«وتانداستار قورى» كەاق جانىنداعى قوعامدىق كوميسسيا وتىرىسى ءوتتى. جيىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراپىنان شەت ەلدەردەگى ەتنيكالىق قازاقتارعا وقۋلىقتار جىبەرۋ، اقمولا وبلىسىنىڭ  كراسنىي يار، شقو-نىڭ شىعىس اۋىلىنداعى شەتەلدەن كوشىپ كەلگەن قانداستارعا ارنالىپ سالىنعان ءۇي-ءجاي جانە رەپاترياتسيانى ىنتالاندىرۋ ماسەلەلەرى ء(ۇي-جايمەن، جەر تەلىمدەرىمەن، كوتەرمە قارجىلارمەن قامتۋ) تالقىلاندى. قانداستار ءومىرى مەن تۇرمىس-تىرشىلىگىنە بايلانىستى وزەكتى تاقىرىپتار قوزعالدى.

شەتەلدەگى قانداستارعا ارنالعان وقۋلىقتار مەن قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋشى قۇرالداردى ءالى دە جەتىلدرە ءتۇسۋ قاجەتتىگى باسا ايتىلدى. اتالعان ماسەلە بويىنشا قوعامدىق كوميسسيا مۇشەسى تۇركىتانۋ جانە التاي عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى قارجاۋباي سارتقوجاۇلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى قانداستار تۇراتىن مەملەكەتتەرمەن ۇكىمەت ارالىق كەلىسىم جاساپ، قاجەتتى كىتاپتاردى شىعارۋ قاجەت. رۋحاني قازىنانى شىعارۋعا اتسالىساتىن اۆتورلار اراسىندا قانداستاردان شىققان زيالى قاۋىم وكىلدەرى دە بولۋى كەرەك دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى. 

وسكەمەن جانە كوكشەتاۋ قالالارى شەتىنەن سالىنعان ۇيلەردىڭ ساپاسى مەن زاڭداستىرىلۋى بىرنەشە جىلدان بەرى ءالى شەشىمىن تاپپاعان. تۇرعىندار قىلىشىن سۇيرەپ قىس كەلسە پاتەر جالداپ، جاز مەزگىلىندە عانا وسى ۇيلەرگە كوشىپ كەلەدى ەكەن. 

كوكشەتاۋ قالاسى، كراسنىي يار اۋىلىنداعى ءۇش جاقتى كەلىسىم اياسىندا جالعا الىنعان پاتەرلەردى 1 شارشى مەترىن جالداۋ قۇنى 88 تەڭگە، ايىنا ورتاشا تولەم 6866 تەڭگەنى قۇرايدى. تۇرعىندار ساپاسىز ۇيگە تولەنەتىن ءۇيدى جالداۋ اقىسىنان باس تارتىپتى، ەسەسىنە حالىق بەرەشەگى 73,4 ملن. تەڭگەگە جەتكەن. حالىق كۇرمەۋى قيىن ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بيلىك وكىلدەرىنەن كوكمەك سۇرايدى. 

- 2019 جىلى قاراشا ايىندا ارىپتەستەرىمىزبەن كوكشەتاۋ قالاسى، كراسنىي يار اۋىلىنداعى ۇيلەردى كوزىمىزبەن كوردىك. كۇن ەندى سۋىتا باستاعان ەدى. 10-15 ءۇيدى ارالادىق. ۇيلەردىڭ جالپى جاعدايى ادام ايتقىسىز دارەجەگە جەتكەن. ءۇي قابىرعالارى وتە جۇقا، ىرگەتاسى جوق، ەدەندەرىنە قاراقاعاز توسەلگەن. توبە جاقتاۋلارى وتە جۇقا سالىنعان. 2009-2010 جىلدارى «نۇرلى كوش» باعدارلاماسىمەن سالىنعان ۇيلەردىڭ اربىرىنە سول كەزدەگى دوللار باعامىمەن 59 مىڭ دوللار قارجى جۇمسالعان. وسى ۇيلەردىڭ ساپاسىز سالىنعانىن، قارجىنىڭ تالان-تاراجىعا تۇسكەنىن ءبىر توپ دەپۋتاتتار ۇكىمەت باسشىسى اسقار ۇزاقبايۇلىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جىبەردىك. بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءبىر جولى بارلىق ۇيلەردى جەرىمەن بىرگە جەكەشەلەندىرىپ بەرۋ قاجەت دەيدى، -  قوعامدىق كوميسسيانىڭ جانە قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ الەۋمەتتىك – مادەني دامۋ جانە عىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى مۇرات باقتيارۇلى. 

