«اباي-اقپارات» قوعامدىق قورىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتi ايدوس سارىمدى كوزi قاراقتى جۇرت ساياساتتانۋشى رەتiندە جاقسى بiلەدi. بiلiپ قانا قويماي، ونىڭ ساراپتامالارىنا قۇلاقتارىن تۇرە جۇرەدi. گازەتiمiزدiڭ بەتiندە سوڭعى كەزدە مەملەكەتتiك تiل توڭiرەگiندە بiرقاتار وزەكتi ماقالالاردىڭ جاريالانعانى راس. وسى ماسەلەلەردi قاۋزاي وتىرا، ۇلتشىل ء(وز ءسوزi) ساياساتتانۋشىنىڭ پiكiرiن سۇراعاندى ءجون كوردiك. ەكەۋارا اڭگiمە تiل عانا ەمەس، ۇلت، مەملەكەت، قوعام جانە سانا جونiندە ءوربiدi.

- "تiلدەردi دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسىن" مۇقيات وقىپ شىققان بولارسىز. وسى باعدارلامانىڭ ماقساتتارىندا كورسەتiلگەندەي، "ەندiگi ون جىلدا قازاقستاندا قازاق تiلiن بiلەتiندەر سانى 95 پايىز، ال ورىس تiلiن بiلەتiندەر سانى 90 پايىزدان كەم بولماۋى تيiس" دەگەن ماسەلەنi قالاي تۇسiنەسiز؟ ەكi تiلدiڭ بiر تiلدiك ورتانى ءبولiسۋi, "بiر-بiرiنiڭ قۇقىعىن شەكتەمەي" ء(ماسiموۆتiڭ تiركەسi) قاتار ءومiر ءسۇرۋi مۇمكiن بە؟ وعان وسى باعدارلامادا ايتىلعان "2020 جىلى اعىلشىن تiلiن بiلەتiن تۇرعىندار سانى 20 پايىزعا جەتەعابىل بولادى" دەگەن مەجەنi قوسىڭىز...

«اباي-اقپارات» قوعامدىق قورىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتi ايدوس سارىمدى كوزi قاراقتى جۇرت ساياساتتانۋشى رەتiندە جاقسى بiلەدi. بiلiپ قانا قويماي، ونىڭ ساراپتامالارىنا قۇلاقتارىن تۇرە جۇرەدi. گازەتiمiزدiڭ بەتiندە سوڭعى كەزدە مەملەكەتتiك تiل توڭiرەگiندە بiرقاتار وزەكتi ماقالالاردىڭ جاريالانعانى راس. وسى ماسەلەلەردi قاۋزاي وتىرا، ۇلتشىل ء(وز ءسوزi) ساياساتتانۋشىنىڭ پiكiرiن سۇراعاندى ءجون كوردiك. ەكەۋارا اڭگiمە تiل عانا ەمەس، ۇلت، مەملەكەت، قوعام جانە سانا جونiندە ءوربiدi.

- "تiلدەردi دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسىن" مۇقيات وقىپ شىققان بولارسىز. وسى باعدارلامانىڭ ماقساتتارىندا كورسەتiلگەندەي، "ەندiگi ون جىلدا قازاقستاندا قازاق تiلiن بiلەتiندەر سانى 95 پايىز، ال ورىس تiلiن بiلەتiندەر سانى 90 پايىزدان كەم بولماۋى تيiس" دەگەن ماسەلەنi قالاي تۇسiنەسiز؟ ەكi تiلدiڭ بiر تiلدiك ورتانى ءبولiسۋi, "بiر-بiرiنiڭ قۇقىعىن شەكتەمەي" ء(ماسiموۆتiڭ تiركەسi) قاتار ءومiر ءسۇرۋi مۇمكiن بە؟ وعان وسى باعدارلامادا ايتىلعان "2020 جىلى اعىلشىن تiلiن بiلەتiن تۇرعىندار سانى 20 پايىزعا جەتەعابىل بولادى" دەگەن مەجەنi قوسىڭىز...

