جۇما, 26 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 5091 0 پىكىر 1 اقپان, 2013 ساعات 08:59

جۋلدىزتۋليباەۆا: سۆەدەنيا و چاگاتايسكوم ۋلۋسە ۆ "ۋلۋس-ي اربا-ي چينگيزي" (يستوريا)

سۆەدەنيا و چاگاتايسكوم ۋلۋسە ۆ "ۋلۋس-ي اربا-ي چينگيزي"

داننايا ستاتيا بىلا پودگوتوۆلەنا ۆ رامكاح مەجدۋنارودنوي ناۋچنوي كونفەرەنتسي "كىرگىزسكي كاگانات ۆ كونتەكستە تيۋركسكوي تسيۆيليزاتسي: پروبلەمى كىرگىزوۆەدەنيا", پوسۆياششەننوي 1170-لەتيۋ وبرازوۆانيا ۆەليكوگو كىرگىزسكوگو كاگاناتا، پروشەدشەي ۆ گ.بيشكەك 15-16 نويابريا 2012گ.

سوچينەنيە ميرزى ۋلۋگبەكا "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" ("چەتىرە ۋلۋسا چينگيزيدوۆ") يزۆەستنو ۋچەنىم، زانيمايۋششيمسيا يسسلەدوۆانيەم يستوري نارودوۆ تسەنترالنوي ازي سرەدنيح ۆەكوۆ. ۆ 1838 گ. پولكوۆنيك ۆيليام مايلس يزدال ۆ لوندونە پەرەۆود "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" نا انگليسكي يازىك پود نازۆانيەم "رودوسلوۆيە تيۋروك، يلي گەنەالوگيچەسكوە درەۆو تيۋروك ي تاتار" [1]. ودناكو سلەدۋەت وتمەتيت، چتو منوگيە ۆاجنىە سۆەدەنيا پو يستوري تيۋركسكيح نارودوۆ ۆ لوندونسكوم يزداني بىلي پروپۋششەنى يلي دونەسەنى نەۆەرنو، ي پو وتسەنكە ۆ. ۆ. بارتولدا "انگليسكي پەرەۆود ەتوي كنيگي، سدەلاننىي پولكوۆنيكوم مايلسوم، دالەكو نە موجەت بىت پريزنان ۋدوۆلەتۆوريتەلنىم" [2].

سۆەدەنيا و چاگاتايسكوم ۋلۋسە ۆ "ۋلۋس-ي اربا-ي چينگيزي"

داننايا ستاتيا بىلا پودگوتوۆلەنا ۆ رامكاح مەجدۋنارودنوي ناۋچنوي كونفەرەنتسي "كىرگىزسكي كاگانات ۆ كونتەكستە تيۋركسكوي تسيۆيليزاتسي: پروبلەمى كىرگىزوۆەدەنيا", پوسۆياششەننوي 1170-لەتيۋ وبرازوۆانيا ۆەليكوگو كىرگىزسكوگو كاگاناتا، پروشەدشەي ۆ گ.بيشكەك 15-16 نويابريا 2012گ.

سوچينەنيە ميرزى ۋلۋگبەكا "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" ("چەتىرە ۋلۋسا چينگيزيدوۆ") يزۆەستنو ۋچەنىم، زانيمايۋششيمسيا يسسلەدوۆانيەم يستوري نارودوۆ تسەنترالنوي ازي سرەدنيح ۆەكوۆ. ۆ 1838 گ. پولكوۆنيك ۆيليام مايلس يزدال ۆ لوندونە پەرەۆود "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" نا انگليسكي يازىك پود نازۆانيەم "رودوسلوۆيە تيۋروك، يلي گەنەالوگيچەسكوە درەۆو تيۋروك ي تاتار" [1]. ودناكو سلەدۋەت وتمەتيت، چتو منوگيە ۆاجنىە سۆەدەنيا پو يستوري تيۋركسكيح نارودوۆ ۆ لوندونسكوم يزداني بىلي پروپۋششەنى يلي دونەسەنى نەۆەرنو، ي پو وتسەنكە ۆ. ۆ. بارتولدا "انگليسكي پەرەۆود ەتوي كنيگي، سدەلاننىي پولكوۆنيكوم مايلسوم، دالەكو نە موجەت بىت پريزنان ۋدوۆلەتۆوريتەلنىم" [2].

ۆ 1941 گ. بىل يزدان ۆتوروي توم "سبورنيكا ماتەريالوۆ، وتنوسياششيحسيا ك يستوري زولوتوي وردى", ۆ كوتورىي ۆوشلي يزۆلەچەنيا يز سوچينەني پەرسويازىچنىح اۆتوروۆ، سوبراننىە ۆ.گ. تيزەنگاۋزەنوم ي وبرابوتاننىە ا.ا. روماسكەۆيچەم، س.ل. ۆولينىم. ۆ داننىي سبورنيك پود نومەروم XIII بىلي ۆكليۋچەنى يزۆلەچەنيا يز "انونيمنوگو سوچينەنيا "رودوسلوۆيە تيۋركوۆ", سدەلاننىە پو ۆىپيسكام ۆ.گ. تيزەنگاۋزەنا يز رۋكوپيسي بريتانسكوگو مۋزەيا ي سۆەرەننىە س پەرەۆودوم ۆ. مايلسا" ي پرەدستاۆليايۋششيە سوبوي سيلنو سوكراششەننىي پەرەۆود گلاۆى، پوسۆياششەننوي پراۆيتەليام ۋلۋسا دجۋچي [3].

اكادەميك ب.ا. احمەدوۆ ۆىسوكو وتسەنيل ترۋد ميرزى ۋلۋگبەكا. گوۆوريا و سترۋكتۋرە سوچينەنيا، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد نادو وتمەتيت تو، چتو اۆتور نە پودەليل سۆوە پرويزۆەدەنيە نا وپرەدەلەننىە گلاۆى يلي چاستي. ب.ا. احمەدوۆ ۆ سۆوەم پەرۆوم ي پوۆەرحنوستنوم يسسلەدوۆاني يستوچنيكا، يسحوديا يز توگو، چتو رەچ يدەت و چەتىرەح ۋلۋساح، ۋسلوۆنو پودەليل ەگو نا چەتىرە چاستي [4]. ودناكو پوزدنەە، پري بولەە گلۋبوكوم يزۋچەني ي پەرەۆودە نا ۋزبەكسكي يازىك، ب.ا. احمەدوۆ پريشەل ك زاكليۋچەنيۋ، چتو بولەە پراۆيلنىم بىلو بى ۋسلوۆنو رازدەليت سوچينەنيە نا ۆۆەدەنيە ي سەم گلاۆ.

ۆ 1994 گ. ۆ تاشكەنتە بىل يزدان پەرەۆود "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" نا ۋزبەكسكوم يازىكە. داننوە يزدانيە يزوبيلۋەت منوگوچيسلەننىمي وشيبكامي ي نەتوچنوستيامي. ۆپروچەم، كاك وتمەچايۋت سامي اۆتورى پەرەۆودا، يح كنيگا پرەدستاۆلياەت سوبوي "ليتەراتۋرنو-حۋدوجەستۆەننوە يزدانيە", چتو دەلاەت ەە مالوپريگودنوي دليا ناۋچنوگو يسپولزوۆانيا [5].

