Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Janalyqtar 2492 0 pikir 23 Jeltoqsan, 2010 saghat 04:22

Esep Týgelov. Qazaqstandaghy hristiandar haqynda

Jaqynda ghana ótken halyq sanaghynyng derekterine sýienetin bolsaq, Qazaqstan azamattarynyng 4190128-i nemese 26,2 payyzy ózderin «hristiandarmyz» dep esepteytinderin mәlimdepti. Ókinishke oray, olardyng qaysysy pravoslav, qaysysy katolik ne protestant ekenin ajyratu qiyngha soghyp otyr.

Mysaly, býgingi kýni elimizdegi orystardyng sany 3793764 adamdy nemese halyqtyng 23,7 payyzyn qúraydy. Búlardyng qataryna 333031 ukraindar (2,1 payyz) men 66476 belorustardy (0,7 payyz) qosugha bolady. Osy ýsh slavyandyq halyqtyng sanyn qossaq, olar 4193271 adam bolady nemese respublika halqynyng 26,5 payyzyn qúraydy eken.

Búlargha týbi hristian bolyp sanalatyn 178409 nemisterdi (1,1 payyz), 34057 polyaktardy (0,2 payyz), 100385 kәristerding (0,6 payyz) biraz bóligin qosugha bolady. Shamalasaq, elimizdegi hristiandardyng sany 4506122 adamgha deyin nemese 28,4 payyzgha deyin jetui mýmkin.

Yaghny tegi hristian úlystardyng 2,2 payyzy (356 myng adam) iya basqa dinge engen, iya ózderin ateistermiz dep otyr. Sanaqtyng deregine sensek, jalpy basqa dindegiler men atesiyterding sany sany 480616 adamdy nemese 3 payyzdy qúraydy eken!

Qazaqstannyng aimaqtaryndaghy hristiandardyng ýlesi jaghynan olardyng eng kóp shoghyrlanghan jerleri mynalar: Soltýstik Qazaqstan, Qostanay, Kereku, Qaraghandy, Aqmola, Shyghys Qazaqstan oblystary.

Jaqynda ghana ótken halyq sanaghynyng derekterine sýienetin bolsaq, Qazaqstan azamattarynyng 4190128-i nemese 26,2 payyzy ózderin «hristiandarmyz» dep esepteytinderin mәlimdepti. Ókinishke oray, olardyng qaysysy pravoslav, qaysysy katolik ne protestant ekenin ajyratu qiyngha soghyp otyr.

Mysaly, býgingi kýni elimizdegi orystardyng sany 3793764 adamdy nemese halyqtyng 23,7 payyzyn qúraydy. Búlardyng qataryna 333031 ukraindar (2,1 payyz) men 66476 belorustardy (0,7 payyz) qosugha bolady. Osy ýsh slavyandyq halyqtyng sanyn qossaq, olar 4193271 adam bolady nemese respublika halqynyng 26,5 payyzyn qúraydy eken.

Búlargha týbi hristian bolyp sanalatyn 178409 nemisterdi (1,1 payyz), 34057 polyaktardy (0,2 payyz), 100385 kәristerding (0,6 payyz) biraz bóligin qosugha bolady. Shamalasaq, elimizdegi hristiandardyng sany 4506122 adamgha deyin nemese 28,4 payyzgha deyin jetui mýmkin.

Yaghny tegi hristian úlystardyng 2,2 payyzy (356 myng adam) iya basqa dinge engen, iya ózderin ateistermiz dep otyr. Sanaqtyng deregine sensek, jalpy basqa dindegiler men atesiyterding sany sany 480616 adamdy nemese 3 payyzdy qúraydy eken!

Qazaqstannyng aimaqtaryndaghy hristiandardyng ýlesi jaghynan olardyng eng kóp shoghyrlanghan jerleri mynalar: Soltýstik Qazaqstan, Qostanay, Kereku, Qaraghandy, Aqmola, Shyghys Qazaqstan oblystary.

Barlyq halyq

Hristiandar

Salmaq ýlesi

Qazaqstan Respublikasy

16009597

4190128

26,2

Aqmola

737495

326864

44,3

Aqtóbe

757768

130138

17,2

Almaty

1807894

313898

17,4

Atyrau

510377

36192

7,1

Batys Qazaqstan

598880

148137

24,7

Jambyl

1022129

137672

13,5

Karaghandy

1341700

601315

44,8

Qostanay

885570

473306

53,4

Qyzylorda

678794

19007

2,8

Manghystau

485392

44122

9,1

Ontýstik Qazaqstan

2469357

150365

6,1

Kereku

742475

337113

45,4

Soltýstik Qazaqstan

596535

351339

58,9

Shyghys Qazaqstan

1396593

520177

37,2

Astana q.ә.