- ارينە، قاراپ شىقتىم. الايدا بۇل قۇجاتقا كوڭiلiم تولمادى. سەبەبiن ايتايىن. بiرiنشiدەن، بۇل قۇجات - كوپتەگەن مامiلە مەن كومپروميستەردiڭ قۇجاتى ەكەنi انىق. سوندىقتان دا بولار، كوبiنەسە باياعى لەنيندiك "بiر ادىم العا، ەكi ادىم ارتقا" دەگەن ۇستانىمداردان قۇرالعانداي اسەر ەتەدi. ءسوز جوق، مىقتى جاقتارى دا بار. بiراق ەڭ باستىسى - بiز قاي مەملەكەتتە ءومiر سۇرەمiز جانە ول مەملەكەتتiڭ تiلi قانداي بولماق دەگەن ماسەلەلەر اشىق ايتىلۋى كەرەك سياقتى. ەكiنشiدەن، مەملەكەتتiڭ اتقارار مiندەتتەرi مەن ۇكiمەتتiڭ وزiنە الار مiندەتتەمەلەرi انىقتالماعان. بۇرىنعى باعدارلامادا، ايتەۋiر ناقتى مەجەلەر بار بولاتىن: وسى وبلىس وسىنداي جىلى، مىنا مينيسترلiك مىناداي جىلى مەملەكەتتiك تiلگە كوشەدi دەگەن. بۇل جولى ۇكiمەتتەگiلەر جالپى حالىقتىڭ قانشا پايىزى قاي جىلى قاي مەجەدە تiل ۇيرەنۋi كەرەك دەگەنمەن شەكتەلiپتi. شىندىعىن ايتساق، مەملەكەتتiك تiلدiڭ اڭگiمەسi ءدال وسى ۇكiمەتتiڭ وزiنەن باستالۋى قاجەت. ۇشiنشiدەن، ۇشتiلدiلiك ماسەلەسi. بيلiك، ءسوزسiز، ەلدەگi تىنىشتىقتى قالايدى. دەگەنمەن ەلدiڭ باسىم كوپشiلiگi ءوز تiلiنiڭ بۇگiنگi حالi مەن بولاشاعىنا الاڭداپ وتىرسا، بۇگiنگi ماردىمسىز، بەلسiز ساياساتقا قارسى نارازىلىعىن اشىق بiلدiرiپ وتىرسا، قايداعى "تىنىشتىق"? "قۇقىقتار" تۋرالى سوزدەر دە بوس اڭگiمە. قازاق تiلiنiڭ دامۋى، ونىڭ شىن مانiندەگi مەملەكەتتiك تiلگە اينالۋى ورىس تiلiنiڭ دە، اعىلشىن تiلiنiڭ دە "قۇقىعىن تاپتامايدى". ورىس تiلi دە، اعىلشىن تiلi دە قازاقسىز دا، قازاقستانسىز دا ەمiن-ەركiن دامي الادى. ولاردىڭ وراسان زور نارىعى بار. وزiمiزدەن باستايىقشى. مىسالى مەن قازاق تiلiن بالا كەزدەن بiلەمiن. بەس-التى جاسقا دەيiن ورىس تiلiن بiلگەن جوقپىن. بiراق سول كەزدەگi ءتارتiپ بويىنشا تەز ارادا ۇيرەنiپ الدىم. نەگە؟ قوعامنىڭ، مەملەكەتتiڭ تالابى بولدى. "ورىس تiلiن بiلمەۋ - ۇيات، ورىس تiلiن بiلمەسەڭ نان تابا الماي قالاسىڭ" دەگەن تۇسiنiك بولدى. ەشقانداي وقۋلىق نە ادiستەمەنi قاجەت ەتكەن جوقپىز، كەرەمەت مۇعالiمدi, تەگiن كۋرستاردى iزدەگەن جوقپىز. مiنە، مەملەكەتتiك تiل دەگەن وسى! وكiنiشكە قاراي، كەڭەس مەكتەبi شەت تiلدەرiن دۇرىس وقىتپادى. ونى ۇيرەنسiن، بiلسiن دەگەن جوق. سونىڭ دالەلi - كەڭەس زامانىندا ون جىل مەكتەپ، بەس جىل ينستيتۋتتى تامامداعاندار شەت تiلدەرiن ۇيرەنبەي شىعاتىن. قاجەتتiلiك بولمادى. ەسەسiنە بۇگiنگi جاستار ءوز ىقىلاسىمەن اعىلشىن، اراب، يسپان، قىتاي، فرانتسۋز تiلدەرiن تەز ارادا ۇيرەنiپ الادى. وزدەرi ءۇشiن. سەبەبi الەمدi كورگiسi بار، وقۋ وقىپ، شەتەلگە جۇمىسقا بارعىسى كەلەدi. مەن دە شاما-شارقىم جەتكەنشە قازiر اعىلشىن تiلiن ۇيرەنiپ ءجۇرمiن. سەبەبi بولاشاقتا اعىلشىن تiلiندە ەركiن سويلەپ، ماقالا جازعىم كەلەدi. قاجەتتiلiكتiڭ كۇشi وسى. ال بiزدiڭ انا تiلiمiزگە كەلسەك، باستى ماسەلە بiز وسى قاجەتتiلiكتi تۋعىزا المادىق. وعان تەك بيلiك، تەك قانا قازاق كiنالi ەمەس. بارلىعىمىز دا كiنالiمiز. بارiنە قورقاقتىق پەن شورقاقتىق كiنالi. بيلiك - قورقاقتىعى ءۇشiن، بiز بيلiككە سەس كورسەتە الماي، قورقىتا الماعانىمىز ءۇشiن. وسى سەبەپتi دە سوڭعى كەزدەرi كوپ داۋ تۋعىزعان "مەملەكەتتiك تiل تۋرالى زاڭناماعا وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگiزۋ جونiندەگi زاڭ جوباسىن" تولىق قولدايمىن. بارلىعىن دا مەملەكەتتەن، مەملەكەتتiك اپپاراتتان باستاۋ قاجەت. مەملەكەتتiڭ تiلگە دەگەن كوزقاراسى وزگەرمەي، ەشتەڭە دە وزگەرمەيدi. قوعام دا، بيزنەس تە، باسقاسى دا مەملەكەتكە قاراپ بوي تۇزەيدi. سونداي ەلمiز بiز. وسى تۇرعىدا بiزدەر مادەنيەت مينيسترلiگi ازiرلەگەن جوبانى قولداپ، ونىڭ بارىنشا كۇشەيە تۇسۋiنە قىزمەت جاساعانىمىز ابزال. ەرتەڭ بۇل قۇجات ۇكiمەتتەن ءوتiپ، پارلامەنتكە تۇسكەن كەزدە، بiراز "جۇدەيتiنi" بەلگiلi. ورىستiلدi, ورىسجاندى دەپۋتاتتارىمىز ونى ابدەن "جۇدەتiپ", "جۇتاتىپ" جiبەرۋi دە ىقتيمال. ۇلت بولامىز، ۇلتپىز دەسەك، بiرiگiپ ونىڭ ودان دا بەتەر "سەمiرۋiنە" جۇمىس iستەسەك! تەك ايقاي-شۋمەن عانا ەمەس، تيiستi كواليتسيالار قۇرىپ، جاقسى لوببيست بولا بiلسەك! جانىمىزعا وزگە ۇلت وكiلدەرiن دە توپتاستىرا بiلسەك! ماسەلە سوندا عانا العا جىلجيدى. ال ەگەر "قازاقتىڭ كۇنi قازاقپەن", "سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن بادىراق كوز" دەپ جۇرە بەرسەك، تiل ماسەلەسiن الداعى جيىرما جىلدا دا شەشiپ بولمايمىز.

- ساراپشىلار وسى باعدارلامانىڭ الدىڭعى، 2001-2010 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماعا ەگiز قوزىداي ۇقساستىعىن ايتادى. بiراق الدىڭعىسىنىڭ وڭدى ناتيجەلەرi بولعان جوق. ال وسى باعدارلامانىڭ "تاعدىرى" نەشiك بولماق، قالاي ويلايسىز؟

