتسيا، ۆيدويزمەنياتسيا، پروۆوديت تە رەفورمى، كوتورىە بىلي پروۆوزگلاشەنى نا بۋماگە. نو رەجيم وكوستەنەل. ون پو-پرەجنەمۋ فورميروۆالسيا ليبو پو رودستۆەننومۋ پريزناكۋ، ليبو پو پريزناكۋ ليچنوي پرەداننوستي شاحۋ.

وبنوۆلەنيۋ بيۋروكراتيچەسكوگو اپپاراتا موگلا بى سودەيستۆوۆات كونكۋرەنتسيا ۆنۋتري ەليتى، ودناكو ونا وتسۋتستۆوۆالا ۆ يرانە. ۆلاست ي "ەليتا" ستالي سينونيمامي.

سيستەما وبراتنوي سۆيازي مەجدۋ ەلەمەنتارنەيشيمي زاپروسامي وبششەستۆا ي وتۆەتوم نا نيح سو ستورونى يستەبليشمەنتا بىلا پاراليزوۆانا. ۆلاست نە وبلادالا دوستوۆەرنوي ينفورماتسيەي و سيتۋاتسي ۆ سترانە ي، داجە يمەيا رازۆەتۆلەننۋيۋ سەكرەتنۋيۋ سلۋجبۋ ساۆاك، سوزداننۋيۋ پري ۋچاستي زارۋبەجنىح سپەتسياليستوۆ، فاكتيچەسكي پروگليادەلا ۆوزنيكنوۆەنيە يسلامسكوي وپپوزيتسي، پوچتي دو ساموي رەۆوليۋتسي 1979 گودا ونا ناپراۆليالا وسنوۆنىە ۋسيليا نا پوداۆلەنيە سلابىح لەۆىح پروسوۆەتسكيح گرۋپپيروۆوك.

ۋجە ك سەرەدينە 1970-ح گودوۆ شاحسكوە پراۆيتەلستۆو پولنوستيۋ ليشيلوس وبششەستۆەننوي پوددەرجكي، ۆلاست وكازالاس سوتسيالنىم بانكروتوم. ونا سپلوتيلا پروتيۆ سەبيا پوچتي ۆسە سلوي ناسەلەنيا. ۋ ەتوي سپلوچەننوستي بىلي ۆسە پريزناكي سوتسيالنوگو كاپيتالا - ۆزايمنوە دوۆەريە، ۆزايموپوموشش، وبششيە كانالى ينفورماتسي ي گوتوۆنوست ك سوۆمەستنىم دەيستۆيام، نو ۆسە ەتو وكازالوس سوتسيالنىم كاپيتالوم كونترمودەرنيزاتسي. سۋپەرماركەتى، رەستورانى ي كازينو كاك سيمۆولى گوسپودستۆا پروزاپادنوي ليبەرالنوي كوررۋمپيروۆاننوي بيۋروكراتي ۆسە چاششە پودۆەرگاليس رازگرومۋ. تولپى پروتيۆنيكوۆ رەجيما ۆستۋپالي ۆ ستولكنوۆەنيە س پوليتسيەي ي داجە س ارمەيسكيمي پودرازدەلەنيامي. رەپرەسسي پروتيۆ ليدەروۆ وپپوزيتسي، وسۋششەستۆلياۆشيەسيا سوترۋدنيكامي ساۆاك، تولكو پودوگرەۆالي انتيشاحسكيە ناستروەنيا.

ۆ تۋرەتسكوي مودەلي مودەرنيزاتسي توجە بىلو ۋدەلەنو نەمالوە ۆنيمانيە رازۆيتيۋ ەكونوميكي. ەكونوميچەسكي كونگرەسس، سوزۆاننىي كەماليستامي ۆ يزميرە ۆ فەۆرالە1923 گودا، پوستاۆيل زاداچۋ پەرەحودا وت مانۋفاكتۋرى ي مەلكوگو پرويزۆودستۆا ك كرۋپنىم فابريكام ي زاۆودام، سوزدانيا وتراسلەي پرومىشلەننوستي، دليا كوتورىح ۆ سترانە يمەلوس سىرە. بىل وبرازوۆان گوسۋدارستۆەننىي بانك. ۆ 20-ە گودى پراۆيتەلستۆو سترەميلوس راسشيريت يسپولزوۆانيە سەلسكوحوزيايستۆەننىح ماشين. س ەتوي تسەليۋ بىل پرينيات رياد زاكونوۆ، كوتورىە پرەدۋسماتريۆالي پووششريتەلنىە مەرى دليا كرەستيان، يسپولزۋيۋششيح سەلسكوحوزيايستۆەننۋيۋ تەحنيكۋ. سوبستۆەننو جە گورودسكايا يندۋسترياليزاتسيا ناچالاس چەرەز 10-15 لەت پوسلە وبرازوۆانيا رەسپۋبليكي. تولكو ۆ 1933 گودۋ بىل پرينيات پەرۆىي، ا ۆ 1937 گودۋ - ۆتوروي پلان يندۋستريالنوگو رازۆيتيا سترانى. سوزدانيە جە كونكۋرەنتوسپوسوبنوي نا ميروۆوم رىنكە يندۋستري ي ۆوۆسە وتدەلەنو وت رەفورم اتاتيۋركا نەسكولكيمي دەسياتيلەتيامي. ەتو ۆرەميا بىلو يسپولزوۆانو نا فورميروۆانيە سوتسيالنوي بازى مودەرنيزاتسي.

اتاتيۋرك بىل ودنيم يز پەرۆىح ليدەروۆ سوۆرەمەننوگو ميرا، پوستاۆيۆشيح زاداچۋ سوزدانيا سوتسيوكۋلتۋرنوگو كاپيتالا ناتسي (حوتيا ي نە يسپولزوۆال ەتوگو تەرمينا) ۆ كاچەستۆە ۆاجنەيشەي پرەدپوسىلكي مودەرنيزاتسي. ەتوت كاپيتال دولجەن بىل سو ۆرەمەنەم كونۆەرتيروۆاتسيا ي ۆ ەكونوميچەسكي. ۆ ەتوي سۆيازي ودنوي يز ۆاجنەيشيح سۆويح تسەلەي كەماليستى سچيتالي يزمەنەنيە وتنوشەنيا تۋروك ك رابوتە نا پرومىشلەننىح پرەدپرياتياح، پرەجدە سچيتاۆشەيسيا نەدوستوينوي. سۋششەستۆوۆالو ي سكەپتيچەسكوە وتنوشەنيە بىۆشيح وسمان ك پرەدپرينيماتەلستۆۋ ۆ ەتوي سفەرە.

پرەدپرينيماتەلي-تۋركي سوستاۆليالي مەنشينستۆو ۆ بيزنەس-سووبششەستۆە. تە نەمنوگيە پرومىشلەننىە پرەدپرياتيا، كوتورىە سۋششەستۆوۆالي ۆ تو ۆرەميا ۆ تۋرتسي، پرينادلەجالي ليبو ينوستراننومۋ كاپيتالۋ، ليبو تۋرەتسكيم گراجدانام - پرەدستاۆيتەليام ناتسيونالنىح مەنشينستۆ. وني جە سوستاۆليالي ي لۆينۋيۋ دوليۋ رابوتنيكوۆ، زانياتىح ۆ پرومىشلەننوستي، وبششايا چيسلەننوست كوتورىح ۆ 1920-ح گوداح بىلا وچەن مالا، ونا نە پرەۆىشالا 40 تىسياچ چەلوۆەك. ناروجدايۋششاياسيا تۋرەتسكايا بۋرجۋازيا ۆوزلاگالا نادەجدى نا وپىتنۋيۋ سيلنۋيۋ بيۋروكراتيۋ، نا گوسۋدارستۆو، كوتوروە سوزداست يم بلاگوپرياتنىي كليمات دليا رازۆيتيا، پوموجەت پرەودولەت ۆ نەرازۆيتوم چاستنوم سەكتورە مونوپوليۋ مەستنىح نەتۋرەتسكيح كوممەرسانتوۆ ي، وسوبەننو، ينوستراننوگو كاپيتالا. رەفورمى اتاتيۋركا كاك راز ي دولجنى بىلي سودەيستۆوۆات رازۆيتيۋ ناتسيونالنوگو چاستنوگو كاپيتالا، كلاسسا سوبستۆەننيكوۆ ي پرەدپرينيماتەلەي، ا تاكجە ستانوۆلەنيۋ ناتسيونالنوي پرومىشلەننوستي ي بانكوۆسكوي سيستەمى.

ۆ تاكيح ۋسلوۆياح ۆ وسنوۆۋ ەكونوميچەسكوي پروگراممى كەماليستوۆ بىل پولوجەن پرينتسيپ ەتاتيزما، پرەدۋسماتريۆاۆشي ۆەدۋششۋيۋ رول گوسۋدارستۆا ۆ رەفورميروۆاني پوليتيچەسكوي ي ەكونوميچەسكوي سيستەم، پرەوبلادانيە گوسۋدارستۆەننوگو سەكتورا ۆ ەكونوميكە پري ۆتوريچنوي نا پەرۆىح پوراح رولي چاستنوگو كاپيتالا. كرومە توگو، گوسۋدارستۆو دولجنو بىلو وبەسپەچيت مودەرنيزاتسيۋ ۆوەننوگو پوتەنتسيالا سترانى ي ۋستانوۆيت كونترول ناد ۆسەمي ۆاجنىمي وتراسليامي پرويزۆودستۆا، ترانسپورتا ي يسپولزوۆانيەم ستراتەگيچەسكيح رەسۋرسوۆ.

