Jeksenbi, 12 Mamyr 2024
Janalyqtar 2889 0 pikir 2 Mausym, 2011 saghat 06:08

Gýlmira Toyboldina. «Qarajanbastaghy» halyq tolquy kýsheyip barady

Bozashy týbegindegi «Qarajanbas» kenishinde múnayshylar ereuildep jatyr. Áleumettik tendiksizdikke narazylyq tanytqandar sheteldik júmysshylarmen tendey jalaqy berudi talap etude. Sonyng әserinen 17 mamyrdan bastap, Qarajanbas kenishi toqtap túr. Ereuildegen «Qarajanbas» múnayshylary men ashtyq jariyalaghan «Ózenmúnaygaz» júmysshylary qamaugha alynghan zanger Nataliya Sokolovany bosatudy da talap etti. Al 30 mamyr kýni Atyraudan at sabyltyp jetken múnayshylar Almatyda baspasóz mәslihatyn ótkizdi.

 

Eki jaqtap janshu

«Qarajanbas» múnayshylary aqparat qúraldarynan kómek súrauda. Byltyr, nauryz aiynda ereuil jasaghan «Qarajanbas» múnayshylary biyl da shiryghyp túr. Býkil memlekettik organdardan kýder ýzgen olardyng baspasózden kómek súrauyn, qalyng búqaradan jәrdem súrauy dep týsingen jón.

«Qarajanbasmúnay» kompaniyasynyng basshylary ereuilge shyqqandary ýshin júmysshylardy júmystan shyghara bastaghan. Enbekshilerding joghary jalaqy talap etuge qúqy bar ekenin dәleldegen zanger Nataliya Sokolova 8 tәulikke qamalsa, jergilikti sot ereuildi zansyz dep tanyghan. Biraq odan ensesi týsken eshkim kórinbeydi. Kerisinshe, tәuelsiz kәsipodaqqa qysym kórsetilmeuin, zangerding әdiletsiz jazalanba-

uyn talap ete bastady. Bir sózben aitqanda, júmysshylardyng talaby kýn sayyn óse týsken sekildi.

Bozashy týbegindegi «Qarajanbas» kenishinde múnayshylar ereuildep jatyr. Áleumettik tendiksizdikke narazylyq tanytqandar sheteldik júmysshylarmen tendey jalaqy berudi talap etude. Sonyng әserinen 17 mamyrdan bastap, Qarajanbas kenishi toqtap túr. Ereuildegen «Qarajanbas» múnayshylary men ashtyq jariyalaghan «Ózenmúnaygaz» júmysshylary qamaugha alynghan zanger Nataliya Sokolovany bosatudy da talap etti. Al 30 mamyr kýni Atyraudan at sabyltyp jetken múnayshylar Almatyda baspasóz mәslihatyn ótkizdi.

 

Eki jaqtap janshu

«Qarajanbas» múnayshylary aqparat qúraldarynan kómek súrauda. Byltyr, nauryz aiynda ereuil jasaghan «Qarajanbas» múnayshylary biyl da shiryghyp túr. Býkil memlekettik organdardan kýder ýzgen olardyng baspasózden kómek súrauyn, qalyng búqaradan jәrdem súrauy dep týsingen jón.

«Qarajanbasmúnay» kompaniyasynyng basshylary ereuilge shyqqandary ýshin júmysshylardy júmystan shyghara bastaghan. Enbekshilerding joghary jalaqy talap etuge qúqy bar ekenin dәleldegen zanger Nataliya Sokolova 8 tәulikke qamalsa, jergilikti sot ereuildi zansyz dep tanyghan. Biraq odan ensesi týsken eshkim kórinbeydi. Kerisinshe, tәuelsiz kәsipodaqqa qysym kórsetilmeuin, zangerding әdiletsiz jazalanba-

uyn talap ete bastady. Bir sózben aitqanda, júmysshylardyng talaby kýn sayyn óse týsken sekildi.

Almatygha baspasóz mәslihatyn ótkizuge kelgen kompaniyanyng búrynghy júmysshysy Nauryzәli Tólebaev: «Biz maldan da jaman boldyq. Barmaghan jerimiz, baspaghan tauymyz joq. Halyq yzaly. Biraq búghan jergilikti biylik organdary da, Aqorda da nazar audarar emes»,- deydi.

Rasynda, «Qarajanbasmúnaydaghy» eruilding bastalghanyna jarty aidan asty. Auzy-múrnyn túmshalap alghan Astana typ-tynysh. Qazir ereuildegen 4 mynnan astam múnayshyny qoldap, Janaózenning jýzdegen júmysshysy ashtyq jariyalady. Aqorda bәribir júmghan auzyn ashqan joq.