- مەنiڭ ويىمشا، باستى ماسەلە باعدارلامادا ەمەس، ساياسي جiگەردە. ەگەر بيلiك ساياسي جiگەر تانىتاتىن بولسا، مەملەكەتتiك تiلدi جاقسى قارقىنمەن دامىتامىز دەگەن شىن نيەتi بولسا، بiر عانا زاڭنىڭ ءوزi دە جەتەتiن ەدi. بۇل - بiر ماسەلە. ەكiنشi ۇلكەن ماسەلە - ورىستار مەن ورىستiلدiلەر. بۇنىڭ ارتىندا ۇلكەن ساياسات جاتىر. شىنىن ايتايىقشى: ەلiمiزدە تۇرىپ جاتقان ورىستاردىڭ بiرازى ءۇشiن قازاق تiلiنiڭ قۇنى - كوك تيىن. الدارىنا ءجۇز تەگiن وقۋلىق، ءجۇز كومپيۋتەرلiك باعدارلاما، نوبەل سىيلىعىن العان ءجۇز مۇعالiمدi اكەلiپ وقىتساق تا، وقىعىسى جوق. ەش نيەت-ىنتا بiلدiرمەيدi. تiپتi پۋشكين، گوگول، تولستويدى تiرiلتiپ اكەلiپ، "جiگiتتەر، قازاق تiلiن بiلiڭدەر، ۇيرەنiڭدەر" دەسەك تە ۇيرەنبەيدi. قۇلىق جوق، كوكiرەگi جiبەرمەيدi. ميلارىنا قاتقان يمپەريالىق، شوۆينيستiك سانا جiبەرمەيدi. ءتۇپتiڭ-تۇبiندە "قازاق مەملەكەتi قۇردىمعا كەتەدi, ەرتە مە، كەش پە، رەسەي-ماتۋشكانىڭ ەتەگiنە جابىسادى" دەگەن شايتان ۇمiتتەرi دە جوق ەمەس. تiپتi سوڭعى ايتىستار كەزiندە ولار "كەدەندiك وداق قۇرىپ جاتىر ەمەسپiز بە؟ قازاق تiلiنiڭ نە قاجەتi بار؟" دەگەندi جيi ايتاتىن بولىپ كەتتi. بۇل نەنi كورسەتەدi? نەنi مەڭزەيدi? ەڭ الدىمەن بiزدەر قازاق مەملەكەتiن، قازاق ۇلتتىق مەملەكەتتiگiن كۇشەيتۋiمiز كەرەك. مەملەكەت پەن ۇلت ەگiز ۇعىمدار. مەملەكەتتiڭ يەسi - قازاق. ولاي بولاتىن بولسا، بiزدەر قازاق ۇلتتىق مەملەكەتi دەگەندi باتىل ايتىپ، ەندiرە بەرۋiمiز كەرەك. ەڭ الدىمەن ءوزiمiزدiڭ سانامىزعا. ءوزiمiز ايقىن سەنەتiن بولساق، ونى باسقالار دە سەزiنەدi. ءوزiمiز جارتىلاي شالا سەنiپ جاتساق، ءار كەزدەسۋدە ءوزiمiزدi-ءوزiمiز كەمسiتiپ، قايتا-قايتا جەرلەي بەرەتiن بولساق، اقىرزامانشىلدىعىمىزدان ايرىلماساق، بۇل مەملەكەتتiڭ قازاقتiكi ەكەنiنە كiم سەنبەك؟ مەملەكەت تە، ۇلت تا - وزدەرiن كۇندە الەمگە پاش ەتەتiن ينستيتۋتتار. ۇلت، مەملەكەت ەكەنiڭدi كۇن سايىن دالەلدەي الماساڭ - وعان وزگە دە، بiرازدان سوڭ ءوزiڭ دە سەنiمسiزدiك بiلدiرەسiڭ. بۇل - ءومiر زاڭى. ولاي بولاتىن بولسا، بiزدەر ورىستارعا دا، الەمگە دە بiر نارسەنi اشىق ايتۋىمىز قاجەت: كەدەندiك وداق - قازاق مەملەكەتiن جەرلەۋ ەمەس! ول ۋاقىتشا ەكونوميكالىق قۇرىلىم دەپ ءوزiمiزدi, ارتىنان وزگەنi سەندiرۋiمiز قاجەت. جەڭiستiڭ بارلىعى ساناداعى، جۇرەكتەگi جەڭiستەن باستالادى. ال بiز بولساق كوبiنەسە مايدان شەبiنە جەتپەي جاتىپ مۇقالىپ كەتەمiز. ۇلتتىق رۋحتى تاۋدان، تاستان، حاننىڭ باسىنان iزدەپ جاتامىز. ول دۇرىس ەمەس. ۇلتتىق رۋح سانا مەن جۇرەكتەن باستالادى. Iشiڭنەن تابىلماعان دۇنيەنi سىرتتان تابۋ مۇمكiن ەمەس. رۋح - بالداق ەمەس. رۋح - ادام كوزiنە كورiنبەس، تابيعاتى بولەك حيميا، قۋات، عاجايىپ كۇش. ولاي بولسا، تiل ماسەلەسiندە باعدارلامادان بۇرىن، باعدارلامانىڭ الدىندا رۋح پەن جiگەر تۇرۋى كەرەك.

- ءۇش تۇعىرلى تiل تۋرالى. مىسالعا سiزدi الايىق. بىلايشا قاراعاندا، بۇگiنگi بيلiكتiڭ "قازاقستان ازاماتتارى ءۇش تiلدە: قازاق، ورىس، اعىلشىن تiلدەرiن بiلۋi كەرەك" دەگەن ۇرانىن ناقتى جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ بiرiسiز. بiراق 17 ميلليون حالىقتىڭ بارiنەن ءۇش تiلدە بiلiم الۋدى تالاپ ەتە الامىز با؟ مەنiڭ بايقاعانىم، قازiرگi شەتەلدە وقىعان جاستار، جالپى قالادا وقىعان جاستار اراسىندا قازاقشا-ورىسشا-اعىلشىنشا سوزدەردi ارالاستىرىپ، شاتىپ-بۇتىپ سويلەۋ ادەتكە سiڭiپ بارادى. "تiلبۇزار" دەگەن وسى ەمەس پە؟