تۋرەتسكايا مودەل ەتاتيزما رازيتەلنو وتليچاەتسيا وت يرانسكوي ۆرەمەن "بەلوي رەۆوليۋتسي". شاح، ستاۆيا زاداچۋ ۋسكورەننوي يندۋسترياليزاتسي سترانى، دەلال ستاۆكۋ نا پريۆلەچەنيە پرەجدە ۆسەگو ينوستراننوگو كاپيتالا، كوتورومۋ بىلي پرەدوستاۆلەنى يسكليۋچيتەلنو پريۆيلەگيروۆاننىە ۋسلوۆيا. ناپريمەر، س 13 وكتيابريا 1964 گودا ۆسە پودداننىە سشا (ا نە تولكو ديپلوماتى) پولزوۆاليس پراۆوم ەكستەرريتوريالنوستي. چتو بى وني ني سوۆەرشيلي، يح نەلزيا بىلو سۋديت پو يرانسكيم زاكونام. نا ەتوت دەكرەت شاحا نەمەدلەننو وترەاگيروۆال اياتوللا حومەيني. ۋجە 25 وكتيابريا 1964 گودا ون زاياۆيل: "يرانسكي نارود پوستاۆيلي ۆ پولوجەنيە حۋجە امەريكانسكوي سوباكي. ۆەد ەسلي كتو زاداۆيت امەريكانسكۋيۋ سوباكۋ، ەگو پريۆلەكۋت ك وتۆەتستۆەننوستي، داجە ەسلي ەتو سدەلاەت شاح يرانا. نو ەسلي امەريكانسكي پوۆارەنوك پەرەەدەت نا سۆوەي ماشينە شاحا - گلاۆۋ گوسۋدارستۆا، ەمۋ نيچەگو نە بۋدەت". پروبلەما مونوپولي ينوستراننوگو كاپيتالا سوستويالا نە تولكو ۆ توم، چتو وپورا نا نەگو ۆىزىۆالا رازدراجەنيە چاستي مەستنوي ەليتى، يمەۆشەي نەمالوە ۆليانيە نا ناسەلەنيە. گلاۆنوە، چتو تاكوي پۋت نە پوموگال سوزدانيۋ ناتسيونالنىح سلوەۆ وبششەستۆا، ياۆليايۋششيحسيا گارانتوم ۋستويچيۆوي مودەرنيزاتسي.

كەماليستى، ستاۆيا زاداچۋ يندۋسترياليزاتسي تۋرتسي، توجە موگلي دۆيگاتسيا پو ناكاتاننوي كولەە، ۆەد س سەرەدينى دەۆياتنادتساتوگو ۆەكا سۋلتان راسپلاچيۆالسيا زا راستۋششي گوسۋدارستۆەننىي دولگ تەم، چتو پرەدوستاۆليال ينوستراننومۋ كاپيتالۋ كونتسەسسي. ودناكو اتاتيۋرك ۆىبرال بولەە دليتەلنىي، نو ۆ كونەچنوم يتوگە بولەە ەففەكتيۆنىي پۋت. سۋت تۋرەتسكوگو ەتاتيزما كاك راز ي سۆوديلاس ك فورميروۆانيۋ ۋسلوۆي دليا ۆوزنيكنوۆەنيا يمەننو ناتسيونالنوي ەكونوميكي ي ناتسيونالنوگو كاپيتالا. پو مەرە توگو كاك ۆ تۋرتسي سكلادىۆالسيا سوتسيالنىي سلوي، سپوسوبنىي زاششيتيت مودەرنيزاتسيۋ، ونا ۋكورەنيالاس ۆ وبششەستۆە، ستانوۆيلاس يستوريچەسكي ۋستويچيۆوي، مەنەە پودۆەرجەننوي سرىۆام ي وتكاتام.

پو سۆوەمۋ حاراكتەرۋ تۋرەتسكايا مودەرنيزاتسيا ۆو منوگوم ياۆلياەتسيا انتيپودوم يرانسكوي. شاح سوحرانيال مونارحيۋ، وبياسنيايا ەتو تەم، چتو ونا سووتۆەتستۆۋەت ناتسيونالنومۋ مەنتاليتەتۋ پەرسوۆ. ەتا دوگما بىلا رازۆەنچانا يسلامسكوي رەۆوليۋتسيەي، ۋستانوۆيۆشەي رەسپۋبليكۋ، نو ۆ ۋرودليۆوي فورمە نايبولەە تەوكراتيچەسكوگو گوسۋدارستۆا سوۆرەمەننوگو ميرا. اتاتيۋرك دۆيگالسيا ۆ پروتيۆوپولوجنوم ناپراۆلەني - وت تەوكراتيچەسكوي يمپەري ك سۆەتسكوي رەسپۋبليكە. [3]

ۆسە پرەدشەستۆۋيۋششيە ەتاپى رەفورميروۆانيا تۋرتسي، كوتورىە پرەدپرينيماليس، سكاجەم، "نوۆىمي وسمانامي" ۆ سەرەدينە XIX يلي "ملادوتۋركامي" ۆ ناچالە XX ۆەكا، ي بىلي ناپراۆلەنى نا كونستيتۋتسيوننوە وگرانيچەنيە ۆلاستي سۋلتانا، نە پوسياگالي نا يمپەرسكيە وسنوۆى ەگو ۆلاستي. بولەە توگو، ملادوتۋركي سچيتالي سوحرانەنيە يمپەري ودنوي يز گلاۆنىح سۆويح زاداچ ي ۆىدۆيگالي پرينتسيپى پانتيۋركيزما ي پانيسلاميزما ۆ كاچەستۆە يدەولوگيچەسكيح سكرەپ يمپەري.

مەجدۋ تەم يمپەرسكايا سيستەما ۋجە س ناچالا XIX ۆەكا ستالا ۆسە ۆ بولشەي مەرە تورموزيت رازۆيتيە مودەرنيزاتسيوننىح پروتسەسسوۆ. پو مەرە روستا گوسۋدارستۆەننوگو دولگا وسمانسكوي يمپەري سودەرجانيە ەە وبشيرنوي تەرريتوري ستانوۆيلوس نەپوسيلنوي وبۋزوي. روست ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوگو دۆيجەنيا نا بالكاناح ترەبوۆال نە تولكو ماتەريالنىح زاترات، نو ي زناچيتەلنىح چەلوۆەچەسكيح جەرتۆ. ۆوينى يستوششالي دەموگرافيچەسكي پوتەنتسيال تۋرەتسكوگو نارودا، پوسكولكۋ ارميا كومپلەكتوۆالاس ۆ وسنوۆنوم يز تۋروك. رەسپۋبليكا تۋرتسيا س پەرۆوگو مومەنتا سۆوەگو ۋچرەجدەنيا پروۆوزگلاسيلا ۆ كاچەستۆە ۆاجنەيشيح پرينتسيپوۆ نارودنىي سۋۆەرەنيتەت ("سۋۆەرەنيتەت بەزۋسلوۆنو ي بەزوگوۆوروچنو پرينادلەجيت نارودۋ") ي ميروليۋبيە ("مير ۆ سترانە - مير ۆو ۆسەم ميرە"), تو ەست پرينتسيپى، پروتيۆوپولوجنىە يمپەرسكيم (سۋۆەرەنيتەت سۋلتانا ي يمپەرسكايا ەكسپانسيا).

مۋستافا كەمال، سترەميۆشيسيا ۆىۆەستي تۋرتسيۋ نا ۋروۆەن سوۆرەمەننوي تسيۆيليزاتسي، ينيتسيروۆال ي رەاليزوۆال رياد رەفورم.

1. پوليتيچەسكيە ي پراۆوۆىە پرەوبرازوۆانيا:

ۋپرازدنەنيە سۋلتاناتا (1 نويابريا 1922 گودا).

پروۆوزگلاشەنيە رەسپۋبليكي (29 وكتيابريا 1923 گودا).

ۋپرازدنەنيە حاليفاتا (3 مارتا 1924 گودا).

وتمەنا سۆودا زاكونوۆ، وسنوۆىۆاۆشيحسيا نا شارياتە، ي پرينياتيە نوۆوگو گراجدانسكوگو كودەكسا ي درۋگيح زاكونوۆ، ۆ رەزۋلتاتە چەگو ستال ۆوزموجنىم پەرەحود نا سۆەتسكۋيۋ سيستەمۋ گوسۋدارستۆەننوگو پراۆلەنيا (1924-1937 گودى).

2. پرەوبرازوۆانيا ۆ وبششەستۆەننوي جيزني:

پرەدوستاۆلەنيە جەنششينام راۆنىح س مۋجچينامي پراۆ (1926-1934 گودى).

رەفورما گولوۆنىح ۋبوروۆ ي ودەجدى (25 نويابريا 1925 گودا).

زاپرەت نا دەياتەلنوست رەليگيوزنىح وبيتەلەي ي وردەنوۆ (30 نويابريا 1925 گودا).

زاكون و فاميلياح (21 يۋنيا 1934 گودا).

ۆۆەدەنيە مەجدۋنارودنوي سيستەمى ۆرەمەني، كالەنداريا ي مەر يزمەرەنيا (1925-1931 گودى).

وبەدينەنيە ۆسەح ورگانوۆ وبرازوۆانيا پود ەدينىم رۋكوۆودستۆوم (3 مارتا 1924 گودا).