دليا يزۋچەنيا يستوري تيۋركسكيح نارودوۆ تسەنترالنوي ازي سوچينەنيە ميرزى ۋلۋگبەكا پرەدستاۆلياەت وسوبۋيۋ تسەننوست، تاك كاك زدەس پريۆودياتسيا وريگينالنىە سۆەدەنيا پو نازۆانيام پلەمەن يلي رازليچنىح تەرمينوۆ. ناپريمەر، "چتو تۋمان يمەەت دۆا زناچەنيا: پەرۆوە - 18 تىسياچ وزناچايۋت ودين تۋمان، ەتو مونگولسكي تۋمان، ەگو نا تيۋركسكوم يازىكە نازىۆايۋت "سو". ەسلي پياتدەسيات شتۋك [چەگو-ليبو] نازىۆايۋت ودنيم تۋمانوم، تو ەتوت تۋمان نا تيۋركسكوم يازىكە نازىۆايۋت "گارلاباي". ينتەرەسنى سۆەدەنيا يستوچنيكا و رازدەلەني پلەمەن ي ۆويسكا نا سەم چاستەي. پەرۆايا چاست بىلا نازۆانا بۋلدجۋنگار يلي كاراۋل، ۆتورايا چاست - بۋرۋنگار يلي مانگلاي، ترەتيا چاست - ۋنگار يلي ۋنكول، چەتۆەرتايا چاست - دجاۆانگار، پياتايا چاست - گۋل، شەستايا چاست - انراگۋل، سەدمايا - بۋستانگار. ۆ "ۋلۋس-ي اربا-ي چينگيزي" وپيسىۆايۋتسيا يح فۋنكتسي، پرەدنازناچەنيا ي كاك وني نازىۆايۋتسيا نا مونگولسكوم، ارابسكوم ي تيۋركسكوم يازىكاح.

ۆ "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" سودەرجاتسيا داننىە و رودوپلەمەننوم سوستاۆە نارودوۆ، و راسسەلەني ي رولي وپيسىۆاەمىح رودوۆ، ناسەلياۆشيح تسەنترالنۋيۋ ازيۋ. داننىە سۆەدەنيا نەوبحوديمى پري رازرابوتكە ۆوپروسوۆ ەتنوگەنەزا ي يزۋچەني يستوري فورميروۆانيا تيۋركسكيح نارودوۆ. تاك، ناپريمەر، ۆ سوچينەني پريۆودياتسيا نازۆانيا تيۋركسكيح پلەمەن ي رودوۆ، نە ۆسترەچايۋششيەسيا ۆ سوچينەنياح درۋگيح اۆتوروۆ. تسەننى سۆەدەنيا يستوچنيكا و ۆەدۋششەي رولي ريادا پلەمەن ۆ وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكوي جيزني ماۆەرانناحرا ي تۋركەستانا.

ترۋد ميرزى ۋلۋگبەكا سودەرجيت منوگوچيسلەننىە سۆەدەنيا ەتنوگرافيچەسكوگو حاراكتەرا: پوريادوك پودنوشەنيا داروۆ ۆىسوكوپوستاۆلەننىم وسوبام، و نراۆاح ي يازىكە، سۋششەستۆوۆانيە نەكوتورىح دويسلامسكيح ۆەروۆاني، حوزيايستۆەننوي دەياتەلنوستي، بىتە ي ت.د. ك نايبولەە زناچيمىم سۆەدەنيام يز "ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي" موجنو وتنەستي داننىە يستوچنيكا و پراۆيلاح پروۆەدەنيا كۋرۋلتايا ي تسەرەموني پريەموۆ، سترۋكتۋرە تيۋركسكيح ۆويسك، ۋسترويستۆو ۋلۋسوۆ. بوگاتەيشي فاكتيچەسكي ماتەريال يستوچنيكا، موجەت ستات حوروشيم پودسپورەم يسسلەدوۆاتەليام پري وسۆەششەني ۆوپروسوۆ ەتنوگەنەزا ي فورميروۆانيا تيۋركسكيح نارودوۆ تسەنترالنوي ازي [6].

دالەە ۆاشەمۋ ۆنيمانيۋ پرەدلاگاەتسيا پەرەۆود يزۆلەچەني يز سەدموي گلاۆى سوچينەنيا ميرزى ۋلۋگبەكا، ۆىپولنەننىي منويۋ پو سپيسكۋ، حرانياششەگوسيا ۆ بريتانسكوي بيبليوتەكە يز كوللەكتسي بريتانسكوگو مۋزەيا [7].

لەتوپيستسى يستوري سووبششايۋت، چتو ۆ ۋلۋسە شاحزادە چاگاتايا نا پرەستولە حانستۆا ي نا ترونە پراۆلەنيا ناحوديليس حانى چينگيزيدى پو پرويسحوجدەنيۋ. ۆو ۆرەميا سوزدانيا ەتوي لەتوپيسي يح كوليچەستۆو دوستيگلو دۆادتساتي ۆوسمي، ي پەرۆىم يز نيح بىل چاگاتاي-حان، سىن چينگيز-حانا.

ۋپومينانيە و پراۆلەني چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

[لەتوپيستسى] سووبششايۋت، چتو چاگاتاي-حان بىل موگۋششەستۆەننىم ي ۆەليكودۋشنىم پراۆيتەلەم... ۆ سوبليۋدەني [زاكونوۆ] ياسسى ستويال ۆىشە درۋگيح براتەۆ. ۆەليكي ساحيبكيران چيگيز-حان ۆو ۆرەميا رازدەلا گوسۋدارستۆا، ۋپراۆلەنيە تۋرانوم، تەرريتوري وت كاشگارا دو گرانيتسى زەمەل ۋيگۋروۆ، زەملي دو ۋستيا رەكي دجەيحۋن، بولشۋيۋ چاست زەمەل مەجدۋ يرانوم ي تۋرانوم - بالحا، باداحشانا، كابۋلا، گازنينا، دو رەكي سيند، پەرەدال سۆوەمۋ دوروگومۋ سىنۋ [چاگاتاي-حانۋ]. [چينگيز-حان] ۋدوستويل ەگو سترانوي، ۆويسكوم، ا كاراچار-نويونۋ، سىنۋ سۋگۋ چەچانا، سىنا يرۋمچي بارلاسا، سىنا كاچۋلي باحادۋرا، سىنا تۋمۋنا-حانا، رودستۆەننيكا سو ستورونى وتتسا، پورۋچيل زابوتۋ و نيح //(ل.164ا)...