- رۇقسات ەتسەڭiز، اڭگiمەنi "تiلبۇزار" دەگەننەن باستايىن. بiزدەردە ءالi دە بولسا تiل ماسەلەسiندە كوپتەگەن كەرەعار تۇسiنiكتەر، ميفتەر مەن ستەرەوتيپتەر باسىم. تiل - قۇران ەمەس. ول - تiرi اعزا. تiرi اعزا بولعاندىقتان، ول ۇنەمi دامۋ ۇستiندە. تiل فەنومەنi مىنادا: تiلدiڭ ءوز وكتەمدiگi بار، وعان ادامنىڭ وكتەمدiگi جۇرمەيدi. قوعام، قوعامدىق سانا وزگەرگەن سايىن تiل دە وزگەرiپ وتىرادى. اباي مەن ماحامبەتتەر تiرiلiپ كەلسە، "مىنا ۇرپاقتارىمىز انا تiلiمiزدi ابدەن قويىرتپاقتاتىپ جiبەرiپتi عوي" دەگەن ۇستانىمعا كەلەر ەدi. بiزدەن كەيiن كەلەتiن ۇرپاقتار ءۇشiن بۇگiنگi تiلiمiز تىم تۇرپايى بولىپ كورiنۋi دە عاجاپ ەمەس. سوڭعى جيىرما جىلدىڭ iشiندە تiلiمiزگە قانشاما ءسوز قوسىلدى؟! قاجەتتiلiك تۋعان كەزدە تiل كورپۋسى جاڭارىپ وتىرادى. 19-شى عاسىرداعى بابالارىمىزعا سول كەزدەگi تiرشiلiگi ءۇشiن اباي مەن شاكارiمنiڭ تiلi جەتكiلiكتi بولدى. اباي مەن شاكارiمگە تار بولۋى مۇمكiن، بiراق حالىق ءۇشiن، كۇندەلiكتi عۇمىرى ءۇشiن سول كەزدەگi قازاق تiلi جەتiپ جاتتى. جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا يندۋسترياليزاتسيا زامانى باستالدى. تiل بiرشاما جاڭاردى. جاڭا ۇعىمدار، جاڭا تۇسiنiكتەر تiلiمiزگە كوپتەپ ەنiپ جاتتى. بiرازى سiڭدi, بiرازى ۋاقىت تەزiنەن وتە المادى. بۇگiن اقپاراتتاندىرۋ زامانىنا كەلiپ جەتتiك. بۇل زاماننىڭ ءوز تالابى مەن مiندەتتەرi بار. تiلiمiز دە بەيiمدەلۋi كەرەك. سەبەبi زامانعا تiلiمiز بەيiمدەلمەسە، بiزدەر دە بەيiمدەلە المايمىز. جاڭا ايتىپ ەدiم عوي، تiلدiڭ ادامعا جاسايتىن وكتەمدiگi بار دەپ. ەگەر تiلiمiز بەيiمدەلمەسە، وندا بiزدەر زامانعا قارسى شىعامىز، ونى شىن نيەتiمiزبەن قابىلداي المايمىز.
تاعى بiر ماسەلە. بiز تiلiمiزدi جاقسى كورەمiز، ماقتان تۇتامىز، كيەلi دەپ سانايمىز. تiل - بiزدiڭ قازاقتىعىمىزدىڭ كەپiلi. مەملەكەتتiگiمiزدiڭ مىزعىماس نىشانى. الايدا الدانباۋىمىز كەرەك. بiزدiڭ تiلiمiز ءالi دە بولسا زاماناۋي دەڭگەيدە دامىعان جوق. گۋمانيتارلىق سالا ءۇشiن جەتكiلiكتi بولسا دا، تەحنولوگيا مەن جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى ءۇشiن جەتكiلiكتi ەمەس. ارينە، قازاق تiلiندە حيميا تۋرالى دا، ماتەماتيكا تۋرالى دا ماقالا جازۋعا بولادى. دەگەنمەن قازاق تiلi بۇل عىلىمداردى زەرتتەپ-بiلۋ ءۇشiن ازدىق ەتەدi. بۇل - تەك قازاقتىڭ تراگەدياسى ەمەس، بارلىق از ۇلتتار مەن حالىقتاردىڭ پروبلەماسى. از ۇلتتار بۇل ماسەلەنi نەگiزiنەن بiر جولمەن شەشۋدە: اعىلشىن تiلi ارقىلى. سەبەبi, شىنىن ايتۋ كەرەك، ورىس تiلiنiڭ ءوزi ارتتا قالىپ بارادى. ورىس تiلiندە ءارi كەتسە 500 مىڭ ءسوز بولسا، اعىلشىن تiلiنiڭ قورى 1 ميلليون سوزدەن اسىپ كەتتi. ياعني بiزدەر ءۇشiن قوستiلدiلiك (نەمەسە ۇشتiلدiلiك) - ومiرلiك قاجەتتiلiك. ماسەلە تەك ساياسي تاڭداۋىمىزدا. ەگەر ورىس يمپەرياسىنىڭ اياسىنان شىعامىز دەسەك، بولاشاقتا بiزدەر اعىلشىن تiلiنە كوپ مۇمكiندiك جاساۋىمىز قاجەت. لاتىن قارپiنە كوشۋ ماسەلەسiن باتىل ايتۋىمىز قاجەت. ءوز باسىم بولاشاقتاعى قازاق جاستارىنىڭ ءۇش تiلدە سويلەگەنiن قالايمىن: قازاق تiلi, اعىلشىن تiلi جانە تۇرiك تiلi. بۇدان ارتىق بiلەمiن دەۋشiلەرگە شەكتەۋ جوق. ومiردەن بايقاعانىم، تiل بiلگەننەن ەشكiم ۇتىلمايدى. بiراق تiلدiك ساياساتتىڭ نەگiزi ءسوزسiز قازاق تiلi بولۋى تيiس. بولادى دا! بالا كەزدەن ءۇش تiلدi ۇيرەتەمiز دەگەنiمiز دە بوس اڭگiمە. بالانىڭ ميىن اتالا قىلۋدىڭ جولى بۇل. كەم دەگەندە ەس جيناپ، كiشكەنە بولسا دا ساناسى قاتقان بالاعا شەت تiلدەرiن وقىتا باستاۋ كەرەك. وعان دەيiنگi ءتالiم-تاربيە تەك انا تiلiندە جۇرگiزiلۋi تيiس. تاعى بiر جايتتى ايتپاسا بولمايدى. ۇشتiلدiلiك دەپ قانشا سايراساق تا، ونى پراكتيكالىق تۇرعىدان iسكە اسىرۋ مۇمكiن ەمەس. اۋىل مەن قالا ماسەلەسiن الايىق. كوپتەگەن ەلدiمەكەندەردە اعىلشىن تiلi تۇگiل، ورىس تiلiنiڭ كاسiبي مامانى جوق. كوپتەگەن اۋىلداردا قازاق تiلiنiڭ ماماندارى جوق. ولاي بولاتىن بولسا ادام قۇقىقتارى دەگەن ماسەلە تۋىندايدى. كونستيتۋتسيا بويىنشا بiلiم الۋعا بارلىق ادامنىڭ تەڭ قۇقىعى بار. ەرتەڭگi كۇنi قالانىڭ بالاسى ءۇش تiلدە، اۋىلدىڭ بالاسى ەكi تiلدi ارەڭ ۇيرەنiپ وقۋعا تۇسەتiن بولسا، كiم جەڭەدi? بۇل دا ۇلكەن ماسەلە!