پرينياتيە نوۆوگو تۋرەتسكوگو الفاۆيتا (1 نويابريا 1928 گودا).

ۋپوريادوچەنيە ۋنيۆەرسيتەتسكوگو وبرازوۆانيا (31 مايا 1933 گودا).

3. پرەوبرازوۆانيا ۆ سفەرە ەكونوميكي:

وتمەنا سيستەمى اشارا (ۋستارەۆشەگو نالوگووبلوجەنيا سەلسكوگو حوزيايستۆا).

پووششرەنيە چاستنوگو پرەدپرينيماتەلستۆا ۆ سەلسكوم حوزيايستۆە.

سوزدانيە وبرازتسوۆىح سەلسكوحوزيايستۆەننىح پرەدپرياتي.

يزدانيە زاكونا و پرومىشلەننوستي ي سوزدانيە پرومىشلەننىح پرەدپرياتي. پرينياتيە 1-گو ي 2-گو پلانوۆ يندۋستريالنوگو رازۆيتيا (1933-1937 گودى), سترويتەلستۆو دوروگ نا تەرريتوري ۆسەي سترانى.

ۆ سووتۆەتستۆي س زاكونوم و فاميلياح، 24 نويابريا 1934 گودا ۆنست (ۆەليكوە ناتسيونالنوە سوبرانيە، تو ەست پارلامەنت تۋرتسي) پريسۆويلو مۋستافە كەماليۋ فاميليۋ اتاتيۋرك. [4]

پريۆيۆاۆشەەسيا تۋركام يمپەرسكوە وسمانسكوە ساموسوزنانيە پودرىۆالو ناتسيونالنوە تۋرەتسكوە. زنامەنيتىە سلوۆا مۋستافى كەماليا: "كاكوە سچاستە بىت تۋركوم!" سلەدۋەت پونيمات يمەننو كاك پريزىۆ ك پروبۋجدەنيۋ ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا. اتاتيۋرك يسكال يستوريچەسكيە ارگۋمەنتى، چتوبى ۆوسستانوۆيت ۋ تۋروك چۋۆستۆو ناتسيونالنوي گوردوستي، پودورۆاننوە زا پرەدشەستۆۋيۋششيە دۆا ۆەكا پوچتي نەپرەرىۆنىمي پوراجەنيامي ي بولەزنەننىم راسپادوم يمپەري.

زاداچۋ ۆوسستانوۆلەنيا رەپۋتاتسي تۋروك ۆ ميرە ي يح ساموۋۆاجەنيا اتاتيۋرك سچيتال ۆاجنەيشيم ەلەمەنتوم سيمۆوليچەسكوگو كاپيتالا مودەرنيزاتسي. پري ەتوم وبراز تۋروك نە پروتيۆوپوستاۆليالسيا درۋگيم نارودام. ناپروتيۆ، اتاتيۋرك پوستوياننو پودچەركيۆال، چتو تولكو ناتسيونالنايا وبششنوست موجەت ۆويتي ۆ سووبششەستۆو تسيۆيليزوۆاننىح نارودوۆ. سووتۆەتستۆيە پوۆەدەنيا تۋروك پرينتسيپام تسيۆيليزوۆاننىح وبششەستۆ پوستوياننو پودچەركيۆالوس يم ۆ كاچەستۆە كريتەريا دوبرودەتەلنوستي ي پوزيتيۆنوي رەپۋتاتسي تۋرەتسكوگو نارودا. "درۋزيا! تسيۆيليزوۆاننايا مەجدۋنارودنايا ودەجدا - دوستوينايا ي پودحودياششايا ودەجدا دليا ناشەي ناتسي، ي مى ۆسە بۋدەم نوسيت ەە". ەتو ۆىسكازىۆانيە يز ەگو ارگۋمەنتوۆ ۆ زاششيتۋ رەفورمى گولوۆنىح ۋبوروۆ. يلي درۋگوە ەگو يزرەچەنيە: "وبىچاي زاكرىۆات ليتسو جەنششينام دەلاەت ناشۋ ناتسيۋ پوسمەشيششەم". مۋستافا كەمال دوبيۆالسيا ۆ سۆوەي سترانە تاكوگو جە ۋروۆنيا ەمانسيپاتسي جەنششين، كاكوي تە يمەلي ۆ زاپادنوي ەۆروپە. بولەە توگو، ۆ تۋرتسي جەنششينى پولۋچيلي پراۆو گولوسوۆات ي بىت يزبراننىمي ۆ مۋنيتسيپاليتەتى ي ۆ پارلامەنت رانشە، چەم ۆو منوگيح ستراناح ەۆروپى.

رازۆيتيۋ ناتسيونالنوي كۋلتۋرى دولجنا بىلا سودەيستۆوۆات رەفورما ۆ سفەرە يازىكا. تۋرەتسكي يازىك بىل پەرەۆەدەن نا لاتينيتسۋ، بولەە ادەكۆاتنۋيۋ نورمام ناتسيونالنوگو يازىكا. نا تۋرەتسكي يازىك بىل پەرەۆەدەن كوران.

كەماليستى، موبيليزوۆاۆ وبششەستۆو پوسلە پوبەدى ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوگو دۆيجەنيا نا پروۆەدەنيە دالنەيشيح رەفورم، ستالي س وگرومنىم ترۋدوم پريۆيۆات ناسەلەنيۋ نەوبىچنوە دليا پودداننىح وسمانسكوي يمپەري سوزنانيە ناتسيونالنوگو گراجدانستۆا. وفيتسيالنايا كەماليستسكايا دوكترينا پروتيۆوپوستاۆيلا پانتيۋركيزمۋ ملادوتۋروك تيۋركيزم, پوستۋليروۆاۆ، چتو ۆسە ناسەلەنيە سترانى پرەدستاۆلياەت سوبوي ودنۋ گراجدانسكۋيۋ ناتسيۋ - تۋروك، پري سوحرانەني سۆوبودى ەتنوكۋلتۋرنوي ي رەليگيوزنوي سامورەاليزاتسي مەنشينستۆ. مەنشينستۆا پولزوۆاليس راۆنىمي پراۆامي س تۋركامي ي پولۋچالي ۆوزموجنوست پرودۆيگاتسيا پو گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبە ۆنە زاۆيسيموستي وت سۆويح رەليگيوزنىح ۋبەجدەني ي ەتنيچەسكوي سامويدەنتيفيكاتسي. ەتو راديكالنو وتليچالوس وت گراجدانسكيح وسنوۆ وسمانسكوي يمپەري، تاك ي نە پرەدوستاۆيۆشەي مەنشينستۆام راۆنىح پراۆ، ناپريمەر، ۆ سفەرە ۆوەننوي سلۋجبى.

ناتسيونالنايا دوكترينا اتاتيۋركا موجەت راسسماتريۆاتسيا كاك ودنو يز پروياۆلەني "گراجدانسكوگو ناتسيوناليزما", پودوبنوگو تومۋ، كاكوي زاكرەپلەن ۆ وفيتسيالنىح دوكتريناح بولشينستۆا ەۆروپەيسكيح ستران ي پرەدستاۆلياەتسيا وتدالەننوي، پوكا نەدوستيجيموي تسەليۋ دليا تاكوي سترانى، كاك روسسيا.

ۆ سفەرە ۆنەشنەي پوليتيكي پري اتاتيۋركە ۆمەستو يدەي يمپەرسكوي ەكسپانسي بىل پروۆوزگلاشەن پرينتسيپ نەرۋشيموستي گرانيتس تۋرتسي، وپرەدەلەننىح لوزاننسكيم دوگوۆوروم.

يتاك، سەردتسەۆينوي رەفورم اتاتيۋركا بىلو يزمەنەنيە يمپەرسكوي سيستەمى ۋپراۆلەنيا، فورميروۆانيە ناتسي ي ەە سوتسيوكۋلتۋرنوگو كاپيتالا - ۆسەگو توگو، چەم پرەنەبرەگالا يرانسكايا مودەل رەفورم، پروۆاليۆشاياسيا ۆ كونەچنوم سەتە ۆ سيلۋ نەپودگوتوۆلەننوستي گوسۋدارستۆا ي وبششەستۆا ك يندۋستريالنوي مودەرنيزاتسي. ۆ تۋرتسي جە ۆناچالە سوزداۆاليس سۆەتسكوە گوسۋدارستۆو ي وبششەستۆو-ناتسيا، سپوسوبنىە ك يندۋستريالنوي مودەرنيزاتسي. ي تاكايا پوسلەدوۆاتەلنوست ۆو منوگوم وپرەدەليلا كونەچنىي ۋسپەح تۋرەتسكيح رەفورم.

ەليتى: مودەرنيزاتورسكيە ي پاتريمونيالنىە

سلوجيۆشيسيا ۆ وسمانسكوي يمپەري پوليتيچەسكي ستروي حاراكتەريزوۆالسيا منوگيمي چەرتامي، پوزۆوليۆشيمي ماكسۋ ۆەبەرۋ وتنەستي ەگو ك ۋنيۆەرسالنومۋ تيپۋ - يمپەرسكو-پاتريمونيالنومۋ. ۆمەستە س تەم وسمانسكي پاتريمونياليزم ۆو منوگوم بىل ۋنيكالەن. ەگو وسوبەننوستي بىلي وتمەچەنى تەم جە ۆەبەروم، ۆىدەليۆشيم وسوبىي تيپ پاتريمونيالنىح وتنوشەني - "سۋلتانيزم".

