«Sen qazaq» saytynda arghy bettegi qazaqtar qazaqstannyng keleshegi turaly talqy jasaghan eken. Tómende soghan kóz salalyq. (http://senkazak.com/bbs/viewthread.php?tid=59035&extra=page%3D4) elding jerding qamyn jeytin aghayyndar alystaghylardyng ishinde de molynan kezgedi. Tipti, keyde olar osy ýshin bas qatyrady-au deytin kókelerimizden artyq oilamasa, kem oilamasy haq. Bәlkim bizding mýiizi qaraghayday kókelerimiz aita almay jýrgen mәselelerdi arghy bettegi aghayyn ghalamtordyng betinde aityp otyrghan shyghar. Ne desenizde, arly Alash balasy biraz uaqyttarynyzdy shygharyp bir ret kóz qyryn sala ketkenderiniz artyq bolmasa kerek-ti.

Qazaqstan qúdiretti el bola almaydy

Kakasha:

- Qúdiretti el boludyng tórt negizgi sharty:

1.      Jan sany elu millionnan kem emes

2.      Jer audany 500 myng sharshy kilometrden artyq (teniz aumaghy qamtylady)

3.      Ekonomikalyq quaty әlemde aldynghy 20 oryngha kiredi

4.      Ónerkәsiptengen, osyzamandanghan memleket

Búl sharttargha say keletin memleketter: Qytay, Resey, AQSh, Germaniya, Japoniya, Braziliya, Ýndistan, Úly Britaniya, Fransiya»

Kókshe:

«Sen qazaq» saytynda arghy bettegi qazaqtar qazaqstannyng keleshegi turaly talqy jasaghan eken. Tómende soghan kóz salalyq. (http://senkazak.com/bbs/viewthread.php?tid=59035&extra=page%3D4) elding jerding qamyn jeytin aghayyndar alystaghylardyng ishinde de molynan kezgedi. Tipti, keyde olar osy ýshin bas qatyrady-au deytin kókelerimizden artyq oilamasa, kem oilamasy haq. Bәlkim bizding mýiizi qaraghayday kókelerimiz aita almay jýrgen mәselelerdi arghy bettegi aghayyn ghalamtordyng betinde aityp otyrghan shyghar. Ne desenizde, arly Alash balasy biraz uaqyttarynyzdy shygharyp bir ret kóz qyryn sala ketkenderiniz artyq bolmasa kerek-ti.

Qazaqstan qúdiretti el bola almaydy

Kakasha:

- Qúdiretti el boludyng tórt negizgi sharty:

1.      Jan sany elu millionnan kem emes

2.      Jer audany 500 myng sharshy kilometrden artyq (teniz aumaghy qamtylady)

3.      Ekonomikalyq quaty әlemde aldynghy 20 oryngha kiredi

4.      Ónerkәsiptengen, osyzamandanghan memleket

Búl sharttargha say keletin memleketter: Qytay, Resey, AQSh, Germaniya, Japoniya, Braziliya, Ýndistan, Úly Britaniya, Fransiya»

Kókshe:

- Búdan keyingi әlemde qúdiretti el deytin el bolmaydy, óitkeni әr bir jeke túlgha bir-bir qúdiret bop túrady. Keleshekte adamnyng oryny bilim arqyly da, aqsha arqyly da ólshenbeytin bolady. Tek tiri túrghany ýshin ólshenedi. Tek sen tiri túrady ekensin, seni tiriler kóredi. Tiriler kórgen eken sen barsyn. Sen bar ekensing sen sol tirilerge bir qauipsin. Sondyqtan keleshek bir el túlghasynan emes, bir adam túlghasynan da bir-bir qauipti qúdiret».

Kakasha:

- Qazaqstan eger basqa últtardy qabyldamasa nemese kórshilermen odaq týzbese, eng úzaghanda tek Kanada men Avstraliya siyaqty ýshinshi qatardaghy memleket qana bola alady».

Aytoldy:

- Qúdiretti el eng aldymen jan sanymen emes әdiletti sayasy jýiesimen, azamattar ýshin jayly jasalghan mýmkindikterimen alda boluy kerek. Kókshe kókem sózderine de kelisemin, keleshekte adamdardyng sanasy algha basady, úghymdar ózgeredi, memleketet degendey sayasy birlikting mәninde de ózgerister boluy mýmkin tipti, qazirgi mәndegi memleket te joyyluy mýmkin...

Kakasha:

- Qazirgi 15 million qazaq eki eselenu ýshin eng keminde 40 jyl uaqyt qajet, búl әlemdegi eng tez qarqyn, biraq sonyng ózinde biz 2050 jylgha barghanda  әreng 30 milliongha jetemiz. Al qazaq 50 milliongha jetu ýshin әli de 70-80 jyl uaqyt qajet. (Is jýzinde qazaqtardyng ósu qarqyny óte tómen, sondyqttan, búl órege uaqytynda jete almaymyz.)

