Sayasattanushy-ghalym Berik Ábdighaliyevting esimi kózi ashyq qazaqqa etene tanymal bolsa kerek. Búghan deyin preziydent janyndaghy qazaq tilin damytu qorynda qyzmet etken, oghan deyin preziydent әkimshiliginde, oppozisiyada, Altynbek Sәrsenbaev qorynda tanylghan sol Berik myrza juyqta Qaraghandy oblysynyng Úlytau audanyna әkim bolyp taghayyndaldy. Jas ta bolsa qazaq últynyng mәrtebesin kóteru ýshin janyn salghan últjandy jigitterding biregeyi. Jigittik emey, nemene, qaysybir deputat «Tasjarghan» gazetinen otyz million tenge talap etken kezde, preziydentting tónireginde jýrip, bir kýndik ailyq jalaqysyn gazetti qorghau qoryna audarghan edi. Biylikte jýrip, bylyqpen bylghanbaghan, azamattyq bolmysyn joghaltpaghan Berik bauyrymyz qaladan dalagha qaray at basyn búrghanyn estip, tandanyp, telefon shaldyq.

- Berik bauyrym, qay jerde jýrseniz de, bet-jýziniz dúrys azamatsyz. Ákimdik qyzmetpen qúttyqtap qoyghanymyz dúrys bola ma...

- Raqmet, әriyne! Degenmen kýmәndanynqyrap, túmandatynqyrap qúttyqtaghanynyzgha jol bolsyn. Ákimdikti lauazymdy qyzmetten búryn, mýmkindik jәne jauap­ker­shilik dep qaraymyn.

Sayasattanushy-ghalym Berik Ábdighaliyevting esimi kózi ashyq qazaqqa etene tanymal bolsa kerek. Búghan deyin preziydent janyndaghy qazaq tilin damytu qorynda qyzmet etken, oghan deyin preziydent әkimshiliginde, oppozisiyada, Altynbek Sәrsenbaev qorynda tanylghan sol Berik myrza juyqta Qaraghandy oblysynyng Úlytau audanyna әkim bolyp taghayyndaldy. Jas ta bolsa qazaq últynyng mәrtebesin kóteru ýshin janyn salghan últjandy jigitterding biregeyi. Jigittik emey, nemene, qaysybir deputat «Tasjarghan» gazetinen otyz million tenge talap etken kezde, preziydentting tónireginde jýrip, bir kýndik ailyq jalaqysyn gazetti qorghau qoryna audarghan edi. Biylikte jýrip, bylyqpen bylghanbaghan, azamattyq bolmysyn joghaltpaghan Berik bauyrymyz qaladan dalagha qaray at basyn búrghanyn estip, tandanyp, telefon shaldyq.

- Berik bauyrym, qay jerde jýrseniz de, bet-jýziniz dúrys azamatsyz. Ákimdik qyzmetpen qúttyqtap qoyghanymyz dúrys bola ma...

- Raqmet, әriyne! Degenmen kýmәndanynqyrap, túmandatynqyrap qúttyqtaghanynyzgha jol bolsyn. Ákimdikti lauazymdy qyzmetten búryn, mýmkindik jәne jauap­ker­shilik dep qaraymyn.

- Búlay «ynqyrap» otyrghanymyz - әkimdik qyzmetpen bylghanyp jat­qan jigitter kóp. Qazaqtyng mәtelining týri ózgerip ketti ghoy: «Almasan, bermeseng - jat bolasyn» degendey... Jem­qorlyq jaylaghan qoghamda «almay-bermey tik jýrsen, komandadan shyghyp qalasyn» degen qaghida qalyptasty. Osyghan ne uәj aitasyn?

- Onday jaghymsyz jayttar joq dep aita almaytynymyz ókinishti-aq. Ýkimet «sauyn siyr» degen kózqaras qylyshynan qan tamyp túrghan Kenesting kezinde de qylang berip qalatyn. «Úlyqqa bara bergenshe, para ber» degendi de erteden-aq aityp keledi, bizding halyq. Biraq barlyq bastyqty bir qalyppen ólshegen de dúrys bolmas. Maghan osy qyzmetting tizginin senip tapsyryp otyrghan Qaraghandy oblysynyng әkimi: «Últ dep jýrgen jigitsin. Biraz nәrseni kórdin, ýirendin, endi Últ úyasy, qazaqtyng qara shanyraghy - Úlytaugha qyzmet jasa. Auylgha qayt», - dep senim art­ty.

- Degenmen sizdi kóp bi­letin aghayyndar: «Berik­ting múnysy nesi?» - deui mýmkin ghoy. El: «Preziy­dent­ting janyndaghy qoghamdyq mekemede respublikalyq dengeyde jap-jaqsy sharua tyndyryp jýrgen jigitting audandyq qyzmetke keliskeni qalay?» - demey me?