Kompaniya basshylary da halyqpen sanasyp, olardyng talap-tilegin eskeruge qúlyqsyz. Kerisinshe, qysymdy kýsheytip, júrttyng ashu-yzasyn qozdyryp, jaghdaydy shiyelenistiruge mýddeli tәrizdi. Qazaqty qyspaqqa alugha alpauyt kompaniyalardyng basshylary ghana emes, jergilikti jaramsaq biylikting ókilderi de «jәrdemdesude». Mәselen,«Qarajanbasmúnaygha» qatysty qúrylys júmysyn jýrgizip jatqan «Estay» birlestigine kelgen Qaraqiya audanynyng prokurory jergilikti júmysshyny soqqygha jyqqan. Endi halyq prokuror M.Myrzaqúlovtyng jazagha tartyluyn talap etude. Jergilikti biylik pen túrghylyqty halyq arasyndaghy búl qaqtyghystyng sony nemen ayaqtalary әzirge belgisiz.

 

Júmystyng auyrlyghynan ólim qúshqandar bar

Bir tanghalarlyghy, jana búrghylau oryndary ashylyp, jana stanoktar qoyylsa da, óndiristegi adam sany kóbeymey otyr. Júmys kýshi azayghan ýstine azayda. Adam kýshining jetispeushiliginen artyghymen júmys isteuge mәjbýr júmysshylardyng aldy qaytys bola bastady. Biraq ziyandy júmystyng zardabynan adamdardyng qazagha úshyraytyny resmy týrde aitylmaydy. Auyr enbekti kótere almay, adamdar nauqasqa shaldyghuda. Onyng ýstine, basshylar tarapynan jasalyp otyrghan әleumettik-qúqyqtyq qysastyqtyng adam jýikesine qanshalyqty salmaq salatynyn oilap kóriniz!

«Qarajanbasmúnay» kompaniyasy 2007 jyldan beri Qytaydyng CNPC investisiyalyq korporasiyasymen birlesip júmys istep keledi. Arada bes jyl ótkende kompaniyanyng 50 payyz aksiyasyna qytaylar ie boldy. Endi 5-10 jylda jaghdaydyng qalay bolaryn oilaudyng ózi qorqynyshty. Al eng qorqynyshtysy, qytaymen eki aradaghy birlesip júmys isteuge qatysty qanday kelisim-shart jýrgizilgeni - júrtshylyq ýshin qúpiya.

Keybir aqparat kózderi qytaylardyng әu basta «Qarajanbasmúnaydy» tútastay satyp alghanyn aitady. Biraq «Qazmúnaygaz» reyderlik jasaghan. Osynyng kesirinen qytaylar 50 payyz aksiyany satyp alu ýshin ózderi «Qazmúnaygazgha» nesie beredi. Endi «Qazmúnaygaz» «nesiyenin» óteuine múnay berip, olargha tegin júmys istep jatqangha úqsaydy. Al búrghynyng basynda túratyn kimder? Áriyne, júmysshylar! Demek, jergilikti júmysshylar qytaylyqtargha «kókpargha» tastalghan laq-tekemen parapar. Qalay tartyp, qalay júlqimyn dese, qansha jalaqy berem dese, ózderi biledi. Eshkimmen sanaspaydy. Solardiki - jón, solardiki - zan. Ózge zang qansha qylghynsang da, jýrmeydi. Qytaylar Tәuelsiz Qazaqstan degendi bilmeydi, esesine múndaghy sheneunikterdi onay satyp alugha bolatynyn biledi.

Al júmysshylardyng hal-jaghdayyna bas auyrtpaytyn kompaniya basshylary ereuilding «zansyz» ekenin aityp, júmysshylardy qytay tepkisine iytermelep, kompaniyanyng milliondaghan shyghynyn eseptep әlek.

Mamyrdyng 20-sy kýni ótken Týpqaraghan audandyq soty «Qarajanbasmúnay» AQ, «ArghymaqTransServiys» JShS, «TúlparMúnayServiys» JShS júmysshylarynyng ereuilin zansyz dep tanu turaly sheshim shyghardy. Onda: «Qarajanbasmúnay» kompaniyasy basshylyghy tarapynan jaghdaydy retteu jayly birneshe ret úsynys jasalghanymen, ereuildi úiymdastyrushylar aksionerlik qoghamnyng óndirisin túraqsyzdandyrugha tyrysyp otyr. Óndiristegi bolghan jaghdaydyng saldarynan aksionerlik qoghamnyng tartqan shyghyny - 240 million tengeden astam» delingen.

