Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Mәselening mәni 8319 0 pikir 4 Qyrkýiek, 2015 saghat 18:59

AYDYN «ShOQYNGhAN» JOQ

Qazaq aspangha úshty dep quandyq. Artynsha, әleumettik jelide «shoqyndy» dep jazghyrdyq.  Tipti, Aydyn Ayymbetovting diniy-senimine syrttay ton piship, nebir әngimeler aityla bastady.  Osy rette naghyz din salasy mamandarynyng pikirine qúlaq týrgenimiz artyq etpes.

Ershat ONGhAROV, islamtanushy ghalym:

Kisini ghaybattaudyng kýnәsi ýlken. Al ony shoqyndy dep aiyptau - eng ýlken kýnә

– Aydyn Ayymbetov aigha úshyp, qalyng qazaq elin ghana emes, barlyq músylman elderin quanyshqa bóledi. Aydyndy alyp úshqan zymyrandy arab elderining telekanaldary da kórsetip, músylmannyng balasy úshqanyna Allagha madaq aitqanyn kózimiz kórdi.

Osylaysha, barsha adamzat balasy quanyp jatqan sәtte, bizding elde, Aydynnyng óz Otanynda batyrymyzdy «shoqyndy», «imansyz», «ateist» dep ghaybattaghan arandatushylar shyqty.

Aydyn shoqynghan joq! Birinshiden, hristian dinining qyzmetkeri Bayqonyrda Ayymbetovtyng betine su shashuy – shoqyndyrugha jatpaydy. Ol jerde shoqyndyrudyng elementteri bolghan joq. Shoqyndyru joralghysy әldeqayda kýrdeli. Ekinshiden, beynetaspagha anyqtap qarasaq, Aydyn qasyndaghy әriptesi siyaqty qolyn kóterip shoqynbaq týgili, su shashu rәsimining ýstinde týsi súrlanyp narazylyq tanytyp túrghanyn bayqaymyz.

Kisini ghaybattaudyng kýnәsi ýlken. Al ony shoqyndy dep aiyptau – eng ýlken kýnә. Týptep kelgende músylmandy kýpirlikpen aiyptaudyng ózi kýpirlik. Búl turasynda Payghambarymyz (s.gh.s.): «Eger bireu bauyryna: “Áy, kәpir!” dese, ol mindetti týrde ekeuining bireuine qaytady. (Yaghni, aitqany dúrys bolmasa, ózi sol kýpirlikting kýnәsyn kóteredi)» – degen. Sondyqtan, syrttan ghaybat aitudan, kisini kýpirlikpen aiyptap, el ishinde irtki saludan saq bolu kerek. 

Sonymen qatar, ghalamtorda Aydyngha qatysty osy oqighagha elimizding Bas mýftiyin, Qazaqstan músylmandary diny basqarmasyn kinәlap ta ýlgerdi. Búl oqighagha Bas mýftiydi jazghyru da mýlde orynsyz.

Bas mýftiyding aldyna eshkim bata súrap kelmedi. Erjan qajy bata súrap kelgen kisilerge batasyn bereri anyq. Al eger Mýftiyding ózi baryp nege bata bermedi deseniz, gharyshqa úshu óte kýrdeli ýrdis ekenin úmytpaghaysyzdar. Oghan dayyndyq is-sharalary óte qúpiya týrde, jabyq formatta ótetini barshagha ayan. Sondyqtan, búl jerde Mýfty hәziretti de, mýftiyatty da kinәlau qisynsyz dep bilemin.

 

Jalghas SANDYBAEV, dintanushy ghalym:

Alladan aman oraluyn tileyik

­– Negizinde búl әngimege múryndyq bolghan Aydyn aghamyzdyng gharyshqa attanar sәtindegi beyne-kórsetilimi edi. Múnda gharyshqa úshyru rәsiminde Aydyn aghamyzdyng qasynda basqa da gharyshkerlerding bar ekenin kóremiz. Shirkeu qyzmetkeri su shashyp, shoqyndyrghan uaqytta bizding aghamyz kóz júmghan kýide qaldy, shoqynghan joq al, qasyndaghylar shoqynyp jatty. Sondyqtan, bir kórip, onyng bayybyna jetpey jatyp iyisi músylman adamdy «shoqynghan», «músylman emes» degen siyaqty ýkim shygharu dinimizge jat. Aghamyzdyng dinnen shyqqandyghyna eshqanday aighaq joq.

Sondyqtan, býlikke sebepshi bolmayyq. Qazaqtyng gharyshker batyryn qaraptan-qarap qaralap, ózimizge kýnә artpayyq. Bәlkim, әkeyding sumen alastatuy Aydyn aghamyz ýshin kýtpegen jaghday shyghar. Ádette imam bir újymda Qúran oqyp, bata jasaghan uaqytta keyde sonda otyrghandardyng arasynda ózge din ókilderi de bolady emes pe? Olar Qúrandy estip otyrghandary ýshin músylman bolyp ketpeydi ghoy. Ol ýshin arnayy sharttar bar jýrekpen moyyndau, tilmen qaytalau degen siyaqty t.b әreketter. Dәl sol siyaqty Aydyn aghamyz da pravoslavie ókilining su býrkeuimen hristian bolyp ketedi degen habar joq.