ۆ پوليتيچەسكوي سوتسيولوگي م.ۆەبەرا پاتريمونياليزم راسسماتريۆاەتسيا كاك پەرەحودنايا ستۋپەن مەجدۋ تراديتسيوننىم تيپوم ۋپراۆلەنيا ي سوۆرەمەننىم - راتسيونالنو-لەگيتيمنىم. پولوجەنيە پاتريمونيالنوگو چينوۆنيكا ۆ وبششەستۆە، تاك جە، كاك ي ەگو فۋنكتسي ۆ ۋپراۆلەني گوسۋدارستۆوم، نە رەگۋليرۋەتسيا ني تراديتسيەي، سكاجەم، پرينادلەجنوستيۋ ك وپرەدەلەننومۋ سوتسيالنومۋ سوسلوۆيۋ (اريستوكراتي يلي دۆوريانستۆۋ), ني پراۆوۆىمي نورمامي. وني زادانى تولكو ليچنىمي ۆزايمووتنوشەنيامي چينوۆنيكا س پراۆيتەلەم. پاتريمونيالنىي چينوۆنيك - سلۋگا، ليچنو پودچينەننىي پراۆيتەليۋ. تاكوي تيپ ۋپراۆلەنيا بىل حاراكتەرەن دليا منوگيح ابسوليۋتنىح مونارحي، ا تاكجە دليا توتاليتارنىح رەجيموۆ كوممۋنيستيچەسكوگو تيپا (وتچاستي ون سوحرانياەتسيا ي ۆ نەكوتورىح پوستكوممۋنيستيچەسكيح ستراناح). ودناكو ۆ وسمانسكوي يمپەري پاتريمونياليزم، پوۆتوريم، يمەل سۆوي وسوبەننوستي. زدەس نە تولكو ليچنايا ۆوەننايا گۆارديا سۋلتانا (يانىچارى), نو ي سۆەتسكايا بيۋروكراتيا (كاپىكۋلۋ) ياۆلياليس "رابامي سۋلتانا" ي پەرۆوناچالنو نابيراليس يز چيسلا زاۆيسيمىح ليۋدەي - رابوۆ، نا پوۆينوۆەنيە كوتورىح ون موگ بەزوگوۆوروچنو پولاگاتسيا. دوستيگنۋۆ وپرەدەلەننوگو رانگا، وني پولۋچالي نە تولكو وبشيرنىە پولنوموچيا ۆ سفەرە ۋپراۆلەنيا، نو ي مەستو زا ستولوم پراۆيتەليا. ۆ كاكوي-تو مەرە ۆىسشايا بيۋروكراتيا، ناپريمەر، ۆەليكي ۆيزير، ستانوۆيلاس چاستيۋ سەمي سۋلتانا. ۆمەستە س تەم سۋلتان موگ پو ليچنوي پريحوتي، بەز وبياسنەنيا پريچين ليشيت ليۋبوگو چينوۆنيكا (ۆكليۋچايا ي ۆەليكوگو ۆيزيريا) نە تولكو ۆسەح پريۆيلەگي، نو ي ساموي جيزني. وترۋبلەننايا گولوۆا ۆيزيريا، نابيتايا حلوپكوم، سلۋجيلا ۋستراشەنيەم دليا ەگو پرەەمنيكوۆ، ناپومينايا يم، چتو وني ۆسەم وبيازانى سۋلتانۋ.

ك XIX ۆەكۋ كاپىكۋلۋ نابيراليس ۋجە نە يز رابوۆ، ا يز سۆوبودنوگو وبرازوۆاننوگو ناسەلەنيا، كاك پراۆيلو، يز سرەدى پوتومستۆەننوي بيۋروكراتي. ەتي ليۋدي وبلادالي وبشيرنىمي زنانيامي، پولنوموچيامي، فاكتيچەسكي ۋپراۆليالي يمپەريەي وت يمەني سۋلتانا ي زاچاستۋيۋ ناكاپليۆالي نەمالىە ليچنىە سوستويانيا، ودناكو يح پولوجەنيە ۆسە تاك جە نە بىلو فورماليزوۆانو ي تسەليكوم زاۆيسەلو وت ۆولي پوۆەليتەليا. پونياتنو، چتو يمەننو ەتوت سلوي پوستوياننو دوبيۆالسيا پراۆوۆوگو زاكرەپلەنيا سۆوەگو ستاتۋسا. يمەننو ون بىل جيزنەننو زاينتەرەسوۆان ۆ وگرانيچەني ۆلاستي مونارحا ي پري پەرۆوي جە ۆوزموجنوستي پودتالكيۆال سۋلتانا ك ۆۆەدەنيۋ كونستيتۋتسي.

ۆو ۆسەح يستوريچەسكيح تسيكلاح تۋرەتسكيح رەفورم يح وسنوۆنوي دۆيجۋششەي سيلوي ۆىستۋپالا سۆەتسكايا ي ۆوەننايا بيۋروكراتيا، ۆ كاكوي-تو مەرە كومپەنسيروۆاۆشايا وتسۋتستۆيە ۆ تۋرتسي ۆپلوت دو سەرەدينى XX ۆەكا "ترەتەگو سوسلوۆيا" ي كلاسسا نەزاۆيسيمىح زەملەۆلادەلتسەۆ، زاينتەرەسوۆاننىح ۆ وگرانيچەني پرويزۆولا تسەنترالنوي ۆلاستي. ەتو دالو وسنوۆانيا ش.ەيزەنشتادتۋ [5 ]  نازۆات تۋرەتسكۋيۋ بيۋروكراتيۋ "مودەرنيزاتورسكوي ەليتوي", سترەميۆشەيسيا نا ۆسەح ەتاپاح تۋرەتسكوي مودەرنيزاتسي XIX - ناچالا XX ۆەكا ك"فورميروۆانيۋ بولشەي ينستيتۋتسيونالنوي گيبكوستي ي اۆتونومنوستي سترۋكتۋر ۋپراۆلەنيا"[6]. ك پوحوجەمۋ ۆىۆودۋ پريشلي ي نەكوتورىە روسسيسكيە يسسلەدوۆاتەلي، وپروۆەرگايۋششيە سوۆەتسكيە پرەدستاۆلەنيا و نەيزبەجنوي وتورۆاننوستي بيۋروكراتي وت ناسەلەنيا ي ەە ياكوبى زاۆەدومو كونترمودەرنيزاتسيوننوي رولي. تاك، ي.فادەەۆا سچيتاەت، چتو موجنو گوۆوريت و پوياۆلەني ۆ XIX ۆەكە كونسوليديروۆاننوي پروسلويكي بيۋروكراتي، كوتورايا "س ەپوحي ماحمۋدا II پروياۆلياەت تەندەنتسي ك وبەدينەنيۋ ي ۆزايمنوي پوددەرجكە. ەتا جە پروسلويكا، ۆىستۋپايا زا رەفورمى، ۋجە ۆ پولنوي مەرە وسوزناۆالا ۋگروزۋ، تايۆشۋيۋسيا ۆ سوبستۆەننوم تراديتسيوننوم رابسكوم ستاتۋسە، ي سترەميلاس ك گارانتيام بەزوپاسنوستي، كوتورىە ۆ زاكونوداتەلنىح اكتاح راسپروسترانياليس نە تولكو نا پراۆياششۋيۋ ەليتۋ، نو ي نا درۋگيە سلوي ناسەلەنيا"[7]. مۋستافا كەمال بىل پرەدستاۆيتەلەم ەتوي مودەرنيزاتورسكوي ەليتى كاك پو پرويسحوجدەنيۋ (سىن وفيتسەرا، ستاۆشەگو ۆپوسلەدستۆي تاموجەننىم چينوۆنيكوم), تاك ي پو يدەولوگي (سو ستۋدەنچەسكيح لەت ون ۋچاستۆوۆال ۆ فيلوسوفسكيح ديسكۋسسياح ملادوتۋروك، حوتيا ي نە پرينيمال ۋچاستيا ۆ يح پوليتيچەسكيح اكتسياح).

رەفورمى اتاتيۋركا، ۆ وتليچيە وت رەفورم يرانسكوگو شاحا، نە بىلي "ۆەرحۋشەچنىمي"; وني پرودولجالي تۋرەتسكۋيۋ يستوريچەسكۋيۋ تراديتسيۋ پروتيۆوستويانيا مەجدۋ مودەرنيزاتورسكوي ەليتوي ي يمپەرسكوي ۆلاستيۋ. موجنو گوۆوريت و توم، چتو اتاتيۋرك وپيرالسيا نا يستوريچەسكي كاپيتال, كوتوروگو نە بىلو ۆ يرانە.

س XIX ۆەكا سفورميروۆاليس يدەالى مودەرنيزاتسي. وني وپرەدەلياليس كۋلتۋرنىمي پريوريتەتامي سراۆنيتەلنو شيروكوگو سوتسيالنوگو سلويا مودەرنيزاتورسكوي ەليتى، سۆيازىۆاۆشەي پوزيتيۆنوە بۋدۋششەە تۋرتسي س پروتسەسسوم ەە ەۆروپەيزاتسي (alafranga) ي دوستيجەنيەم يدەالا "سوۆرەمەننوي تسيۆيليزاتسي". نيچەگو پوحوجەگو نە بىلو ۆ يرانە، گدە يدەيا ۆەستەرنيزاتسي سفورميروۆالاس ليش ۆ XX ۆەكە ي پوددەرجيۆالاس كراينە ۋزكوي گرۋپپوي پريبليجەننىح شاحا ي تاك نازىۆاەموي كومپرادورسكوي بۋرجۋازيەي، پوسرەدنيكامي زاپادنوگو كاپيتالا.