قوعامدىق كوميسسيا وتىرىسىنا قاتىسقان قانداستار تاراپىنان ەگىن ەگىپ، مال باعۋعا مەملەكەت تاراپىنان جەر بەرىلە مە دەگەن سۇراقتار قويىلدى. شەتتەن كەلەتىن اعايىننىڭ باسىم بولىگى شارۋاشىلىقپەن اينالىسادى. جاۋاپتى مەكەمە باسشىلارى اقمولا، پاۆلودار، شىعىس قازاقستان جانە قوستاناي وبلىستارى قانداستارعا جەر تەلىمدەرىن بەرىپ، قابىلداۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.

تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە ايتا كەتەيىك، Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى قۇرىلعان 11 جىلدىڭ ىشىندە كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي كەلە جاتقان قوس تاقىرىپ بولاتىن بولسا، سونىڭ ءبىرى - قازاق كوشى-قونى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن شەتتەگى قانداستاردىڭ جاي-كۇيىنە ءھام ەلىمىزگە ورالعان قانداستاردىڭ تۇرمىس جاعدايى مەن قۇجات راسىمدەۋ سەكىلدى باستى ماسەلەلەرىنە قاتىستى پورتال بەتىندە مىڭعا جۋىق ماقالا جاريالاندى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى دا ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ شەتتەگى باۋىرلاردى ەلگە شاقىرۋ ءىسىن ءارى قاراي جالعاستارا بەرەتىنىن ايتىپ، ءوزىم دەپ كەلگەندەردى وزەككە تەپپەي، مەملەكەت، ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى باسقارۋ ورگاندارى وتانعا ورالعان ازاماتتارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋى كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارعى بەتتەگى اعايىندى اتاجۇرتقا الدىرتۋ تۋرالى باتىل ءھام تاريحي شەشىمىنىڭ ارقاسىندا قازاق كوشى-قونى مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق باعىتىنا اينالدى.  ەلباسىنىڭ «الىستاعى اعايىندارعا اق تىلەك» اتتى ايگىلى حاتى جاريالانعاننان باستاپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن 1,5 ميلليوننىڭ ۇستىندە ازامات ەلگە ورالدى.

«كوشى-قون تۋرالى» تۋرالى زاڭ دا قابىلداندى. مەملەكەتتىك باعدارلامالار دا ءتۇزىلدى. كوشى-قون كوميتەتتەرى قۇرىلدى. مۇنىڭ ءبارى دەرلىك قازاق كوشى-قونىنىڭ، قيىرداعى قازاقتىڭ قامى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان يگى ءىس ەدى...

ال ءدال وسى باستاما وزگە ەلدەردە قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ مىسالى، كورشىلەس قونىستانعان قىتايداعى ساياساتتى سالىستىرا سويلەيىك...

حالقىنىڭ سانى 1,5 ميللياردتان اسىپ جىعىلاتىن قىتاي دا ءوز قانداستارىن ەلىنە شاقىرعالى 70 جىلعا جۋىقتاپتى. قىتاي قانداستارى ءۇشىن ارنايى «قانداستار (مۇھاجىرلار) زاڭىن» قابىلداعان. ول دەسەڭىز، شانحايدا «قانداستار» ۋنيۆەرسيتەتىن سالدى. زاڭ بويىنشا كەز كەلگەن ءۇش اي ىشىندە ازاماتتىق الا الادى ەكەن. وعان قوسا، ۇكىمەت تەگىن ءۇي جانە تۇراقتى جۇمىسپەن قامتۋعا كەپىلدىك بەرگەن.

جاپونديادا دا جاعداي وسىنداي. تار كەزەڭدە تاعدىر تالكەگىمەن شەتەل اۋىپ كەتكەن قانداستارىن شاقىرىپ، تۇرعىن ءۇي، جۇمىس پەن بىلىممەن قامتاماسىز ەتتى. اسىرەسە برازيلياداعى قانداستاردى الدىرتۋدان باستادى. جاپوندار دا، نەمىستەر دە، باسقالار دا ءوز قانداستارىنا كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەلگە ورالىپ، ازاماتتىق الۋعا مۇمكىندىك جاساعان. ءتىپتى، بۇل زاڭمەن بەكىتىلگەن ەكەن.

Abai.kz