Aytoldy:

- Sosyn jan sanyn arttyru kerek bolsa, basqalardy qazaqtastyru kerek. Sol kanada, Avstraliyada negizinen shetelden azamat kirgizip jan sanyn arttyryp jatyr emes pe. Qazaqtardy alyp bolghasyn, Qazaqstan da osynday joldy taldaydy. Sol kezde shetelden kelgenderge qoyylatyn til jóninde talap qay tilde bolsa, mәselen qazaq tilinde bolsa sóitip qazaqtastyru arqyly jan sanyn arttyrugha bolady.  Qazaqtardan keyin týrki tildiler boluy kerek. Týrki tildiler ýshin qazaq tilin iygeru, orys, aghylshyn tilin iygeruden onay keledi.

Kakasha:

- Bay memleket pen qúdiretti memleket  eki basqa úghym. Ýdistan kedey, biraq, ol Kanadadan qúdiretti esepteledi. Izrayliiya ekonomikasy shalqyghan memleket, biraq ol Irannan, Týrkiyadan qúdiretti emes. Izrayli jan sany 7 million, Týrkiya: 75 million, Iran: 68 million adam.

Aytoldy:

- Kanadagha aghylshyn, fransuzshadan talap etilgen tolymdylyqqa jetu kerek. Qazaqstan men irgeles Resey de soday sheteldikterdi simiretin memleket bolady, orys tildilerdi talghamy aldymen Resey bolady әriyne, Qazaqstan sol kezde talapqa qazaq tilin bekitip, kórshiles ham mәdeniyettes týrkilerden azamat jinau arqyly, jan sanyn arttyruda reseymen bәsekelese alady.

Qabyq:

- Osy ghasyrdyng sonyna barghanda Qazaqstangha aghyp kirgen tatarlar, ózbekter, týrikmender siyaqty týrki últtary qazaqqa sinip kirip qazaq últyn qúraydy, soymen últtyq jan sany sol kezdegi týrik últynyng jan sanyna asyp týsip týrki tildes últtardyng ishindegi jan sany eng kóp últ - qazaq últy bolady dep túspaldaugha bolady.

Nayman:

- Qazaqtyng jan sany kóbeymey otyruyndaghy manyzdy sebep, Qazaqstannyng midisina salasy óte nashar jaghdayda ekendigi aitpasaqta belgili ghoy, baytal týkil bas qayghy naryq zamanynda, qazaq otbasylarynyng bәrin 4-5 baladan tuyp, óz eline ýles qosu degen shyntuaytynyn aitqanda beker qiyal ghana. Áriyne, analargha bolghan qamqorlyq qarajatyn zandy týrde qamtamasyz ete alsa, Alla búiyrsa 30 million sangha da jetip qalamyz, búdan syrt dindi kýsheytip dәripteu osyndayda asa manyzdy.

Jay:

- Qazaqtyng jan sany kóbeymey otyruyndaghy manyzdy sebepterding biri, kóp sandy qazaqtardyng auylda túrghandyghynda, olar qalagha qaray oiysu barysynda qaladan júmys tabu, ýy alu, qala túrmysyn keshiru ýshin qarjy toptau siyaqty mәselelerge dóp kelip otyrghandyqtan olar saghan shúbyrtyp bala tauyp, olardy asyrap jetkizu mýmkin emes, sondyqttan osy mәselelerge memleket jauap taba aluy kerek.

Kakasha:

-          Belgili kólemdegi jan sany bolmasa bәri beker, qazaqtar qazir qorshau astynda jasap jatyr. Batysynda 450 million europa odaghy, teristiginde 140 million Resey imperiyasy, shyghysynda 1,4 milliard qytay, týstiginde 100 million parsy júrty jatyr. Osynshama qalyng halyqtardyng arasynda Qazaqstan ýshin jan sany erekshe manyzdy, әitpegende jútylyp keteri sózsiz.

Nayman:

- Qazaq pen ózbekting o bastaghy jan sanynda aiyrmashylyq bar;

1. Qazaq elinde oryssha oilaytyn jahandanu iydeyasy ózbekstannan kýshti, sebebi, qazaq jerining orystanu kezeni ózbek jerinen erte bastalghan;

2. Qazaq eli qazir ekonomikalyq órkeniyet basqyshynda túr, ortau búrjuaziyanyng halyq arasyndaghy salystyrmasy ózbekterden әlde qayda kóp, ekonomikalyq túrmys riytimi ózbekten tezdeu, búl balaly bolu armany bar otbasylardy jәne jastardy kesheuildetip otyr.