اتاتيۋرك، موجنو سكازات، بىل ودنيم يز پەرۆىح پوليتيچەسكيح تەحنولوگوۆ XX ۆەكا. پرەدپرينيمايا راديكالنىە يزمەنەنيا تۋرەتسكوي جيزني، ون پوستوياننو پودچەركيۆال سۆياز رەفورم س يستوريچەسكوي تراديتسيەي. ۆ وبوسنوۆانيە ۆسەح سۆويح رەفورم، ۆكليۋچايا، كازالوس بى، سوۆسەم ەكستسەنتريچنىە، تاكيە، ناپريمەر، كاك زاپرەت نوشەنيا تراديتسيوننوگو گولوۆنوگو ۋبورا تۋروك - فەسكي، ون نەپرەمەننو پريۆوديل يستوريچەسكيە ارگۋمەنتى. ساما فەسكا ۆ سۆوە ۆرەميا پريشلا نا سمەنۋ تراديتسيوننومۋ تيۋربانۋ. ۆ سەرەدينە XIX ۆەكا پوسلە ودنوي يز پرويگراننىح ۆوەننىح كامپاني سۋلتان رەشيل نە تولكو پەرەۆوورۋجيت ارميۋ، نو ي پەرەودەت ەە ۆ نوۆۋيۋ فورمۋ. توگدا ي پوياۆيلاس فەسكا كاك سينتەز تراديتسيوننوي ودەجدى ي نوۆوي - لەگكوي، ەۆروپەيسكوي.

اتاتيۋرك وسوزناۆال يلي وششۋششال ۆاجنۋيۋ رول سيمۆوليچەسكوگو كاپيتالا مودەرنيزاتسي. ۆ ەتوم سمىسلە ون چەم-تو ناپومينال پەترا I, كوتورىي ستريگ بورودى سۆويم بويارام ي پەرەودەۆال يح ۆ ەۆروپەيسكۋيۋ ودەجدۋ. سوۆرەمەننىە سوتسيالنو-پسيحولوگيچەسكيە يسسلەدوۆانيا (ناپريمەر، پ.بۋردە) پودۆەلي پود ەتوت ەمپيريچەسكي وپىت فۋندامەنتالنۋيۋ تەورەتيچەسكۋيۋ بازۋ، پودتۆەرديۆشۋيۋ ۆەرنوست ينتۋيتيۆنىح دوگادوك ۆەليكيح رەفورماتوروۆ و زناچەني سيمۆولوۆ پەرەمەن.

ينايا ستراتەگيا بىلا ۋ يرانسكوگو شاحا. ون پروۆوديل سۆوي رەفورمى، يديا ناپرولوم، بەز مالەيشەي پوپىتكي "ۋپاكوۆات" نوۆاتسي ۆ تراديتسيوننۋيۋ وبولوچكۋ، پرەدستاۆيت يح كاك پرودولجەنيە تراديتسي، سوۆەرشەننو نە زابوتياس و پوسلەدستۆياح تاكوگو شتۋرما دليا سۆوەي رەپۋتاتسي.

يرانسكي شاح راسپلاچيۆالسيا سو سۆويمي پريبليجەننىمي تەم، چتو پرەدوستاۆليال يم زاششيتۋ وت زاكونا. يرانسكي ەتاتيزم پوستاۆيل چينوۆنيكوۆ شاحا ناد زاكونوم. ناپريمەر، پرەدسەداتەل سەناتا دج. شاريف-يمامي، پروزۆاننىي زا ۆزياتوچنيچەستۆو "گوسپودينوم پيات پروتسەنتوۆ", نە تولكو نە پريۆلەكالسيا ك ۋگولوۆنوي وتۆەتستۆەننوستي، نو ي پولۋچال ناگرادى وت مونارحا. ۋليچەننىي ۆ كازنوكرادستۆە گەنەرال ف.دجەم ۆسە جە بىل ناكازان، نو نە سليشكوم سۋروۆو - وتپراۆلەن پوسلوم ۆ يسپانيۋ. ۆ تۋرەتسكوي جە رەسپۋبليكە يمەننو ك چينوۆنيكام گوسۋدارستۆو پرەدياۆليالو پوۆىشەننىە ترەبوۆانيا. وني پەرۆىمي دولجنى بىلي دەمونستريروۆات گوتوۆنوست پودچينياتسيا زاكونام ي ۆوسپريمچيۆوست ك رەفورمام. چينوۆنيكي پەرۆىمي دولجنى بىلي وسۆويت نوۆىي الفاۆيت ي وتكازاتسيا وت فەسوك. يح جەنى پەرۆىمي سنيمالي چادرۋ. چينوۆنيكي دولجنى بىلي دەمونستريروۆات گوتوۆنوست پريوبرەتات توۆارى ناتسيونالنىح پرويزۆوديتەلەي، ناپريمەر، شيت ودەجدۋ يز تۋرەتسكوي تكاني، كوتورايا ۆ تو ۆرەميا زامەتنو ۋستۋپالا پو كاچەستۆۋ تكانيام زارۋبەجنوگو پرويزۆودستۆا. ا پوياۆيۆشيسيا پري اتاتيۋركە نەزاۆيسيمىي سۋد ۆ 1960 گودۋ پريۆلەك ك وتۆەتستۆەننوستي زا كوررۋپتسيۋ ساموگو پرەمەر-مينيسترا تۋرتسي ادنانا مەندەرەسا.

پروۆال يرانسكوي مودەرنيزاتسي ۆ زناچيتەلنوي مەرە بىل سۆيازان س "رەسۋرسنوي لوۆۋشكوي", و كوتوروي مى ۋجە گوۆوريلي. ۆ تۋرتسي تاكوي پروبلەمى نە بىلو.

تۋرەتسكي ەتاتيزم پروياۆليالسيا ي ۆ پوليتيچەسكوي سفەرە. رەاليزاتسيا پراۆياششەي ەليتوي زاداچي ەۆروپەيزاتسي تۋرتسي "ۆ كوروتكيە يستوريچەسكيە سروكي" ترەبوۆالا سوحرانەنيا وپرەدەلەننوگو ۋروۆنيا اۆتوريتارنوستي. ەليتا بىلا ورگانيزوۆانا ۆ ەدينۋيۋ پراۆياششۋيۋ پوليتيچەسكۋيۋ پارتيۋ، نارودنو-رەسپۋبليكانسكۋيۋ، پروگرامما كوتوروي پوكويلاس نا ۋپوميانۋتىح كەماليستسكيح پرينتسيپاح -سۆەتسكوست، تيۋركيزم، رەسپۋبليكانيزم، ەۆروپەيزاتسيا. ۆ تو جە ۆرەميا اتاتيۋرك پرەدپرينيال دۆە پوپىتكي سوزدات لەگالنۋيۋ وپپوزيتسيۋ نرپ، نو وبە كونچيليس نەۋداچنو: وپپوزيتسيوننىە پارتي، كاك ماگنيت، پريتياگيۆالي سامىح يارىح پروتيۆنيكوۆ نوۆوگو رەجيما، ۆكليۋچايا ي تەح، كتو بىل گوتوۆ ك ۆوورۋجەننىم ۆىستۋپلەنيام پروتيۆ ۆلاستي.

ۆاجنو پودچەركنۋت، چتو پوليتيكا ەتاتيزما ۆ تۋرەتسكوي رەسپۋبليكە بىلا نە-دولگوۆەچنوي. وكرەپشايا ك سەرەدينە 1950-ح گودوۆ تۋرەتسكايا بۋرجۋازيا ستالا تياگوتيتسيا يزبىتوچنىم گوسۋدارستۆەننىم كونترولەم ي ترەبوۆالا پريۆاتيزاتسي رازدۋتوگو، پو ەە منەنيۋ، گوسۋدارستۆەننوگو سەكتورا ەكونوميكي. سفورميروۆالسيا ليبەرالنىي اليانس پرەدستاۆيتەلەي ۆەرحۋشكي ترەتەگو سوسلوۆيا، چينوۆنيكوۆ ي نوۆىح زەملەۆلادەلتسەۆ. ۆ 1950-1960-ح گوداح وني وكازىۆالي زامەتنوە داۆلەنيە نا رەجيم بايارا - مەندەرەسا، ۆىنۋجدايا ەگو ك چاستيچنوي ليبەراليزاتسي، پو كراينەي مەرە، ۆ سفەرە ەكونوميكي. س 1960-ح گودوۆ نەيزبەجنوستيۋ ستانوۆيلسيا ي پەرەحود ك منوگوپارتينوستي، نا كوتوروي وسوبەننو ناستايۆالي سويۋزنيكي تۋرتسي پو ناتو. ودناكو دليتەلنوە وتسۋتستۆيە كانالوۆ لەگالنوگو ۆىراجەنيا پروتەستنىح ناستروەني ي وسوبەننو رەپرەسسيۆنايا پوليتيكا ۆ وتنوشەني لەۆىح سيل پريۆەلي ك تومۋ، چتو نوۆىە وپپوزيتسيوننىە پارتي سكلادىۆاليس پرەيمۋششەستۆەننو كاك يسلاميستسكيە (ۆ وتكرىتوي يلي زاۆۋاليروۆاننوي فورمە).