چاگاتاي-حان، سلەدۋيا زاۆەتام وتتسا، بەز ەگو [كاراچار-نويونا] رازرەشەنيا ي سوۆەتا، نە ناچينال نيكاكيح دەل. چاگاتاي-حان، سوگلاسنو ۋكازۋ ساحيبكيرانا چينگيز-حانا، بۋد ەتو دوگوۆور و ميرە يلي دەلا ۆوينى، ۆو ۆسەم وپيرالسيا نا پوموشش كاراچار-نويونا. بلاگوداريا دەلوۆيتوستي ي سوزداننومۋ پوريادكۋ [كاراچار-نويونوم]، چاگاتاي-حان ۆ حرابروستي ي مۋدروستي ستال ەدينستۆەننىم ۆ تەح كراياح گلاۆوي ۆسەح پراۆيتەلەي. ستوليتسەي پراۆلەنيا چاگاتاي-حانا بىل بەشباليگ. ۆ مونگولسكوم يازىكە باليگ وزناچاەت گورود...

//(ل.167ا) كوگدا شاحزادە چاگاتاي-حان ... [زابولەل] ي پوتەريال نادەجدۋ نا سۆويۋ جيزن، ون ەميرۋ كاراچار-نويونۋ سوستاۆيل زاۆەششانيە ي پورۋچيل ەمۋ ۆسەح سۆويح دەتەي. ۋكراسيل سۆويۋ كومناتۋ ميرسكيمي مەچتامي ي ۋمەر ۆ مەسياتسە زۋلكاادا ۆ 638 گودۋ حيدجرى/13 مايا - 11 يۋنيا 1241 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ كوروۆى. زا سەم مەسياتسەۆ دو سمەرتي ۋگەدەي-كاانا، چاگاتاي-حان وتوشەل ۆ ۆەچنوست...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني كارا-حۋلاگۋ-حانا، سىنا بايكانا، سىنا [چاگاتاي-حانا]، سىنا چينگيز-حانا.

ۆ نەكوتورىح لەتوپيسياح زاپيسانو، چتو پوسلە سمەرتي چاگاتاي-حانا بلاگورودنىي كاراچار-نويون، ۆزيال ۆ سۆوي رۋكي ۋپراۆلەنيە گوسۋدارستۆوم، سووتۆەتستۆۋيۋششەە وبەسپەچەنيە ۆويسك، ي زابوتۋ و پودداننىح سترانى...//(ل.167ب) كوگدا پوسلە سمەرتي چاگاتاي-حانا پروشلو نەسكولكو لەت، پو سوۆەتۋ كاراچار-نويونا نا حانسكي ترون بىل يزبران كارا-حۋلاگۋ-حان، سىن بايكاانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا، كوتورىي ۋكراسيل پرەستول پراۆلەنيا سۆويم پرەبىۆانيەم....

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني يسۋ-مۋنكا-حانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

كوگدا پروشلو نەكوتوروە ۆرەميا پوسلە ۆستۋپلەنيا نا پرەستول كارا-حۋلاگۋ-حانا، ي مولۆا و ەگو پراۆلەني پوۆسيۋدۋ رازنەسلاس، كاراچار-نويون پو ۆەلەنيۋ كيۋك-حانا، سىنا ۋگەدەي-كاانا، سىنا چينگيز-حانا، وتسترانيل كارا-حۋلاگۋ-حانا وت پراۆلەنيا گوسۋدارستۆوم. ي ۆ 643 گودۋ حيدجرى/29 مايا 1245 - 18 مايا 1246 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ لوشادي، پوساديل نا پرەستول حانستۆا يسۋ-مۋنكا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا. پوسلە وكونچانيا سروكا ەگو جيزني، ۆلاست بىتيا دوۆەلا ەگو ۆرەميا ي پراۆلەنيە ك كونتسۋ. يسۋ-مۋنكا-حان، سىن چاگاتاي-حانا ۆسلەد زا وتتسوم ي دەدوم سىگرال نا ليتاۆراح سمەرتي، ي دۋشا ەگو پوكينۋلا تەلو. ۆنوۆ كاراچار-نويون سدەلال پاديشاحوم كارا-حۋلاگۋ-حانا...

//(ل.168ا) ۋپومينانيە و پوۆتورنوم پراۆلەني كارا-حۋلاگۋ-حانا، سىنا بايكانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

كوگدا يسۋ-مۋنكا-حان ۋشەل يز جيزني، كاراچار-نويون ۆو ۆتوروي راز ۆنوۆ نا حانسكي ترون پوساديل كارا-حۋلاگۋ-حانا. ۆو ۆرەميا ەگو پراۆلەنيا، ۆ 652 گودۋ حيدجرى/20 فەۆراليا 1254 گ. - 9 فەۆراليا 1255 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ زايتسا، دۋشا كاراچار-نويونا، سىنا سۋگۋ چەچانا، سىنا يرۋمچي بارلاسا، سىنا كاچۋلي باحادۋرا، سىنا تۋمانا-حانا، سىنا بايسۋنگۋر-حانا، سىنا كايدۋ-حانا، سىنا دۋتمين-حانا، سىنا بۋكا-حانا، سىنا نۋريحابار-حانا، سىنا الانكۋۆا، دوچەري چۋيمانا-حانا، سىنا يۋلدۋز-حانا، سىنا مەنگلي حودجا-حانا، سىنا تيمۋرتاش-حانا، يز پوتومكوۆ كيانا، سىنا يلحانا، پوتومكا مۋگۋل-حانا، پوتومكا تيۋركا، سىنا يافاسا، دا بۋدەت مير س نيم!، ۆزلوماۆ رەشەتكۋ تەلا، ۆىلەتەلا ي ۋسترەميلاس ۆ ستورونۋ ۆەتوك [دەرەۆا] تۋبى پوتۋستوروننەگو ميرا...

ۆرەميا ەگو جيزني دوستيگلو ۆوسميدەسياتي دەۆياتي لەت، كوگدا ون ۋشەل يز ەتوگو نەدولگوۆەچنوگو ميرا. وت نەگو وستالوس دەسيات سىنوۆەي. شەستەرو يز نيح: پەرۆىي سىن يدجيل، يلدۋز، يسۋتا، ۆالالا، نانزاا ي يسۋ-مۋنكا-حان...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني ارگۋنا-حاتۋن، دوچەري تۋرا-يلچي گۋرگانا.

ونا بىلا سۋپرۋگوي كارا-حۋلاگۋ-حانا، ي وت نەگو وستالسيا سىن پو يمەني مۋباراك-شاح. پوسلە سمەرتي وتتسا، يز-زا توگو، چتو سىن بىل ەششە يۋنىم، وت ەگو يمەني ستالا ۋپراۆليات دەلامي گوسۋدارستۆا. ونا بىلا گوردوي جەنششينوي ي حوروشەگو پوۆەدەنيا. ونا بىلا سنيسحوديتەلنا ك دەلام مۋسۋلمان، ي ۆسياچەسكي زاششيششالا يح ينتەرەسى. //(ل.168ب)

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني باليگۋ-حانا، سىنا پايدارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

باليگۋ، سىن پايدارا سرەدي يستوريكوۆ سۆوەگو ۆرەمەني ون پروسلاۆيلسيا كاك الكۋ. پرەدۆوديتەلەم ەگو ۆويسك ي ۆەدۋششيم يح ۆ پوحود بىل ەمير يدجيل-نويون، سىن كاراچار-نويونا، سىنا سۋگۋ چەچانا، سىنا يرۋمچي بارلاسا، سىنا كاچۋلي باحادۋرا، سىنا تۋمينا-حانا. باليگۋ-حان بىل پاديشاحوم كراسيۆىم، حوروشەگو پوۆەدەنيا ي ۆەليچەستۆەننىم...

