Jeksenbi, 12 Mamyr 2024
Janalyqtar 3337 0 pikir 3 Nauryz, 2010 saghat 05:47

Múrat ALMASBEKÚLY. Qazaq bilsin

Qazaqtyng balasy әli kýnge әkim ya prokuror, nemese bankir boludyng sonynda jýr.  Ondaghy arman eteri de belgili. En-tegin qarjydan qarpytyp, mәnsapqa jetkesin eki úrtyn maylap otyrudy ghana oilaydy. Óz salasynyng myqty mamany bolyp, elding múnyn, halyqtyng qúqyn joqtau degen olar ýshin kýlkili әngime. Qazir osynday mamandyq iyeleri Qazaqstanda sendey soghylysady. «Aghasy men kókesi» bar bozókpeler bar-joq mәnsapty bólise almay talasady, al tóbe jaqta tirep túrghan qúdiretti eshkimi joq jazghandar para berer quys-tesikti jaghalap jýrgeni jýrgen. Biraq qashanghy jýruge bolady? Qazaq jasy ýshin jaqsy ómir sýruding basqa joly qalmaghan ba? Joq, olay emes shyghar. Tómendegi derekterge kóz jýgirtiniz. Biz búny ózimizdi kem, qor sanaghandyqtan emes, qazaq bilsin, qaperine osy bir mýmkin jayttardy ala jýrsin degen oimen berip otyrmyz.

Aghylshyn ministri neni anghardy?

Qazaqtyng balasy әli kýnge әkim ya prokuror, nemese bankir boludyng sonynda jýr.  Ondaghy arman eteri de belgili. En-tegin qarjydan qarpytyp, mәnsapqa jetkesin eki úrtyn maylap otyrudy ghana oilaydy. Óz salasynyng myqty mamany bolyp, elding múnyn, halyqtyng qúqyn joqtau degen olar ýshin kýlkili әngime. Qazir osynday mamandyq iyeleri Qazaqstanda sendey soghylysady. «Aghasy men kókesi» bar bozókpeler bar-joq mәnsapty bólise almay talasady, al tóbe jaqta tirep túrghan qúdiretti eshkimi joq jazghandar para berer quys-tesikti jaghalap jýrgeni jýrgen. Biraq qashanghy jýruge bolady? Qazaq jasy ýshin jaqsy ómir sýruding basqa joly qalmaghan ba? Joq, olay emes shyghar. Tómendegi derekterge kóz jýgirtiniz. Biz búny ózimizdi kem, qor sanaghandyqtan emes, qazaq bilsin, qaperine osy bir mýmkin jayttardy ala jýrsin degen oimen berip otyrmyz.

Aghylshyn ministri neni anghardy?

Biz osylay adamy pendeshilikpen aldanyp jýrgende, basqalar mynau jaratylys dýniyesining mýldem basqa qúpiyasyna kóz salyp ýlgerude. Kóz saldy degen sóz, jaqynda soghan qol salamyz degeni. Tayauda Angliyanyng Ghylym jәne innovasiya ministri Pol Dreyson aghylshyn jastaryna myna qaghidany, iyәky zandylyqty týsinetin uaqyt әldeqashan jetkenin qatang eskertti. Yaghni, keshegi kýni bizge tek qiyal-ghajayyptay bolyp elesteytin dýniyeler býgin mine naghyz aqiqat ómirge ainalyp otyr. Áriyne, ministrding búl uәji kópke tanys. Biraq, onyng bolyp ótken jetistikten góri, alda bolar tanghajayyptardy menzep túrghanyn týsingenimiz dúrys sekildi. Dreyson myrza britaniyalyq jastardy úzaq bolashaqqa baghyttap túr. Onyng sebebi aghylshyn ghalymdarynyng ózgeshe oi-josparynda jatyr. Sonymen...

Úlybritaniya ghalymdary neden ýmitti?

Olardyng payymynsha, HHI ghasyrdaghy super bolashaqqa ie mamandyqtar qazaqy úghymmen aitqanda buy búrqyraghan, aqausyz adam aghzalaryn ósirip-óndiruge tikeley baylanysty bolady. Búl, tipti, ondaghan mamandyqtyng basyn biriktiretin býkil bir industriyanyng damuyn jýzege asyrady. Mәselen, jana aghzany jasaytyndar, ony saqtaytyn mamandar, satu jónindegi menedjerler, aghzany óndirip, ony adam denesine qondyratyn hirurgter degen sekildi...