- Qanynda qasqyr babalardyng qany bar, týgel týrkini tegim dep bilgen azamattardyng Úlytaudy audandyq dengey deuge dәti bara qoymas dep oilaymyn. Qazaqtyng ejelgi Astanasy atanghan Úlytaudyng shyraqshysynday audannyng basshysy boludy zor qúrmet, ýlken jauapkershilik dep bilemin. Endigi jerde barlyq kýsh-jigerimdi, tә­jiriybemdi tughan jerimdi týletuge júmsasam deymin. Tәjiriybe demek­shi, qazir «Diplommen - auylgha» atty tamasha aksiya keng qanat ja­yyp keledi ghoy. Biz «Tәji­riybemen - auylgha» degen aksiyanyng bastamashysy siyaqty bolyp otyrmyz. Oblys ortalyqtarynda, Astanada, Almatyda lauazymdy qyzmetter atqaryp, alys auyldardaghy halyqqa asa qajetti bolyp otyr­ghan, tәjiriybe jinaqtaghan azamattar tughan jerining órkendeuine ýles qossa, núr ýstine núr bolar edi.

- Bәlkim, tughan jerinizge naqty qyzmet etpek oiynyz dúrys shyghar. Áytse de, qazaq tilining tóniregindegi qyruar sharuany qalay qiyp kettiniz?

- Qazaq tilining damuyna baylanysty elimizde ýlken júmystar jýrip jatyr. Kýn tәrtibinde túrghan ýlken mәselening birine men ózimning kishkentay bolsa da ýlesimdi qostym dep ýmittenem. Biraq sonda da jan-jaqtan tayaq jeumen boldym. Ne kerek, meni qazaq últynyng jauy degender de boldy ghoy...

Shynymdy aitsam, mening auylgha ketuimning taghy bir sebebi - qaladan sharshadym. Sayasattan da sharshadym, sayasy oiynnan, sayasatsymaqshyldyqtan sharshadym. Kóp sózden, kópirip sóilegennen sharshadym. Osynyng bәrin qinalmay, qiyp ketip baram...

- Shamasy, Berik Ábdighaliyevtyng elge tanymal aty respublika dengeyinen joghalyp ketpeui ýshin audannyng auqymynan da keng ister atqaru qajet shyghar, qalay oilaysyn?

- Býgingi kýni Úlytaudy tek audandyq dengey dep qarastyrugha bolmaytynyn jogharyda aittym. Súraqtyng osylay qoyylyp otyr­ghandyghynyng ózi - Úlytaudyng últ tarihynan alatyn ornynyng әli de bolsa layyqty nasihattalmaytyndyghyn aiqyndap túr ghoy. Olay bolsa, osy baghytta respublikalyq, halyqaralyq dengeydegi ghylymy konferensiyalar, tarihiy-mәdeny sharalardy qolgha alu asa qajet dep esepteymin. Biz qazaqtyng úrany bolghan - Alashtyn, qazaq handarynyng atasy - Joshy hannyn, ordalardy biylegen ataqty Edige biyding nege әigili Úlytau jerinde jerlegen­derine mәn bermeymiz. Nege qazaq Úlytauda birigip, tasqa ortaq tanba saldy?! Nege bas handardy Úlytaugha әkelip, aq kiygizge kóterip, han saylady?! Osynyng bәrining ýlken sayasy mәni bolghan. Onyng qadirin qazaq әli tolyq týsinbey keledi. Kózi ashyq, kókiregi oyau әrbir qazaq Úlytaudyng qasiye­tin bilui qajet.

Endigi jerde Berik Ábdighaliy­úlynyng jaqsy aty, jaman aty negizinen Úlytaudyng atymen qatar atalatynyn týsinetin shygharsyz. Qolymnan kelgenin ayap qalayyn degen oiym joq

- Aytpaqshy, Berik, ejelgi qazaq handarynyng mekeni bolghan Úlytaudy jana tariyhqa janasha sipatpen qaytarudy oiladynyz ba? Mәselen, Úlytaudyng ataghy Týrkistannan kem bolmasa kerek. Týrkistan qazir ekinshi Mekkege ainaldy. Qazaqstandaghy islamdy Týrkistansyz kózge elestetu mýmkin emes. Al kezindegi kóshpeli qazaqtyng kiyeli mekeni - Úlytau әlsin-әlsin óship bara jatqan siyaqty

- Úlytaudyng últtyng ótken tarihynan layyqty ornyn aluy - keleshek ýshin asa qajet. Óitkeni osynday úlan-ghayyr aumaqty mekendep otyrghan qazaqtyng sany - at tóbe­lindey ghana. Bir adamnyng bo­yyna jýz adamnyng kýsh-qayratyn syi­ghyzatyn qúdiretti kýshting aty - Ruh! Endeshe, Úlytau osy úly maqsatqa qyzmet etuge layyqty birden-bir sayasi, tarihi, mәdeny qúndylyq. Al ony týrli jastaghy, týrli kózqarastaghy jandargha jetkize biluding joly da әrqily bolmaq.

- Qazaqqa qatysty is tyndyru ýshin qazaqy basshylar kóp boluy kerek shyghar. Osy túrghydan alghanda, eldegi memlekettik kadr sayasatynda osynday týisik boluy kerek. Endeshe, jolynyz bolsyn. Siz siyaq­ty eljandy әkimderding qatary kóbeysin!

Baqytgýl MÁKIMBAY

«Obshestvennaya pozisiya» («DAT» jobasy № 03 (40) ot 20 qantar 2010 jyl