Sәrsenbi, 15 Mamyr 2024
6322 1 pikir 12 Tamyz, 2019 saghat 10:04

Ana men bala qúqyghy memleket ýshin qashan da manyzdy

Ana men bala qúqyghy qashan da manyzdy taqyryp. Elimizde ana men balanyng jaghdayyna jetkilikti kónil bólinip keledi. Sebebi, QR Konstitusiyasynda memleketting negizi – adam kapitaly ekendigi anyq jazylghan. Búl túrghyda Elbasy Qazaqstannyng túnghysh Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng jyl sayynghy Halyqqa arnaghan joldaularynda da ana men bala mәselesi nazardan tys qalghan emes.

Mәselen, Elbasynyng “Qazaqstan-2050” Strategiyasy qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty” atty Joldauynda:

-Biz Qazaqstan qyzdarynyng sapaly bilim alyp, jaqsy júmysqa ie boluy jәne tәuelsiz bolulary ýshin barlyq jaghdaydy jasauymyz qajet. Olar bank kartochkalaryna ie bolugha, kólik jýrgizip, qyzmet jolyn qalyptastyra alugha, zamangha say bolugha, sәndenuge tiyis jәne bizderde eshqashan kiyilmegen, saltymyzgha jat kiyimderge oranyp-qymtanbaugha tiyis. Bizding halqymyzdyng óz mәdeniyeti, óz dәstýri men salty bar. Halqymyz "Qyzdyng joly jinishke" degenge erekshe mәn berip aitady. Boyjetkenning joly, qyzdyng joly – qylday, ony ýzuge bolmaydy. Boyjetken, әiel zaty әrdayym bizding qoghamnyng tenqúqyly mýshesi, al ana – onyng eng ardaqty túlghasy boldy. Biz әiel zatyna – anagha, jargha, qyzgha degen qapysyz qúrmetti qayta oraltugha tiyispiz,- dep atap kórsetken.

Sonymen qatar, Elbasy ýnemi memleket ýshin de, jeke ózi ýshin de anany qorghau – erekshe mәsele dep aityp keledi. Osy negizde analardyng әleumettik jaghdayyn jaqsartugha arnalghan birneshe naqty qadamdar da jasalghan bolatyn.

Ayta keteyik, memleket tarapynan bala qúqyghyn qorghaugha da airyqsha mәn berilip otyr. Ol turaly Elbasy óz joldaularynda “Balalar – qoghamymyzdyng eng әlsiz jәne qorghansyz bóligi. Sondyqtan olardyng qúqyghy qorghauly tiyis. Men Elbasy retinde әrbir sәbiyding qúqyghynyng qorghaluyn talap etemin. Bizding jerimizde tuylghan әr sәbi- qazaqstandyq. Jәne ol sәbiydi memleket qamqorlyghyna alugha tiyis” degen bolatyn.

Áriyne, búl túrghyda balanyng ómirine eng birinshi jauapty túlgha – әke men ana ekeni ras. Yaghni, kez-kelgen ata-ana ómirge әkelgen balanyng ómiri men densaulyghyna, qauipsizdigine tikeley jauapty.

Degenmen, týrli qiyndyqqa úshyrap, taghdyr tauqymetin tartqan analar ýshin elimizde “Analar ýii” ashylghan bolatyn. Basty maqsat – qmirde qiyndyqqa tap bolyp, tyghyryqqa tirelgen analardy qarausyz qaldyrmau. Ol jerde kәmeletke tolmaghan jasóspirimderden bastap, 30 jasqa deyingi analar panalay alady.

Býginde, respublika boyynsha 19 qalada 25 analar ýy bar. Múnday ortalyqtar alghash ret osydan alty jyl búryn Núr-Súltanda ashylghan.

Qazirde múnday ortalyqtar taghdyr tauqymetine úshyraghan qyz-kelinshekterge ýlken pana boluda. Ol ortalyqtar býkil Qazaqstandaghy perzenthanalarmen tyghyz baylanysta. Osy ortalyqtardyng júmysynyng nәtiyjesinde tyghyryqqa tirelip, balasynan bas tartpaq bolghan talay qyz-kelinshekter óz oilarynan qaytyp, ómirge basqasha kózqaraspen qarauda. Atalghan mekemede kez-kelgen qyz-kelinshekke sәbiyining shirap, buyny bekigenshe barlyq jaghday jasalady. Yaghni, ol jerde bala bir jarym jasqa tolghansha tegin túrugha, әleumettik-moralidyq túrghydan kóek alugha, balasynyng qújattaryn retteuge barlyq jaghdaylar jasalady. Odan bólek, bilimi joq qyz-kelinshekterding oqyp, mamandyq aluyna da kónil bólingen.