- قازاقستاندا قانشا حالىق مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرگەن؟ وسى ورايدا، بiر-بiرiنە كەرەعار ءارتۇرلi دەرەك ايتىلادى. قازاق تiلiندە قانشا ادام سويلەيتiنiن ساناۋ دا ساياسات پا؟

- ءوز باسىم ەلiمiزدەگi رەسمي ستاتيستيكاعا سەنە بەرمەيمiن. بiزدە شىنايى ستاتيستيكا جوق! اسiرەسە، تiل ساياساتىنا كەلگەن كەزدە. ءاربiر ساننىڭ ارتىندا ساياسي ويىن جاتىر. شامامەن ۇلتتىق ساناقتىڭ دەرەكتەرiنە سۇيەنۋگە بولاتىن شىعار. ولاي بولاتىن بولسا، پرەزيدەنتتiڭ ايتىپ جۇرگەن دەرەگiنە سەنiم باسىمىراق. ءماسiموۆتiڭ دەرەگiن الار بولساق - ويدان الىنعان كورسەتكiش. وتارلانعان سانانىڭ ايقىن دالەلi. قازاقشا بiلەتiندەردiڭ سانىن قاراپايىم عانا قازاقى ەسەپپەن دە ولشەۋگە بولادى. مىسالى وڭتۇستiك پەن باتىس وڭiرلەردiڭ باسىم كوپشiلiگi قازاقشا بiلەدi يا تۇسiنەدi دەيiك. ورتاشا ەسەپپەن بۇل وبلىستاردا ەلiمiزدiڭ 50-55 پايىز حالقى تۇرادى. سولتۇستiك پەن شىعىستاعى ايماقتاردا تۇراتىن حالىقتىڭ جارتىسى قازاق تiلiن بiلەدi دەپ تۇسiنسەك، ەلiمiزدiڭ كەم دەگەندە 70 پايىزى قازاق تiلiن بiلەدi نە تۇسiنەدi دەپ پايىمداۋىمىزعا بولاتىن شىعار!

- ساياسات دەمەكشi, تامىز ايىنىڭ باسىنداعى ينتەرنەتتە مەملەكەتتiك تiل ساياساتىنا قاتىستى جوبا تۋرالى شۋ شىقتى. 2-3 كۇندە 4700 ادام وسى جوبا جونiندە پiكiر جازىپ قالدىرعان! جالپى، قازiر مەملەكەتتiك تiلگە قاتىستى ينتەرنەتتە تەرiس پيعىلداعى پiكiر بiلدiرگەندەردiڭ بەلسەندiلiگi ارتقان سياقتى. سولاردىڭ ەكپiنەن ەمەس پە، مادەنيەت مينيسترلiگi "بۇل كوپ جوبانىڭ بiرi, شيكi قۇجات" دەپ ارەڭ قۇتىلدى. اقىرى، "اكiمشiلiك ورگاندارىنا قۇجاتتار مەملەكەتتiك تiلمەن قاتار ورىس تiلiندە قابىلدانادى" دەگەن شەشiم قابىلدادى. وسى وقيعانىڭ ءوزi ارانداتۋ سياقتى اسەر قالدىرعان جوق پا؟