Júmysshylardyng pikiri búghan qarama-qayshy. Ereuil bastalghannan beri kompaniya basshylary tarapynan bir sheshimge keluge qatysty qadam jasalmaghan. Kerisinshe, Qarajanbas basynda ereuildep jatqan múnayshylargha «QazMúnayGaz» Barlau Óndiru» aksionerlik qoghamy bas diyrektorynyng orynbasary Asqar Áubәkirov «Qarajanbasmúnay» kompaniyasy viyse-preziydentimen birge kelip, qoqan-loqy jasaghan. Jәne әr sehtan bir júmysshydan bitimgershilik komissiyasyn qúrudy úsynghan. Júmysshylardyng qúqyn qorghaytyn bilikti zanger qamalyp jatqan son, júmysshylar múnday úsynysqa kelispey otyr. Óitkeni uәdesin oryndamaytyn basshylyqqa senbeydi. Zangerding qamaluy jaghdaydy ushyqtyra týsui mýmkin ekenin oilamaghan kompaniya basshylyghy belsendi degen júmysshylardy tergeuge alyp, olardy júmystan shygharudyng alghysharttaryn qarastyruda. Biraq songhy derekterge qaraghanda, júmyssyz qalu qaupi tek belsendilerding ghana basyna tuyp otyrmaghan tәrizdi. Qazir júmysshylar arasynda: «Sot ereuildi zansyz dep tanyghannan keyin, belsendiler ghana emes, ereuilge qatysqandardyng bәri (4 myng júmysshy) júmystan quylyp, olardyng ornyna janadan júmysshylar qabyldanady eken», - degen sóz jeldey esip túr. Eger búl aqpar rastalsa, qytaylyq kompaniya jedel arada 4 myng júmysshyny qaydan tabady? Álde Qazaqstangha zansyz kelip, quys-quysta qashyp-pysyp jýrgen qytaylardy jinay ma? Olay bolsa, jergilikti múnayshylardy qyspaqqa alu - әdeyi istelip otyrghan shara bolmasyna kim kepil?

 

Úrlanghan múnay da qazaqtyng moynynda

Jergilikti memlekettik organdar men qúqyq qorghau oryndarynan, jergilikti basshylar men sottan kónili qalghan júmysshylar endi ózderi taghayyndaghan zangerler arqyly «QazMúnayGaz» Barlau Óndiru» aksionerlik qoghamy bas diyrektory Asqar Baljanov pen «Samúryq-Qazyna» әl-auqat qory jetekshisi Timur Qúlybaevtyng kezdesuin talap etude. Al búl talapqa qatysty «QazMúnayGaz» Barlau Óndiru» aksionerlik qoghamynyng búqaramen baylanys jónindegi departament diyrektory Dәulet Júmadil: «Ereuilshilerding basshylardyng keluin talap etemiz degenin bilemiz, biraq «Barlau Óndirudin» bas diyrektory kelsin degenderin estigen joqpyz», - dep syrghytpa jauap beripti.

Janaózendikter sәuirding 15-inde premier-ministr Kәrim Mәsimovke, oblys әkimi Qyrymbek Kósherbaevqa aryzdanghan, biraq osy kýnge deyin jauap ala almapty. Osynday aryz Janaózen qalasynyng әkimi O.Sarybópeevke, qala prokurory M.Toyjangha, «ÓzenMúnayGaz» óndiristik filialy diyrektory K.Eshmanovqa, «ÓzenMúnayGaz» kәsipodaghy tóraghasy N.Saqtaghanovqa da jóneltilgen. Nәtiyje - nól. Bir eskeretin nәrse, ereuil bastalghan kýnnen beri júmysshylar tarapynan jasalghan qadamnyng bәri - órkeniyetti elding (eger Qazaqstan órkeniyetti el bolugha úmtylyp otyrghany ras bolsa) sayasatyna syyatyn-aq is-әreket.

Alayda júmysshylardyng óz qúqyn órkeniyetti, zandy týrde qorghaugha qabiletti ekenine quanudyng ornyna, biylikting tek basyp-janshu әdisin ghana qoldanyp otyrghany ókinishti. Preziydent Ákimshiligi men ýkimet basshylaryn bylay qoyghanda, búl turaly deputtattar da lәm-mim deuden aulaq. Olar ýshin Bozashy týbegi de, «Qarajanbasmúnay» da, ereuildep jatqan júmysshylar da joq siyaqty... Biraq enbekshi halyqtyng ereuili tym salmaq alyp barady. «Qarajanbasmúnay» kenshilerining sheruine Janózendegi «ÓzenMúnayGaz» óndiristik filialyna qarasty UOS-5 mekemesining júmysshylary da ýn qosyp jatyr. Qazir UOS-5 jәne UOS-2 mekemelerining júmysy tolyq toqtap túr. Múnday is-әreketke júmysshylardy iytermelegen nәrse - basshylargha degen senimsizdik.