Yaghni, búl ortalyqtardyng basty maqsaty – qorghansyz qalghan ana men balanyng jaghdayyn jasap, olargha pana bolu. Elimizde ata-ana qamqorlyghysyz alghan tiri jetimderding sanyn azaytu. Qazir osy ortalyqtyng qyzmetining arqasynda balasyn tastaugha bekinen analardyng 70 % i óz oilarynan qaytyp, ómirge qayta beyimdelgen.

Al, jalpy elimizde Ana men balanyng qúqyghyn qorghaytyn ortalyqtar men mekemeler kóp. Alghash ret osydan 13 jyl búryn Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining Jarlyghymen Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne Ghylym ministrligining janynan balalar qúqyghyn qorghau jónindegi Komiytet qúrylghan bolatyn. Atalghan ministrlikting vedomstvasy azamattardy  Núr-Súltan qalasyndaghy Ministrlikter ýiinde qabyldaydy. Sonymen qatar, azamattar atalghan mekemege 111 nomeri arqyly habarlasyp, óz mәselesi boyynsha kómek súray alady. Búl mekeme barlyq balanyng qúqyghyn qorghap olardyng balalyq shaghynyng qamsyz ótui ýshin әreket jasaydy. Mәselen, ótken jylmen osy jyldyng basyndaghy mәlimet boyynsha, oqugha barmay, on kýnnen astam sabaqqa sebepsiz qatyspaghan 236 oqushy anyqtalyp, olardyng әrqaysymen jeke júmystar jýrgizilgen. Sol júmystardyng nәtiyjesinde mektepke barmay, әrtýrli jaghdayda qúqyghy taptalyp jýrgen on bir oqushy mektepke qayta qaytarylyp, sabaghyn jalghastyrghan.

Sonymen qatar, “Qazaqstan Respublikasy kizistik ortalyqtar odaghy” dep atalatyn mekeme bar. Atalghan mekemening respublikanyng 11 ónirinde 18 úiymy júmys isteydi.

Atalghan odaqtyng mindeti – ana men balanyng qúúyghyn qorghau. Yaghni, ol jerde 150 nomeri arqyly balalargha kómek kórsetilse, 1415 nomeri arqyly túrmystyq zorlyq-zombylyqqa tap bolghan әielderge qoldau bildiriledi. Sonymen qatar, adam saudasy qylmysynyng aldyn alu ýshin 11616 nomerindegi senim telefondary júmys isteydi.

Osydan on eki jyl búryn respublikanyng barlyq ónirinde balalar qúqyghyn qorghaytyn jәne olargha zandyq túrghydan, psihologiyalyq túrghydan, aqparattyq túrghydan kómek kórsetip, qoldau bildiretin Departament qúrylghan bolatyn. Sonymen qatar, Qazaqstan Respublikasy adam qúqyqtary jónindegi uәkil, Qazaqstan Respublikasy bala qúqyqtary jónindegi taghayyndalghan uәkil de ana men balanyng qúqyghyn qorghaugha atsalysyp, olargha qyzmet kórsetuge dayar.

Býginde elimizdegi balalar ombudsmeni bolyp Arujan Sain taghayyndalghan bolatyn.

Qoryta aitqanda, ana men bala mәselesi jәne olardyng qúqyghy memleket ýshin qashan da manyzdy. Sondyqtan da, memleket tarapynan olardyng barlyq qúqyghy el ýshin eng manyzd qújat zanmen qorghalady. Analardyng sapaly bilim alyp, týrli salada qyzmet jasap, ansaptyq túrghyda kóteriluine, balalardyng tegin bilim alu qúqyghyn eshkim de shektey almaydy.

Búl memleketimizding jәne onyng basshylarynyng ejelden kele jatqan analardy erekshe qadirleytin úly qasiyetin memlekettik dәrejege kóterigenining bir sipaty dep bilemiz.

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2025
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2441
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2028
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1587