يسلام ي مودەرنيزاتسيا

كاك ۆ تۋرتسي، تاك ي ۆ يرانە نايبولشەە پروتيۆودەيستۆيە مودەرنيزاتسي وكازىۆالو يسلامسكوە دۋحوۆەنستۆو. نا ناش ۆزگلياد، يزليشنە ۋپروششەننىمي ي نە ادەكۆاتنىمي رەالنوستي ياۆليايۋتسيا ۋتۆەرجدەنيا منوگيح يسسلەدوۆاتەلەي، سۆيازىۆايۋششيح ەتو ياۆلەنيە س وسوبەننوستيامي ساموي يسلامسكوي رەليگي، ەگو بولشەي، چەم ۆ حريستيانستۆە، رەگلامەنتاتسيەي پوۆسەدنەۆنوگو پوۆەدەنيا چەلوۆەكا ي بولشەي جە وريەنتاتسيەي نا كورپوراتيۆيزم، پروتيۆوپولوجنىي ينديۆيدۋاليزمۋ [8].  يسسلەدوۆانيا لاۋرەاتا نوبەلەۆسكوي پرەمي ۆ وبلاستي ەكونوميكي ا. سەنا پوكازىۆايۋت، چتو ني ودنا يز ميروۆىح رەليگي نە سوزداەت پرەگراد دليا ەكونوميچەسكوي مودەرنيزاتسي ي ۆپولنە سپوسوبنا اداپتيروۆاتسيا ك نەي [9].

ۆ كاكيح-تو اسپەكتاح تراديتسيوننىي يسلام داجە ۆ مەنشەي مەرە، چەم حريستيانستۆو، سپوسوبەن وكازىۆات پروتيۆودەيستۆيە رەفورمام، پروۆوديمىم گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستيۋ. پرەجدە ۆسەگو پوتومۋ، چتو ۆ يسلامسكوم ميرە نە سۋششەستۆۋەت جەستكوي ينستيتۋتسيونالنوي ورگانيزاتسي دۋحوۆەنستۆا، پودوبنوي، ناپريمەر، كاتوليچەستۆۋ، وبەدينياەمومۋ پاپسكيم پرەستولوم; ۆ بولشينستۆە ستران ەتوگو ميرا رەليگيوزنىە فۋنكتسيونەرى نە وبرازوۆىۆالي سپلوچەننوگو ينستيتۋتا. وسوزناۆايا ەتۋ ينستيتۋتسيونالنۋيۋ رازوبششەننوست، شاح مۋحاممەد رەزا پەحلەۆي ەششە زا نەسكولكو مەسياتسەۆ دو يسلامسكوي رەۆوليۋتسي نە موگ پرەدستاۆيت سەبە سامۋ ۆوزموجنوست سپلوچەنيا يسلامسكوگو دۋحوۆەنستۆا ۆ سترانە ي پرەۆراششەنيا يسلاما ۆ پوليتيچەسكۋيۋ سيلۋ. ۆ ەتوم وتنوشەني وسمانسكايا يمپەريا پرەدستاۆليالا سوبوي نە ستولكو پراۆيلو، سكولكو يسكليۋچەنيە ۆ يسلامسكوم ميرە.

س 1517 گودا تۋرەتسكيە سۋلتانى سوچەتالي تيتۋلى يمپەراتورا ي حاليفا، فورمالنوگو ليدەرا يسلامسكوگو ميرا. ەتو پريداۆالو لەگيتيمنوست كاك يمپەرسكيم زاۆوەۆانيام ۆ يسلامسكوم ميرە، تاك ي ابسوليۋتنوي ۆلاستي مونارحا ۆنۋتري سوبستۆەننو تۋرەتسكوي ەە چاستي. كاك پيشەت ي.فادەەۆا، "كونتسەپتسيا گوسۋدارستۆا ۆ وسمانسكوي يمپەري يمەلا سمىسل تولكو ۆ رەليگيوزنوم كونتەكستە. رەليگيا وبەسپەچيۆالا نە تولكو زاكوننوست پوليتيچەسكوگو رۋكوۆودستۆا، نو ي ەگو ستابيلنوست، چتو دوستيگالوس مينيميزاتسيەي ۋپوۆاني نا پراۆيتەلستۆو" [10]. كرومە توگو، رەليگيا بىلا سۆيازۋيۋششيم زۆەنوم مەجدۋ تسەنتروم ي پەريفەريەي وسمانسكوي يمپەري، ۆ كوتوروي ۆسە مەستنوە ۋپراۆلەنيە ناحوديلوس پود وپەكوي يسلامسكوگو دۋحوۆەنستۆا. ونو جە ۆىپولنيالو فۋنكتسي كونتروليا زا دەياتەلنوستيۋ ۆسەح ەلەمەنتوۆ ۋپراۆلەنيا. پو سۋششەستۆۋ وسمانسكايا بيۋروكراتيا سوستويالا يز دۆۋح وتدەلنىح بيۋروكراتيچەسكيح سترۋكتۋر. ودنوي يز نيح بىلا گراجدانسكايا بيۋروكراتيا كاپىكۋلۋ، ا درۋگوي - "رەليگيوزنايا بيۋروكراتيا", فورميروۆاۆشاياسيا يز ليتس، پروشەدشيح وبۋچەنيە ۆ مەدرەسە. ۆ سفەرە وتۆەتستۆەننوستي "رەليگيوزنىح بيۋروكراتوۆ", ۋلەموۆ، ناحوديليس تري ۆاجنەيشيە وبلاستي: سيستەما وبرازوۆانيا، سۋدەبنايا سيستەما ي تولكوۆانيە شارياتا، ياۆلياۆشەگوسيا وسنوۆوي پراۆوۆوي سيستەمى يمپەري. "ۆسيا پوليتيچەسكايا ۆلاست ۆ وسمانسكوي يمپەري بىلا ودنيم يز ينسترۋمەنتوۆ پريمەنەنيا شارياتا ۆ گوسۋدارستۆە" [10].

ني ودنا يز يستوريچەسكيح پوپىتوك مودەرنيزاتسي تۋرتسي، پرەدشەستۆوۆاۆشيح رەفورمام 1920-ح - 1930-ح گودوۆ، نە ستاۆيلا زاداچي پولنوگو وتدەلەنيا رەليگي وت گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا، چتو ۆ زناچيتەلنوي مەرە وبرەكالو تۋرەتسكۋيۋ مودەرنيزاتسيۋ نا ۆوسپرويزۆودستۆو تسيكلوۆ رەفورم ي كونتررەفورم. اتاتيۋرك پەرۆىم ۆىدۆينۋل پرينتسيپ لايتسيزما، تو ەست رازۆيتيا سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا ي ەگو پراۆوۆوي سيستەمى. تاكايا پوليتيكا بىلا پودگوتوۆلەنا اناليزوم وپىتا پوراجەني ۆسەح پرەدىدۋششيح پوپىتوك مودەرنيزاتسي. وتچاستي جە ك نەي پودتولكنۋلي ي كونكرەتنىە وبستوياتەلستۆا ستانوۆلەنيا مولودوي رەسپۋبليكي. ۆ 1923 گودۋ سۋلتان تۋرتسي مۋحاممەد VI بىل نيزلوجەن ي ۋكرىلسيا نا بريتانسكوم ۆوەننوم كورابلە. ودناكو ۆسكورە ەگو ناسلەدنيك، پرينتس ابدۋل-مەدجيد، پرينيال تيتۋل حاليفا. ۆ تەچەنيە پولۋگودا ۆ تۋرتسي فورمالنو سۋششەستۆوۆالو دۆوەۆلاستيە - ۆلاست پرەزيدەنتا رەسپۋبليكي ي ۆلاست حاليفا. ليش ۆ مارتە 1924 گودا حاليفات بىل ۋپرازدنەن زاكونوم.

لايتسيزم ۆ تۋرتسي نە يمەەت نيچەگو وبششەگو س ۆوينستۆۋيۋششيم اتەيزموم سوۆەتسكيح بولشەۆيكوۆ. سەكۋلياريزاتسيا زاترونۋلا ليش سفەرۋ ۋپراۆلەنيا ي وبرازوۆانيا. يسلام پو-پرەجنەمۋ وستاۆالسيا پري اتاتيۋركە ي دو سيح پور وستاەتسيا ۆاجنوي چاستيۋ چاستنوي جيزني گراجدان. تاك، ۆ پرەامبۋلە ك دەيستۆۋيۋششەي كونستيتۋتسي تۋرتسي پودچەركيۆاەتسيا، چتو "ۆ سووتۆەتستۆي س پرينتسيپوم سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا نا گوسۋدارستۆەننىە دەلا ي پوليتيكۋ نيكويم وبرازوم نە دولجنى ۆليات سۆياششەننىە رەليگيوزنىە چۋۆستۆا". ۆ تو جە ۆرەميا ۆ ستاتە 24 پرەدۋسموترەنو، چتو كاجدىي يمەەت پراۆو نا سۆوبودۋ سوۆەستي، ۆەرويسپوۆەدانيا ي رەليگيوزنىح ۋبەجدەني، ا بوگوسلۋجەنيە، رەليگيوزنىە وبريادى ي تسەرەموني دولجنى پروۆوديتسيا سۆوبودنو. نيكتو نە دولجەن پرينۋجداتسيا ك وتپراۆلەنيۋ رەليگيوزنىح كۋلتوۆ يلي ۋچاستيۋ ۆ رەليگيوزنىح تسەرەمونياح ي وبرياداح، ك پروياۆلەنيۋ سۆويح رەليگيوزنىح ۆەروۆاني ي نە موجەت بىت وبۆينەننىم يلي وسۋجدەننىم زا سۆوي رەليگيوزنىە ۋبەجدەنيا" [11]. پوكازاتەلنو، چتو ۆ سۆەتسكوي رەسپۋبليكە وبۋچەنيە رەليگيوزنوي كۋلتۋرە ي ەتيكە ياۆلياەتسيا وبيازاتەلنىم ەلەمەنتوم ۆ ۋچەبنىح پلاناح ناچالنىح ي سرەدنيح شكول، نو وسۋششەستۆلياەتسيا پود كونترولەم ي نادزوروم گوسۋدارستۆا.