ۆ ناچالە ەگو پراۆلەنيا مەجدۋ باليگۋ-حانوم ي اريك-بۋكا-حانوم، سىنوم تۋلي-حانا، سىنا چينگيز-حانا بىلو پولنوە سوگلاسيە ي ۆەرنوست. ۆ ەتوت پەريود ترون كاراكورۋما زانيمال اريك-بۋكا...كوگدا الكۋ، سىن پايدارا، سىن چاگاتاي-حانا، ستات پراۆيت ۆ چاگاتايسكوم ۋلۋسە، سو ۆسەح ستورون پريحوديلي ۆويسكا ي پريسوەدينياليس ك نەمۋ. زا كوروتكي سروك ۆوكرۋگ نەگو سوبرالوس وگرومنوە ۆويسكو. ون سوزدال پىشنۋيۋ سلاۆۋ ي ۆىسوكو پودنيالسيا. سوكروۆيششا، ۆىسلاننىە يز يرانا دليا ۆەليكوي وردى، [پو ەگو پريكازۋ] زاحۆاتيلي. پو ەتوي پريچينە مەجدۋ نيم ي اريك-بۋكا-حانوم، سىنوم تۋلي-حانا، سىنا چينگيز-حانا، پوياۆيلاس ۆراجدا، ي ناچاليس سراجەنيا. اريك-بۋكا-حان پەرۆىم پوۆەل ۆويسكا نا باليگۋ-حانا، سوستويالاس بيتۆا. پوراجەنيە بىلو نا ستورونە باليگۋ-حانا.

پوسلە توگو، كاك اريك-بۋكا-حان ۆەرنۋلسيا [ۆ سۆوي ۋلۋس] وبراتنو، باليگۋ-حان زانيالسيا سبوروم ۆويسكا. ەمير يدجيل-نويون، سىن ەميرا كاراچار-نويونا بارلاسا پريبىل س منوگوچيسلەننىم ۆويسكوم ي پريسوەدينيلسيا ك الكۋ، سىنۋ پايدارا. كوگدا ۆەس چاگاتايسكي ۋلۋس ك نەمۋ پريسوەدينيلسيا //(ل.169ا), ون پوشەل نا اريك بۋكا-حانا. ...

الكۋ-حان ودەرجال پوبەدۋ ي پەرەپولنەننىي سچاستەم ۆەرنۋلسيا ۆ چاگاتايسكي ۋلۋس. ۆ كونتسە 658 گودا حيدجرى/17 دەكابريا 1259 گ. - 5 دەكابريا 1260 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ كۋريتسى، ۆ بەشباليگە ۆوسسەل نا حانسكي ترون ي پرەستول پراۆلەنيا. ...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني مۋباراكشاح-حانا، سىنا كارا-حۋلاگۋ-حانا، سىنا بايكانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

كوگدا مۋباراكشاح، سىن كارا-حۋلاگۋ-حانا دوستيگ سوۆەرشەننولەتيا، تو س پوموششيۋ ەميرا يدجيلا، سىنا ەميرا كاراچار-نويونا بارلاسا ۆ 662 گودۋ حيدجرى/4 نويابريا 1263 گ. - 23 وكتيابريا 1264 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ كوروۆى، نيزلوجيل باليگۋ-حانا ي نەزاۆيسيمو سەل نا حانسكي ترون. گوۆوريات، چتو //(ل.169) مۋباراكشاح بىل دوبرونراۆنىم، سپراۆەدليۆىم، نە پريچينيايۋششيم نيكومۋ زلو سۋلتانوم. بىل وبرازوۆاننىم ي گوردىم...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامكارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

كوگدا سروك پراۆلەنيا مۋباراكشاحا پريشەل ك زاۆەرشەنيۋ، ۆزوشلو سولنتسە پراۆلەنيا باراك-حانا... ۆ ناچالە 663 گودا حيدجرى/24 وكتيابريا 1264 گ. - 12 وكتيابريا 1265 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ بارسا، پري پوددەرجكە پرينتسەۆ، ەميروۆ، جەن حانوۆ، پراۆلەنيە پەرەشلو ۆ رۋكي باراك-حانا، سىنا سۋكارا. ون سەل نا پرەستول، نادەۆ كورونۋ پراۆلەنيا ميروم. پو ۋگوۆورام ەميرا يدجيل-نويونا، سىنا كاراچار-نويونا بارلاسا ۆسە ەميرى ي شاحزادە چاگاتايسكوگو ۋلۋسا پريبىلي نا پوكلون. ۆەس نارود ي ۆويسكو //(ل.170ا) وپوياسالي سەبيا پوياسامي پرەكلونەنيا. ۆو ۆرەميا ەگو پراۆلەنيا ەمير يدجيل-نويون بارلاس وتپراۆيلسيا ۆ ستورونۋ ازەربايدجانا، ك تۋگۋزار-ۋگۋلۋ، سىنۋ چاگاتاي-حانا.

پوسلە ۋكرەپلەنيا پراۆلەنيا باراك-حانا مەجدۋ نيم ي كايدۋ-حانوم، سىنوم گازي-ۋگۋلا، سىنا ۋگەدەي-كا'انا پوياۆيلاس ۆراجدا. پوسلە دولگيح سپوروۆ ي سراجەني، وني وبا ستالي يسكات پۋتي سوگلاشەنيا دليا سوۆمەستنىح دەيستۆي...

پوسلە ەتوگو باراك-حان ۆ 666 گود حيدجرى/21 سەنتيابريا 1267 گ. - 9 سەنتيابريا 1268 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ زمەي، وتپراۆيل ماسۋدبەكا، سىنا ماحمۋدبەكا، سىنا ساحيبا يالاۆاچا بۋحاري، ۆ كاچەستۆە پوسلا، ك اباكاي-حانۋ، سىنۋ حۋلاگۋ-حانا، سىنا تۋلي-حانا، سىنا چينگيز-حانا، ۆوسسەداۆشەمۋ ۆ تو ۆرەميا نا ترونە ۆ يرانە. ون، ۆرودە بى، دولجەن بىل زالوجيت وسنوۆى ۆەرنوستي ي درۋجبى. نو، پو سۋتي دەلا، ەگو تسەليۋ بىلو - ۆىياسنيت پولوجەنيە توي سترانە. تۋگۋزار-ۋگۋل، برات باراك-حانا ناحوديلسيا ۆ گۋردجيستانە ي ەمير يدجيل-نويون وتپراۆيلسيا ك نەمۋ، چتوبى ون بىل يزۆەششەن و ۆويسكە چاگاتايسكوم...