3. Dini men dili basqa nemisterdi búl aragha әkelip qonystanudyng qajeti shamaly, qazaq jeri nemister syqyldy dara túlghaly mәdeniyet oshaghy emes.

Bandy78:

- Qazaqstan qazir tek jan sanyn kóbeytumen ainalyspay ekonomika, ghylym-tehnika, oqu-aghartudy jalghasty basty oryngha qoyyp damytuy kerek. Eng aldymen kýshti, damyghan elder qatarynan oryn auly, búl shartty oryndamay túryp, yaghny jýrmey túryp jýgirem deuding ózi qater, ishki olqylyq, shekara qorghanys, halyq túrmysy siyaqty mәselelerde uaghynda sheshim tauyp, zan-týzimdi kýnnen-kýnge bekemdep, atqarudy kýsheytip otyruy qajet, býitpegende qalghanynyng bәri bas qayghy bolyp jýrer...

Attyly:

- Kakashanyng aitqany oigha qonymdy. Dúrys, Qazaqstannyng jan sanyn kóbeytu - Qazaqstandy qúdirettendiru degen sóz. Ol ýshin shettegi qandastardy jinaumen qatar qypshaq tildi tuysqan halyqtardy da ózimizge simiruimiz kerek. Aytalyq, qaraqalpaq, aiyrqalpaq, noghay, bashqúrt, tatar... siyaqty tili óte jaqyn, bolmysy qazaqqa juyq halyqtar qazaqqa, qazaq bolugha kerek. Tipti kere bolsa kubotamen әkelu kerek. Al, bәz bireuler aitqan, Qazaqstan oralmandargha  jaghday jasamady degenge kelispeymin. Tәuelsizdik alghannan beri millionnan artyq qandastarymyz otangha oraldy, tek bir bólimi ghana ýilese almay qaytyp ketti, olardy da týsinuge bolady, tughan jerin, tuys-tughandaryn qimay qayta qaytqan shyghar, әitpese olargha qaramay qoyyp ketken emes. Al keri qaytyp Qazaqstandy jamandaytyndardy týsinem, olar qoghamgha, ortagha ýilese almaytyn, jigersiz, qyrsyz jandar. Áriyne, júrt bolghasyn olardyn  ishinde búnday bolady. Oghan tang qalmaymyz.

Kakasha:

- Búl qazaq elin jamandau kmes, qayta onyng keybir kemshil jaqtaryn talqygha salghandyq, mәseleni moyyndamaghan adam ony qalay sheshpek.

Al bas turaly aitqanynyzdy qabyldamaymyn,

Jan sany asa manyzdy qazaq memileketining úzaq bolashaqtyq mýdesi ýshin sayasatty kenirek ústaugha nege bolmasyn.

Mysalgha Týrkiya elin alayyq búl elding kezinde teng jarymyn kurt, armen, grek siyaqty últtar ústaghan eken, byraq Mústapa Kkamaldyng sayasatynyng arqasynda solardyng denin týriekterge sinirip qazyr әleuetti memileketke ainalyp otyr.

Qazaqtar tarihta kóptegen jat halyqtardy qabyldap ózine sinirip otyrghan, monghol, arap, kidan.

Qarakók:

- Qazaqstan kýshti de qúdiretti memleket bola alady. Búl kóz aldaghy tarihy damu orayyn iygere almauynda jatyr. Kakasha aitqanday jan sany mәselesi rasynda memleket qauipsizdigine, últ qauipsizdigine jәne el ishi bazary arqyly ekonomikany damytugha tiyimsiz jaqtary basym. Rasynda sheshuge tiyisti mәsele kóp. Alayda, biz birlikte oilanyp kóreyik, qytay josparly tuyt jýrgizdi, búnyng maqsaty damugha kedergi bolatyn jan sany mәselesin jaqsy sheshti. Eger erkin tuugha qoya berse Ýndistan siyaqty iadrolyq qaruy bar, eli kedey bolushy edi. Biz Ýndistandy qúdiretti dep aitsaq bolmaydy. Óitkeni onyng ekonomikalyq damu ýstinde, alayda sol aqshalar kimning qaltasyna týsude, Ýndistan әli 300 million halqy kemsituge úshyraydy. Músylmandar men buddister arasynda ýnemi ayanyshty qyrghyndar bolyp túrady.

...

Búl pikir almasular arghy bettegi bolsyn, meyli bergi bettegi bolsyn bar qazaqtyng bir qazaq ekendegin әigileydi.

Alash úldary aman bolsyn, Abayshyl aghayyndar aman bolsyn.

«Abay-aqparat»