613006

142917

23,3

Almaty q.ә.

1365632

457566

33,5


Aldaghy jyldary Qazaqstandaghy hristiandardyng bolashaghy ne bolmaq? Jogharyda atalghan etnikalyq toptardyng sany jyl sayyn kemip otyr. Mәselen, 1999 jylghy últtyq sanaq derekterimen salystyrghanda on jyldyng ishinde elimizdegi orystardyng sany 686911 adamgha nemese 15,3 payyzgha, ukraindar - 214034 nemese 39,1 payyzgha, belorustar - 45448 nemese 40,6 payyzgha, nemister - 175053 nemese 49,5 payyzgha, polyaktar - 13245 nemese 28 payyzgha kemigen!

Eger osy ýrdister saqtalatyn bolsa, aldaghy on jylda hristiandardyng sany bylay bolyp ózgeredi:

Etnostar

2009 jylghy sany

Kemu boljamy

payyz

2019 jylghy boljamdyq sany

2029 jylghy boljamdyq sany

Orystar

3793764

15

3223764

2740199

Ukraindar

333031

39

203148

123920

Belorustar

66476

40

39885

23950

Nemister

178409

49

90098

45000

Polyaktar

34057

28

24521

16000

Barlyghy

4405737

 

3581416

2949069

 

Eger dәl býgingi etnodemografiyalyq ýrdister (halyqtardyng orta jasynyng úlghangy, bala tuudyng azangy, basqa elderge kóshu t.b.) on jyl boyy saqtalyp otyrsa, Qazaqstandaghy hristiantekti halyqtardyng sany 2019 jyly 3,5 million adamgha deyin kemiydi. Búny «tabighi-evolusiyalyq boljam» deuge bolady. Al eger eldegi ekonomikalyq jaghday qiyndasa, oghan etnosaralyq qaqtyghystar siyaqty qúbylystar qosylsa, olardyng sany kýrt kemui de yqtimal. Búny «daghdarysty-shiyelenistik boljam» deuge bolar. Ondaydan qúdaydyng ózi saqtasyn deyik...

«Tabighi-evolusiyalyq boljamgha» salsaq, on jyldan keyin Qazaqstan halqynyng sany 7-8 payyzgha artyp shamamen 17 million 500 myng adamdy qúrauy mýmkin. Al 2029 jyly Qazaqstan azamattarynyng sany 19 milliongha jetedi degen ýmit bar. Eger osy boljamymyz dúrys bolyp shyghatyn bolsa, Qazaqstandaghy etnodemografiyalyq jәne konfessiyalyq jaghday tómendegidey bolmaq:

Etnostar

2019 jylghy boljamdyq sany

2019 jylghy Qazaqstandaghy ýles salmaghy

2029 jylghy boljamdyq sany

2029 jylghy Qazaqstandaghy ýles salmaghy

Orystar

3223764

18,4

2740199

14,1

Ukraindar

203148

1,2

123920

0,6

Belorustar

39885

0,2

23950

0,1

Nemister

90098

0,5

45000

0,2

Polyaktar

24521

0,1

16000

0,08

Barlyghy

3581416

20,4

2949069

15,5

 

Qansha degenmen búl boljamdardyng barlyghy da býgingi etnodemografiyalyq tendensiyalargha negizdelip otyr. Keybir sarapshylardyng payymdauynsha, Qazaqstandaghy orystardyng sany aldaghy on jylda 10-12 payyzgha, al kelesi onjyldyqta 13-14 payyzgha deyin kemiydi degen boljamdar da joq emes. Olardyng payymdary dúrys bolatyn bolsa, onda 2019 jyly hristiandardyng sany 3 million, al 2029 jyly nebary 2,3-2,4 millionnan aspaydy eken.

Elimizdegi konfessiyalyq, etnodemografiyalyq jaghdaydyng qalay ózgeretinin aldaghy uaqyt kórsetedi dep oilaymyz. Ne bolsa da aman bolayyq, abay bolayyq!

«Abay-aqparat»

 

0 pikir