ۆەرنۋۆشيس وت اباكاي-حانا، ماسۋدبەك دولوجيل باراك-حانۋ وبو ۆسەم ۋۆيدەننوم ۆ تەح كراياح، ي وپيسال يح پولوجەنيە. س ۆويسكوم، بولشيم، چەم كاپلي دوجديا، سلوۆنو گرەمياششي گروم، ي بىسترىي كاك سەلەۆىي پوتوك، [باراك-حان] ۆىستۋپيل ۆ پوحود. ۆ 667 گودۋ حيدجرى/10 سەنتيابريا 1267 گ. - 29 اۆگۋستا 1269 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ لوشادي، وتپراۆيلسيا ۆ پۋت... ۆويسكو باراك-حانا ناپراۆليالوس ۆ ستورونۋ نيشاپۋرا...

//(ل.171ا) ۆناچالە ناچالوس سراجەنيە ۆ بۋلدجۋنگارە، كاراۋلە، ي بۋرۋنگارە. كوگدا پوۆاليلي كونەي ۆ بۋلدجۋنگارە، بوگاتىري بۋرۋنگارا، ۆىنۋلي مەچي ي سۋدنىي دەن ستال نەيزبەجەن.... ۆ ەتو ۆرەميا حرابرەتسى مونگولسكوگو ۆويسكا يز پراۆوگو فلانگا (ۋنگار), لەۆوگو فلانگا (دجاۆانگار) ي تسەنترا (گۋل) ۆىستۋپيلي نا كونياح. ...س حوراسانتسامي سراجاليس ۆسە مونگولسكيە ۆوينى، يز بۋرۋنگارا، ۋنگارا، دجاۆانگارا ي گۋلا... ودناكو پو ۆەلەنيۋ سۋدبى نيكتو نە موگ سرازيت مونگول. ۆنەزاپنو پوياۆيلسيا ۋكدجۋنگار. ي ۋۆيدەلي رەكۋ ي ستەپ ۆ كروۆي... ۆ ەتو ۆرەميا س درۋگوي ستورونى بۋستانگار ناپراۆيلسيا كوننىم ستروەم ۆپەرەد... كوگدا بۋلدجۋنگارى باراك-حانا، يح نا پەرسيدسكوم يازىكە نازىۆايۋت يازاك، ا نا تيۋركسكوم ۋيگۋرسكوم كاراۋل، دوگنالي بۋلدجۋنگاروۆ ۆويسكا شاحزادە تەبين-ۋگۋلا، وني ۆسترەتيليس...

نا ارابسكوم يازىكە بۋرۋنگار نازىۆايۋت مۋكادديمات ال-دجايش، نا تيۋركوم ۋيگۋرسكوم نازىۆايۋت يراۆۋل مانگلاي. حرابرەتسى ەتوگو بۋرۋنگارا پريبىلي، چتوبى پوددەرجات كاراۋل، وني حلەستالي كونەي، دىشالي وستريەم مەچەي ي سلوۆو مولۆيلي //(ل.171ب). بوگاتىري مانگلايا سو ۆسەي سيلوي ۆستۋپيلي ۆ بوي ۋنيچتوجەنيا، ي يزداۆاليس كريكي حرابرەتسوۆ، كوتورىە دوحوديلي دو ۆراششايۋششەگوسيا نەبوسۆودا. س وبەيح ستورون ۆوينى پراۆوگو ي لەۆوگو فلانگوۆ، نا ارابسكوم يازىكە نازىۆاەمىە مايمانە ي مايسارە، بروسيليس درۋگ نا درۋگا... ۆنەزاپنو پريبىلي ۋكچۋنگارى مونگولسكوگو ۆويسكا، يمەنۋەمىي ساكە، وني، كوپيا پرەۆراتيۆ ۆ زنامەنا، نا كونياح رينۋليس ۆ بوي.

ۆ ەتو ۆرەميا بۋستانگارى باراك-حانا، نازىۆاەمىە دجانايا ي كامين، ۆسە، پودوبنو رۋستامۋ، پريبىلي سيۋدا ي پوددەرجالي [ۆوينوۆ باراك-حانا]. باراك-حان سام ليچنو گوردو سكاكال نا كونە پو پوليۋ بيتۆى، پريبليزيۆشيس ك شاحزادە تەبينۋ، سدەلال سمەلىە ناپادەنيا. ۆ رەزۋلتاتە پوبەدا دوستالاس ۆويسكۋ باراك-حانا. ....

ۆ كونتسە 668 گودا حيدجرى/30 اۆگۋستا 1269 گ. - 18 اۆگۋستا 1270 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ وۆتسى، وتپراۆيلسيا ك كايدۋ-حانۋ، سىنۋ گازي-ۋگۋلا، سىنا ۋگەدەي-كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا. جادنو ۆىپيۆ ۆينو يز كوۆارنىح رۋك كايدۋ-حانا، باراك-حان پروستيلسيا س جيزنيۋ. ۆرەميا ەگو پراۆلەنيا پرودولجالوس شەست لەت...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني بەك-حانا، سىنا حۋۆلا شيرامۋنا، سىنا شاريانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

بەك-حان، سىن حۋۆلا شيرامۋنا بىل تاكيم پراۆيتەلەم، چتو ۆوكرۋگ ۆىسشەگو ەگو حانسكوگو شاترا نەبو كرۋجيلوس س ۆەجليۆوستيۋ، ناد ەگو گوسۋدارستۆوم، ۆوزۆىشاۆشەگوسيا دو نەبەس، سولنتسە پروحوديلو س ۋۆاجەنيەم...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني تۋك-تيمۋر-حانا، سىنا كۋداگايا، سىنا تۋري، سىنا بالكانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

گوۆوريات، چتو تۋك-تيمۋر-حان بىل سپراۆەدليۆىم ي سوۆەستليۆىم پاديشاحوم، دوستوينىي نا ترون حانستۆا، زاسلۋجيۆايۋششي پوحۆالى...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني دۋۆا چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

دۋۆا چەچان-حان، سىن باراك-حانا بىل بلاگورودنىم ي ششەدرىم پاديشاحوم. حانسكي ترون ي كورونا ۋپراۆلەنيا گوسۋدارستۆوم بىلي دوستوينى ەگو، سووتۆەتستۆوۆالي ەمۋ ي پودحوديلي دليا نەگو...دۋۆا چەچان-حان س ەميروم الانگيز-نويونوم، سىنوم ەميرا يدجيل-نويونوم، سىنا ەميرا كاراچار-نويونا بارلاسا، زاكليۋچيلي دوگوۆور تاكوي جە، كاكوي بىل ۋ كاراچار-نويونا س ۆەليكيم ساحيبكيرانوم چينگيز-حانوم، ي ۋ كاچۋلي باحادۋرا س كابۋل-حانوم، زاكرەپلەننىي پەچاتيۋ (ال-تامگا) تۋمينا-حانا. دوگوۆوريليس درۋگ س درۋگوم ي پوكلياليس. وبنوۆيلي تراديتسي ي ۋكازانيا وتتسوۆ ي پرادەدوۆ. تريدتسات لەت ون تسارستۆوۆال. يز-زا حوروشەگو پراۆلەنيا الانگيز-نويونا ۆ چاگاتايسكوم ۋلۋسە تسارستۆوۆالو بلاگوپولۋچيە. بلاگوداريا ەگو پوموششي سبىليس جەلانيا كاجدوگو...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني كۋندجاكا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