پرينتسيپ لايتسيزما ۆىزىۆال نايبولشەە ۆ سراۆنەني س درۋگيمي پرينتسيپامي اتاتيۋركا سوپروتيۆلەنيە ۆ تۋرتسي. نەودنوكراتنو پرەدپرينيماليس پوپىتكي مياتەجەي. ي ۆسە جە ني يسلامسكوي رەۆوليۋتسي يرانسكوگو تيپا، ني گراجدانسكوي ۆوينى، كاك ۆ سوۆەتسكوي روسسي، ۆ تۋرتسي نە سلۋچيلوس. سۆەتسكي حاراكتەر گوسۋدارستۆا، كاك مى ەششە پوكاجەم، ۆ وسنوۆنوم ۆىدەرجيۆاەت يسپىتانيە ۆرەمەنەم.

پوسلە ۆتوروي ميروۆوي ۆوينى ۆليانيە يسلاما نا پوليتيچەسكۋيۋ جيزن تۋرتسي ستالو ۆوزراستات. نەودنوكراتنىە ۆمەشاتەلستۆا ۆ پوليتيكۋ تۋرەتسكوي ارمي، براۆشەي ۆلاست دليا ۆوسستانوۆلەنيا كەماليستسكيح پرينتسيپوۆ سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا، نە موگلي ستات نورموي ۆ سوۆرەمەننوي تۋرتسي. تاكايا فورما بوربى زا سۆەتسكي حاراكتەر گوسۋدارستۆا يسكليۋچالا ۆوزموجنوست رازۆيتيا وبششەستۆەننوگو كونتروليا ناد ۆلاستيۋ. ۆ نوۆىح ۋسلوۆياح دولجنى بىلي پوياۆيتسيا ي نوۆىە دوكترينى.

ۆوزروجدەننايا ۆ سەرەدينە 1980-ح گودوۆ گراجدانسكايا ۆلاست ۆىۆەلا نا پوليتيچەسكۋيۋ ستسەنۋ تۋرتسي نوۆىح اۆتوريتەتنىح ليدەروۆ، نايبولەە ياركيم يز كوتورىح ستال تۋرگۋت وزال. ون يسحوديل يز توگو، چتو يسلاميزم نەلزيا پوداۆيت، ا يسلام نۋجنو سدەلات سويۋزنيكوم ليبەراليزاتسي ي مودەرنيزاتسي. تاك پوياۆيلاس نوۆايا دوكترينا تۋرەتسكو-يسلامسكوگو سينتەزا.

ۆاجنەيشۋيۋ رول ۆ ەە رەاليزاتسي سىگرال تاكوي سۆوەوبرازنىي پوليتيچەسكي ينستيتۋت، كاك ۆىسشي سوۆەت وبششەستۆا كۋلتۋرى، يازىكا ي يستوري يمەني اتاتيۋركا. ەتو كونستيتۋتسيوننىي ورگان. ستاتيا 134 دەيستۆۋيۋششەي كونستيتۋتسي رەسپۋبليكي تۋرتسيا وپرەدەلياەت وبششيە زاداچي ەتوگو يدەولوگيچەسكوگو ورگانا ۆلاستي، ۆ چيسلە كوتورىح وسنوۆنىمي موجنو نازۆات سلەدۋيۋششيە: "رازۆيتيە ناتسيونالنوي كۋلتۋرى نا ۋروۆنە سوۆرەمەننوي تسيۆيليزاتسي" ي "ۋكرەپلەنيە ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا ي ەدينستۆا". وبششەستۆۋ پودچينەنى چەتىرە ناۋچنىح وبەدينەنيا - تۋرەتسكوە يستوريچەسكوە وبششەستۆو، تۋرەتسكوە لينگۆيستيچەسكوە وبششەستۆو (وبا ۋچرەجدەنى ەششە اتاتيۋركوم ۆ 1928 گودۋ; ەتيم جە وبششەستۆام ون زاۆەششال چاست سۆوەگو ليچنوگو سوستويانيا), يسسلەدوۆاتەلسكي تسەنتر پو اتاتيۋركۋ ي تسەنتر كۋلتۋرى يمەني اتاتيۋركا.

ۆىسشي سوۆەت نا سۆوەم زاسەداني 20 يۋنيا 1986 گودا پود پرەدسەداتەلستۆوم پرەزيدەنتا تۋرتسي ەۆرەنا ي س ۋچاستيەم پرەمەر-مينيسترا ت.وزالا، ناچالنيكا گەنشتابا ي منوگيح درۋگيح ۆىسشيح دولجنوستنىح ليتس "ودوبريل دوكلاد نا پرەدمەت پرينياتيا ۆسەي ناتسيەي پونياتيا كۋلتۋرى، كوتوروە سوستاۆلياەت وسنوۆۋ تۋرەتسكو-يسلامسكوگو سينتەزا". پودچەركيۆالوس، چتو "يستوچنيكامي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى تۋرتسي ياۆليايۋتسيا ي تيۋركسكايا كۋلتۋرا، ي يسلامسكايا كۋلتۋرا"[12].

وبراششاەت نا سەبيا ۆنيمانيە توت فاكت، چتو ك وبسۋجدەنيۋ پروبلەمى كۋلتۋرنوي يدەنتيچنوستي ۆ تۋرتسي پريۆلەكايۋتسيا ۆىسشيە دولجنوستنىە ليتسا گوسۋدارستۆا. ترۋدنو ۆسپومنيت درۋگۋيۋ سترانۋ، ۆ كوتوروي كۋلتۋرنايا دوكترينا ستانوۆيلاس بى وسنوۆوي پوليتيچەسكوي ستراتەگي گوسۋدارستۆا نا منوگيە گودى.

چتو كاساەتسيا سۋششنوستي دوكترينى ت.وزالا، تو ۋ نەە ەست پروتيۆنيكي، سچيتايۋششيە، چتو "وزاليزم" ۆىتەسنياەت كەماليزم. ۆمەستە س تەم ۋ نەە نەمالو ستوروننيكوۆ. پوسلەدنيە پولاگايۋت، چتو سوۆرەمەننوە تۋرەتسكوە وبششەستۆو ۋجە دوستاتوچنو سوزرەلو دليا توگو، چتوبى يسپولزوۆات دليا تسەلەي مودەرنيزاتسي پوتەنتسيال يسلامسكيح دۆيجەني ي ودنوۆرەمەننو پرەدوتۆراششات ۆوزموجنوستي پريحودا ك ۆلاستي رەليگيوزنىح راديكالوۆ، نە پريبەگايا ك تاكتيكە ۆوەننىح پەرەۆوروتوۆ. كرۋپنەيشي پيساتەل تۋرتسي وكتاي اكبال لەتوم 1998 گودا پيسال: "سچيتاەتسيا، چتو تولكو ۆوەننىە ۆىستۋپايۋت پروتيۆ ستوروننيكوۆ رەاكتسي... اكتيۆنىە سيلى سترانى، ەە رازليچنىە ورگانيزاتسي، ەە رابوچيە، پرەدپرينيماتەلي، پرەپوداۆاتەلي، ۆسە پروسۆەششەننىە نارودنىە ماسسى ياۆليايۋتسيا زاششيتنيكامي رەسپۋبليكانسكيح رەفورم. نە بۋد ەتيح گراجدانسكيح سيل، چتو موگلي بى سدەلات ۆوەننىە؟" [13]

يزۆەستنىي تۋرەتسكي پوليتولوگ توكتامىش اتەش وتمەچاەت وسلابلەنيە پوزيتسي پرەجنەي بيۋروكراتي، وپوروي كوتوروي سلۋجيلا گوسۋدارستۆەننايا سوبستۆەننوست، ي پوياۆلەنيە نوۆوي تۋرەتسكوي ەليتى - "ۋپراۆليايۋششايا تۋرتسيەي گراجدانسكايا ۆلاست - ەتو ۆلاست كواليتسي، سوستاۆلەننوي يز تەح، كتو كونتروليرۋەت پرويزۆودستۆو بىتوۆوي تەحنيكي، اۆتوسبوركۋ ي سترويتەلنىە پودريادى" [13].