Olargha byltyrdyng ózinde jalaqynyng kóbeyetini turaly basshylar uәde bergen. Biraq jalaqy kóbeyding ornyna, kerisinshe, azayyp ketken. Osynyng ózi-aq múnay alpauyttarynyng júmysshy jaghdayyna alandamaq týgili, olardyng adamy qúqyn taptap, enbegin jep, qanap otyrghanyna dәlel bolsa kerek.

Janaózendikterding narazylyghyna sebep bolghan ekinshi bir nәrse júmys berushiler olargha «jospar oryndalmady» dep tiyisti syiaqylaryn tólemegen. Al júmysshylardyng aituynsha, jospardyng oryndalmauyna olardyng kinәsi joq. Óndirilgen múnaydy eki ortada úrlaytyndar bar. Múnan biraz uaqyt búryn Aqtau portynda úrlanghan 57 vagon shiyki may tәrkilengen bolatyn. «Búl biz óndirgen múnay, nege ol biz oryndaghan jospargha kirmeydi?» - degen júmysshylardyng talaby oryndy. Sonda júmysshylar óndirgen maydy úrlap - bir, orny tolmay qalghan maydy «jospar oryndalmady» dep júmysshylardyng moynyna ilip, syiaqylaryn bermey qaltalaryna basyp, eki jep biyge shyghyp otyrghandar kimder?

«QazMúnayGaz» Barlau Óndiru» aksionerlik qoghamy 26 mamyr kýni Janaózen qalalyq sotynyng sheshimine sýiene otyryp, júmysshylargha ashtyq jariyalaugha «rúqsat bermegenderin» aitty. Demek, Qarajanbastaghy qara halyqtyng tolquy әli de jalghasatyn synayly.

Gýlmira

TOYBOLDINA,

jurnalist

bet qattalyp jatqanda

Aymaq múnayshylarynyng ereuilinen ne habar bar dep, bet qattalyp jatqanda «Azat» JSDP-sy Manghystau oblystyq filialynyng tóraghasy Jәnibek Qojyqqa telefon shaldyq. «Júmysshylar әli ereuilde, - deydi Jәnibek. - Olar qoyghan talaptardyng birde-biri býginge deyin oryndalghan joq. Jergilikti әkimdik, sot, prokuratura kompaniya basshylyghynyng sózin sóileude. Biylik halyqpen teketiresip túr. Júmysshylargha sheginuge bolmaydy, olardyng ózderi de osyghan bel bughan».

Al bizding saualymyzgha QKP-nyng Manghystau oblystyq filialynyng tórayymy Núriyash Ábdireyimova bylay deydi: «Qarajanbasmúnaydyn» tórt myng júmysshysy men Janaózenning 1,5 myng múnayshysy әli ereuil ýstinde. Qazir «Qarajanbasmúnay» kenishinde 20 júmysshyny júmystan shygharu turaly búiryq shyqqan. Kompaniya kýzetshilerine: «Ashtyq jariyalap jatqandar júmystan shygharyldy, olardy auladan shygharyp tastandar», - degen núsqau berilgen. Biraq olar: «Búl bizding mindetimizge kirmeydi», - dep, búiryqty oryndaudan bas tartypty. Júmystan shygharylghandardyn  arasynda  shyryldap shyndyqty aityp jýrgen jalghyzbasty әiel, tórt balanyng anasy Tóletaeva Roza da bar.

Estuimshe, 150-dey poliisiya qyzmetkerleri «Ersay Kaspian Kontraktor» kompaniyasynyng basynda qonyp jatqangha  úqsaydy. Osy kompaniyanyng 700-dey júmysshysy men olardyng tughan-tuysqandary kompaniyagha baratyn joldy jauyp tastaghan bolatyn. Endi qazir júmysshylar men olardyng tughan-tuysqandarynyng arasyn polisiya bólip tastady. Júmysshylargha su, tamaq aparu jaghdayy qiyndap ketti. «Osy kompaniyanyng 136 adamyn júmystan shygharu turaly búiryqqa qol qoyylypty», - dep estidim. Kompaniya basshylary júmys kýshin syrttan әkelip jatqan kórinedi.

Songhy derekter boyynsha, ereuilshiler sany óse týsken.  Kompaniyagha aspazdyq qyzmet kórsetetin 66 qyzmetshi ereuilshilerge qosylghandyqtan  júmystan shygharylghan. Kompaniya aldynda ashtyq jariyalap jatqan 40 adamnyng 10-y auruhanagha jetkizilgen.

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 20 (103) 01 mausym 2011 jyl

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1940
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2143
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1775
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1533