//(ل.174ا) ۋكرەپيۆشيس نا ترونە چاگاتايسكوگو گوسۋدارستۆا، كۋندجاك-حان زامەتيل، چتو دەتي كايدۋ-حانا، سىنا گازي-ۋگۋلا، سىنا ۋگەدەي-كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا پروياۆليايۋت سلابوست ۆ ۆەدەني دەلامي گوسۋدارستۆا ي ۋپراۆلەنيا سترانوي. پو ەتوي پريچينە ون بروسيل تەن سۆوەگو ۆنيمانيا نا يح وبلاستي، وتپراۆيل ۆويسكو، ي، پودچينيۆ بولشۋيۋ چاست يح، پريسوەدينيل ك چاگاتايسكومۋ ۋلۋسۋ...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني تاليكۋ-حانا، سىنا كۋداگايا، سىنا تۋري، سىنا بايكانا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

... ون نەكوتوروە ۆرەميا ۋپراۆليال سترانوي... ۆ تەني ەگو سپراۆەدليۆوستي نارود جيل ۆ سۆوبودە وت وكوۆ بەسچينستۆا ي گنەتا... //(ل.174ب)

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني يسان-بۋكا-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

يسان-بۋكا، سىن دۋۆا چەچان-حانا بىل ۆىسوكوپوچتەننىم پراۆيتەلەم. ەگو وبيتەل سپراۆەدليۆوستي بىلا پريستانيششەم دليا تەح، كوگو ۋداريلو وگنەم بەسچينستۆا...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني كەبەك-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

كەبەك-حان، سىن دۋۆا-حانا بىل سپراۆەدليۆىم سۋلتانوم حوروشەگو پوۆەدەنيا، دوستوينوگو منوجەستۆا پوحۆالى... پوسلە زاۆەرشەنيا ەگو جيزنەننوگو سروكا... تەلو زاحورونيلي ۆ زەملياح وبلاستي كارشي. ناد ەگو موگيلوي ۋستانوۆيلي ۆىسوچايشي كۋپول...

//(ل.175ا) ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني يلچيگاداي-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

يلچيگاداي-حان، سىن دۋۆا چەچان-حانا، بىل پاديشاحوم، نا كوتوروم ودەيانيا پراۆيتەليا گوسۋدارستۆا ۆىگليادەلي كراسيۆو ي سووتۆەتستۆوۆالي ەمۋ. سۆوەي ودارەننوستيۋ... ون ۋمەلو ۋپراۆليال گوسۋدارستۆوم...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني دۋۆار تيمۋر-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

دۋۆار تيمۋر-حان، سىن دۋۆا چەچان-حانا بىل تاكيم پاديشاحوم، //(ل.175ب), چتو، وپوياساۆشيس رەمنەم پودۆيگوۆ نا ۆويناح، زاحۆاتيل منوجەستۆو كرەپوستەي. ون رازداۆال ميلوستىني ۆسەم نۋجدايۋششيمسيا ي پروسيۆشيم...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني تارماشير-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

تارماشير-حان، سىن دۋۆا چەچان-حانا بىل سپراۆەدليۆىم ي گوردىم پاديشاحوم. ... ۆ پەريود ەگو سلاۆنوگو پراۆلەنيا چاگاتايسكي ۋلۋس بىل ۋدوستوەن چەستي ستات مۋسۋلمانسكيم گوسۋدارستۆوم...

[ۋپومينانيە و] پۋران-حانە، سىنە دۋۆار تيمۋر-حانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

كاك ون ني پىتالسيا ۆەستي جەستكۋيۋ پوليتيكۋ، ون ۆسە جە نە بىل ۋدوستوەن ۆنيمانيا. ودناكو ون جەلال پراۆيت بەز پاديشاحوۆ، بەز حانوۆ چاگاتايسكوگو ۋلۋسا. ون بەسپوششادنو سرازيل مەچوم ۆەليكيح ەميروۆ ەتوگو ۋلۋسا، ناپريمەر، دۋرچي-حانا، سىنا يلچيگادايا ي ەگو اتابەكا، ەميرا دجادۋ ي درۋگيح ليۋدەي، يح چينى ي پولوجەنيا نە پرينيال ۆو ۆنيمانيە.

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني چانگاتۋ-حانا، سىنا يۋمكانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

چانگاتۋ-حان، سىن يۋمكانا، بىل پوكروۆيتەلەم ميرا. سۆويم بلاگورودستۆوم زاششيششال بەززاششيتنىح وت جەستوكيح، وبەزدولەننىح ي نۋجدايۋششيحسيا وبەسپەچيۆال نەوبحوديمىم...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني يسۋ-تيمۋر-حانا، سىنا يۋمكانا، سىنا دۋۆى چەچان-حانا،... //(ل.176ب) سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

يسۋ-تيمۋر، سىن يۋمكان-حانا، بىل تاكيم ۋداچليۆىم، چتو نەپرەرىۆنو وزاريال سۆويم ليتسوم گوسۋدارستۆو ي ەگو پراۆلەنيە.... كاك پيشەتسيا ۆ يستوريچەسكيح لەتوپيسياح، يسۋ-تيمۋر-حان، سىن يۋمكانا، ناپال نا سۆوەگو براتا چانگاتۋ-حانا، سىنا يۋمكانا، ي كازنيل ەگو. سەۆ نا پرەستول گوسۋدارستۆا، نادەل كورونۋ حانستۆا. سام پوشەل پو پۋتي تيرانستۆا...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني الي سۋلتانا... يز پوتومكوۆ ۋگەدەي كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا

الي سۋلتان، يز پوتومكوۆ ۋگەدەي-كا'انا، سوۆەرشيل پوبەدنىي پوحود نا يسۋ-تيمۋر-حانا، سىنا يۋمكانا، ي ۋزۋرپيروۆال ترون. كورونۋ پراۆلەنيا بەسپراۆنو نادەل نا سۆويۋ گولوۆۋ. رازگرابيل سوكروۆيششا، دوستاۆشيەسيا وت يسۋ-تيمۋرا ي وت سۋلتانوۆ...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني مۋحامماد-حانا18, سىنا پۋلاد-ۋگۋلا، سىنا گاريچاك-حانا، سىنا دۋۆا چەچان-حانا، سىنا گياس اد-دينا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

مۋحامماد-حان، سىن پۋلاد-ۋگۋلا، سىنا گاريچاك-حانا بىل راسسۋديتەلنىم پاديشاحوم. سرەدي پراۆيتەلەي سۆوەگو ۆرەمەني ۆىدەليالسيا، ۆوزدەرجيۆالسيا وت جەستوكوستەي، ا ۆ سپراۆەدليۆوستي ستويال ۆىشە درۋگيح...