- بۇل - ابدەن ويلاناتىن ماسەلە. شىندىعىن ايتساق، بۇل زاڭنىڭ اينالاسىنداعى اڭگiمەلەر قازاق قاۋىمىنىڭ، قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ شيكiلiگiن كورسەتتi. ءالi دە بولسا ۇيىمشىل ەمەسپiز، قاجەتتi كەزدە ۇيىمداسا المايدى ەكەنبiز. ءوز باسىم ينتەرنەتتەگi, باسپاسوزدەگi پiكiرتالاستاردى مۇقيات زەرتتەپ شىقتىم. قازاق تiلiنە ءدال سونشاما ادام قارسى شىقتى دەپ سانامايمىن. قازاقتاردىڭ ورىستiلدi ديسكۋسسيالارعا، پiكiرتالاسقا از قاتىسقانى كورiنiپ تۇردى. بiراق ورىستiلدiلەردiڭ ۇستانىمدارىن جاريالاپ وتىرعانداردى تۇرتكiلەپ وتىرعان كوسەۋدiڭ بiرەۋ ەكەنi انىق بايقالدى. جۇمىسى بار، قىزمەتi بار ادام ون كۇن بويى ينتەرنەتتە پiكiر جازىپ وتىرمايدى. بۇلار - كاسiبي كوممەنتاتورلار. بۇلاردى ينتەرنەتتە "تروللدەر" دەپ اتايدى. تۇسiنۋiمشە، قازاق تiلiنە قارسى شىققاندار ءدال وسى "تروللدەر". ياعني ورىس ۇيىمدارىنىڭ ماڭىندا جۇرگەن كاسiبي پiكiر بiلدiرۋشiلەر. ولاردىڭ جۇمىسى - قوعامدىق پiكiر تۋعىزۋ. مىسالى كەز-كەلگەن ورىس سايتىنا مەنiڭ پiكiرiم جاريالانسا، ولار مەنiڭ اتا-تەگiمدi, جازعان-سىزعاندارىمدى تياناقتاپ، مەنi "جىن-شايتان" ەتۋگە تىرىسادى. ءوز باسىم وعان ەتiم ۇيرەنiپ العان. بiراق بiر نارسەنi اڭعارايىق: "تروللدەر" ۇيىمداسقان، بiر-بiرiنەن حابار-وشار الىپ وتىراتىن، ينتەرنەت-تەحنولوگيانى بiرشاما جاقسى مەڭگەرگەن توپ. سiز ۇناعان ماقالانى قولداپ، ۇناماعان ماقالاعا بiر نارازى پiكiر جازىپ، ونى ۇمىتىپ كەتەسiز. ال الگiلەر بولسا بiر-بiرiمەن حابارلاسىپ، حات الىسىپ، "داۆايتە، مىنا مامبەتتi يت قىلايىق" دەپ iسكە كiرiسەدi. ينتەرنەتكە ءارتۇرلi لاقاپ اتپەن كiرiپ، سان-الۋان پiكiر جازىپ، "كوپشiلiكتiڭ پiكiرiن" قولدان جاساپ شىعادى! ونى كورگەن بiزدiڭ باستىقتار، قاراپايىم ادامدار "شىنىمەن دە كوپشiلiكتiڭ پiكiرi وسىنداي ەكەن" دەگەن ويعا قالادى. سوڭعى كەزدە قازەكەڭدەر دە بۇل تەحنولوگيانى مەڭگەرە باستادى. بiراق، وكiنiشكە قاراي، بiزدiڭ "ينتەرنەت-باتىرلارىمىز" تەك قازاقپەن عانا ارپالىسادى. ورىسشاسى جوق، ورىستارمەن ايتىسقىسى دا كەلمەيدi. نەگiزi قازاق ينتەرنەتiنiڭ بولاشاعى، ارينە، قازاقشادا. بiراق بۇگiنگi وتپەلi كەزەڭدە تولىققاندى قازاق ينتەرنەتiن قالىپتاستىرۋ ءۇشiن بولىپ جاتقان شايقاستى الدىمەن ورىستiلدi فورۋمدارداعى جەڭiستەردەن باستاۋ كەرەك.
ەكiنشi بiر ماسەلە بار. ورىستiلدi ۇيىمدار وراسان زور بەلسەندiلiك تانىتىپ كەلەدi. رەسەيدە قۇرىلعان ۇيىمدار ارقىلى ولارعا ۇلكەن قارجىلىق تا، اقپاراتتىق تا، ساياسي دا كومەك كورسەتiپ كەلەدi. بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارجىلاي كومەك! ولاي بولسا، قازاق ۇيىمدارى دا بەلسەندiلiك تانىتا باستاۋى كەرەك. قازاق مەملەكەتi ءۇشiن رۋحاني شايقاستىڭ شەبi قازاق iشiندە ەمەس (بiزدەر "سiز-بiز" دەسiپ ءوز ماسەلەمiزدi شەشە الارمىز). رۋحاني-مادەني شايقاستىڭ الدىڭعى شەبi ورىستiلدiلەر، ونىڭ iشiندە ورىستiلدi قازاقتار. سولاردى ءوز جاعىمىزعا قاراتا بiلسەك، ءوز مادەنيەتiنە قايتا تابىستىرساق قانا جەڭiسكە جەتەمiز. جاڭاعى ينتەرنەتتەگi ايقاستاردى الايىق. بiز تەك قانا پiكiر ارانداتۋ ەكەن دەپ ايقايلاپ قالماۋىمىز كەرەك. ازامات رەتiندە سونداي پiكiرلەردiڭ ارانداتۋ ەكەنiن ايتىپ، سوتقا، پروكۋراتۋراعا شاعىمدانۋىمىز قاجەت. اسۇيگە كەلiپ "اح، يتتەر ەكەن!" دەگەنمەن ەش ماسەلە شەشiلمەيدi. ەگەر اسۇيدەگi ەركiن اڭگiمەلەرمەن جەڭiسكە جەتۋگە بولسا، بiزدەر ازاتتىعىمىزعا 70-شi جىلدارى جەتۋiمiز كەرەك ەدi. ءار وبلىستا بەلسەندi ون ادام تابىلسا، تالاي ماسەلەنi شەشۋگە بولار ەدi. قازiرگi ماقسات ءار وبلىستا قازاقتىڭ بەلسەندi ازاماتتارىن جيناپ، سولارعا قول ۇشىن بەرۋiمiز كەرەك. قازاق مەملەكەتiن تەك الماتى مەن استانادا ءجۇرiپ شەشە المايمىز. قاجەتتi زاڭدار مەن باعدارلامالار قابىلدانعان سوڭ، جاڭاعى ايتقان رۋحاني شايقاستىڭ نەگiزگi بولiگi ناقتى قالالاردا، اۋىلداردا جالعاسىن تابۋى قاجەت.

- تiلدi قورعاۋدا كورشi قىرعىزداردان ۇلگi الساق بولار ما؟ وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن ولاردا ورىس تiلi "رەسمي تiل" ەدi, قازiرگi جاعداي مۇلدە باسقاشا...

- ۇيات بولسا دا مويىندايىق، بiزدەردiڭ قىرعىز، تاجiك، گرۋزين باۋىرلاردان كوپ نارسەنi ۇيرەنەتiن جايىمىز بار. بiزدەر جاقىندا مۇرات اۋەزوۆ اعامىز باستاعان ۇلكەن توپپەن قىرعىزستاندا بولىپ قايتتىق. ىستىقكولدە قازاق پەن قىرعىز دوستىعىنا ارنالعان ۇلكەن باسقوسۋ بولدى. تەك قانا قازاق پەن قىرعىزدار ەمەس، وزگە ەتنوستاردىڭ دا وكiلدەرi قاتىستى. بايقاعانىمىز، قىرعىز ەلiندەگi ۇلتتىق ازشىلىقتار قىرعىز ەلiنە، تiلiنە، مەملەكەتiنە ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايدى ەكەن. الدىمىزعا ورىس دەپۋتاتى شىعىپ: "مەن ورىستەكتi قىرعىزبىن. وسى ەلدە عانا ءوسiپ-ونە الامىن، رەسەيگە بارىپ تۇرا المايمىن. سوندىقتان وسى مەملەكەتتiڭ تiلەۋiن تiلەيمiن" دەپ ءسوز سويلەدi. ەسەسiنە قازاقتار بiرگە ەرiپ بارعان بۋناكوۆ سياقتى ورىس-سلاۆيان بەلسەندiلەرiمەن ءسوز جارىستىرۋمەن بولدىق، تiپتi قاتتى-قاتتى سوزدەر ايتۋعا دا ءماجبۇر بولدىق. ءتۇبi بiزدەر بولاشاقتا ەلiمiزدە تۇرىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ بارلىعىن "قازاق" ەتۋiمiز كەرەك ەكەن. ولاردىڭ تەگi ورىس، كارiس، ۇيعىر بولۋى مۇمكiن، دiنi باسقا بولۋى مۇمكiن. بiراق بارلىعى دا قازاقتار. سەبەبi قازاق بiزدiڭ شىققان تەگiمiز عانا ەمەس، ول - مەملەكەتتiڭ اتى. ولاي بولسا، بiزدەر وسىنداي مەملەكەتشiل سانانى يگەرiپ، ونى دالەلدەپ، باسقالاردىڭ ساناسىنا قۇيىپ وتىرۋىمىز ابزال. جانە دە بiر نارسەنi ۇمىتپايىق. بiزدەر باسقا ەتنوس وكiلدەرiن "قازاق" قىلعانىمىز، ولاردى ءوز بولمىسىنان ايىرۋ، اسسيميلياتسيالاۋ دەگەن ءسوز ەمەس. كەزiندە اسسيميلياتسيانىڭ قۇرىعىنان ارەڭ قۇتىلعان ۇلت رەتiندە بiزدەردiڭ ەشكiمگە دە وزبىرلىق جاساۋعا قاقىمىز جوق. كەرiسiنشە، بiزدەر مىناداي "قازاق بولۋ - ەلدە تۇرىپ جاتقان ءاربiر وزگە ەتنوس وكiلi ءۇشiن ءوز بولمىسىن ساقتاۋدىڭ جولى" دەگەن تەزيستi دالەلدەپ شىققانىمىز دۇرىس. قازاق بولۋ ارقىلى سەن ۇيعىر، ورىس، نەمiس بولا الاسىڭ دەسەك، شiركiن!