Áriyne, múnday rәsimde shirkeu ókilining qatystyp, imamnyng bolmauy ókinishti. Áytse de,  Abai.kz sayty Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy baspasóz qyzmetining arnayy mәlimdemesin jariyalaghan. Onda: «Qazaqstan músylmandary diny basqarmasyna jәne QMDB-nyng Qyzylorda oblysy boyynsha ókildigine úiymdastyrushylar tarapynan shaqyrtu kelmedi. Diny rәsimder oryndalatyny jayynda habar jetkizilmedi», – delingen. (http://abai.kz/post/view?id=4545). Sondyqtan, Aydyn aghamyz turaly jaman oilamay, gharyshkerding jerge aman-esen oralyp, otbasymen qauyshqanyn Alladan súrayyq.

 

Múhiddin ISAÚLY, teologiya ghylymynyng doktory:

Dereu kýpirge shygharu tәkpirshining minezi

– Pop shoqyndyrghannyng bәri hristian bola ma? Eger sol dindi moyyndasa, hristian bolady. Al, gharyshker Aydyn myrza gharyshqa úsharda sol poptyng suyn jútyp, kresti sýiip pe? Joq, әriniye. Onyng músylman ekendigi belgili. Múnyng aldyndaghy gharyshker Toqtar da músylmandyghyn bildirip Qúrandy alyp úshqan joq pa edi?!

Qúran alghash ret Hira ýngirine týsip, Islam dini Mekkege jayyla bastaghanda Mekkening mýshrik basshylary alghashqy músylman bolghandargha qanday qiyndyq kórsetpedi?! Arasynda shiyge orap, sol shiydi jaghyp qinaghandary da boldy. Aghashqa baylap, qinap,  pútty betine tosyp, dininnen bas tart dep qinady. Biraq solar betine pútty tosyp, jýzine tiygizgeni ýshin músylmandyqtan shyghyp ketti me? Joq, bolmasa «betine pút tiyip ketti, endeshe kәpir boldyn» degen sahabalar boldy ma? Áriyne, joq. Tipti, bir sahaba tilmen aitsa da jýrekpen bekitpegeni ýshin «ol músylman» dep arnayy ayat týsken edi. IYә, iman jýrekpen bekitu.

Odan keyingi Mәdina ómirin alayyq. Sol jerde elding bәri namazgha baryp, sharighatpen amal etti. Biraq aralarynda múnapyqtar soghan músylman bolyp qaldy ma? Áriyne, joq.

Endi qazirgi zamangha keleyik. Bizding ait meyramdarymyzda pop tәrizdi basqa dinning ókilderi  ayt merekemizben qúttyqtap, quanyshymyzgha ortaqtasyp jatady. Biraq olar sol ýshin músylman bola ma? Áriyne, bolmaydy. Mysaly, Stambulgha bara qalsanyz, meshitterding ishinde hristian turisterdi kóremiz. Olargha imamdar arnayy meshitting sularyn ishkizip, әielderining basyna oramal taqqyzyp jatady. Biraq, solar músylman boldy ma? Áriyne, joq. Sol Stambuldaghy Ayasopiya meshitin alyp qarayyq. Meshitting qabyrghalarynda hristian senimderine qatysty suretter bar. Óitkeni, ol búryn shirkeu bolatyn. Músylmandar sol meshitte ghasyrlar boyy namaz oqyp keldi. Solar hristian boldy ma? Áriyne, joq.

Europada jaqynda taghy da bir shirkeu meshitke ainaldy. Biraq shirkeuding zattary bәri saqtalyp qaldy. Sol jerde namaz oqyghan músylmandar hristian bolyp ketti me? Álbette, joq.

Tipti, keybir krest markasy bar kiyimder de bar, solardy músylmandar da kiyip jýredi. Solardy «hristian» dep aita alamyz ba?

Bәrin qoyshy, býkil tehnika atauly músylmandiki emes. Barlyghyn Europa, Japoniya sekildi elder jasaydy. Biraq, osynyng bәrin músylmandar da paydalanady. Endeshe osynyng bәrin kórmey, ghylymda algha ozyp gharyshqa úshqan kisige pop shoqyndyrdy, olay bolsa ol hristian bolyp ketti degen oi, ne degen súmdyq?

Músylmandyq – әdeptilik. Ádeptiliginen asqan bәrinen de asady. Endi ol popqa: «Ey, pop shal, ne shatyp túrsyn? Men músylmanmyn» dep shataq shygharuy kerek pe edi?

Al, Islamda músylman bireudi kәpir etkenning ózi kәpir bolady. Tipti, tilimen kýpirlik etken alghashqy sahabanyng ózine eshkim kәpir degen joq, arnayy ayat týsti ghoy. Músylmangha kýpir etu músylmangha jarasar qylyq emes, tәkpirshining isi.

 

Din ister komiyteti

Dayyndaghan Gýlmira ShARHANQYZY

Abai.kz

0 pikir