[ۋپومينانيە و كازان-سۋلتانە، سىنە ياساۆۋرا]، سىنا ۋرك-تيمۋر-حانا، سىنا تۋك-تيمۋر-حانا، سىنا كۋداگايا، سىنا كامكارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

كوگدا كازان-سۋلتان-حان، سىن ياساۆۋر-وگلانا ۆستۋپيل نا ترون حانستۆا، ۆ ماۆەرانناحرە، ۆ 733 گودۋ حيدجرى/21 سەنتيابريا 1332 گ. - 10 سەنتيابريا 1333 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ وۆتسى، نا ترونە يرانا وتۆەتستۆەننىم زا دەلا پراۆلەنيا گوسۋدارستۆوم بىل سۋلتان ابۋ سا'يد باحادۋر-حان، سىن ۋلدجەيتۋ سۋلتانا، سىنا ارگۋن-حانا، سىنا اباكا-كا'انا، سىنا حۋلاگۋ-حانا، سىنا تۋلي-حانا، سىنا چينگيز-حانا...//(ل.177ب)...زاۆوەۆانيە ەميروم كازاگانوم چاگاتايسكوگو ۋلۋسا پرويزوشلو ۆ پەريود پراۆلەنيا كازان سۋلتان-حانا...

ۋپومينانيە و پراۆلەني دانيشماندچا-حانا يز پوتومكوۆ ۋگەدەي كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

دانيشماندچا-حان ياۆلياەتسيا پوتومكوم ۋگەدەي-كا'انا ۆ شەستوم [پوكولەني]. پوسلە توگو، كاك ۋبيلي كازان-سۋلتان-حانا، ەمير كازاگان يزبرال ەگو حانوم... يز-زا توگو، چتو ون نە بىل رودوم وت چاگاتاي-حانا، يلي پو درۋگوي پريچينە، چەرەز دۆا گودا ەگو كازنيلي...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني بايان كۋلي-حانا، سىنا سارگاد-ۋگۋلا، سىنا چەچان-حانا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

ۆ 760 گودۋ حيدجرى/2 دەكابريا 1358 گ. - 20 نويابريا 1359 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ كۋريتسى (داكۋك), //(ل.178ب) نەكي كۋتلۋگ-تيمۋر، جەنيۆشيسيا نا سەسترە ەميرا كازاگانا، يز-زا پيتاۆشەي ۆ سۆوەي دۋشە نەناۆيستي ك تومۋ گوسپودينۋ، ۆىبراۆ ۆرەميا، ناپويل ۆينوم سمەرتي توگو ەميرا...پوسلە توگو، كاك ەمير كازاگان پوگيب، ابداللاحا، سىنا ەميرا كازاگانا نازناچيلي نا مەستو وتتسا. .... ون پيتال سيمپاتي ك جەنە بايان كۋلي-حانا، سىنا سارگادا-وگۋلا، ي يز-زا ەتوگو ۋبيل ەگو، جەنيلسيا نا ەگو جەنە.

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني تيمۋر-شاحا، سىنا يسۋ-تيمۋر-حانا، سىنا ابۋگارا، سىنا دۋۆا چەچان-حانا، سىنا گياس اد-دين باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

پوسلە توگو، كاك بايان كۋلي-حانا كازنيلي، ابداللاح، سىن ەميرا كازاگانا، پوساديل نا حانسكي ترون تيمۋر-شاحا، سىنا يسۋ-تيمۋر-حانا. ەمير بايان سۋلدۋز ۆىشەل يز پۋتي پوكورنوستي، زاكليۋچيل سويۋز س ەميروم حادجي بارلاسوم يز پوتومكوۆ يسۋ-مۋنكا، سىنا كاراچار-نويونا، ي وني ۆىستۋپيلي ۆ پوحود نا ابداللاحا، سىنا ەميرا كازاگانا. مەجدۋ دۆۋميا ستورونامي سوستويالاس بيتۆا. ەمير بايان سۋلدۋز ودەرجال پوبەدۋ. كازنيل تيمۋر-شاح-حانا، سىنا يسۋ-تيمۋر-حانا ي ەميرا ابداللاحا، سىنا ەميرا كازاگانا. ۆىسوكو پودنيال زناميا حانستۆا ۆ ماۆەرانناحرە...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني تۋگلۋك-تيمۋر-حانا، سىنا يلحودجى، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا سۋلتانا گياس اد-دينا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامكارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

پوسلە توگو، كاك ەمير كازاگان ستال جەرتۆوي، پراۆيتەلەم ۋلۋسا دجەتە ستال تۋگلۋك-تيمۋر-حان، سىن يلحودجي، سىنا دۋۆا چەچان-حانا. ون ۋزنال و رازوبششەننوستي نارودا ماۆەرانناحرا، ي ۆ 761 گودۋ حيدجرى/21 نويابريا 1359 گ. - 9 نويابريا 1360 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ سوباكي (يت), پوۆەل تۋدا سۆوە ۆويسكو. پوچتي ۆسەح تاموشنيح ەميروۆ پودچينيۆ سەبە، ون ۆنوۆ پوۆەرنۋل ۋزدۋ دۆيجەنيا ۆ ستورونۋ ۋلۋسا دجەتە. پوسلە وتبىتيا تۋگلۋك-تيمۋر-حانا، مەجدۋ ەميرامي ماۆەرانناحرا پوياۆيليس رازنوگلاسيە ي ۆراجدا. پلاميا ۆراجدى ي زاگوۆوروۆ ۆوزۆىسيلوس دو نەبەس.

ۆ ەتوي سۆيازي تۋگلۋك-تيمۋر-حان ۆ 763 گودۋ حيدجرى/30 وكتيابريا 1361 گ. - 18 وكتيابريا 1362 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ مىشي (سيچكان), ۆو ۆتوروي راز پوۆەل ۆويسكو ۆ ەتۋ وبلاست. كازنيل ەميرا بايازيدا دجالايرا ي ەميرا بايانا سۋلدۋزا. ۆ ماۆەرانناحرە وستاۆيل سۆوەگو سىنا يلياس-حودجۋ. ا سام سنوۆا پوۆەرنۋل ۋزدۋ دۆيجەنيا ۆ ستورونۋ سۆوەي يسكوننوي وردى. تام ون پرينيال يسلام. //(ل.179ب)...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني يلياس-حودجا-حانا، سىنا تۋگلۋك-تيمۋر-حانا، سىنا يلحودجى، سىنا دۋۆى چەچان-حانا، سىنا سۋلتانا گياس اد-دينا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامكارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