- ساياساتتاعى تاباندىلىق تۋرالى سويلەسسەك. ا.سارسەنباەۆتىڭ قورىن باسقارعانىڭىز بار، بيلiككە قولايسىز مالiمدەمەلەرiڭiز بار، سiزدi بىلايعى جۇرت بيلiكتەن تىس، تاۋەلسiز ساياساتتانۋشى رەتiندە قابىلداپ ۇلگەرگەن ەدi. بiراق جىل باسىنداعى "رەفەرەندۋم دۇربەلەڭi" كەزiندە، وسى باستامانى قولداعانىڭىز بايقالدى... سەبەپ نە؟ الدە بيلiك جاعىنا اۋىسۋ ما؟

- ولاي ەمەس. ءوز باسىم بولشەۆيزمدi جەك كورەم. اسiرەسە ساياساتتاعى بولشەۆيزمدi. تۇسiندiرەيiن. مىسالى بiزدەردە قوعام ەكiگە جارىلعان. اق پەن قارا، جاقسىلىق پەن جاماندىق دەگەن سياقتى. بiراق تابيعاتتا، ومiردە تازا اق پەن تۇنىق قارا جوق. بۇگiن قوعامدا ەكi تۇسiنiك بار. بiرi - مىسالى "ەگەمەندiكi", ەكiنشiسi - "جاس الاشتىكi". بiرەۋi - بارلىعى تاماشا دەسە، ەكiنشiسi - بارلىعى ماسقارا دەپ وتىرادى. شىنىن ايتساق، حالىقتىڭ، كوپشiلiكتiڭ شىندىعى وسى ەكi كوزقاراستىڭ ءدال ورتاسىندا. ەكi جاقتiكi دە تاپ-تازا بولشەۆيزم. مەنi مويىندا، مويىنداماساڭ - جاۋسىڭ دەگەن كوزقاراس. كiپ-كiشكەنتاي گازەت بولا وتىرىپ، ەكەۋi دە حالىقتىڭ اتىنان سويلەگiسi كەلەدi. ەكەۋi دە بولشەۆيكتەردiڭ شينەلiنەن شىققاندىعىنان بولۋى كەرەك. ءوز باسىم تالاي جەردە بولامىن، كوپتەگەن ادامدارمەن تiلدەسەمiن. كوبiسiنiڭ ايتىپ وتىرعانى - وسى. قوعامدا ورتاق، ورتا كوزقاراستاردان گورi راديكالدى، شەكتەن شىققان ۇراندار باسىم بولىپ بارادى. ورتاق ويعا، بiرiگۋگە، ساليقالى، پاراساتتى ساياساتقا دەگەن سۇرانىس ازايىپ كەلەدi. بۇنىڭ ارتى جاقسىلىققا اپارمايدى. قوعامنىڭ ەڭ شەتكi پوزيتسياسىنا تۇرىپ الىپ، "ماعان قوسىلماعانداردىڭ بارلىعى يت ەكەن" دەۋگە بولا ما؟ اركiمنiڭ ءوز شىندىعى، ءوز تۇسiنiگi, ءوز جولى، ءوز ءتاسiلi بار. ماعان بiرەۋ بiردەڭە دەدi ەكەن دەپ، ءوز جولىم مەن ويىمنان باس تارتا المايمىن. ايتسا ايتا بەرسiن. ءار ادام ەڭ الدىمەن ءوز ارىنىڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدi. مەن ارىمنىڭ الدىندا تازامىن. ۇلتتىق مۇددەگە، مەملەكەت مۇددەسiنە قارسى شىققان جايىم جوق. ءوز كوزقاراستارىم مەن ۇستانىمدارىما بەرiكپiن. بiراق ءوز ۇستانىمدارىمدى كەيبiر ارiپتەستەرiمiز سياقتى ايعايمەن دالەلدەۋدەن اۋلاقپىن.

- سiزبەن قاتار جۇرگەن ە.قارين، ب.ابدiعاليەۆ سىندى ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتiك قىزمەتكە اۋىسۋى سiزدiڭ ساياسي ۇستانىمىڭىزعا اسەر ەتتi مە؟

- ەرلان دا، بەرiك تە - مەنiڭ جولداستارىم، ساياسي تۇرعىدان مۇراتتاس، ارمانداس ازاماتتارمىز
. كەزدەسكەن سايىن كوپتەگەن ماسەلە تۋرالى پiكiر الماسامىز، كەيبiر كەزدەرi تاريحي سانا، رۋحانيات سالاسىنداعى ورتاق شارالاردى iسكە اسىرۋعا تىرىسامىز. ارمانداس، مۇراتتاس ادامدار قالايدا بiر-بiرiنە اسەر ەتەدi. اسەرلەرi بار ەكەنi انىق. بiراق ولاردىڭ مەملەكەتتiك قىزمەتكە اۋىسۋى ماعان كەرەمەت اسەر ەتتi دەي المايمىن. وزiمە دە ونداي دۇنيەنi تالاي ۇسىنعان. سوڭعى كەزدەرi ءۇش-ءتورت پارتيا قاتارىنا شاقىرىپ، دەپۋتات بول دەگەندi ۇسىنىپ جاتىر. بiراق بۇگiنگi كۇنi مەنiڭ قوعام iشiندەگi جۇمىسىم، اعارتۋشىلىق، پۋبليتسيستيكالىق قىزمەتiم مانساپتان دا ماڭىزدىراق دەپ تۇسiنەمiن. سوندىقتان ول جاققا بارۋعا ىقىلاسىم جوق.

