Taldyqorghannyng shyny kók aspanyn әrli-berli sharlaghan alaqanday aq maqta búlt kýlip túryp, erkelep jylay salatyn bala siyaqty demde dymqyldanyp, badanaday marjan tamshylaryn tógip  jiberdi. Qalanyng jýrginshisi az kóshesinde jalghyz ózim kele jatqanmyn. Jýgirip baryp tayau mandaghy terekting týbine tyghyldym. Qarasam, ýsti-basy malmanday su bolghan óni bóten bir jigit men túrghan terekke qaray jedel basyp keledi eken. Birden angharghanym, beytanystyng boyynda bizding qalanyng túrghyndaryna mýldem úqsamaytyn qaghilezdik, sergektik bayqalady. Týbinen bastap tolqyndana tógilgen shashy men sәndep qoyghan súlu múrty búl adamnyng tabighatyna ýlken ziyalylyq pen biyik mәdeniyet daryghanyn da әigilep túrdy. Esh oilanbastan «dәu de bolsa osy Jýkel shyghar» dedim ishimnen. Oblystyq «Jerúiyq» gazetinen soyy bólek, jazuy soyqan avtordyng aty-jóni oqyrmannyng kózine jii týsip jýrgen. Jýkel Hamay. Týisigim aldamapty – taldyng japyraghyn jamylghan «taghdyrlasym» sonyng ózi bolyp shyqty. Jaqyn tanysyp, bilispesten búryn ә degendegi әngimemiz de qyzyq: Áuezovten bastaldy. «Birinshi roman keremet, – dedi ol. – Tútas qazaq әlemi bar. Kósh qanday? Dala qanday? Ayly týndegi altybaqan qúrghan jastar qanday? Jana ghana janynda bolyp túryp, bel asyp ketken sekildi».

Taldyqorghannyng shyny kók aspanyn әrli-berli sharlaghan alaqanday aq maqta búlt kýlip túryp, erkelep jylay salatyn bala siyaqty demde dymqyldanyp, badanaday marjan tamshylaryn tógip  jiberdi. Qalanyng jýrginshisi az kóshesinde jalghyz ózim kele jatqanmyn. Jýgirip baryp tayau mandaghy terekting týbine tyghyldym. Qarasam, ýsti-basy malmanday su bolghan óni bóten bir jigit men túrghan terekke qaray jedel basyp keledi eken. Birden angharghanym, beytanystyng boyynda bizding qalanyng túrghyndaryna mýldem úqsamaytyn qaghilezdik, sergektik bayqalady. Týbinen bastap tolqyndana tógilgen shashy men sәndep qoyghan súlu múrty búl adamnyng tabighatyna ýlken ziyalylyq pen biyik mәdeniyet daryghanyn da әigilep túrdy. Esh oilanbastan «dәu de bolsa osy Jýkel shyghar» dedim ishimnen. Oblystyq «Jerúiyq» gazetinen soyy bólek, jazuy soyqan avtordyng aty-jóni oqyrmannyng kózine jii týsip jýrgen. Jýkel Hamay. Týisigim aldamapty – taldyng japyraghyn jamylghan «taghdyrlasym» sonyng ózi bolyp shyqty. Jaqyn tanysyp, bilispesten búryn ә degendegi әngimemiz de qyzyq: Áuezovten bastaldy. «Birinshi roman keremet, – dedi ol. – Tútas qazaq әlemi bar. Kósh qanday? Dala qanday? Ayly týndegi altybaqan qúrghan jastar qanday? Jana ghana janynda bolyp túryp, bel asyp ketken sekildi».