 

سيلنو وكرەپشايا ك كونتسۋ XX ۆەكا پرەدپرينيماتەلسكايا پروسلويكا، ي وسوبەننو ەە ۆەرحۋشكا، پرەدستاۆلەننايا نىنە نەسكولكيمي ۆەسما ۆلياتەلنىمي سويۋزامي پرەدپرينيماتەلەي، تورگوۆىمي، پرومىشلەننىمي پالاتامي كرۋپنىح گورودوۆ سترانى ي وتراسلەۆىمي سويۋزامي رابوتوداتەلەي، نە زاينتەرەسوۆانا ۆ كراينەم يسلاميزمە. رەشايا، پوددەرجيۆات لي كاكۋيۋ-ليبو يدەولوگيچەسكۋيۋ ينيتسياتيۆۋ اكتيۆيستوۆ ناتسيونالنو-يسلامسكوگو سينتەزا، وني وتسەنيۆايۋت ەە تسەلەسووبرازنوست دليا سۆوەگو بيزنەسا ي گوتوۆى ۆىستۋپيت پروتيۆ راديكاليزما كاك ناتسيوناليستيچەسكوگو، تاك ي يسلامسكوگو، پريۆودياششەگو ك كونفليكتام ي ۋگروجايۋششەگو ينتەگراتسي تۋرتسي ۆ ەس.

يسلامسكايا ينتەللەكتۋالنايا ەليتا تاكجە پروتيۆوستويت كراينەمۋ رەليگيوزنومۋ راديكاليزمۋ. يزۆەستنىي ۋچەنىي-بوگوسلوۆ، پروفەسسور ستامبۋلسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا ياشار نۋري وزتيۋرك پريزىۆاەت سووتەچەستۆەننيكوۆ يزۋچات يسلام حوتيا بى دليا توگو، چتوبى رازوبلاچات پوليتيكانوۆ وت رەليگي: "نارود دولجەن نا دەلە ۆىستۋپيت پروتيۆ تەح، كتو ەكسپلۋاتيرۋەت رەليگيۋ، كتو پود رەليگيوزنىم وبليچەم نارۋشاەت پراۆا چەلوۆەكا. نۋجنو نە وحات، ا رازوبلاچات، وسۋجدات، پروتيۆودەيستۆوۆات" [13].

ۆ سوۆرەمەننوي تۋرتسي پرويسحوديت زامەتنايا اداپتاتسيا ۋمەرەننىح يسلامسكيح پارتي ك سۆەتسكوي سيستەمە گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا ي ك تسەلەۆىم ۋستانوۆكام تۋرەتسكوي ەليتى. تاك، ۆ وفيتسيالنوي پروگراممە پرويسلامسكوي پارتي سپراۆەدليۆوستي ي رازۆيتيا (ۆو گلاۆە س ت.ەردوگانوم), ناحودياششەيسيا نىنە ۋ ۆلاستي، وتمەچەنو ۆ كاچەستۆە ۆاجنوي ۆنەشنەپوليتيچەسكوي زاداچي ۆستۋپلەنيە تۋرتسي ۆ ەس [14].

ليش ۆرەميا موجەت پوكازات ەففەكتيۆنوست نوۆىح تۋرەتسكيح كۋلتۋرنو-پوليتيچەسكيح دوكترين، چتو جە كاساەتسيا بولشينستۆا رەفورماتورسكيح يدەي اتاتيۋركا، تو وني ۋجە پروشلي يسپىتانيە ۆرەمەنەم.

 


وپۋبليكوۆانو ۆ جۋرنالە: «درۋجبا نارودوۆ» 2011, №10

 

 

 

ليتەراتۋرا ي پريمەچانيا:

1.  سم.، ناپريمەر: Frey F. W. The Turkish political elite. Cambridge, M.T.T.Press, 1965; ۆاسيلەۆل. يستورياۆوستوكا. ۆدۆۋحتوماح. ت. 2. م.، 1994, ۆىسشاياشكولا; ۆاسيلەۆا. پەرسيدسكيزاليۆ ۆ ەپيتسەنترە بۋري. م.، ناۋكا، 1983; فادەەۆا ي. كونتسەپتسيا ۆلاستي نا بليجنەم ۆوستوكە. م.، 1993, ناۋكا.

2. سوتنيچەنكوا. 2008. ۆەليكيە رەفورماتورى. دوستۋپنو: http://www.idelo.ru/508/23.html

3. ۆ رەزۋلتاتە پەرۆوي ميروۆوي ۆوينى تۋرتسيا پوتەريالا نە تولكو ۆسە سۆوي كولوني، نو ي زناچيتەلنۋيۋ چاست سوبستۆەننوي تەرريتوري، وككۋپيروۆاننۋيۋ ك ناچالۋ 1919 گودا سترانامي انتانتى، كوتورايا ۆۆەلا سۆوي فلوت ۆ پروليۆى. ۆ ماە 1919 گودا ۆ دوباۆلەنيە ك ەتومۋ گرەتسيا زانيالا يزمير ي پريلەگايۋششيە تەرريتوري. ۆ سووتۆەتستۆي س سەۆرسكيم دوگوۆوروم (10 اۆگۋستا 1920 گودا), پودپيساننىم سۋلتانوم مۋحاممەدوم VI دليا سوحرانەنيا سۆوەي ۆلاستي، ترونا ي ديناستي، سترانى انتانتى وستاۆيلي تۋرتسي پريمەرنو ترەت ەە نىنەشنەي تەرريتوري. تۋرەتسكايا ارميا بىل راسپۋششەنا. ۆ اۆگۋستە 1920 گودا ۆويسكا ستران انتانتى ۆزيالي پود سۆوي كونترول ستامبۋل. ودناكو ەششە ۆ 1919 گودۋ ۆ تۋرتسي ناچالسيا پروتسەسس ستيحينوگو فورميروۆانيا پارتيزانسكيح وتريادوۆ دليا بوربى س ينتەرۆەنتامي. ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوە دۆيجەنيە ۆوزگلاۆيل گەنەرال مۋستافا كەمال، ۆىدۆينۋۆشي لوزۋنگ: "نەزاۆيسيموست نارودا بۋدەت سپاسەنا پو ۆولە ي رەشەنيۋ ساموگو نارودا". ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنايا ۆوينا، پرودولجاۆشاياسيا وكولو پياتي لەت، زاۆەرشيلاس 24 يۋليا 1923 گودا پودپيسانيەم لوزانسكوگو دوگوۆورا. تاكيم وبرازوم، نە وستالوس نيكاكيح پرەگراد دليا سوزدانيا نوۆوگو تۋرەتسكوگو گوسۋدارستۆا، وسنوۆىۆايۋششەگوسيا نا ناتسيونالنوم ەدينستۆە. ەتو گوسۋدارستۆو فورميروۆالوس ۆ گرانيتساح نىنەشنەي تۋرەتسكوي رەسپۋبليكي. 29 وكتيابريا 1923 گودا بىلا پروۆوزگلاشەنا رەسپۋبليكا تۋرتسيا.

4. سم.: ۆاسيلەۆ ل. يستوريا ۆوستوكا. ۆ دۆۋح توماح. ت. 2. م.، 1994, ۆىسشايا شكولا.

5. شمۋەل نوي ەيزەنشتادت، يلي ايزەنشتادت (رود. ۆ 1923 گ. ۆ ۆارشاۆە) - يزرايلسكي سوتسيولوگ. وسنوۆنايا وبلاست زانياتي - سراۆنيتەلنوە يسسلەدوۆانيە تسيۆيليزاتسي زاپادا ي ۆوستوكا ۆ كونتەكستە پەرەحودا وت تراديتسيوننىح وبششەستۆ ك مودەرنىم.

6. ەيزەنشتادت ش. رەۆوليۋتسيا ي پرەوبرازوۆانيە وبششەستۆ. م.، 1999. س. 287.

7. فادەەۆا ي. كونتسەپتسيا ۆلاستي نا بليجنەم ۆوستوكە. م.، 1993. س. 154.

8.  ديۋمونل. Homo Aequalis I. م.، 2000. س. 16. فادەەۆا ي. 1993. كونتسەپتسيا ۆلاستي نا بليجنەم ۆوستوكە. م.، 1993. س. 62-63.

9.  سەنا ا. 2004. كۋلتۋرنايا سۆوبودا ي رازۆيتيە چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا // كۋلتۋرنايا سۆوبودا ۆ سوۆرەمەننوم منوگووبرازنوم ميرە. دوكلاد و رازۆيتي چەلوۆەكا 2004. پروون. س. 17-25.

10. فادەەۆا ي. كونتسەپتسيا ۆلاستي نا بليجنەم ۆوستوكە. م.، 1993. س. 63.

11. سيۋكياينەن  ل. 2009. سۆەتسكي حاراكتەر گوسۋدارستۆا: كونستيتۋتسيوننوە زاكرەپلەنيە پرينتسيپا لايتسيزما ي سپورى ۆوكرۋگ ەگو تولكوۆانيا. دوستۋپنو ۆ ينتەرنەتە: http://ru.fgulen.com/content/view/2268/18/

12. كيرەەۆ ن. مەتامورفوزى پراۆياششەي ەليتى تۋرتسي//پوليتيچەسكايا ەليتا بليجنەگو ۆوستوكا. م.، 2000. س. 78-92.

13. تسيت. پو: كيرەەۆ ن. مەتامورفوزى پراۆياششەي ەليتى تۋرتسي//پوليتيچەسكايا ەليتا بليجنەگو ۆوستوكا. م.، 2000. س. 90.

14. پروگرامما پارتي سپراۆەدليۆوستي ي رازۆيتيا، رازدەل: "ۆنەشنيايا پوليتيكا" http://www.akparti.org.tr/program.asp?dizin=50&hangisi=2#top

 

http://www.liberal.ru/articles/5455

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2103
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2517
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2202
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1624