Senat – Qazaqstan Parlamentarizmindegi manyzdy roli atqaratyn organ. Qazirgi tanda elimizde 49 senat deputaty bar. Olardyng jartysy әr ýsh jyl sayyn qayta saylanady. Al, onyng on bes deputatyn Qazaqstan Preziydenti taghayyndaydy. Olardyng 1998 jylgha deyin ókilettik merzimi tórt jyl boldy, al, 1998 jyldan bastap deputattardyng ókilettigi alty jyl bolyp bekitilgen. Biyl da Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 12-tamyz kýni Parlament Senaty deputattarynyng saylauyn ótkizu turaly Jarlyqqa qol qoydy.

Búghan deyingi Senat deputattaryn saylau Preziydent jarlyghyna sәikes 2017 jyldyng 28 mausymynda ótti. Búl saylauda 2011 jyly saylanghan deputattardyng ókilettigi toqtatylghan bolatyn. Al, alda bolatyn saylauda deputattar 2014 jyly saylanghan senatorlardyng ornyn baspaq.

Ortalyq saylau komissiyasy búl jolghy saylauda ónirlerden saylanghan 17 deputat ókilettik  merzimin toqtatatynyn mәlimdedi. Olardyng qatarynda: Serik Jaqsybekov, Tóleubek Múqashev, Ansar Músahanov, Marat Taghymov, Rashit Ákimov, Sәrsenbay Ensegenov, Erbolat Múqaev, Múratbay Joldasbaev, Sergey Ershov, Serik Bektúrghanov, Bekmyrza Elamanov, Mihail Bortniyk, Ály Bektaev, Manap Kóbenov, Oliga Perepechina, Sergey Plotnikov, Aygýl Qapbarovalar bar.

Búl 17 adamnyng keybiri aldaghy saylaugha týsetinderin aitty. Mәselen, Qaraghandy oblysynan saylanghan Sergey Ershov Senat deputattyghyna qayta týsuge niyet bildirip otyr eken.

Búghan deyin Ortalyq saylau komissiyasynyng tóraghasy Berik Imashev 13 mausym men 12 shilde aralyghynda Parlament Saylauynyng deputattyghyna 94 ýmitker úsynylghanyn aitqan bolatyn.

Esterinizge sala ketsek, 2011 jyly ótken Senat saylauyna 96 kandidat úsynylghan. 2014 jyly 88 ýmitker bolsa, 2017 jyly 89 adamnyng deputattyqqa kandidaturasy úsynylghan. Demek, orta eseppen bir senatordyng mandatyna besten astam ýmitker týsedi.

Biyl kandidattyqqa Núr-Súltan qalasynan 8 adam, Almaty qalasynan 7 adam, Almaty oblysynan 9 adam úsynylypty. Al, Shymkent pen Qostanay oblysynyng әrqaysynan  tórt ýmitker úsynylghan. Shyghys Qazaqstan óniri senat saylauyna eng az ýmitker qosypty.

Biylghy saylauda ýmitkerlerding 82-si ózin-ózi úsynu qúqyghyn paydalanghan. Búl kórsetkish 2011 jyly 82,7 payyz, 2014 jyly – 82,9 payyz, 2017 jyly – 92,1 % bolghan. Al, 12 kandidat Mәslihattan úsynylghan. Búl 2017 jyly 7,9% nemese 7 adam bolghan.

Sonymen qatar Ortalyq saylau komissiyasynyng mәlimetinshe, osy saylau nauqanynda әielderding sayasy belsendiligi joghary ekenin aitady. Mәselen, úsynylghan kandidattardyng 19-y әielder eken. Salystyrmaly týrde aitsaq, 2011 jyly 6 әiel ýmitker, 2014 jyly – 5 kandidat, 2017 jyly 13 әiel adam ýmitker bolghan.

Al, osy jylghy úsynylghan әielderding eng jasy 30-da, eng ýlkeni 69 jasta. Al, kandidattardyng ortasha jasy 51 bolypty.

Úsynylghan ýmitkerlerding ishinde әrtýrli mamandyq iyeleri bar. Mәselen, 29-y injener, 20-sy ekonomist, 12 oqytushy, 10 auyl sharuashylyghy qyzmetkeri, 10 advokat, 1 sayasattanushy, 7 dәriger, 3 jurnalist bar.

Sonymen qatar ýmitkerler arasynda 2 júmyssyz adam, 4 senator, 38 kommersiyalyq qúrylymdardyng qyzmetkeri, 23 kәsiporyndar men mekemelerdin, memlekettik úiymdardyng ókilderi, 9  qoghamdyq úiym ókilderi, 18 memlekettik qyzmetker bar eken.

Senat deputatttaryna ýmitkerlerdi tirkeu 23 shildege deyin jalghasty. Al, 13 shildede astananyng jәne respublikalyq manyzy bar qalanyng saylau komissiyalary Senat deputattyghyna 62 kandidatty tirkegen.

Al, kýni keshe Ortalyq saylau komissiyasynyng tóraghasy Berik Imashev Senat deputattyghyna ýmitkerlerding qorytyndy tizimin bekitti.

OSK mәlimeti boyynsha, 23 shildedegi jaghdaymen QR Parlamenti Senatynyng deputattarynyng 17 mandatyna Almaty, Shymkent,Nú-Súltan qalalarynyng saylau komissiyalary 94 ýmitkerding 58-in tirkegen. Demek, orta eseppen 3 ýmitker bir oryngha úsynylghan. Ónirler boyynsha, eng kóp kandidat Aqmola oblysy men Núr-Súltan qalasynda tirkelipti.

Al, búghan dyein Oratlyq saylau komissiyasynyng mýshesi Sabila Mústafina aldaghy senat saylauyna respublikalyq budjetten 254,5 million tenge bólingenin mәlimdegen.

“Ortalyq saylau komissiyasyna respublikalyq budjetten Parlament Senaty deputattarynyng saylauyn ótkizu ýshin 254,5 million tenge bólindi” degen bolatyn Mústafina baspasóz brifinginde.

Mústafinanyng aituynsha, bólingen qarajat mәslihat deputattarynyng issapary men kólik shyghyndaryna, saylau nysandaryn rәsimdeu qyzmetterine, saylau komissiyalarynyng qyzmetin úiymdastyrugha, poligrafiyalyq qyzmetterge sonymen qatar, búqaralyq aqparat qúraldaryna jәne basqa da shyghyndargha júmsalmaq.

Abai.kz