Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Alashorda 3327 0 pikir 7 Qarasha, 2023 saghat 13:19

Alash qozghalysynyng qayratkeri - Ahmet Birimjanov

HH ghasyrdyng basynda tarih saqnasyna shyqqan Alash – qozghalysy – últymyzdyng mәdeniy-ruhany damu jolynyng jana kezenin qalyptastyra aldy.

Ózining sayasy jetekshileri,qozghaushy kýshi men aldyna qoyghan maqsattary men qamtyghan aumaghy jaghynan tarihta oryn alghan qozghalystarynyng eng manyzdysy, әri jogharghy dengeyde úiymdasqan edi. Alash qozghalysyng negizgi iydeyasy demokratiyaly qogham qalyptastyryp, sósiz erkindik pen damudyng alghysharty retinde qazaqtyng últtyq memleketin qúru bolatyn. Osy orayda, alash qayratkerlerining arasynan ózining zerdeli oiymen, halyq aghartu isimen erekshelengen túlghanyng biri – kórnekti qogham qayratkeri Birjanov Qorghanbekúly Ahmet.

Alashorda ýkimetining mýshesi 1871 jyly 7 jeltoqsanda Torghay uezining Tosyn bolysynyng № 1 auylynda dýniyege kelgen.Jastayynan zerek bolghan Ahmet 1891 jyly Orynbor erler gimnaziyasyn kýmis medalimen, 1899 jyly Qazan uniyversiytetining zang fakulitetin altyn medalimen bitirgen. Sol jyldan bastap Orynbor jәne Troysk okrugtik, Aqtóbe, Torghay, Búzylyq uezdik sottarynda zang qyzmetkeri bolyp júmys atqarghan. 1906 jyly 2 shildede Duma otyrysynda sóz sóilep, agrarlyq komissiyagha qazaq deputattaryn engizudi úsynghan bolatyn. Deputat A.Qalmenev ekeui qazaq jerinde qonys audarushylardy jerge ornalastyru komissiyalarynyng zansyzdyqtary turaly jogharghy ýkimet biyligine súrau salady.

A.Birimjanov II Dumada әskery dala sottaryn joy turaly zang jobasyn jasau komissiyasynyng qúramyna enedi.1917 jyldyng kókteminen Uaqytsha ókimetting Qostanay uezdik komissary boldy.

II-Jalpyqazaq siezinde Alashordanyng Últ kenesining qúramyna saylandy. Alashorda ýkimeti mýshelerining Ufada ótken kenesine qatysyp, Alashorda әdilet ministri bolghan. Alash partiyasynyng jәne ýkimetining saylanbaly mýshesi boldy. 1919 jyly Kenes ókimeti Alashorda qayratkerlerine resmy keshirim jasalghannan keyin, Ahmet Birimjanov Qazaq avtonomiyasy Jogharghy sotynyng mýshesi, odan keyinde de Jogharghy sot salasynda jauapty qyzmetter atqardy.

Ahmet Qorghanbekúly 1927 jylghy 5 qantarda Leningradta (qzirgi Sankt-Peterburg) auyr nauqastan qaytys bolyp, sýiegi sondaghy Volkov qorymynyng músylman bóliginde jerlendi. Alash qozghalysynyng jolynda ayanbay enbek etken alash ziyalylarynyng basty maqsaty – qazaq eline ózin-ózi basqaru mýmkindigin beretin memlekettik jýie qúru, yaghny onyng últtyq memlekettikke qúqy bar ekendigin metropoliyagha moyyndatu, al týbinde derbes memlekettikke qol jetkizu, qazaq jerine ishki Reseyden qonys audarushylar tolqynyn toqtatu, әlemdik ozyq tәjiriybege sýiene otyryp qazaq qoghamy jana ómir súranysyna say ózgertu (modernizasiya), bilim men últtyq mәdeniyetting órken jangyna jol ashu boldy.

Baghlan Tashimov

Abai.kz

0 pikir