پوسلە وتبىتيا وتتسا، يلياس-حودجا، سىن تۋگلۋك-تيمۋر-حانا، ستال پراۆيت ۆ ماۆەرانناحرە. سپۋستيا دۆا گودا، ۆ 765 گودۋ حيدجرى/9 وكتيابريا 1363 گ. - 26 سەنتيابريا 1364 گ.، سووتۆەتستۆۋيۋششەمۋ تيۋركسكومۋ گودۋ بارسا، ون ۆوەۆال س ەميروم حۋسەينوم، سىنوم ەميرا مايلانا، سىنا ەميرا كازاگانا ي س اميروم تيمۋروم گۋراگانوم، سىنوم ەميرا تاراگايا، سىنا ەميرا بەركلي، سىنا ەميرا الانگيز-نويونا، سىنا ەميرا يدجيل-نويونا، سىنا ەميرا كاراچار-نويونا، سىنا ەميرا سۋگۋ چەچان، سىنا يرۋمچي، سىنا بارلاسا، سىنا كاچۋلي باحادۋرا، سىنا تۋمينا-حانا، سىنا بايسۋنگۋر-حانا، سىنا كايدۋ-حانا، سىنا دۋتمين-حانا، سىنا بۋكا-حانا، سىنا بۋزاندجار-حانا، سىنا الانكۋۆا بينتي، چۋيمانا-حانا، سىنا يلدۋز-حانا، سىنا مۋگۋليحودجا-حانا، سىنا تيمۋرتاش-حانا، [ياۆليايۋششيحسيا] پوتومستۆوم كيانا، سىنا يلحانا. ۆ مەستنوستي كياكين سوستويالوس سراجەنيە، ون پوتەرپەل پوراجەنيە، بەجال س بويا ي ۋشەل ۆ ستورونۋ دجەتە.

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني اديل-سۋلتان-حانا، سىنا مۋحامماد-حانا، سىنا پۋلاد-ۋگۋلا، سىنا گاريچاك-حانا، سىنا دۋۆا چەچان-حانا، سىنا گياس اد-دينا، سىنا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

// (ل.180ا) ەمير حۋسەين، سىن ەميرا مايلانا، سىنا ەميرا كازاگانا، ۆوزۆىسيل نا حانسكي ترون اديل-سۋلتان-حانا، سىنا مۋحامماد-حانا. سام دەرجال ۆ سۆوەم پودچينەني گوسۋدارستۆا بالح ي باداحشان. سپۋستيا نەسكولكو دنەي، پو ۆينە اديل-سۋلتان-حانا، سىنا مۋحامماد-حانا، مەجدۋ نيمي پرويزوشلا سسورا، ي [ەمير حۋسەين] ۆ رەكۋ چاشكان سبروسيل ەگو.

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني كاميل-شاحا، سىنا داۆۋرچي، سىنا يلچيگاداي-حانا، سىنا دۋۆا چەچان-حانا، سىنا سۋلتانا گياس اد-دينا باراك-حانا، سىنا سۋكارا، سىنا كامگارا، سىنا چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا.

پوسلە توگو، كاك ەمير حۋسەين، سىن مايلانا، سىنا ەميرا كازاگانا، پوسسوريلسيا س اديل-سۋلتان-حانوم، سىنوم مۋحامماد-حانا، ي ۋتوپيل ەگو ۆ رەكە، پوساديل نا حانسكي ترون، نا دولجنوست ميروپراۆلەنيا، كاميل-شاح-حانا، سىنا داۆۋرچي، سىنا يلچيگاداي-حانا ۆ كۋپولە يسلاما (كۋببات ۋل-يسلام), ماتەري (ۆسەح) گورودوۆ (ۋمم ال-بيلاد), پرەكراسنوم كاك ۆەسنا، گورودە بالحە...

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني سۋيۋرگاتميش-حانا، سىنا دانيشماند-حانا، يز پوتومكوۆ چاگاتاي-كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

... ۆەليكي ساحيبكيران امير تيمۋر گۋراگان، راسسترايۆايۋششي ستروي [ۆراگوۆ]، ۆ تو جە ۆرەميا ۆوزۆەل نا ترون سۋيۋرگاتميش-حانا، سىنا دانيشماندچا-حانا، يز پوتومكوۆ ۋگەدەي-كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا، ي پورۋچيل ەمۋ پراۆلەنيە ميروم.

ۋپومينانيە و تسارستۆوۆاني سۋلتان-ماحمۋد-حانا، سىنا سۋيۋرگاتميشا، سىنا دانيشماندچا-حانا، يز پوتومكوۆ ۋگەدەي-كا'انا، سىنا ۆەليكوگو ساحيبكيرانا چينگيز-حانا.

پوسلە كونچينى سۋيۋرگاتميش-حانا، ۆەليكي ساحيبكيران امير تيمۋر گۋراگان، پوساديل نا ترون حانستۆا سۋلتان-ماحمۋدا، سىنا سۋيۋرگاتميش-حانا، ي ەگو يميا ناپيسال نا حانسكيح ۋكازاح. نا پروتياجەني جيزني ۆەليكوگو ساحيبكيرانا اميرا تيمۋرا گۋراگانا پوبەديتەليا، ون زانيمال حانسكي ترون.

جۋلدىز مۋساەۆنا تۋليباەۆا، د.ي.ن، پروفەسسور ۋنيۆەرسيتەت يم.سۋلەيمانا دەميرەليا (كازاحستان، الماتى)

سپيسوك ليتەراتۋرى:

1) The Shajarat ul-Atrak, or Genealogical tree of the Turks and Tatars. Translated and abridged by Col. Miles. London, 1838.
2) بارتولد ۆ.ۆ. تۋركەستان ۆ ەپوحۋ مونگولسكوگو ناشەستۆيا. سوچ.، ت. I, م.، 1963. س. 106.
3) تيزەنگاۋزەن ۆ.گ. سبورنيك ماتەريالوۆ، وتنوسياششيحسيا ك يستوري زولوتوي وردى. ت. II. يزۆلەچەنيا يز پەرسيدسكيح سوچينەني، سوبراننىە ۆ. گ. تيزەنگاۋزەنوم ي وبرابوتاننىە ا. ا. روماسكەۆيچەم ي س. ل. ۆولينىم. م.-ل.، 1941.
4) احمەدوۆ ب.ا. ۋلۋگبەك ي ەگو يستوريچەسكي ترۋد "تاريح-ي اربا' ۋلۋس" // يز يستوري ناۋكي ەپوحي ۋلۋگبەكا. تاشكەنت، 1979. س. 29 - 36.
5) ۋلۋعبەك، ميرزو. تўرت ۋلۋس تاريحي. توشكەنت، 1994.
6) تۋليباەۆا ج.م. "ۋلۋس-ي اربا-ي چينگيزي" كاك يستوچنيك پو يزۋچەنيۋ يستوري زولوتوي وردى // زولوتووردىنسكايا تسيۆيليزاتسيا. سبورنيك ستاتەي. ۆىپۋسك 4. كازان: ينستيتۋت يستوري يم. ش.ماردجاني ان رت، 2011. س. 79-100.
7) ميرزا ۋلۋگبەك. ۋلۋس-ي اربا'-ي چينگيزي. بريتانسكايا بيبليوتەكا، Add. 26190.

29.01.2013
جۋلدىز تۋليباەۆا

يستوچنيك - اكيپرەسس
پوستوياننىي ادرەس ستاتي - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1359455100

0 پىكىر