«Abay jolynyn» alghashqy romanyndaghy oqighalar men suretterdi «tandayyna salyp» tamsanghan onyng jýreginde úly saghynyshtyng salqar kóshi auyp barady eken: «Ol dәuren endi oralmaydy ghoy» dedi kýrsinip.
Sodan beri Jýkennen habar ýzgen emespiz. Miylә deytin miy ashyghan sholaq etek belsendisi bar jataqhanada da birge túrdyq. Jýkel Hamaydy jaqynyraq tanuyma sep bolghan da әlgi Miylә men әlgi jataqhana.
Jýkel oigha myrza, oqugha «obyr» jan eken. Týrki tarihy turasynda týrtingenning bәrin biledi. Europa men Resey siontologtaryn qashan, qay uaqta jýrip oqyp alghanyn kim bilsin, kez kelgenining atyn atap, týsin týsteu oghan týk emes. Atap, týstep qana qoymaydy, synaydy, kem-ketigin aitady. Qaysybirin mýldem joqqa shygharady. Altyn Orda handarynyng songhy túyaghy Ahmetting úrpaghy, jiyen apamyz Anna Ahmatovanyng úly Lev Gumiylevti de Jýkeng qatardaghy týrkitanushylardyng birine sanaydy. Biz daulasamyz.  Daulasamyz, biraq aqyrynda Gumiylevti qaytadan, dúrystap oqu qajettigine moyyn úsynamyz. «Búl Jýkel osynsha mol bilimdi qaydan jighan?» dep әredik ózime saual tastaytynmyn. Sóitsek, Jýkel kóne ghasyrlar syryn mongholdyng salqam dalasynan úghyp, Tonykók pen Kýltegin babadan «dәris oqyp», Almatygha dayyn kelgen qorjyny toq qalamger eken. «Dәris oqyp» degendi beker aityp otyrmaghan siyaqtymyz. Ilkidegi syr súhbatymyzda Jýkeng 30 jasqa tolghan kýninde Tonykók babanyng basyna bir top ini-bauyr, aghalarymen әdeyi yrymdap baryp, bitik jazudan «Bilge Túnyqúq ben ózým tabghash eline qylyntym....» dep bastalatyn joldardy tanyp, bir uys tas ýgindi alyp qaytqanyn әngime etip edi. Sol ýgindini ol boytúmaryna týiip saqtap jýr.
Jýkel – әuel basta monghol tilinde jazghan aqyn. «Mongholdardyng Oljasy Jýkeng boldy» dep aqtarylady Bayólkeden oljaly oralghan jigitterding biri Aqedil Toyshanúly.  Jýkel Hamay Almatygha kelip at basyn tiregen son  da múndaghy «azuyn aigha bilegen», «kókiregi ayaqqaptay» alty jýz jazushynyng arasyna sinip, jútylyp ketken joq. Kerisinshe, ór Altaydyng arda tughan arqarynday kegjiyip, jan pendeni boyyna shaq kórmey, Qúnanbay balasy Ibrahimmen, Júmabayúly Maghjanmen, Aybergenning Tólegenimen, Júmakenmen, Múqaghaliymen, Júmataymen, Tynyshtyqbekpen ghana «mәslihat qúryp» sayaqsyp jýrip aldy. Ózining osy dostary turaly sikldi esseler jazdy. Olardyng poeziyasyn dzen-buddistik tanym túrghysynan mýldem janasha taldady. Býgingining keybir qyzylkóz synshylary ýshin eskerte ketkenimiz artyq bolmas, Jýkel qazaq poeziyasynyng shoq júldyzdarynan buddashyl aqyn jasaugha úmtylmady, alayda  gharyshtyq sana tudyratyn qazaqtyng óleng sózindegi qisapsyz keremetterdi ashty, syn ónerin bayandy belge kóterdi. Syngha sony lep әkeldi. Sosyn mongholshasyn ana tiline audaryp, ólenge kóshti. Jýkelding ólenderi de birtýrli kórindi. «Áy, Jýkel, sen mongholshany ghoy biraz jerge apardyn, endi ólenderindi qazaqsha jaz» dep oghan әzilge sýiep aqyl aitatyndar da sol kezde tabyla ketti. Aqylman aghanyng «qazaqsha jaz» degeni «myna bizshe jaz» degeni bolsa kerek. Áytkenmen de, Jýkel «qazaqsha» jaza almady, óz soqpaghymen tarta berdi. Sebebi, Jýkelde ózi tandap týsken soqpaqtan ózge tandaudyn, ózge joldyng boluy mýmkin emes. Jýkel poeziyasy – jyraular dәstýrining janasha óris tapqan jalghasy. Jýkel poeziyasynda qobyz saryny bar. Onyng ólenderinen keyde ishi tolyp úlyghan kók bórining sheri estiledi. Sondyqtan Jýkel shygharmashylyghyna qatysty bilgenindi maltalap, birdene deu qiyanat.
Jýkel Hamaydyng qazaq әdebiyetine ólsheusiz sinirgen bir enbegi – audarmalary. Ol Taldyqorghanda tas qabyrghaly pәterding ishinde otyryp, Abaydy monghol júrtymen tabystyrdy. Múhtar Áuezovti, Maghjandy, Tólegenderdi monghol tilinde sóiletti. Shynghys qaghan men onyng әuleti biylik qúryp, kóshpendi taypalardyng basyn qúraghan zamannyng shejiresin hatqa týsirgen «Altyn tobchynyn» jalghyz ózi ghylymy týsiniktemesin jasap audaryp shyqty. Mahambetti tәrjimalady. Qorghasynnan erip qaghazgha qúiylghan sóz-tanbany óshire almaysyng ghoy. Er Mahannyng 200 jyldyq toyynyng qarsanynda toydy úiymdastyryp ótkizushilerding biri  Qoyshyghúl Jylqyshiyev: «Imanghaly Tasmaghambetov «Mahambetti monghol tiline audarsa» dep edi» degen synayda sóilep, Almatydaghy gazetterding birine súhbat bergen edi. Biz eriksiz tang qaldyq: ou, Mahambetti Jýkel mongholsha audaryp qoydy emes pe dep. Áriyne, memlekettik qyzmetting qat-qabat sharuasymen jýrgen IYmekenning әdebiyetshiler auyly ne istep, ne tyndyryp jatqanynan tolyq habary bolmauy mýmkin. Al sonda Qoyshy aghamdiki ne... Qoyshy, әiteuir toy ótti, duman tarqady, qyzyq basyldy. Jýkelding Mahambeti Shynghys qaghannyng kóne júrtyna jetti. Mine, osy ýlken abyroy boldy. Mahambetti marqúm Ghalymjan Múqanov fransuz tiline audardy. Audarma ýstinde ayauly agha kóp azap shekti. Túrmys tauqymetin de tartty. Ayaqqa týsken qandy iring janyn jegidey jedi. Al óz janyn ózi ayamaytyn Jýkel bolsa, jýrek dertine shaldyqty. Qazir ol Taldyqorghan qalasynda búiyghy tirlik keship jatyr. Bala-shaghagha shay qatyq bolatyn ynghayly júmys ta tabylmay jýrgen kórinedi.
– Men de ketem ómirden,
Tyraulap qaytqan tyrnaday, – depti Jýkel ruhtas aghasy Júmeken Nәjimedenov dýniyeden ozghanda. 
Aqynnyng ruhyn býgin jyltyrap, erteng tozatyn dýnie shirkin syndyrmasyn. Onyng qajyrly enbegi Atajúrtynda layyqty baghasyn iyelenui kerek.  Sanlaqtyng bәigesin saytan sarnap alghan myna zamanda biz ony  joghaltpaugha tiyispiz... Jasy da jer ortasyna tayapty. Jýkel Hamay – eluge keldi.

Dәuren Quat, 2008 jyl