- قازاقستاندا قازiر تاۋەلسiز ساياساتتانۋشى بار ما؟

- جەتەرلiك. بiر قۋانتاتىنى، قازاقتiلدi ساياساتتانۋشىلاردىڭ قاتارى ءوسiپ كەلەدi.

- سەنات سايلاۋى ءوتتi. پارلامەنت جاڭا ماۋسىمعا دايىندىق ۇستiندە. "اق جول" كاسiپكەرلەرمەن تولىعىپ جاتىر. الدا - ءماجiلiس سايلاۋى. وسى وقيعالاردىڭ دۇرمەگiمەن ەلدەگi پارتيالىق ءومiر جاڭارا ما؟

- الداعى ءماجiلiس سايلاۋىنان ۇلكەن جاڭالىق كۇتiپ وتىرعان جوقپىن. كەلەدi - كەتەدi. ەگەر بiر پارتيالى مونوپوليانىڭ ورنىنا بiرجارىم پارتيالىق مونوپوليا ورناسا نە وزگەرەدi دەيسiز؟ بiر عانا كۇدiك بار: ەگەر سايلاۋ باياعى ادەتپەن ۇسقىنسىز وتەتiن بولسا، باتىسپەن ارامىز ناشارلاي تۇسەدi. باتىسپەن ارامىز قيىنداسا، رەسەيدەن باسقا تىعىلار جەر تابا المايمىز با دەپ قورقامىن. ادiلەتسiز سايلاۋ ورىسقا دەگەن تاۋەلدiلiگiمiزدi, كiرiپتارلىعىمىزدى اسىرا تۇسپەك. بۇل وتە قاۋiپتi. سايلاۋدىڭ ناتيجەسiندە پارلامەنتكە ەڭ بولماسا ەكi پارتيا وتسە، ساياسي جۇيە بiرشاما كۇردەلەنە تۇسەر ەدi. ساياسي قۇرىلىمنىڭ، جۇيەنiڭ كۇردەلەنۋi قوعامدىق ومiرگە دە تىڭ جاڭالىقتار الىپ كەلە الادى. بiراق بۇنداي ستسەناريدiڭ iسكە اساتىنىنا كۇمانiم بار.

- تاۋەلسiزدiكتiڭ 20 جىلىندا بiر بۋىن ۇرپاق دۇنيەگە كەلiپ، ءوسiپ جەتiلدi. ساياسي بيلiكتە ايتارلىقتاي كادرلىق وزگەرiس بولماسا دا، iشiنارا جاس بۋىن وكiلدەرi ساياسي قىزمەتكە ارالاسا باستادى. قازاق "الدىڭعى اربا قالاي بۇرىلسا..." دەگەندi بەكەر ايتپايدى عوي. قازiر مەملەكەتتiك بيلiكپەن ەندi اۋىزدانىپ جاتقان جاس بۋىن اعا بۋىننىڭ ىقپالىمەن جەمقورلىق، سىبايلاستىق، جەكە باستى كۇيتتەۋ سياقتى دەرتتەرگە شالدىقپاي ما؟ مەملەكەتشiل سانا قاشان قالىپتاسادى؟

- جاقسى بولسىن، جامان بولسىن، ءتاۋ ەتكەن تاۋەلسiزدiگiمiزدiڭ باستى ەكi جەمiسi بار - تاۋەلسiز جاس بۋىن جانە ۇلتتىق بيزنەس، ورتا تاپ. ەگەر وسى ەكi قۇبىلىستىڭ دامۋىنا ۇلكەن كەدەرگi بولماسا، بۇل ەكەۋi جاڭا سانانى قالىپتاستىرا الادى. ارينە، بۇگiنگi جاستار ءۇشiن، بiزدiڭ ۇرپاق ءۇشiن بەتكە ۇستار، ۇيرەنەر، تامسانىپ، ماقتانار نارسەلەر قالماي بارادى. بارلىق قۇندىلىقتار ارزانداپ، "دەۆالۆاتسياعا" ۇشىراپ بارا جاتقانداي. شىنىن ايتۋ كەرەك، بۇگiنگi قوعامدا بارشا قازاققا ءسوزi وتەر بەس اقساقال قالمادى. بۇل دا ۇلكەن قاۋiپ. بiراق، بايقاۋىمشا، قوعام قالاي لاستانسا، سونشالىقتى تازارۋعا دا ۇمتىلىپ جاتىر. بۇگiنگi كۇنi دۇنيەگە كەلگەن بالالارىنا قازاق جاستارى Iڭكار، ءمولدiر، كاۋسار، ءدiنiسلام، نۇراسىل، ەراسىل دەپ ات قويۋلارى دا تەگiن نارسە ەمەس. بۇگiنگi قوعام، اسiرەسە، جاستار شىندىقتى، شىنايىلىقتى، تازالىقتى، ادiلەتتiلiكتi اڭساپ كەلەدi. قاراپايىم حالىق، جاڭاعى مەن ايتقان ورتا تاپ ەشكiمگە قاراماي، بيلiكسiز، ءوز ەركiمەن بiراز دۇنيەلەردi iسكە اسىرىپ جاتىر. ياعني قوعام ءوز iشiنەن تازارۋعا نيەتتi. ەگەر وسى ۇدەرiسكە مەملەكەتتiك، ۇلتتىق دەڭگەيدەگi جiگەر، قايرات قوسىلسا، تالاي نارسەنi 10-15 جىلدا جاپىرىپ تاستاۋعا بولار ەدi. بۇگiنگi لاستانۋدان قۇتىلۋدىڭ جولى - رۋحانيات. بiرەۋلەر ونى دiننەن تاپسا، ەكiنشiلەر تاريحتىڭ تۇڭعيىعىنان iزدەپ جاتىر. بۇل دا - زاڭدى تاريحي فەنومەن. ءتۇبi بۇل iزدەنiستەر قازاق مەملەكەتتiگiن كۇشەيتۋگە اپارار بۇلاقتىڭ كوزi بولماق. مەن بۇعان يمانداي سەنەمiن.

سۇحباتتاسقان
گۇلبيعاش وماروۆا

01.09.2011 ج.

http://www.turkystan.kz/page.php?page_id=47&id=6527