 

Ghalymdar búnday mamandyq iyelerining tabys kólemi alghashqy jyldary adam senbes bolatyndyghyn boljap otyr. Biraq búl  futbolister qauymy ýshin ýirenshikti aqy týri deydi. (Áriyne, Europa ayaqdopshylaryn aitady).

 

Super bolashaqqa ie mamandyqtardyng atauy qalay?

Britaniyalyqtar HHI ghasyrdaghy super mamandyqtardyng qazirshe 14 týrin jariyalap otyr. Biz solardyng birnesheuine toqtala keteyik:

1.Nanomediyk. Búl mamandyq joghary dengeyli diagnostikalyq qúrylghylar men adam ómirin úzartatyn himiyalyq zattardy paydalanugha qajet. Osynday  qúrylghylardyng diagnostikalyq qyzmeti men tehnikalyq jaqtan qoldauyn ýnemi qamtamasyz etu nanomedikterden qol ýze almaydy.

2. fermer - gendik injener. Jaqyn bolashaqta tabighy azyq-týlik jershary túrghyndaryna jetpeytini belgili. Sondyqtan da onyng ornyn genetikalyq modifikasiyalanghan taghamdar auystyrady. Al, arnauly fermalarda adamgha qajetti gendermen ózgeriske úshyraghan siyr, qoy nemese basqada ýy januarlary ósiriletin bolady. Mamandyq sol ýshin kerek.

3. Este saqtau quatyn úlghaytu mamany. Búl mamandyqtargha osy ghasyrdyng 20 jyldarynda qajettilik tuyndayy. Aqparat kólemining shetken tys kóbengi әserinen adamdardyng este saqtau qabiletin jasandy jolmen arttyratyn medikter men tehnologtar payda bolady.

4. Klimat qorghaushy injener. Olar kýnnen qalqalanu men ulitrakýlgin sәulelerding týsuin, әlemdik múhit múzdarynyng eruin tejeu tehnologiyalaryn әzirleytin bolady. Búl әlbette naghyz qajet mamandyqtardyng birine ainalmaq.

 

5. Kosmos úshqyshtary men gidter jәne sәuletshiler. Endi 1015 jyldan keyin kosmosqa kórshi auylgha qydyrghanday bara beremiz. Sol kezde kosmostyq flot payda bolady. Al, jastar úshqysh jәne stuardessa bolyp qyzmet isteydi. Keyinirek kosmos sәuletshileri payda bolady.

 

Basqa mamandyqtar

Búdan ózge de ómirdi úzartu injeneri, telegiyd, etika komissary, Epiydemiologiyalyq polisiya, virtualidy advokat, әleumettik ýilestirushi qyzmetker, aspandaghy fermer, klimat saqshysy, balamaly transport jasaushy sekildi mamandyqtardyng tizimi bar. Ár qaysysynyng óz mindeti anyq.

Ózimizge oralsaq

Jaghday týsinikti. Ýidegi su aghatyn qúbyrdyng qúlaghyn  búray almay otyryp, «blatnoy» mamandyqtargha úmtylamyz. Al, biz ol oqudy ayaqtap, júmys taba almay ýide jatqanda, basqalar sening kompiuterindi, kirjughysh mashinang men televizoryndy jóndep berip, bar-joq aqshandy sypyryp alady. Aghylshyndar aitqan әlgi mamandyqtardy qoyyp, shiyki múnaydy óndiretin kәsiporyndardyng da esiginen qaray almay jýrgen jayymyz taghy bar. Sonda biz qazirgi qolda bardy qarq qyla almay jýrgende bolashaq turaly qashan oilanamyz?!

Tobyqtay týiin

Qúzghyn, qúmay degen qústar bolady. Ózderining tiri ang aulaugha әli jetpegesin, qyran býrkitten qalghan azyqty andyp, ólekse men jemtikti talghajau etedi. Qazirgi bizding kýiimiz de sol sekildi me, qalay?! Bizde de ghylymi-innovasiyagha úmtylu degen úran bar. Biraq, ol bizding jastar ýshin týiening qúlaghyna shertilgen dombyra siyaqty. Jastardyng sanasy materialdyq iygilikke jetu deytin arzan maqsatpen kodtalghan. Ókinishtisi, ozyq elder ghylym qúpiyasyn ashyp, jaratylys syryna boylay týsken sayyn, bizding sanamyzdaghy әlgi jalghan mýdde kodynyng qúpiya sandary tipti kýrdelene týsude.

 

Surette: Pervyy vypusk studentov programmy MBA VShB MGU v Respubliyke Kazahstan!

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1942
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2155
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1781
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1533